Werken met kinderen Haïti & Dominicaanse Republiek

2012. Alles is relatief, inclusief tijd. Na een dag San Francisco, brachten we oudejaarsavond door in gezelschap van ouders, zussen en verdere familie en bekenden van Myriam. Negen uur later dan Nederland en drie uur later dan Haïti, gingen we biddend het nieuwe jaar in. Creools gezang, meditatie en gebed in San Jose.
Nieuwjaarsdag mee naar een Haïtiaanse gemeente, waar dank gegeven werd voor het jaar 2011. Ik sprak kort voor de mensen die bijeengekomen waren. Aansluitend werd er volgens Haïtiaanse traditie gezamenlijk pompoensoep gegeten. Verder een rustige dag. Maandag nog wat laatste inkopen gedaan, de familie en mijn petekind weer gedag gezegd en ’s avonds werd ik naar het vliegveld van San Francisco gebracht. Met stops in Los Angeles en New York kwam ik de volgende middag weer veilig en wel aan in Haïti.

De dag erop ben ik weer aan het werk gegaan. In het weekend is mijn leidinggevende Aaron aangekomen uit Amerika, twee dagen later gevolgd door onze collega Luciano uit Argentinië die verantwoordelijk is voor de coördinatie van programma’s met betrekking tot bescherming van kinderrechten. De twee weken van hun verblijf hier zijn intensieve weken, met veel bijeenkomsten, bezoeken en gesprekken. Een lange vergadering met SKDE over huizen reparaties en landbouw/microkrediet corporaties. Een vergadering met ACT Alliance. Een vergadering waarbij al onze vijf partners aanwezig waren, om met elkaar terug te blikken op wat er is gedaan sinds de aardbeving en tegelijk vooruit te kijken naar de plannen voor het komende jaar. Een dag op pad en in gesprek met ASR. We bezochten drie van de leden in Carrefour Feuilles die met kindslaven werken, die ik al eerder bezocht had. Elke keer zijn er nieuwe verhalen en indrukken. Toen we bij de eerste organisatie aankwamen, was het even wachten op de coördinator. Even later kwam ze binnen, uitleggend dat ze bij een 14 jarig meisje was dat zwanger is van de vader van het gezin waar ze woont. De kinderen in de school van deze organisatie, OJFA, kunnen geen schoolgeld betalen, aangezien de gezinnen waar ze wonen niet bereid zijn te investeren in hun onderwijs. Daardoor werken de leraren op vrijwillige basis. De ene dag krijgen de leerlingen toestemming om naar school te gaan, de andere dag niet. Hogere klassen zijn aanzienlijk kleiner dan lagere klassen; leerlingen haken af. En de leerlingen zijn duidelijk ouder dan in ‘reguliere’ scholen.
We bezochten nog twee andere organisaties; CEMEAH en MSIPACS. Bij CEMEAH ontmoetten we een leerling die kindslaaf was, maar nu uitblinkt op school, de beste is van haar klas, een timmermansdiploma heeft weten te halen en er naar uitziet om verpleegkundige te worden. Dat zijn goede berichten.

Tussen de bedrijven door een lekke band verwisselen, losgeraakte bumper laten lassen en autopapieren regelen om de grens over te kunnen steken. Daarvoor moet de auto eerst naar circulatie, waar hij geïnspecteerd wordt en een formulier ingevuld wordt. De volgende dag terugkomen om een ander formulier op te halen, dat toestemming geeft om met de auto de grens over te steken. Dan nog naar de douane, ook weer zo’n groot overheidsgebouw waar je niet weet waar je naar toe moet en bij wie je moet zijn en wat iedereen doet. De douane geeft nog weer een ander document mee en dan is de auto eindelijk gereed. Wat een verschil met Europa zonder grensovergangen.

We brachten ook een bezoek aan FOPJ, die heel mooi weergaven wat we precies proberen te doen bij KDRe. “Waarom is er nog zo weinig veranderd en waarom mislukken vele projecten?” zei de directeur. Omdat buitenlandse organisaties naar Haïti komen om het voor de Haïtianen te doen, in plaats van met de Haïtianen. En dat is de sleutel; Haïtiaanse inbreng en deelname.
Van FOPJ reden we naar Pax Christi in de wijk Cité Soleil. Dit is niet een partner van CWS, maar ik dacht dat het interessant zou zijn vooral voor mijn collega uit Argentinië, die achtergrond heeft in sport als middel voor sociaal ontwikkelingswerk. En dat is precies wat Pax Christi doet. Zij benadrukken het belang van vrede en proberen door middel van sport het gedrag van kinderen uit en het imago van de wijk Cité Soleil te verbeteren, zowel in de wijk zelf als naar andere wijken toe. We keken toe bij het eerste meisjes voetbalteam en bij diverse jongens teams. Daarnaast hebben ze ook een grote moestuin aangelegd, om stadsmensen meer bewust te maken van het belang van gezond voedsel en om de kinderen te leren zorg te dragen voor de planten. Een heel mooi initiatief.

Thuis word ik telkens enthousiast begroet door mijn petekind, dat met uitgestrekte armen en een brede lach op zijn gezicht me verwelkomt. Zijn nicht ontwikkelt zich ook steeds meer. Op een avond zou iemand me van huis op komen halen. Ons huis bevindt zich op een bovenverdieping, met onder ons een andere huurder en daaronder de eigenaar. Het is het laatste huis voor een ravijn, dat enkel te voet over te steken is. Een doodlopende weg dus. Het is een heel smal pad, met net voldoende ruimte tussen de huizen om er met een auto door te kunnen. Veel chauffeurs stoppen maar liever aan het begin van het pad, in plaats van tot het einde door te rijden en dan achteruit terug te moeten. Degene die mij kwam halen, reed echter door tot ons huis, maar probeerde daar te keren. Dat heeft hij geweten. De grond richting ravijn bestaat uit los zand en losse stenen, dus toen de neus daarin terecht kwam, zat hij onmiddellijk vast. Hoe meer hij probeerde achteruit te komen, hoe verder hij vooruit ging, richting de rand van het ravijn. Uiteindelijk stond hij zo vervaarlijk ver weg gezakt, dat hij iemand belde om hem eruit te trekken. We belden iemand anders om te vragen met een kabel te komen. Uiteraard verzamelde de buurt zich algauw om dit schouwspel gade te slaan. Dus de hulptroepen arriveerden, tilden de auto met man en macht op bij een boom vandaan, om wat meer beweegruimte te creëren. En stukje bij beetje kwam de auto naar boven, met de provisorische trekkabel. Twee uur na aankomst stond de chauffeur eindelijk weer op vaste grond. Hij lachte eens en zei: “Je weet nooit wat het leven brengt, Margot, het hoort er allemaal bij. Se lavi, zo is het leven.”

Op straat zag ik hoe de politie koopwaar in beslag nam van een rij marktlui die ergens aan de kant van de weg zaten. Hoewel overal in de stad en in het land mensen aan de kant van de weg koopwaar aanbieden, zijn er officieel wel regels over het hoe en waar. Vandaar dat het zo nu en dan gebeurt dat de politie alles vernielt of in beslag neemt, wat uiteraard een slag is voor de verkopers, maar ze niet ontmoedigt om direct weer hun plaats in te nemen.

CWS heeft vier partners in Haïti en eveneens twee in de Dominicaanse Republiek. Afgelopen zaterdag zijn we met z’n drieën naar de Dominicaanse Republiek getogen om onze partners daar te bezoeken. Een tussenstop in de buurt van Ganthier, waar CWS de reparatie van enkele tientallen huizen heeft gefinancierd. De grensovergang was weer een proces. Aangezien ik Creools spreek, deed ik bij de Haïtiaanse douane het woord, terwijl collega Luciano uit Argentinië met als moedertaal Spaans het woord deed aan de Dominicaanse kant. Paspoorten stempelen, betalen, autopapieren regelen, verplicht verzekering afsluiten voor de auto en betalen voor een ‘autokaart’ (die je niet krijgt), etc. De Dominicaanse kant is de moeilijkste kant (met alle respect…)
Eenmaal de grens over, reden we verder naar Santo Domingo. Na acht uur reizen waren we op de plaats van bestemming. We checkten in bij een hotel in het oude stadsdeel; Ciudad Colonial. Dezelfde avond nog gingen we eten met Denisse, directrice van Caminante. Een mooi restaurant pal aan zee, waar mensen volleybal speelden en rondliepen en zaten, kinderen speelden. Ook de volgende dag hadden we een werklunch met twee medewerkers van Caminante, in een speciaal door hen uitgekozen restaurant, met Dominicaanse muziek en dans. Het blijft frappant hoe heel verschillend deze twee landen zijn op dit ene eiland. Heel andere cultuur. De Dominicaanse Republiek is veel meer gelijk aan andere Latijns Amerikaanse landen.
De rest van de middag struinden Luciano en ik het oude stadsdeel wat door, onderwijl goede gesprekken voerend. Fijn om wat meer tijd te kunnen doorbrengen met collega’s die elders gevestigd zijn, maar wel deel uitmaken van hetzelfde team. Je leert elkaar in ieder geval wel beter kennen als je dagenlang met elkaar optrekt. ’s Avonds had ik een werkbespreking met mijn leidinggevende.

De volgende dag verhuisden we van Santo Domingo naar Boca Chica. Daar zijn we enkele dagen te gast bij Caminante. Boca Chica begon als een toeristische plaats, maar veranderde langzaamaan in een trekpleister voor seks toerisme. Caminante werkt aan preventie van seksuele exploitatie, werkt met straatkinderen en kinderen uit kwetsbare groepen, biedt begeleiding aan en heeft eveneens een uitgebreid en goed onderwijsprogramma. In een mooi gebouw bieden ze diverse soorten beroepsonderwijs aan; kok, handwerk, informatica, schoonheidssalon, naaien, maar ook Engelse les. Ze werken ook veel met kinderen van Haïtiaanse afkomst, die gediscrimineerd worden en vaak geen andere keus hebben dan schoenen poetsen, autoruiten zemen of snoep verkopen om wat inkomsten binnen te halen. De kinderen die we maandag bij Caminante zagen, kwamen we dinsdag tegen op straat. Het is bijzonder te zien hoe ontzettend enthousiast, vol overgave en met heel hun hart het team werkt. Stuk voor stuk doen ze het met een enorme passie, veel meer dan zomaar een baan.
We hebben uitgebreid gesproken met het team, rondgekeken op hun school en kantoor, met de leerlingen gesproken, geluisterd, geobserveerd, gevraagd en geleerd van hun ervaringen. Gisteravond vertrok Aaron en bleven Luciano en ik samen achter in Boca Chica, in ons hotel aan zee.

Vandaag zijn we weer met het Caminante team op pad geweest. Eerst twee bezoeken op andere locaties in en buiten Boca Chica. Het eerste bezoek was bij een dertigtal kinderen die extra begeleiding krijgen door een leerachterstand of kinderen die net uit Haïti in de Dominicaanse Republiek zijn gekomen en nog geen Spaans spreken. We schoven aan tafel bij de leerlingen en een van de Caminante medewerkers deed wat activiteiten met ze. Vervolgens reden we via onverharde paden een wat meer afgelegen gebied in, waar de huizen zijn gebouwd van golfplaten. We stopten bij een school, eveneens gebouwd van golfplaten. Van de helft ervan ontbreekt het dak, dus in de regen valt er moeilijk les te geven. Dit is de andere kant van de Dominicaanse Republiek. De kinderen, in versleten uniformen, waren blij Caminante te zien. Ze zijn zo eigen met elkaar. Alle kinderen stelden zich op in een grote kring achter de school. Luciano en Caminante leidden de kinderen in spelletjes, bewegen en tegelijk educatieve activiteiten. De kinderen hadden veel plezier. En wij ook. Maar dat neemt de realiteit niet weg.
We keerden terug naar Caminante, waar we verder spraken met diverse stafleden. Na een gezamenlijke lunch, gingen we vanmiddag opnieuw op pad, in gesprek met een groepje tieners op een plein in een wijk buiten Boca Chica. Ook zij krijgen steun van Caminante, bespreken onderling diverse onderwerpen, krijgen kennis en gaan zo nu en dan op pad voor een cultureel uitje. Ook met hen werden enkele spellen gedaan en zo hebben we heel wat lichamelijke beweging gehad vandaag. Maar blijkbaar nog niet genoeg, want straks worden Luciano en ik opgehaald door de Caminante staf om te gaan dansen… Dans is een belangrijk onderdeel van de Latijns Amerikaanse culturen. Ze bewegen zich als automatisch op muziek. Mijn ‘no puedo bailar’ (ik kan niet dansen) wordt weggewuifd. Wordt vervolgd…