On the road again

De maanden februari en maart ben ik veel op pad geweest. Vorige week zijn we rondgereisd door de departementen Zuid en Grand’Anse om artiesten te interviewen voor CAH. Een week waarin we veel prachtig natuurschoon hebben gezien, interessante gesprekken gevoerd, en bijzondere dingen beleefd onderweg.
We vertrokken op een maandag waarop gestaakt werd wegens hoge benzineprijzen. We dachten dat we er niet zoveel last van zouden hebben, aangezien wij de hoofdstad al snel zouden verlaten. We reden richting het Zuidwesten. Eerste stop was in Merger, waar we een atelier bezochten waar men werkt met olievaten. Daaruit worden prachtige taferelen getoverd; kerststallen, vissen, kruis van Golgotha, vogels, enz, enz. De volgende personen bevonden zich in Petit Goave, maar die kregen we telefonisch niet te pakken. Dus we reden verder richting Les Cayes. In Miragoane bleek de weg echter geblokkeerd te zijn. Er lag een boomstam op de weg en zelfs motoren werden niet doorgelaten. We draaiden om en besloten een andere route te nemen. Die weg was echter geblokkeerd met rotsblokken. Oftewel; de enige kant die we op konden was terug richting Port-au-Prince. Dat hadden we niet verwacht, wegblokkades in het departement Nippes. We belden de Ti Gwav mensen nogmaals op en kregen ze ditmaal wel te pakken. Dus we besloten terug te rijden naar Ti Gwav, waar een kunstenaar ons naar hem thuis leidde. Zijn atelier is verwoest in de aardbeving, dus nu werkt hij thuis aan schelpen, houtwerk, rammelaars van kalbassen, etc. Hij bracht ons naar een collega artiest die sieraden maakt van bamboe (en ook dakloos was geworden in de aardbeving). We reden weer terug naar Miragoane, in de hoop dat de weg nu vrij was. Vlak voordat we de stad inreden, stonden we weer stil. Dit keer was de bergweg geblokkeerd door een gekantelde vrachtwagen die dienstdeed als transport voor mensen en goederen. Het ongeluk was net gebeurd en wij waren een van de eersten die langs de berm manoeuvreerden. We werden onmiddellijk staande gehouden door een man die ons vroeg of we enkele gewonden naar het ziekenhuis in Miragoane konden brengen. We reden een pickup truck, dus de achterbak werd volgeladen met bloedende, biddende, kermende, geschokte mensen; kinderen en volwassenen. Even later kwam er een politieauto ter plaatse, die de zwaarst gewonden van ons overnam en met loeiende sirene vertrok. Ik reed er in gematigder tempo achteraan, voorzichtig om de passagiers niet al te hard te laten rondstuiteren. Gelukkig waren de wegblokkades opgeheven, anders hadden we niet eens bij het ziekenhuis kunnen komen. Na enig vragen vonden we het ziekenhuis Sainte Therese. Een motor taxichauffeur reed heel behulpzaam voor ons uit. Ik droeg een gewond kind de behandelkamer in en ook de andere gewonden werden naar binnen gedragen. De politieagenten bedankten ons hartelijk voor onze hulp en desinfecteerden de auto. Diep geraakt en onder de indruk vervolgden wij onze weg en wisten uiteindelijk toch nog in Les Cayes te komen, waar we overnachtten.

De volgende dag interviewden we een artiest in Les Cayes, die ons rondleidde in een gedeelde winkel waar producten van verschillende artiesten verkocht worden; sieraden, houtwerk, meubels, mobiels, enz. Hij reed met ons mee naar Port Salut, waar we verschillende mensen bezocht hebben die manden maken, onderzetters, matten, tassen, enz. Dit maken ze van diverse soorten boombladeren. We besloten via de kust verder naar Jérémie te rijden, in plaats van de binnenlandse route. We zouden ook iemand bezoeken in Port à Piment, maar die konden we niet bereiken. In Haïti wordt vrijwel geen gebruik gemaakt van kaarten, plattegronden, plaatsnaamborden, bewegwijzering, straatnamen, etc. Ik had niet eerder de kustroute gereden, maar had in september gehoord dat die weg wel begaanbaar is en had het in Les Cayes nagevraagd. Op onze kaart stond inderdaad ook een weg. Wij dachten via Les Abricots tot Jérémie te kunnen rijden, maar in Dame Marie kregen we te horen dat die weg niet begaanbaar is voor auto’s. Dus het laatste stuk reden we alsnog via het binnenland. Het was werkelijk waar een schitterend mooie route. Wat een natuurschoon, wat een schepping. We keken onze ogen uit. Mijn collega Anne heeft een hekel aan autorijden in Haïti en ik geniet van autorijden, dus dat kwam goed uit. Achteraf gaf ze toe dat ze zo nu en dan angsten uitstond aangezien we gedurig op een smal pad vlak langs een diepe afgrond reden. De weg slingerde langs de kust; de ene keer reden we op zeeniveau, zowat aan het strand, en dan weer steeg het pad de bergen in en keken we in de diepte neer op de blauwe zee. Het was een volledig onverharde weg, wat op een gegeven moment veranderde in een smal en modderig pad. Gelukkig regende het niet. Zo hier en daar kwamen we door een dorp, rustig, schoon en mooi, anders lijkend dan in andere delen van het land. Uiteindelijk kwamen we aan in Jérémie, waar we weer een plaats zochten om de nacht door te brengen. We zijn heel wat plaatsen doorgetoerd. Ons motto van de week: on the road again… Weer op weg.

Woensdagochtend reden we dan toch naar Les Abricots, wat nog een kleine twee uur rijden bleek te zijn vanuit Jérémie. Niet vanwege de afstand, maar vanwege de weg. Opnieuw was het genieten van de geweldige omgeving. We ontmoetten een enthousiaste artiest die ons naar zijn huis bracht. Het viel ons op dat de huizen keurig onderhouden en netjes waren, fleurig geschilderd. Allemaal heel eenvoudig; lemen woningen, maar heel mooi en netjes. Onze artiest liet ons schildpadden zien die hij maakt van stenen. Die zoekt hij op urenlang afstand op, in de juiste vorm en grootte. Hij plakt ze aan elkaar en schildert ze en maakt er zo mooie schildpadden en fruitmandjes van. Hij wees ons de weg naar een school waar in een atelier tientallen mensen aan het werk zijn. Daar worden kerstallen gemaakt met de stal van kokosnoten en de poppetjes van klei. De klei komt uit het midden van het land, wordt vloeibaar gemaakt, in een vorm gedrukt, gebakken, handgeschilderd. Geweldig, wat een prachtig werk! Het idee is vanuit het dorp gekomen. Ons werd gelijk gevraagd of we een paar zakken mee konden nemen voor CAH in Port-au-Prince. Transport is en blijft een uitdaging. Gebrekkige infrastructuur, beperkte toegang tot de markt.
We keken onze ogen weer uit. In hetzelfde dorp maakten we kennis met iemand die mobiels maakt van hout en bekeken we handgemaakte kaarten. Onze begeleidende kunstenaar leidde ons vol trots rond in het dorp Les Abricots, waar we aan zee stonden te kijken naar kano’s gemaakt van boomstammen. We liepen een ronde over de markt, volgden de artiest die iedereen daar kent, zetten hem in zijn thuis dorp af en reden terug naar Jérémie. Inmiddels was het te laat om nog verder te rijden, dus hebben we de namiddag gebruikt om de lokale specialiteit konparet in te kopen (een zoete koek) en om even te genieten van een prachtig zandstrand.

Op dag vier verlieten we Jérémie om via de binnenlandse route terug te rijden naar Les Cayes. We waren nog niet ver, toen we al stil stonden wegens wegwerkzaamheden. Een uur later konden we verder. Even na het dorp Beaumont voelde ik hoe de auto inhield en niet wilde accelereren. Ik reed nog een klein stukje verder tot een punt waar de weg breder was en stopte de auto daar. Na een controleronde om de auto constateerde ik dat er een vloeistof onder de auto lekte. Ik liep naar een huis in de buurt en vroeg of er een mecanicien in de buurt was. Nee, niet in dat dorp, maar wel in Beaumont. Iemand ging op de motor naar Beaumont om de betreffende persoon voor ons te halen. Ik overlegde telefonisch met de mecanicien van MCC en vermoedde dat we benzine verloren. Toen onze hulptroepen gearriveerd waren, hadden ze nog wat ritten heen en weer nodig om onderdelen te halen. Uiteindelijk startte de auto 2,5 uur later weer. Een benzinekraantje had een klap van een rots/steen gekregen op de weg en was gaan lekken. Vervelend, maar ik was allang blij dat het gebeurde op een punt waar we niet ver van een dorp vandaan waren, want we hebben kilometers lang in de onbewoonde wereld gereden en op smalle wegen waar auto’s elkaar niet kunnen passeren. Uiteindelijk kwamen we in Camp Perin, waar we een afspraak hadden met een dame die ons haar werk liet zien; tafelkleden, wandkleden en kleding gemaakt van allerlei kleuren en soorten stoffen. Ik moet zeggen dat ik blij was toen we vervolgens een slaapplaats vonden in Les Cayes; ik was aardig afgepeigerd van alle belevenissen onderweg. Bovendien aten we hele dagen niets, aangezien eetgelegenheden schaars zijn in die gebieden. Fruitbomen te over, dat wel.

Vrijdag reden we terug naar Port-au-Prince. We stopen bij een artiest in Virgile, die met kralen werkt. Een knap stukje werk; hij spant een stof om een fles of steen of wat voor materiaal dan ook en rijgt die vol kleurige kralen. Ook maken ze tassen, kussenslopen, kerstballen, brillenhoesjes, enz. Ik heb m’n ogen uitgekeken zowel qua natuur als qua creativiteit. Zoveel talenten, zoveel aanbod, maar helaas zoveel moeite om een markt te vinden voor de producten.
We kwamen veilig en wel terug in Port-au-Prince, waar we langs CAH reden om de kerststallen en schildpadden af te leveren en nog een artiest te interviewen. Aan het eind van de middag waren we terug op kantoor, na een kleine 1000 km gereden te hebben. Een hele afstand voor de wegen van dit land.

M’n oud-huisgenoot Ketty vroeg of ik het weekend met ze naar Desarmes wilde, dus ik ben gelijk zaterdag weer in de auto gestapt. We waren met z’n vijven; drie vriendinnen en een baby. Na lunch in het restaurant van Desarmes zijn we ’s middags de auto wezen wassen in de rivier. Lang gelden dat ik met zoveel plezier een auto heb gewassen. Het was heerlijk verkoelend. Toen ik na terugkomst bij het plaatselijke MCC kantoor een ronde om de auto liep, constateerde ik dat we een lekke band hadden. De volgende ochtend kwam iemand de band voor ons verwisselen. Toen bleek de reserveband echter ook lek te zijn. Wat was ik blij dat we geen lekke band hebben gehad tijdens onze reis eerder die week! Ik moet er niet aan denken dat we ergens in de onbewoonde wereld met twee lekke banden hadden gestaan. Toen ik de auto voorzichtig van het erf af reed om de auto die ervoor stond vrij te maken en onze hulp de band verwijderd had, bleek er inmiddels ook een achterband plat te staan. Dus maar liefst drie lekke banden. Ik moet zeggen dat ik geen betere plaats had kunnen bedenken voor 3 lekke banden dan de oprit van MCC Desarmes.
We hebben een rustig weekend gehad. Ik heb genoten van mijn petekind en hem laten afkoelen in een tobbe water, want ook hij had het erg warm. Het was gezellig met elkaar en ontspannen. Het was goed om zo een week op pad te zijn. Autorijden, mensen bezoeken, ontmoeten en interviewen, genieten van prachtige natuur, gedachten laten gaan.

Maandag 4 april zijn de voorlopige verkiezingsresultaten bekend gemaakt. Vanuit de eerste ronde was het tweetal Mirlande Manigat en Joseph Martelly doorgegaan naar de tweede ronde. Ik was ’s avonds bij de familie Michel en hoorde daar tot mijn verbazing de resultaten bekendgemaakt worden; Joseph Martelly 67% van de stemmen, Mirlande Manigat 31%. Martelly is ook wel bekend als ‘Sweet Micky’ en is zanger van beroep. Hij heeft geen politieke ervaring en er doen veel negatieve verhalen over hem de ronde. Maar blijkbaar heeft hij het op de een of andere manier tot president weten te schoppen. Manigat, echtgenote van een voormalige president, heeft het tegen hem moeten afleggen. De definitieve resultaten worden nog bekend gemaakt, maar Haïti heeft een nieuwe president. Een voordeel is in ieder geval dat het rustig is gebleven en dat de dagelijkse gang van zaken door kon gaan.

We zouden een groep van 17 studenten ontvangen van een universiteit in California, waar mijn collega James normaalgesproken docent is (CalPoly). Dit jaar heeft hij sabbatical genomen en is ons team komen versterken als ingenieur. Op het laatste moment besloten 14 studenten niet te komen, bang dat de terugkomst van Aristide problemen zou opleveren. De overige 3 studenten die wel kwamen, hebben een geweldige week gehad, een levenservaring. Ik ging met ze mee naar de staatsuniversiteit van Port-au-Prince. Eerst spraken we met een docent en daarna met een groep studenten die net als de drie Amerikanen engineering en architectuur studeren. Ook al had ik inhoudelijk geen idee waar het over ging en was ik enkel mee als tolk, ook ik heb genoten van de interactie tussen beide groepen studenten. Ze zijn aan het bekijken of het mogelijk is om een uitwisseling tussen beide universiteiten op te zetten. Wat is onderwijs toch ontzettend belangrijk. De studenten gaven aan dat ze theoretisch gezien goed onderwijs ontvangen, maar ze doen weinig praktijkervaring op. De laboratoria die ze hadden, zijn vernield in de aardbeving. Als toetje gaven ze elkaar opgaven op, die op het bord werden uitgevoerd. Een mooie ervaring!

James roept wel eens vaker mijn hulp in. Hij was via de organisatie Care aan 200 gereedschapskisten gekomen, die ik met het logistieke team ben wezen uitladen in onze nieuwe opslagruimte. Dat was zweten, vies en plakkerig worden. James vroeg me te helpen met het enquêterend van de begunstigden; aannemers en ingenieurs die zijn workshops en trainingen hebben gevolgd. Ze kregen een aantal geïllustreerde bladen mee over bouwtechnieken en kregen elk een gereedschapskist uitgereikt, waar ze maar wat blij mee waren. Een van hen vroeg me iets aan ‘blan’ te vragen (blanke). Ik vroeg hem welke blan, aangezien er meerdere rondlopen bij MCC. Ingenieur James, zei hij. James komt oorspronkelijk uit Kenia en zolang hij zijn mond niet opendoet zou je hem voor een Haïtiaan houden, dus het was erg grappig om te horen hoe James, zwart van huidskleur, blank wordt genoemd. Blan wordt in deze context gebruikt om elke buitenlander aan te duiden. Het is altijd leuk om samen met James op pad te zijn en verwarring te krijgen, omdat men hem zal aanspreken en niet verwacht dat hij geen Creools spreekt.

Ik was weer uitgenodigd voor een trouwerij en trad weer op als chauffeur van de bruidsauto. De dienst begon bijna twee uur later dan aangekondigd, maar het belangrijkste is dat bruid en bruidegom elkaar het jawoord hebben gegeven. Na de dienst heb ik het bruidspaar naar huis gereden; hun golfplaten woning. In het erop volgende weekend hielden ze een receptie aan huis. Ik bezocht gelijk wat vrienden in de buurt en hield op één dag drie baby’s in m’n armen.

Met de komst van twee nieuwe collega’s in de positie connecting peoples draag ik de taken over die ik daarvoor waarnam, waaronder het coördineren en ontvangen van teams/bezoekers. We hebben vanuit MCC Amerika bevestiging gekregen dat een IVEP kandidaat uit Haïti en een uit de Dominicaanse Republiek beide zijn geaccepteerd voor een positie van een jaar, de een in Amerika en de ander in Canada.

Toen ik de laatst in de kerk zat, viel het me op dat ik een paar gehandicapte kinderen zag. Dat viel me op aangezien het de eerste keer was dat ik daar gehandicapte kinderen zag. Normaalgesproken worden gehandicapten weinig opgenomen in de samenleving. Een klein meisje van een jaar of twee zat naast me en een tienermeisje zat een paar banken voor me, achterstevoren met een grote lach op haar gezicht. Hun aanwezigheid maakte me weer bewust van de plaats van gehandicapten. Mijn gehandicapte broer is afgelopen zondag 34 jaar geworden. We zijn blij met hem, we zijn dankbaar voor zijn leven, hoe moeilijk het ook kan zijn. Wat zou ik graag zien dat de gehandicapten in Haïti ook een beter leven krijgen, dat er voorzieningen voor ze zijn, dat ze geaccepteerd worden, als een lust worden gezien in plaats van een last. Mijn bezoek aan de universiteit deed me realiseren wat het belang is van onderwijs. Mijn bezoek aan de artiesten deed me realiseren wat het belang is van markt en economie, voorzien in levensonderhoud, werkgelegenheid. Uiteindelijk gaat het erom hoe we met elkaar omgaan, wat voor mogelijkheden we elkaar bieden.

Gary en Myriam houden me goed op de hoogte van de ontwikkelingen van hun zoon Clarence, die ondanks een stuitbevalling natuurlijk geboren is. Hij woog maar één kilogram bij geboorte en is nog erg dun en licht, maar niet klein; hij is lang, net als z’n vader. Een deel van de vele kabels aan z’n jonge lijfje is weggehaald en ook heeft hij steeds minder zuurstof nodig en gaat hij meer zelfstandig ademen. Wel had hij een kleine ontsteking en heeft hij een hersenbloeding gehad, waarvan de gevolgen nog onduidelijk zijn. Zijn ouders blijven een rotsvast vertrouwen hebben dat het goed komt, aangezien God de weg al zo ver is gegaan met hem. We blijven bidden en zijn dankbaar voor de positieve ontwikkelingen.

Gary en Myriam waren van plan een dienst te houden voor vertrek van Myriam, maar dat liep door haar overhaaste vertrek in het water. Onze collega Joseph zou de dienst leiden met een groep uit zijn woonwijk die 3 keer per week samenkomt. In overleg met Gary en Myriam planden Joseph en ik alsnog een dienst in huize Gary en Myriam. En zo kwamen we op een zaterdagmiddag bijeen; hun zus en zwager, hun drie huisgenoten, Josephs groep en ik. De auto liet me net tevoren stilstaan, dus ik moest per taptap een mecanicien halen om het probleem te verhelpen. Maar uiteindelijk waren we er allemaal. Myriams zus, zwager, huisgenoten en ik getuigden van de grote wonders verricht in haar leven en in dat van haar man en hun zoon Clarence. Ik sprak met emotie in mijn stem. Clarence zijn leven zal voor altijd een getuigenis blijven voor Gods aanwezigheid en ingrijpen. De sfeer van zo’n dienst is niet in geschreven woorden weer te geven. De kracht van gebed, van samen zingen, luisteren naar en getuigen van Gods woorden en daden.