Het begin van 2019

Ik kom aan in Pestel en krijg de sleutel van mijn hotelkamer. Zodra de deur opengaat, zingt een mug me verwelkomend toe. Ach, zegt mijn collega Steven, je slaat er gewoon één dood en de rest vertrekt om mee te gaan op begrafenis...

De heren houden de humor er wel in. Een belangrijk ingrediënt om onder zulk werk op de been te blijven. Het regende onderweg naar Pestel. Vorige keer schreef ik dat de chauffeur van een watertruck onder schot werd gehouden wegens de grote nood om water. En nu valt de regen met bakken uit de hemel, waardoor vele plannen letterlijk in het water vallen.

De afgelopen maanden heb ik niet heel veel geschreven om te delen via deze website. Het jaar 2019 is tot nu toe een veelbewogen jaar en het is begonnen met vele moeites, waardoor het me ontbrak aan motivatie om te schrijven. Bij deze weer een poging om iets te delen over onze belevenissen in Haïti, op de dag waarop het exact 11 jaar geleden is dat ik werd uitgezonden naar Haïti. Daarvoor ga ik eerst terug naar januari.

We begonnen het jaar met een bijeenkomst van alle collega’s die betrokken zijn bij de uitvoer van het werk van Church World Service naar aanleiding van orkaan Matthew. Tijdens mijn reis afgelopen week naar Pestel werd ik opnieuw geraakt door de grote schade nog steeds zo duidelijk zichtbaar, 2.5 jaar na die orkaan. Gezamenlijk hebben we de uitvoer van het werk van CWS en partners geëvalueerd.

Maandag 7 januari reisden we met z’n drieën naar Bombardopolis; Rony, Patrick en ik. Drie andere collega’s reisden naar Grand Anse. Onze eerste bestemming was corporatie KOEB in Baie-de-Henne, waar collega Anouce ons al opwachtte. Rony en Patrick bezochten de vier huizen die daar gebouwd zijn om met de gezinnen in gesprek te gaan, nu ze de woningen betrokken hebben. Anouce en ik spraken met de boekhouder die sinds oktober bij KOEB betrokken is. We spraken tevens over de plannen voor herbebossing en bodembeschermingswerk die KOEB had ingediend. ’s Avonds overnachtten we in Bombardopolis. De eigengebakken koekjes die ik had meegebracht, vielen goed in de smaak bij de heren.

Het was koud die nacht (voor hier en voor een dun laken...) dus we sliepen niet al te best. De volgende ochtend reden we naar KOKAS in Citerne Remi zodat Rony en Anouce vier gezinnen in hun nieuwe woningen konden bezoeken terwijl Patrick en ik financiële verslagen doornamen met comitéleden. Vervolgens reisden we naar Plaine d’Orange om in gesprek te gaan met het comité van corporatie CRPB en de gezinnen voor wie acht woningen zijn gebouwd. Daarna reisden we via Mare Rouge naar Dos d’Ane, waar we overnachtten bij collega Anouce.

De volgende dag splitsten we op. Rony en Patrick bezochten vijf huizen in aanbouw met GRADAID in Cotes de Fer (gefinancierd door diaconaat van Christelijke Gereformeerde Kerken en met giften binnengekomen via Drogeham). Ik stapte achterop de motor bij Anouce (met een pet onder de te grote helm zodat ie wat steviger op mijn hoofd bleef zitten). Wij gingen naar KABM in Corail. Daar spraken we over de plannen van herbebossing en bodembeschermingswerk. Anouce ging in gesprek met de jeugdclub en ik besprak een financieel verslag. Vervolgens naar KOFEJ in Beldoren, eveneens voor een gesprek over herbebossing en bodembeschermingsewerk. Toen het begon te regenen, moest er met luider stem gesproken worden om boven het geroffel op het golfplaten dak uit te komen. Beldoren is vanuit Jean Rabel toegankelijk via een zandpad, dat bij regen in een spekgladde modderbaan verandert. Ik glibberde te voet het pad af, terwijl Anouce worstelde met de motor om zonder vallen naar beneden te komen.

Het volgende obstakel was een rivier zonder brug. Arm in arm staken mensen de rivier over om niet door de stroming van het kniehoge water omgeduwd te worden. Een vrouw viel in het water. Kinderen werden op de ruggen van volwassenen het water overgedragen. Anouce pakte mij bij de arm en hielp me oversteken, zijdeling lopend door het water, waarbij we tot de knie doorweekt raakten. Anouce hielp nog een paar mensen oversteken en stak toen met de motor over. Hij beheerst de motor uitstekend en kwam zonder problemen het hoge water door.

We voegden ons bij Rony en Patrick die inmiddels bij AGEHPMDNG gearriveerd waren en verslagen aan het bespreken waren. Ik zou nog met ze naar GRADAID, maar dat plan viel letterlijk in het water.

Donderdagochtend vertrokken we vroeg voor een afspraak met KPPG in Ti Rivyè Glasi. Daar was echter nog niemand. Uiteindelijk kwam de voorzitter moeizaam en half-ziek aanlopen en voegden zich nog een drietal mensen bij ons voor een gesprek over de adviezen die ze ontvangen van een landbouwdeskundige en de huizen die in aanbouw zijn. Vandaar keerden we terug naar Port-au-Prince.

Vrijdag 11 januari bracht Patrick me naar het vliegveld. Van Port-au-Prince vloog ik naar Miami, waar ik door vertraging mijn aansluiting miste en werd overgeplaatst naar een vlucht naar London. Vandaar naar Amsterdam, waar mijn ouders me opwachtten om gezamenlijk naar Twijzel te gaan. Ik kwam aan op 12 januari, 9 jaar na de aardbeving die Haïti op z’n grondvesten deed schudden.

In Nederland was ik gewoon volledig aan het werk. Met internet is veel mogelijk. We spraken UNICEF en Hope and Homes over het belang van pleegzorg door gezinnen in plaats van tehuizen. Het jaarverslag van 2018 van Church World Service in Haïti is afgerond en hier geplaatst: http://www.cwslac.org/docs/CWS-Haiti-Report-2018.pdf. Een collega nam deel aan een workshop van Woord en Daad over een christelijk netwerk voor onderwijs in Haïti. Ik had een gesprek met Misereor, een Duitse organisatie die tevens werkzaam is in Haïti en waarmee we aan voedselveiligheid in het Noordwesten gaan werken.

Tijdens de afgelopen periode in Nederland had ik de gelegenheid om deel te nemen aan een vergadering van het thuisfrontcomité, al elf jaar actief en tot steun. Ik heb kunnen zwemmen en fietsen met mijn broer, aanwezig kunnen zijn op de verjaardag van mijn oudste nichtje, samen met haar naar het zwembad. Weerzien met oud-klasgenoot Trinke die al jaren in Bolivia werkt (http://portodoelmundo.com/). Genieten van een witte wereld, bedekt onder een laagje sneeuw.

Op 24 januari is er een ongeluk gebeurd bij de bouw van de school van Cassavon. Terwijl een truck met 575 zakken cement de laatste (steile) helling opreed, sloeg de motor af en gleed de truck naar achteren, waarna hij kantelde en diverse mensen bedolven raakten onder de eraf vallende zakken cement. Verscheidene mensen waren op de truck geklommen om te helpen het cement te lossen, ondanks waarschuwingen van de chauffeur en omstanders om er niet op te klimmen. Daardoor zijn er drie gewonden gevallen en twee doden. Een van hen liet een hoogzwangere vrouw achter met vier kinderen. Inmiddels is ze bevallen van hun vijfde kind. Een nachtmerrie. We willen goed doen maar nu vielen er doden en gewonden.

Zulke ongelukken kunnen grote gevolgen hebben in Haïti. Vaak wordt de chauffeur aansprakelijk gehouden en soms uit wraak gedood. Gelukkig was dat niet het geval in Kasavon. De directeur van de school (tevens wethouder) en het comité hebben het goed afgehandeld en ook het dorp bracht er begrip voor op dat het een ongeluk was, niemand z’n schuld. De bouw heeft daarna twee weken stilgelegen, uit respect voor de slachtoffers en om alle betrokkenen een adempauze te geven en te verwerken wat er gebeurd was. Vervolgens lag de bouw nog eens twee weken stil door de politieke situatie in het land. Toen er uiteindelijk weer een doorstart gemaakt kon worden, is dit gedaan met een bijeenkomst met het schoolcomité, leerlingen en bouwlieden. Samen is stilgestaan bij het ongeluk en wat dat met een ieder gedaan heeft. Ook zijn de getroffen gezinnen bezocht en ondersteund.

Tijdens een etentje in de Christelijke Gereformeerde Kerk van Drogeham mocht ik vertellen over de bouw van de school van Cassavon, gefinancierd door diaconaat CGK. Een goed samenzijn van gemeenteleden, familie en kennissen elders uit het land afkomstig. Smakelijk eten van Van Smaak en de gelegenheid om iets te vertellen en te laten zien van het werk van CWS in Haïti. En zelfs een Psalm begeleiden op orgel samen met mijn nichtje op blokfluit. Ook had ik de gelegenheid om bij het diaconaat CGK in Veenendaal verslag te doen van de voortgang van de bouw van de school in Cassavon en huizen in het Noordwesten.

De burgemeester van Pestel heeft een belangrijke rol gespeeld in de bouw van de drie scholen in deze gemeente. Tevens heeft hij ons van materialen voorzien (stenen). In januari schijnt hij echter betrokken te zijn geweest bij een schietpartij ten gevolge van een woordenwisseling, waarbij iemand dodelijk gewond is geraakt. Een motortaxi chauffeur is gearresteerd voor de dood van de jongeman, hoewel hij er niks mee te maken heeft. Twee weken geleden is de burgemeester zelf uiteindelijk ook gearresteerd en in dezelfde cel geplaatst als de motortaxi chauffeur. Zijn arrestatie betreft echter niet de dood van de jongeman, maar vermeende wapenhandel in Pestel. Het is uitgelopen op een politieke strijd, omdat de huidige vertegenwoordiger van Grand Anse en de burgemeester allebei voor dezelfde positie gaan in de volgende verkiezingen. Onschendbaarheid en een onrechtvaardig, onjuist functionerend rechtsysteem blijven een groot probleem in Haïti.

Zoals eerder beschreven, vonden er vanaf donderdag 7 februari protesten plaats, onder de benoeming ‘het land op slot’. Wegen waren geblokkeerd, brandstof niet verkrijgbaar, scholen, winkels, bedrijven en kantoren waren dicht. Het was een manier van het volk om zich uit te spreken tegen corruptie, tegen de waardevermindering van de gourde en het steeds duurder wordend leven, tegen het misbruik van geld door overheidsvertegenwoordigers. Ook in het Noordwesten waren de gevolgen merkbaar. Collega Anouce kwam met zijn motor in een wegversperring terecht maar wist over de rotsen te komen, terwijl er stenen naar hem gegooid werden. In Boen, waar onze partner SSID werkt, vonden gewapende overvallen van auto’s plaats. Sindsdien, na twee weken van protesten, is de rust weer enigszins weergekeerd.

Twee weken geleden is de minister-president uit zijn functie ontheven, na slechts zes maanden die functie bekleed te hebben. Inmiddels is een interim minister-president aangewezen. Er is een wetsvoorstel ingediend voor een 50%-79% toename van minimumsalarissen, wat weer andere zorgen oproept omdat bedrijven zo’n toename ineens niet kunnen betalen, waardoor vele banen verloren zullen gaan. Ook de twee weken waarin alles plat lag in februari zijn niet goed voor de industrie. Een bedrijf dat 10.000 mensen in dienst heeft, is van plan Haïti daarom te verlaten. Tegelijk proberen ook vele Haïtianen nog steeds elders een beter leven te zoeken. Afgelopen week is een kleine boot met 33 opvarenden gezonken. Ze waren onderweg naar de Turks en Caicoseilanden. 15 mensen zijn verdronken, 4 verdwenen en 14 hebben het overleefd.

Op 20 maart, de Internationale Dag van het Geluk, is de nieuwe ranglijst van gelukkigste landen ter wereld bekendgemaakt. Nederland staat op de vijfde plaats, na vier Scandinavische landen. Haïti staat op nummer 147 van 156 landen in totaal. Terwijl Nederland in de top vijf staat van meest gelukkige landen, is Haïti terug te vinden in de top tien van minst gelukkige landen.

Mijn verblijf in Nederland werd niet alleen wegens de situatie in Haïti verlengd maar ook vanwege gezondheidsproblemen binnen de familie. Er is dit jaar tot nu toe veel ziekte onder familie en kennissen, niet alleen van mijzelf maar ook van collega’s, die tevens al diverse begrafenissen hebben bijgewoond dit eerste kwartaal. Het ene slechte nieuwsbericht volgde na het andere. Het was fijn om wat mee te kunnen helpen met schilderen, schuren, plamuren en hout hakken. Dat zijn dingen die van afstand niet mogelijk zijn.

Donderdag 7 maart ben ik weer teruggereisd naar Haïti, via London en Miami. Door sterke wind waren de vluchten in Europa vertraagd. Boven Canada prachtig zicht op besneeuwde bergen en bevroren meren en rivieren. Door de ondergaande zon leek het net alsof er plukjes roze/oranje boven de witte wereld hingen. Later werd de lucht een mooie, oranje lijn. Het blijft indrukwekkend om over Haïti te vliegen, dat zo overduidelijk z’n naam van ‘land van bergen’ eer aandoet. De ene bergketen na de andere.

Mijn koffer was nog in London. Collega Steven haalde me vrijdag 8 maart op van het vliegveld om gelijk naar kantoor te gaan. De volgende dag kon ik alsnog mijn koffer van het vliegveld halen, nadat ik eerst van het kastje naar de muur was gestuurd, of beter gezegd van de aankomsthal naar cargo en terug naar de aankomsthal.

In januari al was er een tekort aan benzine en diesel in Haïti. Dit heeft ook gevolgen voor de hoeveelheid elektriciteit die beschikbaar is en voor het telefoonbereik. Sindsdien is er regelmatig een tekort aan brandstof. Ook nu weer. Vanochtend bracht ik onze auto naar de garage en nam een motortaxi terug naar kantoor. Ik bleek mijn sleutels echter vergeten te zijn; die lagen nog in de auto. Weer terug naar de garage dus en toen stonden we zonder benzine langs de kant van de weg. Uiteindelijk was een andere motortaxi chauffeur bereid een deel van zijn benzine af te tappen zodat wij weer verder konden... De prijzen van brandstof stijgen bij zulke schaarste en als er een pomp brandstof beschikbaar heeft, zorgt dat voor lange files. Ook elektriciteit is schaars. Met een beetje geluk heb ik thuis één keer per week stroom en dan wel ’s nachts, dus enkel te gebruiken om iets op te laden.

Een volgende keer meer over onze belevenissen in Haïti van de afgelopen weken. Tot slot nog een paar overdenkingen die ik heb meegekregen via de kerkdiensten bijgewoond in Drogeham, waar gepreekt werd over de vraag: voor wie ben je een naaste, over het dragen van elkaars lasten en je eigen lasten, en de vraag waar je vandaan komt en waar je naartoe gaat. Stuk voor stuk grote vraagstukken en belangrijk om te onthouden, om een stukje richting en houvast te zoeken.