Vieren en danken in alles

De overdadige aanwezigheid van verlichte kerstmannen, kerstbomen en andere figuren doet me denken aan alle plaatsen op de aardbol waar geen elektriciteit is. Kerstbomen worden gekapt om in huis te zetten en vervolgens verbrand of weggegooid. Het is moeilijk te rijmen met het modewoord ‘duurzaam’.

Rond de kerst wordt er veel gezongen over ‘vrede op aarde’. Dat voelt dubbel, terwijl er zoveel gestreden wordt op aarde en de vrede ver te zoeken lijkt. Tegelijk is er ook reden voor hoop als we de huidige situatie vergelijken met het verleden. Hoewel er meer nieuws binnenkomt over oorlog en strijd, sterven er minder mensen in oorlogssituaties. Daarover ben ik momenteel een interessant boek aan het lezen. De statistieken wijzen uit dat de wereld beter wordt. Dat neemt niet weg dat er nog veel lijden is en dat er nog veel verbeterd kan worden.

Ook in Haïti is deze periode normaalgesproken een gelegenheid om familie te bezoeken en zijn de vluchten extra vol. Dit keer blijft het vliegveld echter leeg. Hoewel het formeel geopend is een maand na de schoten op drie vliegtuigen (11 december), zijn er geen vliegmaatschappijen die hun vluchten hebben hervat. Ook is er geen personeel aanwezig. Het gesloten vliegveld van Port-au-Prince weerhoudt Amerika er niet van om door te gaan met deportaties. Hoewel het reisadvies van Amerika voor Haïti is ‘ga er niet naartoe’, personeel geëvacueerd wordt, vliegmaatschappijen hebben aangegeven voorlopig niet naar Port-au-Prince te vliegen en het verbod van de Federale Luchtvaartadministratie om naar Port-au-Prince te vliegen is verlengd tot 12 maart, stuurt Amerika wel Haïtianen naar Haïti, via het vliegveld van Cap Haïtien. Er is echter geen veilig vervoer vanuit deze stad in het noorden naar andere delen van het land. Ook de Dominicaanse Republiek gaat door met deportaties.

Mijn buurman was in het Noordwesten toen het vliegveld sloot. De VN helikopter heeft een alternatieve landingsplaats gevonden, bij een hotel in Pétion-Ville. De planning lag echter overhoop. Pas vijf pogingen en twee weken later dan gepland kon hij eindelijk thuiskomen.

Na hevige onrust in november, zijn de scholen, winkels, banken en organisaties in sommige wijken weer opengegaan. Niet overal. Een kennis vertelde dat haar man geen les kan geven. De school is gesloten omdat het te gevaarlijk is er te komen. Er is weer brandstof bij de benzinepompen. Artsen Zonder Grenzen heeft een communicatie campagne gehouden om duidelijk uit te leggen wat ze doen en wat hun mandaat is, zodat ze hun activiteiten kunnen hervatten. De politie is aan het werk. Het politiebureau van Liancourt is heropend, dat sinds januari was gesloten toen zes agenten zijn gedood.

Meisjes en vrouwen zijn vaak slachtoffer van seksueel geweld. Dat meldden zowel Human Rights Watch als UNICEF. Het aantal ontheemden neemt toe. Sinds 11 november zijn er nog eens 50.000 ontheemden bijgekomen.

Hevige regen heeft geleid tot overstromingen in verschillende delen van het land, van noord tot zuid. Minstens vier mensen stierven in Grand Anse, 27 raakten gewond, anderen werden geëvacueerd. Ook in Cap-Haïtien stierven zes mensen, terwijl duizenden huizen zijn overstroomd en diverse ingestort dan wel beschadigd. Aardverschuivingen hebben geleid tot schade aan infrastructuur en landbouw.

Ook in december gaat de regen nog door, wat ongebruikelijk is. In Port-de-Paix (Noordwest) zijn zeven mensen overleden door overstromingen, 100 huizen verwoest, 11.000 overstroomd. Grand Anse, Nippes en het Noorden hebben eveneens las van wateroverlast. Daar zijn nog eens 400 woningen verwoest en 5.000 overstroomd.

Recent heb ik een boek gelezen over Toussaint Louverture, die vocht tegen slavernij en voor gelijkheid ongeacht huidskleur. Hij gaf eveneens de aanzet voor de onafhankelijkheid van Haïti. De grondleggers van de republiek Haïti stonden voor veiligheid, gelijkheid, onderwijs, vergeving, en keurden plundering af. Vrijheid werd gezien als een ‘heilige plicht die alleen bestaat in onderwerping aan de wetten en ondergeschiktheid aan de legitieme autoriteiten’. Als ze zouden zien hoe de vrijheid nu misbruikt wordt, zou hen dat vast verdriet doen. De eenheid is ver te zoeken.

Hier moest ik extra aan denken toen ik las over 207 ouderen die zijn gedood in de wijk Cité Soleil. Nog eens 80 worden vastgehouden. Een bendeleider verdacht hen ervan zijn kind ziek gemaakt te hebben. Het kind stierf. De ouderen werden als wraak gedood met machetes en messen. Ook jonge motor taxichauffeurs die ouderen probeerden te redden, werden gedood.

De wijk Poste Marchand was het toneel van aanvallen door bendes. Huizen werden in brand gestoken en geplunderd. Daar staat Eglise de Dieu de Poste Marchand, waar een goede bekende predikant is. Er was een poging gedaan om de kerk in brand te steken en de generator te verbranden maar dat is niet gelukt. Reden tot dankbaarheid. Dachten we. Enkele dagen later, op zondag 15 december, is de kerk alsnog in brand gestoken. Dit was een wraakactie van bendes omdat een bendeleider is gedood door de politie.

Sinds januari 2023 had de politie het centrum van Petite-Rivière de l’Artibonite verlaten. In december dit jaar is het gelukt om het politiebureau weer te bemannen. Korte tijd later heeft de bende Gran Grif de Savien weer de bevolking aangevallen, waarbij tientallen doden en gewonden vielen, huizen en auto’s verbrand werden en tientallen mensen ontvoerd. Meer dan 10.000 mensen zijn het geweld ontvlucht.

De bevolking buiten de steden heeft vooral indirect te lijden onder het bendegeweld. Producten kunnen niet aan- of afgevoerd worden, wat leidt tot schaarste en hogere prijzen. De toename in ontheemden die zonder bron van inkomsten komen, legt extra druk op plattelandsgebieden. Gezinnen ontvangen vluchtelingen, terwijl ze zelf al nauwelijks kunnen rondkomen. Bovendien hielpen mensen in de stad soms hun familie op het platteland. Die hulp valt nu weg. Kinderen die in de stad op school zaten, gaan terug naar hun ouderlijk huis, maar kunnen daar hun onderwijs niet voortzetten. Banken kunnen geen nieuwe aanvoer van contanten krijgen, waardoor er weinig geld verstrekt kan worden aan klanten.

Bernard Mevs is een bekend ziekenhuis waar vele gewonden en zieken zorg ontvangen. Ik heb er in het verleden eveneens zieken gebracht en gehaald. Helaas is ook dit ziekenhuis het slachtoffer geworden van bendegeweld. Een ambulance en een deel van het ziekenhuis zijn in brand gestoken, waaronder de operatiekamers, scanners, laboratoriums en kinderafdeling. De administratie is vernield. Dit is een van de weinige ziekenhuizen gespecialiseerd in trauma en neurochirurgie. Dure apparatuur die zeldzaam is in Haïti is bruut vernield. Een bende had een container op de weg geplaatst nabij het ziekenhuis. Die is door de politie verwijderd, waarop het ziekenhuis het moest ontgelden. Het is niet te vatten wat mensen bezielt. Scholen, ziekenhuizen, levens, de toekomst worden vernield.

Het grootste ziekenhuis van Haïti (Universitair Ziekenhuis) is al sinds 29 februari gesloten. 24 december zou het heropend worden. De ceremonie eindigde echter in een bloedbad. Bendes vielen de aanwezige journalisten en politieagenten aan. Tenminste drie zijn daarbij omgekomen en negen gewond geraakt.

Terwijl mensen in angst zitten over bendegeweld, sterven ze ook door andere oorzaken. 2,5 jaar geleden kreeg een kennis een motorongeluk. Daarbij stierven haar man en zwager en verloor ze haar ongeboren kind. Zelf raakte ze zwaargewond. Na vele ingrepen keerde ze terug naar huis. Vorige week ging ze naar de markt om schoenen te kopen voor haar dochter, voor een opvoering op school. De motortaxi werd aangereden door een auto. De chauffeur en passagier waren op slag dood. De 5-jarige dochter blijft zonder ouders achter. In Nederland werden we geconfronteerd met het overlijden van iemand die zich jarenlang trouw heeft ingezet voor Haïti en voor integratie van mensen met een handicap.

29 november mochten we als gemeente van Drogeham opnieuw bijeenkomen om samen te eten en stil te staan bij de situatie en het werk in Haïti. Er zou iemand aansluiten uit Haïti, wat niet lukte, maar zijn woorden werden wel doorgegeven. “De situatie is niet wanhopig. Bijdrages helpen mensen die in nood verkeren, om een dak boven hun hoofd te krijgen of een glas water te drinken.” Rond de kerst volgde er nog een boodschap: “Er zijn altijd redenen om te vieren. Dank God in alles.”