Bendegeweld en de gevolgen van Amerikaans beleid

Mijn voormalige werkgever (Church World Service), oud-collega’s en bovenal de mensen met en voor wie ze werkten zijn zwaar getroffen door het beleid van Trump. Een programma in Honduras is stop gezet. Ook een programma in Oekraïne werd gefinancierd door de Amerikaanse overheid. Contracten met personeel en partner organisaties mogen legaal echter niet zomaar beëindigd worden. Vluchtelingen en migranten die een jarenlang proces hebben doorgaan om in aanmerking te komen naar Amerika te migrereren kunnen opeens niet meer herenigd worden met hun families. Dit is onderdeel van werk dat enkele organisaties doen namens de overheid. Hiervoor is de overheid hen veel geld verschuldigd voor reeds gemaakte kosten. Er rest de organisaties geen andere keus dan de weg van de rechtbank te gaan om terugbetaling te eisen, aangezien dit wettelijk niet is toegestaan. Uiteindelijk heeft Church World Service ook besloten om dit te doen, met name tegen het besluit om het ‘refugee resettlement programme’ te stoppen; het programme waarmee vluchtelingen een veilig heenkomen vinden in Amerika.

Inmiddels is meer dan de helft van de medewerkers in Amerika ontslagen als gevolg van de situatie, zo’n 700 mensen, plus 500 die werkzaam waren in Kenia en omringende landen. Dit werk is niet zomaar een baan, maar een roeping. De emoties lopen hoog op, niet alleen voor het personeel zelf, maar vooral wegens de mensen die nu niet geholpen kunnen worden. Ik heb 15 jaar lang voor Amerikaanse organisaties gewerkt. Dit is een enorme shock.

Migranten die reeds in Amerika zijn, lopen verhoogd risico om gedeporteerd te worden. Zo is de ‘temporary protected status’ (tijdelijke beschermde status) voor Haïtianen verkort. Dit terwijl het land duidelijk in chaos verkeert. Er is geen commercieel vliegverkeer naar Port-au-Prince, maar wel worden er migranten gedeporteerd naar Cap Haïtien, vanwaar geen veilige route naar Port-au-Prince is.

Er was net een nieuw plan ingediend voor het Noordwesten. Dit was bij USAID, de enorme organisatie die nu zomaar wordt opgedoekt. De gevolgen hiervan zijn niet te overzien. Velen zijn afhankelijk van noodhulp. Levens komen in gevaar.

Ook Inter-American Foundation is stopgezet door de Amerikaanse overheid. Zij steunen met name lokale organisaties (community-based organisations). Ik ken meerdere organisaties die financiering van hen ontvangen. We hebben zelfs organisaties voorgedragen voor financiering door hen en informatie uitgewisseld over gezamenlijke partners. Dit gaat om programma’s in het Zuidoosten en Noordwesten, die boeren ondersteunen met training, dieren of zaden, microkredieten verstrekken, ouders in staat stellen om in het levensonderhoud van hun gezinnen te voorzien. Dit werk wordt ‘onnodig’ genoemd. Ook het promoten van Amerikaanse vrijheid wordt aangedragen als reden om dit werk te stoppen. Het gaat ons verstand te boven. Als dit in een land in Afrika zou gebeuren, zou heel de internationale gemeenschap ertegen opstaan.

De steun van Amerika aan de multinationale missie in Haïti staat eveneens op losse schroeven. Het verzoek om deze missie in een VN missie om te zetten, is afgewezen, met name omdat Rusland en China het er niet mee eens zijn. Inmiddels bestaat de missie uit 1.045 personen, van wie de meerderheid uit Kenia afkomstig is. Daarnaast komen de leden van de missie uit Guatemala, El Salvador, Bahamas, Jamaica en Belize.

Maar ook in Nederland wordt bezuinigd op ontwikkelingshulp. Nederland zou meer moeten profiteren van de ontwikkelingshulp, zo wordt gezegd. Dat zijn voor mij verbijsterende berichten, die de definitie van ontwikkelingshulp te buiten gaan en waarvan ik juist zoveel problemen heb gezien. Op onderwijs en klimaat wordt voornamelijk bezuinigd, terwijl dat toch heel relevante en belangrijke aspecten zijn voor nu en de toekomst.

CLIO, een netwerk van nationale en internationale organisaties in Haïti, heeft een enquête gehouden onder de leden om de gevolgen van het stopzetten van de financiering van USAID in kaart te brengen. 245 mensen zijn hun werk kwijtgeraakt, terwijl maar liefst 550.000 mensen niet langer toegang hebben tot hulpverlening.

De onrust in Kenscoff bleef de afgelopen maand doorgaan, af en aan. De gemeente van Kenscoff schatte dat 50 mensen zijn gedood en 60 huizen in brand gestoken. Een mensenrechtenorganisatie noemde 150 doden en 100 verbrande huizen. Zowel bendeleden als bewoners vallen onder de slachtoffers. De exacte aantallen zijn echter onduidelijk, doordat bepaalde dorpen nog ontoegankelijk zijn. Schrikbarende en verbijsterende berichten komen uit Kenscoff. Mensen werden vermoord terwijl ze gewoon thuis waren of op het land werkten. Dit zijn afgelegen, landelijke gebieden waar mensen leven van de landbouw. Iemand verloor 11 familieleden. Een jonge moeder moest toekijken hoe haar baby in het vuur gegooid werd. Enkele dagen later stierf ze zelf. Er zijn geen woorden voor. Wat het nog erger maakt, is dat de aanvallen geleid worden door mensen die oorspronkelijk zelf uit Kenscoff komen. Ze hebben hun eigen families vooraf gewaarschuwd. Scholen bleven opnieuw gesloten. Velen zijn gevlucht, al meer dan 4.100 personen.

Online woonde ik een presentatie bij van een onderzoek van Amnesty International naar de invloed van bendegeweld op kinderen in Haïti. Een paar dagen later stond er ook in Nederland een artikel in de krant over dit onderzoek, dat zich richt op de gedwongen werving van kinderen in bendes, seksueel geweld en verkrachting, moord, ontvoering. Kinderen met een handicap zijn extra kwetsbaar. Kinderen sluiten zich aan bij bendes om eten te krijgen of uit angst voor gevolgen voor henzelf en hun families.

Het nieuws weegt zwaar. Als mijn buren me vertellen dat de schoten weerklinken door de bergen, dan breekt mijn hart. Mijn buurjongetje vraagt aan zijn moeder of ze hem wil verstoppen als de bendeleden komen, omdat hij hoort dat ze een hekel hebben aan jongens. Het raakt me diep. Al sinds 2019 verslechtert de situatie steeds meer. Toen zagen mijn collega’s de toekomst somber in en verwachtten ze dat de situatie uit de hand kon lopen tot een ware crisis. Helaas kregen ze gelijk. Wanneer komt er een ommekeer? Elders wordt gevochten tussen twee landen, maar hier gaat het om een en hetzelfde volk dat tegen elkaar opstaat. En waarom, op basis waarvan? De bendeleden zeggen dat ze voor het volk vechten, maar ze verdrijven de bevolking uit hun huizen, verbranden de huizen die door hard werken zijn gebouwd, vermoorden de mensen.

Ook in diverse wijken rondom Port-au-Prince blijven bendes zeer actief. De wijk Carrefour Feuilles werd opnieuw aangevallen. Hier kwam ik voorheen regelmatig bij een partner organisatie die er een school runt met een versneld programma voor kindslaven. Diverse delen van het Universitair ziekenhuis van Port-au-Prince zijn in brand gestoken, waaronder oogheelkunde, orthopedie, operatiezalen, de apotheek en het archief. Dit volgt op eerdere aanvallen op dit ziekenhuis dat al sinds 29 februari 2024 is gesloten. Nabij Route de Frères zijn in één nacht 20 mensen gedood. In Nazon, Tabarre en Delmas 30 werden inwoners eveneens verdreven door schoten en vlammen. Een kerk waar een oud-collega dominee is, is gesloten. Meyot, waar ik enkele jaren gewoond heb. Diègue, waar mijn oud-collega woont en ik bij hem op bezoek kwam. Gros Jean, waar ik mijn eerste maand in Haïti in een gastgezin doorbracht. Malique, waar ik langs wandelde of reed om in het mooie, vreedzame Duvier te komen. Ze zijn alle opgeschrikt door het geluid van schoten van bendes die paniek zaaien onder de bevolking.

Het politiebureau van Montrouis (richting het noorden) is aangevallen, waarbij een agent is gedood. Om via Arcahaie en Williamson naar Port-au-Prince te reizen, moet je kunnen aantonen dat je niet uit Montrouis komt, anders loop je het risico onthoofd te worden. Dit heeft niet te maken met bendegeweld maar met conflicten over grondbezit. In Gressier, richting het zuiden, gaat het bendegeweld eveneens door.

Ganthier is inmiddels alweer lange tijd in handen van een bende. In het verleden hebben we daar diverse jaren gewerkt. Wegens het bendegeweld is het echter niet gelukt er later terug te keren voor een evaluatie. Ik vroeg iemand naar de huidige situatie. Hij vertelde dat velen hun huizen hebben moeten verlaten. Ook zijn er enkele overleden. Onder hen onze contactpersoon, een predikant in Boen, die is ontvoerd en na betaling van losgeld alsnog vermoord. Ik kan me hem nog zo goed voor de geest halen. Een man met stemgeluid en aanwezigheid, persoonlijkheid, een fel iemand. Eveneens iemand die zelf geweld niet uit de weg ging.

De VN schat dat er in 2024 in totaal 5.626 mensen zijn vermoord (van wie 289 kinderen), 2.213 verwond, 1.494 ontvoerd en 596 gelyncht. In januari van dit jaar zijn 47 scholen in Port-au-Prince vernield door bendes. In 2024 waren er ook al 284 scholen verwoest. Hierdoor komt het onderwijs van duizenden leerlingen in gevaar.

Zoveel slecht nieuws maakt het moeilijk om te schrijven. Ik begin bang te worden om het nieuws te lezen of luisteren. Het raakt me. Toch mogen of moeten we ook de positieve dingen voor ogen houden. Slecht nieuws mag ons niet moedeloos maken.