Zou ik nog vrezen

Wanneer kan ik weer positieve dingen schrijven? Al sinds 2019 blijft de situatie in Haïti verslechteren. Telkens denken we dat het dieptepunt is bereikt maar blijkt het toch nog erger te kunnen. Wanneer komt er eindelijk een opwaartse lijn?

Een steeds groter gebied valt in handen van bendes. Christ Roi, Carrefour Feuilles, Turgeau, Champ de Mars, Nazon, Solino, Delmas 30, 19, 17, Martissant, Tabarre. Hotels, kerken, ziekenhuizen, scholen, bedrijven, radio/tv stations, het kantoor voor AOW/pensioen. Brand en vernieling zijn aan de orde van de dag. Food for the Poor heeft het kantoor in Port-au-Prince tijdelijk gesloten wegens ontvoering van twee personeelsleden. Meer dan 50 overheidsgebouwen in Port-au-Prince zijn in handen van bendes, waaronder ministeries, rechtbanken, havens en scholen. Sinds januari 2024 zijn 900 scholen gesloten. 200.000 kinderen hebben geen toegang tot onderwijs. Vier auto’s van Artsen Zonder Grenzen zijn beschoten tijdens transport tussen hun ziekenhuizen in Carrefour en Turgeau. Hierop zijn beide ziekenhuizen tijdelijk gesloten, in ieder geval voor 3 maanden. In Léogâne heeft een 17-jarige zelfs zijn eigen vader vermoord, in bijzijn van 25 gewapende bendeleden.

Het aantal ontheemden blijft toenemen. Zo’n 10% van de totale bevolking is ontheemd. Zij zoeken hun toevlucht bij familie en bekenden of in kampen. Ook dat is niet zonder risico, want als onbekenden in andere wijken komen, kan het zijn dat de inwoners hen voor bendeleden aanzien en om het leven brengen. Sommigen zijn al eerder gevlucht, totdat ook hun nieuwe onderkomen in handen van bendeleden valt. Zo ook een bekende, die eerst van de wijk Solino naar Christ Roi vluchtte maar nu opnieuw op straat staat, samen met zijn vrouw en kinderen. Alleen in maart al zijn 60.000 mensen op de vlucht geslagen voor het bendegeweld in diverse wijken van Port-au-Prince. In één week tijd zijn 23.510 mensen gevlucht door gelijktijdige aanvallen op meerdere wijken. Op die manier kan de politie niet op alle plaatsen tegelijk verdedigen. In drie maanden tijd zijn er 2.660 mensen vermoord. Dat zijn gemiddeld 30 personen per dag. Ook journalisten zijn doelwit en wordt het zwijgen opgelegd.

Bendeleden hebben hun terrein uitgebreid naar Mirebalais. Daarbij worden huizen en auto’s in brand gestoken, schoten gelost, inwoners gewond en vermoord. Mensen slaan in paniek op de vlucht. Twee nonnen zijn gedood. Ze gaven les in Mirebalais en hielden zich verscholen in het huis van de schoolbewaker. Bendeleden drongen de woning binnen en vermoordden de nonnen. Alle gevangenen van de gevangenis in Mirebalais zijn bevrijd. In deze plaats bevindt zich een van de grootste ziekenhuizen van Haïti, gebouwd na de aardbeving van 2010. Er is begonnen met evacueren van patiënten en personeel.

Zelfs om bij het (nog steeds niet operationele) vliegveld van Port-au-Prince te komen moet doorgang betaald worden aan bendeleden. De prijs is afhankelijk van het soort auto en de geschatte financiële mogelijkheden van de passagiers. De landingsbaan van het vliegveld van Les Cayes is verlengd, waardoor er nu vliegtuigen met capaciteit tot 80 passagiers mogen landen. Hiermee is eveneens het proces begonnen om er een internationaal vliegveld van te maken. Het vliegveld van Port-au-Prince blijft leeg. Het verbod van de Federale Luchtvaart Administratie om vanuit Amerika naar Haïti te vliegen is wederom verlengd, nu tot 8 september.

Ook het vliegverkeer tussen de Dominicaanse Republiek en Haïti blijft gesloten, al meer dan een jaar, sinds 5 maart 2024. De helikopter van de Haïtiaanse regering is beschoten boven Saut d’Eau. Deze plaats is de afgelopen periode eveneens in handen gevallen van bendeleden. Ook schepen worden aangevallen. Te land, ter zee en in de lucht: bendeleden belemmeren alle soorten verkeer.

Landelijk carnaval is wederom geannuleerd, wegens de onveilige situatie. Hier en daar zijn plaatselijk wel activiteiten georganiseerd. Zoals gepland is er een wisseling van de wacht geweest binnen het presidentieel transitiecomité. Na zes maanden heeft Fritz Alphonse Jean het tijdelijk presidentschap overgenomen. De noodsituatie is uitgesproken over het hele land. Die was reeds van kracht voor 3 provincies. In maart is begonnen met het inzetten van drones in de strijd tegen bendes.

De perikelen in Amerika gaan door. Organisaties proberen via de rechtbank alsnog het geld te ontvangen dat hen toekomt volgens getekende contracten en op basis van reeds verrichte werkzaamheden. Na een evaluatieperiode van zes weken is 83% van de programma’s van USAID definitief geannuleerd. Ook in Europa wordt er flink gekort op de ontwikkelingssamenwerking. Meer werkeloosheid, meer honger, meer onnodige sterfgevallen, meer ellende, meer geweld, meer crises, minder compassie, minder humanitaire inzet, meer haat, wapens en militairen.

Trump heeft de legale verblijfsstatus van een half miljoen Haïtianen, Cubanen, Nicaraguanen en Venezolanen ingetrokken, die onder Biden naar Amerika zijn gekomen. De grootste groep komt uit Haïti (210.000 mensen). Ze hebben een maand de tijd gekregen om het land te verlaten. Inmiddels heeft een rechter dit besluit geblokkeerd. Bovendien wordt Haïti toegevoegd aan een lijst landen waarvan de inwoners te maken hebben met extra restricties om Amerika binnen te komen.

Ook Haïti moet extra belasting gaan betalen aan Amerika. Haïti kan import niet boycotten. Zonder de gesubsidieerde Amerikaanse producten die goedkoper zijn dan lokale productie zullen nog meer mensen honger lijden. Op dit moment hebben 8 op de 10 gezinnen in en rondom Port-au-Prince reeds te maken met honger. 67% eet één maaltijd per dag of slaat een hele dag over. De voedselveiligheid blijft verslechteren. Meer dan de helft van de bevolking bevindt zich in een crisissituatie of erger. Vooral onder ontheemden is er sprake van groot risico op hongersnood.

De website van Inter American Foundation is uit de lucht gehaald. Deze organisatie financierde nationale en lokale organisaties. Onder hen bevinden zich meerdere waarmee ik welbekend ben. 27 organisaties die 80.000 mensen dienden staan opeens zonder financiering. 230 mensen zijn hun baan verloren. Het gaat hierbij om programma’s zoals microkrediet, steun aan boeren, maar ook een kliniek en steun voor lichamelijk gehandicapten.

Op 17 april 1825 werd bepaald dat Haïti een bedrag aan Frankrijk moest betalen in ruil voor erkenning van de onafhankelijkheid van het land. Dit heeft Haïti enorme schulden opgeleverd. Er werd de afgelopen week weer aandacht aan besteed.

De school in Dos d’Âne blijft manieren zoeken om hun gebouw nog beter te benutten, nu ze mooie, stevige, veilige, goede lokalen tot hun beschikking hebben. Er zijn nieuwe vakken toegevoegd, vanuit het Ministerie van Onderwijs. Er wordt voor het eerst gymnastiek gegeven, waar de leerlingen plezier aan beleven. Op het terrein van de school zijn wortels gezaaid en geoogst. Tegelijk blijven er in Nederland kinderen spreekbeurten houden over Haïti, wat daar ook weer een gevoel van trots en waardering geeft, als ze horen dat er in Nederland aandacht wordt besteed aan Haïti.

De man van oud-collega Roseline geeft voortaan online les, sinds er is geschoten op hun school. De tante van oud-collega Elondieu was ontvoerd, in het gebied waar ook zijn ouders wonen, Gros Morne, Artibonite. Tegen betaling van losgeld is ze na 16 dagen vrijgelaten. Er zijn geen woorden om te omschrijven wat er gebeurt.

Van al mijn contacten in Haïti hoor ik hoe moeilijk het leven voor hen is. Angst, trauma. Ontvoering, schietpartijen, plunderingen, moord, ontheemd, seksueel geweld. Wie kan er nog rustig slapen? Of gezond blijven? In april heeft de bevolking meermalen wegen afgesloten en marsen gehouden in protest tegen het geweld. Een sombere toekomst. En toch hoop houden. Stand houden temidden van angst, onveiligheid en onbegrip. De solidariteit is nog niet helemaal verdwenen. Ontheemden worden opgevangen door familie en vrienden, maar ook door onbekenden. Iemand trof een vrouw en twee kinderen buiten in de struiken aan, die daar wilden slapen. Hij nodigde ze uit om in zijn huis te overnachten. Ondanks alles willen mensen het hoofd hoog houden en anderen niet laten weten van hun problemen. Zo ook in de kerk. Mensen raken hun werk kwijt, hun huis, terwijl alles duurder wordt. Hoe zorg je dan voor je gezin? De huurprijzen stijgen, vooral van huizen in delen van de stad die niet in handen zijn van bendeleden.

Onder de huidige omstandigheden neemt het risico van seksueel geweld toe, inclusief seksueel misbruik in ruil voor goederen, diensten, of basisbenodigdheden (transactional sex). Hiernaar heb ik afgelopen jaar onderzoek gedaan als onderdeel van een studie. Recent zijn de bevindingen gepubliceerd in Spectrum Journal of Social Sciences: https://spectrum.aspur.rs/archive/v3/n2/3.php

Voor de meeste lezers zullen dit verhalen zijn waarbij je denkt ‘wat erg, vreselijk’, zoals je denkt bij zoveel slecht nieuws berichten die ver van je bed staan. Maar het gaat om mensenlevens. Ik denk aan al die plaatsen waar ik zo vaak ben langsgereden of gelopen, die nu vol kogelgaten zitten. Uitgestorven woonwijken, met uitgebrande karkassen, alsof het oorlog is. Het raakt je pas echt als het om je eigen thuis gaat. En dat gaat het nu.

Bendeleden blijven Kenscoff aanvallen, huizen in brand steken, mensen ontvoeren en vermoorden. Meer dan 4.000 mensen zijn op de vlucht geslagen. Het lijkt erop dat de voormalige wethouder van Kenscoff betrokken is bij wat er gaande is. Onbegrijpelijk, dat iemand die toch als eerste zich zou moeten inzetten voor een gemeente betrokken is bij geweld.

Le Montcel is in brand gestoken, een ecologisch centrum in Kenscoff met restaurant en mogelijkheid om te overnachten. Waarom? Er worden geen politieke evenementen gehouden. Grote en kleine huizen worden in brand gestoken. Jaloezie is vernietigend. Mensen die heel hun leven hard hebben gewerkt om een huis te bouwen, zien alles in vlammen opgaan omdat anderen die het niet lukt het hun niet gunnen.

Twee bendeleden die vanuit Kenscoff de weg zochten, werden in Laboule in brand gestoken. Dat onderwerp is laatst in de kerk besproken. Wat willen gemeenteleden dat er gebeurt met bendeleden die levens en andere dingen vernielen in het land. Niet dit, geen oog om oog, tand om tand.

Elk jaar in april gedenkt de kerk het zoveel jarig bestaan. Dit keer was er geen grote viering, geen feestelijke maaltijd. De omstandigheden leenden er zich niet toe. Dus werd er op een alternatieve manier gevierd. Het pad naar de kerk is aangepakt, de banken zijn opgeknapt, er is geverfd. Er werd een mooie dienst gehouden. Het koor van de kerk zong. Oud-collega en dominee Rony preekte. Zijn eigen kerk is al enige tijd gesloten, wegens bendes. Desondanks was het thema ‘laten we de trouw van de Heere vieren’.

Het is Pasen geweest. In Haïti is dit de belangrijkste christelijke viering van het jaar. Een paar honderd meter van mijn huis in Kenscoff bevindt zich een kerk. De deuren bleven gesloten, er werd geen Paasdienst gehouden. Terwijl we zingen van de overwinning op de dood, van niet langer vrezen, genezing en vrede, verkeren mijn buren in doodsangst. Sinds witte donderdag proberen bendeleden het centrum van Kenscoff te belegeren en het politiebureau in beslag te nemen. Het geluid van geweerschoten komt steeds dichterbij. De vrouwen en kinderen zijn gevlucht. De mannen blijven achter, om te voorkomen dat dieven misbruik maken van de situatie en de huizen leeghalen. Het zijn dagen van angst, bezorgdheid, machteloosheid. Overleven mijn buren het? Zullen de bendeleden hun/onze huizen binnendringen, plunderen of in brand steken? Valt heel Kenscoff in hun handen?

Kenscoff is een belangrijke producent van groente, wegens het koelere klimaat hoger in de bergen. Nu boeren niet op hun land kunnen werken, is het risico groot dat de oogsten verloren gaan, wat tot nog meer honger zal lijden. De markt in Fermathe is leeg. Ook daar belanden kogels.

Ik ben in contact met mijn buren en vrienden. Stuk voor stuk geven ze aan hoe moeilijk de situatie is. “De situatie is volledig ontaard. Ze zijn dichtbij. We slapen niet.” “De situatie is enorm complex. Extreem complex. Er zijn grote confrontaties tussen bendes en de politie. Mensen sterven. Er wordt veel geschoten. De situatie is echt heel, heel erg moeilijk.” Vrienden zijn al eerder uit hun huis verdreven en nu voor de tweede keer gevlucht. De school is dicht, kinderen krijgen geen les, zijn bang door al het geweld om hen heen.

Het nieuws geeft aan dat er op Paaszondag drie militairen zijn gedood. Het aantal burgerslachtoffers is nog onduidelijk. Volgens mijn buurman zijn het er vele. Dit terwijl er tussen januari en maart al 262 doden en 66 gewonden zijn gevallen, in Kenscoff alleen.

Ik roep een ieder op om mee te bidden voor mijn buren in Kenscoff.

Zou ik nog vrezen,

nu Hij eeuwig leeft,

Die mij heeft genezen,

Die mij vrede geeft?

In Zijn godd’lijk wezen

is mijn glorie groot,

niets heb ik te vrezen

in leven en dood.

U zij de glorie,

opgestane Heer,

U zij de victorie,

nu en immermeer.