Actuele situatie in Haïti

De laatste tijd is Haïti veel in het nieuws geweest. Helaas niet in een positieve context. Op 7 februari 1986 kwam er een einde aan de dictatuur in Haïti. Sindsdien is het traditiegetrouw de datum geweest waarop nieuwe presidenten hun ambstermijn beginnen. De huidige president, Jovenel Moïse, regeert al ruim een jaar zonder parlement, aangezien volgens zijn interpretatie van de constitutie de termijnen van de senatoren verliepen. Volgens diezelfde interpretatie zou zijn eigen termijn 7 februari 2021 verlopen. In de aanloop naar die datum, kondigde de oppositie al dagen van demonstraties aan. Men eiste het vertrek van de president. In de afgelopen jaren heeft hij echter al meermalen aangegeven niet van plan zijn te vertrekken. Het kwam dan ook weinig als een verrassing dat hij weigerde per 7 februari op te stappen.

Wat wel verrassend was, was het feit dat hij op diezelfde datum, 7 februari, aankondigde dat er een staatsgreep en poging tot moord op hem was verijdeld. Het bizarre was dat hij dit nonchalant aankondigde op het vliegveld, om vervolgens in een vliegtuig te stappen om het carnavalsfeest in Jacmel te gaan openen. Jawel, carnaval wordt hier gewoon gevierd. Onbegrijpelijk maar waar.

In de nacht van 6 op 7 februari zijn 18 mensen gearresteerd, door de politie-eenheid die belast is met de veiligheid van de president. In principe horen zij niet buiten het paleis te functioneren. Volgens de wet is het verboden om ’s nachts arrestaties te verrichten, afgezien van criminelen in actie. Hierbij ging het echter om een groep mensen die uit hun bedden gelicht werden. Een van hen is een rechter, die door de Haïtiaanse minister van buitenlandse zaken op televisie in Frankrijk beschuldigd werd van poging tot moord op de president. Een rechter is onschendbaar en zijn arrestatie dus niet te rijmen. Hij werd overgebracht naar een politiebureau, maar daar weigerde men hem te horen, aangezien dat niet in hun jurisdictie ligt. Tegelijk werd het hooggerechtshof omsingeld door de politie en zijn er drie rechters met pensioen gestuurd. De rechter is diabeet maar kreeg geen eten noch drinken en mocht ook zijn medicijnen niet meenemen. Schending van mensenrechten. Er is een handvol wapens in beslag genomen, die allemaal legaal geregistreerd zijn. Dat kondigde men luidkeels aan in het nieuws, maar hoe zouden een handvol pistolen ooit voldoende kunnen zijn voor een staatsgreep? Het lijkt in scène gezet te zijn. Het rechtsysteem verliest haar macht en de uitvoerende tak vergroot haar invloed. Men vreest dat het land weer richting een dictatuur gaat.

Zoals in de geschiedenis al vaak is gebeurd, bemoeit Amerika zich met de nationale politiek. Ze geven aan Jovenel Moïse te erkennen als president tot 7 februari 2022. De VN zegt hetzelfde. Intussen wordt er op oppostie, demonstranten en journalisten geschoten en met traangas gegooid. Alle rechters zijn inmiddels in staking gegaan, om te eisen dat de drie weggestuurde rechters terugkomen. Het is een somber beeld, onzeker. De overheid heeft haar verantwoordelijkheid. Elke burger heeft zijn of haar verantwoordelijkheid. Het is echter ontmoedigend als de overheid aantoont niet geïnteresseerd te zijn in het belang van het volk.

Ook na 7 februari gaan de protesten en wegblokkades door. We hebben noodgedwongen sinds eind januari onze binnenlandse reizen weer stilgelegd, in afwachting van ontwikkelingen van de situatie. Scholen zijn weer dicht, niet vanwege COVID-19 maar vanwege politieke onrust. De president wil in april een referendum houden over een nieuwe grondwet, al is het onduidelijk hoe het praktisch mogelijk zou zijn om een referendum te houden. De angst is dat er met een nieuwe grondwet meer macht naar de president gaat. Intussen gaan ook de ontvoeringen nog steeds door. Een kind wordt losgerukt van de hand van zijn moeder, onderweg naar school. Gewapende mannen lossen schoten in een kerk en nemen de dominee en twee leden mee. Angst houdt het land in z’n greep. Een bekende van ons, een ambtenaar, is laatst neergeschoten toen hij uit de bank kwam om geld op te nemen voor de begrafenis van zijn moeder. Een gastpredikant vertelde dat hij getuige was van een schietpartij op straat, waarbij drie jonge jongens ruzie hadden. Eén van hen stapte in een taptap (open pickup gebruikt voor openbaar vervoer), waarop de andere twee een wapen tevoorschijn haalden en in de taptap schoten. Vijf passagiers lieten het leven.

Behalve het aflassen van binnenlandse reizen, hebben we ook onze verdere verplaatsingen tot een minimum teruggebracht. Dat betekent dat we ook hier zoveel mogelijk thuiswerken, meer om het risico van wegblokkades dan om COVID-19. Thuiswerken is hier geen vanzelfsprekendheid, gezien het gebrek aan elektriciteit en internet. Voor onze partnerorganisaties elders in het land is het nog lastiger. Daar is het signaal zo gebrekkig dat het vaker niet dan wel lukt om een email te sturen. Virtuele bijeenkomsten of videobellen is daar onmogelijk. Ook bij mij thuis moest het elektricteitssysteem herbekeken worden. Er ligt een nieuw zonnepaneel op het dak, een nieuwe regulateur is geïnstalleerd.

De achterlichten van onze Toyota Hilux zijn laatst in de nacht gestolen, terwijl de auto geparkeerd stond op een privéterrein, naast een huis dat is ommuurd en afgesloten met een ijzeren poort. In diezelfde nacht hebben de dieven in heel de buurt huisgehouden. Er is ingebroken in auto’s en ze hebben zelfs geprobeerd geiten mee te nemen, wat bemoeilijkt werd door blaffende honden. Beangstigend. Mensen nemen bovendien hier vaak graag het eigen heft in handen om ‘gerechtigheid’ te laten zegevieren. Zo werd laatst de weg geblokkeerd tegenover een politiebureau, met brandende autobanden, om te eisen dat ontvoerders die daar gevangen werden gehouden, werden overgedragen aan het volk. Als mensen een dief op heterdaad betrappen, kan hij het met de dood bekopen.

De demonstraties zijn soms vreedzaam en soms gewelddadig. Soms ook worden ze geïnfiltreerd. Sommige zijn gericht op het zich uitspreken tegen ontvoeringen. Andere eisen het vertrek van de president. Momenteel spreekt men zich uit tegen dictatuur. Over het algemeen gaan ze gepaard met wegblokkades en brandende autobanden. Soms worden auto’s in brand gestoken. Gedurig zijn er groepen motoren op de weg, die paniek zaaien, automobilisten of vrachtwagenchauffeurs tot stoppen dwingen, de auto’s dwars op de weg zetten om de weg te blokkeren, en de sleutels uit het slot halen. Dat is een groep genaamd ‘fantom 509’, een vakbond opgericht door de politie. Daarbij vallen gedurig doden.

Het Ministerie van Gezondheid heeft de overheid gevraagd om de noodsituatie opnieuw in te stellen, wegens toename in COVID-19 gevallen sinds december. De overheid heeft echter geen gehoor gegeven aan deze oproep. In januari heeft het jazz festival plaatsgevonden in Port-au-Prince. En nu is het carnaval. Wel is er sinds januari een negatieve COVID-19 test vereist om per vliegtuig te reizen, van en naar Haïti. Temidden van dit alles komen er momenteel elke dag vluchten met gedeporteerden aan vanuit Amerika.

Ik kan momenteel niet anders dan een weinig fleurig beeld schetsen. Het doet zeer. Het doet mij zeer, als gast in dit land. Het doet mijn collega’s nog veel meer zeer om hun land in deze situatie te zien.