Pwoblèm pap fini –Er komt geen einde aan problemen

Maandag 6 maart vertrok ik ’s ochtends vroeg naar mijn collega Patrick, die de auto over zou nemen om naar het Noordwesten te reizen voor toezicht op de reparatie en bouw van huizen. Er stonden nogal wat files, dus onderweg hadden we ruim de tijd om een gesprek te voeren.

Een paar uur later werd ik gebeld door dezelfde collega, die meldde dat ze in Arcahaie waren en er autobanden verbrand werden. Geen van ons had gehoord dat er weer problemen waren in Arcahaie. Al sinds vorig jaar zijn er af en aan problemen, omdat de ‘beach resorts’ naar een andere gemeente verhuisd worden, wat gederfde inkomsten betekent voor Arcahaie. Daar zijn ze het dus niet mee eens en dat wordt met gewelddadige manifestaties duidelijk gemaakt. Van afstand kon ik weinig anders doen dan beide ingenieurs op het hart te drukken voorzichtig te zijn.

Drie kwartier later belden ze weer; agenten in een politieauto hadden aangegeven dat ze moesten keren om terug te gaan naar Port-au-Prince. Ze volgden de politie, maar de weg terug was al geblokkeerd. Toen draaiden ze weer om, toch verder richting het noorden, nog steeds achter de politie aan. Inmiddels werd er geschoten en met stenen gegooid. Bij eerdere, gelijksoortige situaties in Arcahaie zijn auto’s in brand gestoken. De ingenieurs probeerden dus weg te komen, wat betekende dat ze over stenen en brandende autobanden moesten rijden, terwijl er intussen stenen naar de auto gegooid werden. Een van die stenen werd gericht op de chauffeur gegooid. Hij zag het op tijd en gaf gas, zodat de steen door de achterruit viel. Gelukkig zijn beide ingenieurs ongedeerd gebleven en niet gewond geraakt door het rondspattende glas. Een ruit aan gruzelementen dus en een deuk in de auto, maar het belangrijkste is dat de ingenieurs ongeschonden door de beproeving zijn gekomen. Dan voel je je erg machteloos, vanachter een bureau op ons kantoor. In Gonaïves hebben ze plastic voor het raam geplakt, om hun werk die week toch te kunnen verrichten. Ik lichtte het regiokantoor en hoofdkantoor in en vulde een formulier in voor zulk soort gebeurtenissen en maakte gelijk kennis met de veiligheidsadviseur van CWS in New York.

Toen ik diezelfde dag een partnerorganisatie aan de telefoon had, kreeg ik te horen dat die ochtend de 36 jarige zoon van de leider van corporatie KAMM was overleden tijdens zijn laswerk, aan een elektriciteitsstoot. Vervolgens ontving ik een email van iemand anders met wie we samenwerken, die me mededeelde dat ze voorlopig uit de running is wegens complicaties bij de zwangerschap.

’s Avonds belde ik iemand van KDRe, die zei dat hij net bij een vriend was die ’s ochtends in Arcahaie geraakt was door een steen en zijn kaakbeen gebroken had. Het houdt maar niet op. Twee dagen later is er een truck met handelswaren in brand gestoken in Arcahaie.

Toen ik dinsdag 7 maart thuiskwam, zat de poes klaaglijk te jammeren. Barensnood... Die avond werden er drie kittens geboren, op de stoel naast me... Toen de pasgeborenen direct van de stoel op de grond vielen, vreesde ik voor hun leven, maar ze zijn alle drie nog gezond en wel en lopen inmiddels het huis rond.

Intussen gaat het gewone werk en het werk na orkaan Matthew volop door. Na de eerste 10 huizen met ICEDNO, zijn er momenteel 6 huizen in reparatie/aanbouw met AGEHPMDNG, 5 met KABM en 4 met KOFEJ, allemaal in het Noordwesten. Voor de start van de bouw, krijgen de bouwlieden training van onze ingenieurs, die daarvoor documenten gebruiken die de bouwnormen uitleggen zoals gepubliceerd door de overheid. Het valt voor sommigen niet mee om te leren dat de dosages en methodes die ze gewend zijn te gebruiken, niet voldoen aan de eisen voor aardbeving- en orkaanbestendige bouw. Het reizen van en naar de bouwplaatsen brengt ook vaak de nodige uitdagingen met zich mee. Na het gebeurde in Arcahaie, zat de auto de volgende dag vast in een rivier.

De nodige verslagen moesten weer geschreven worden, zowel ons interne maandelijkse verslag, als een verslag voor UMCOR nu er 4 extra huizen zijn gebouwd, 3 waterreservoirs zijn aangesloten op een waterpomp en 6 kranen zijn geïnstalleerd op verschillende plaatsen in de Ganthier en Boen zodat mensen dichterbij toegang hebben tot water.

MCC had me gevraagd om met ze een middagmaaltijd te nuttigen en aansluitend in gesprek te gaan met een nieuwe medewerker. Goed samenzijn met mijn voormalige collega’s. Ze weten nog goed welk eten ik lekker vind en speciaal voor mij was er ‘tchaka’ gemaakt, een soort soep met maïs, pompoen, bonen, enz.

Intussen zijn de voorbereidingen voor een volgende etappe van ons werk naar aanleiding van orkaan Matthew in gang: reparatie van (overheids)scholen in Grand Anse en het Noordwesten. Het provinciekantoor van het Ministerie van Onderwijs in het Noordwesten heeft ons netjes voorzien van een lijst scholen die beschadigd zijn in orkaan Matthew. Vreemd genoeg schijnt er van Grand Anse geen volledige lijst beschikbaar te zijn, hoewel dat de zwaarst getroffen provincie is. Hoe kan de overheid het reparatiewerk coördineren als ze niet weten welke scholen beschadigd zijn? Het is de bedoeling dat dit werk plaatsvindt in samenwerking met Wozo. Ook spraken we met CNEH, een unie van docenten, om plannen te bespreken voor de reparatie van 5 huizen voor docenten in Grand Anse (Roseaux).

Iemand van Ministè pou Devlopman Kretyen kwam langs om het werk te bespreken dat zij doen, zich voornamelijk richtend op training voor religieuze leiders. Helaas gebeurt het nogal eens dat predikanten alle touwtjes zelf in handen willen houden, niet alleen voor de gemeente maar ook het dorp, op die manier de ontwikkeling van andere buurtgenoten beperkend. Soms betekent dat ook dat ze geen rekenschap willen afleggen, terwijl zij juist de eersten zouden moeten zijn die dat wel doen en een goed voorbeeld zouden moeten stellen.

Die dag opnieuw bericht van de ingenieurs; nu wilde de auto niet starten. Een nieuwe accu was echter niet te vinden daar in de buurt, dus zijn ze met een kapotte accu aan het eind van de week teruggekeerd naar Port-au-Prince, de auto startend op hellingen. Ze keerden terug via een andere route, om niet weer door Arcahaie te hoeven. Omrijden via Mirebalais dus. Ze waren dit keer extra blij om gezond en wel terug te keren, na alles wat er die week misgegaan was onderweg. Vervolgens werd een van hen thuis ontvangen met een overlijdensbericht van de oma van een goede vriend.

Voor het extra werk is straks ook een extra auto nodig, dus zochten we informatie over verschillende auto’s en bezochten een aantal dealers. Uiteindelijk is de keus gevallen op een Toyota Hilux.

In februari is Jovenel Moïse zijn vijf jarige termijn als president begonnen. Onder de vorige president ging de klok hier niet een uur vooruit, maar de huidige president besloot dat wel te doen. Anders dan in Nederland, veroorzaakt dat hier problemen, dus de logica ervan ontgaat me volledig. Mensen staan hier in het algemeen vroeg op en het wordt het hele jaar door ongeveer op dezelfde tijd licht en donker. Maar nu wordt het dus opeens een uur later licht, waardoor men in het donker al van huis moet, wat veiligheidsproblemen met zich meebrengt. De kerk begint opeens later, alles is in de war.

Zaterdag 11 maart ging ik te voet en per taptap en busje naar Pelerin om de auto op te halen bij m’n collega. Het lijkt erop dat elke collega op een berg woont en soms spreken we af ‘onderaan de berg’. De auto gestart op een helling en toen eerst maar een nieuwe accu gaan kopen. Ik zou eigenlijk Smith begeleiden naar het ziekenhuis, maar hij belde om te melden dat de dokter afwezig was wegens de begrafenis van oud-president Preval, dus volgde ik mijn originele plan maar weer en reed naar de Toyota dealer om de kapotte ruit te vervangen. In de wachtruimte was de uitvaartceremonie van Preval op televisie te volgen. Er wordt gespeculeerd dat hij niet een natuurlijke dood is gestorven, maar is vergiftigd.

De middag bracht ik door op kantoor. Voor de verandering liet ik mijn laptop daar achter, wat me veiliger leek dan ‘m mee te nemen op de boot naar La Gonave. De auto overhandigde ik weer aan mijn collega, want er was al drie keer ingebroken in auto’s die geparkeerd waren op het erf bij ons kantoor, dus het leek me beter dat die bij m’n collega op het erf stond.

De volgende ochtend in alle vroegte reisde ik samen met Samuel in drie taptap ritten naar een busstation, waar Enel zich bij ons voegde. Met z’n drieën wurmden we ons naast nog iemand op de achterbank van een busje dat ons naar Carries bracht. M’n benen zaten zo stijf tegen elkaar dat ik blij was toen we uit konden stappen. Van Carries namen we de boot naar Anse-à-Galette, op het eiland La Gonave. Kleine, open bootjes met drie motoren eraan en een man of 25-30 erin. Het was een aangename bootrit. Een mooi gezicht op de kust van Arcadins die steeds wat verder weg raakte. Op een gegeven moment sloeg een motor af, midden op zee. Er bleek een plastic zak in beland te zijn... Helaas blijft men hier zonder problemen overal en nergens afval neergooien.

Ik zat aan het uiteinde, met een dwarsbank tussen m’n benen, die daardoor door mijn beide buren geplet werden. Met een zwemvest om en een nat achterste kwamen we veilig en wel aan in Anse-à-Galette. Vandaar op drie motoren naar een hotel; 4 taptapritten, een bootrit en een motorrit verder.

Na een maaltijd werden we opgehaald door drie motor-taxi’s om ons naar Nan Cafe te brengen (oftewel ‘In Koffie’). We reden over een brede baan die meer op een landingsbaan leek dan op een weg. Mijn vermoeden werd bevestigd toen mijn chauffeur zei dat vliegtuigen daar landen. Even later ging hij terug de weg op en later ging het binnendoor over een (lege) markt. Grijze struiken langs de weg (van het stof) met hardnekkig gele bloemen. Veel stof. Van zeeniveau ging het de bergen in, over slechte wegen met rotsen, stenen en stof, naar Grande Source. Daar kreeg mijn chauffeur een lekke band, heel strategisch pal voor een ‘garage’, oftewel iemand die banden repareert. Een van de andere chauffeurs had ook een lekke band. Dus we wachtten totdat beide banden gerepareerd waren en we weer verder konden. Onze zwarte rugzakken waren inmiddels grijs geworden van het stof onderweg. Uiteindelijk kwamen we aan in Nan Cafe, waar een groep van zo’n 23 predikanten bijeen was gekomen. We kwamen binnen op het moment dat ze spraken over ongelijkheid tussen man en vrouw.

KDRe ging in gesprek met ASPED omtrent een microkredietprogramma. Het was een goede bijeenkomst, met goede deelname van de aanwezigen en goede vragen. We spraken over het functioneren van hun huidige microkrediet, dat verstrekt wordt aan leden van 23 kerken. Ze vertelden dat de situatie van veehandel nog steeds erg moeilijk is, nadat vele dieren zijn gestorven in orkaan Matthew. Ook ontbossing zorgt voor grote problemen op het eiland.

Na afloop bezochten we de plaats waar ASPED een kantoor aan het bouwen is. Er was een begrafenis gaande, met fanfare en dansende dragers van de kist. Men vertrekt met vreugde... Het begon wat te regenen, zorgelijk gezien de wegen. Gelukkig viel het mee en door het grijze stof hobbelden we weer over rotsen de bergwegen af, terug naar Anse-à-Galette. Een van de chauffeurs kreeg opnieuw een lekke band, maar nu niet vlakbij een reparateur. Hij ging z’n band repareren en Samuel werd bij mijn chauffeur en mij achterop de motor geschoven. Er is immers altijd plaats voor nog iemand...

Diezelfde dag zijn er 39 doden gevallen in Gonaïves. Een buschauffeur raakte 2 mensen op straat. De een raakte gewond, de ander werd gedood. Het rechtssysteem in Haïti laat te wensen over en mensen nemen vaak het recht in eigen hand. Voor chauffeurs die een dodelijk ongeluk veroorzaken, betekent dat dood door steniging of op andere wijze. De buschauffeur ging er dus letterlijk vandoor om zijn leven te redden. Het was echter nog donker (vroeg in de ochtend) en hij zag niet dat er mensen op straat lagen. Hij reed over de mensen heen, daarbij 38 dodend. De chauffeur en passagiers van de bus zijn op het politiebureau in veiligheid gebracht, want de bevolking wilde als wraak heel de bus in brand steken, met alle passagiers erin.

’s Avonds ging ik vroeg naar bed, aangezien ik al een aantal korte nachten had gedraaid en we de volgende dag om 4 uur al op zouden staan. Om half elf werd ik wakker gebeld. Onze nachtwacht belde me, die ’s nachts op ons kantoor verblijft. Hij viel met de deur in huis en zei dat hij was opgewacht door gewapende mannen die hem bedreigden, vastbonden en vele spullen uit het kantoor sjouwden. Hij vroeg me de anderen te bellen, want ze hadden z’n telefoon ook meegenomen. Dus ik lichtte onmiddellijk de collega’s in. Twee van hen belden de politie, maar die zeiden dat we een ‘juge de paix’ moesten bellen om de volgende ochtend naar kantoor te komen om de situatie te observeren en rapporteren.

Die nacht heb ik verder geen oog dicht gedaan, dus 4 uur opstaan was in dit geval niet moeilijk. Ik blijf het iets onbegrijpelijks vinden dat mensen ruimtes binnendringen die niet van hen zijn en spullen meenemen die niet de hunne zijn.

Op de motor reden we naar de kade, waar we om 5 uur in een boot stapten, in het donker dus, hoewel de maan een helder licht scheen op de donkere golven en de silhouetten van de bergen. De schipper liet ons nog even wachten en een ieder noteerde z’n naam op een lijst. Toen we vertrokken, trokken de mensen op beide banken een zeildoek omhoog, langs hun ruggen en over hun hoofden. Ik zat helemaal aan het uiteinde en hield de punt vast. De man tegenover me had aan wal heel veel praatjes, maar op het water werd hem de mond gesnoerd en hing hij overboord om over te geven. Een woeste zee dit keer. Het bootje stuiterde op en neer. Zo nu en dan had ik het idee dat ik de boot uit gelanceerd zou worden, maar gelukkig zat de man op het dwarsbankje bij de motoren tegen mijn benen aan en werd ik door m’n buren op m’n plaats gehouden. In zekere zin was het wel een passende overtocht, de problemen tegemoet gaand van ons kantoor.

Van Carries namen we een busje naar Port-au-Prince. Ook tijdens die rit moest iemand overgeven. Mijn ‘vaste’ motorchauffeur zou me van het busstation komen halen, want het was de bedoeling dat ik nu alsnog Smith naar het ziekenhuis zou begeleiden. Onderweg kreeg mijn chauffeur er de schuld van dat een bus tegen een taptap aanreed. Men is zo ontzettend agressief in het verkeer.

Het was een rare gewaarwording om die dag op kantoor te komen. We wachtten buiten op de juge de paix, die samen met een advocaat en nog een vertegenwoordiger van de gemeente van Pétion-Ville kwam. Natuurlijk moeten we 10.000 gourdes betalen voor hun komst, al ben je dan net beroofd. Tijdens het wachten hoorden we van iemand die kanker heeft en van nog een inbraak. Onaangenaam binnenkomen. We openden de buitenpoort en liepen om het gebouw heen naar de achterdeur.

Bij de achterdeur waren de ijzeren tralies kapotgeslagen, van binnen naar buiten. Ook bij het keukenraam was men begonnen met het breken van de tralies. Alle binnendeuren stonden open; alle sloten opengebroken. Vreemd genoeg droegen de advocaat en z’n collega’s geen handschoenen en zaten ze overal aan en zeiden ook tegen ons dat we konden kijken wat er ontbrak. Alleen de keuken en badkamers waren niet overhoop gehaald. In alle kantoren stonden de bureauladen en kastdeuren open, papieren en spullen her en der verspreid, een aantal dossierkasten geopend, petty cash opengebroken, het geld meegenomen, laptops verdwenen, een helm weg, camera’s, ipads, enz. Tot mijn grote opluchting was onze dossierkast ongeopend, dus mijn laptop was er nog. Alle 12 accu’s die dienen als ons elektriciteitssysteem, plus de inverter, waren losgekoppeld en meegenomen. Het lijkt erop dat ze via een balkon het pand zijn binnengedrongen, ondanks het feit dat alle deuren dubbele deuren zijn; een houten deur en een ijzeren deur. Alle ramen zijn voorzien van tralies.

Toen de juge de paix zijn ronde had gedaan, schaarden wij ons om tafel, zingend en dankend voor het leven van onze nachtwacht. Overdag had hij te horen gekregen dat zijn zwager was teruggevonden, die de week ervoor was verdwenen. Een visserman. Zijn bootje en spullen waren al eerder gevonden en nu werd hij zelf vastgebonden en vermoord aangetroffen. Onze collega stond dus zijn vrouw bij in het verlies van haar broer, en vervolgens liet hijzelf bijna het leven diezelfde dag. Niet iedereen kan zo’n gebeurtenis navertellen.

Toen onze nachtwacht die avond op zijn werk kwam, deed hij zoals gewoonlijk de poort open en gelijk weer op slot. Hij liep langs het huis naar achteren en daar kreeg hij drie wapens op zich gericht en werd hem om de sleutels van de motoren gevraagd (maar die had hij niet). Hij is aan handen en voeten vastgebonden en gedwongen op de grond te liggen. De inbrekers waren duidelijk al een tijd aanwezig, want ze hadden alles al opengebroken. Pas toen ze alle spullen verzameld hadden, belden ze een auto om hen te komen halen.

Het belangrijkste is natuurlijk dat onze collega lichamelijk niets is overkomen, maar uiteraard is hij getraumatiseerd. Niet alleen hij, maar ik kan aan alle kantoorgenoten merken dat het gebeurde hen zwaar geraakt heeft. Het is een akelig idee dat inbrekers in al onze ruimtes zijn geweest, aan al onze spullen hebben gezeten, in ons kantoor, een ruimte die we als ‘veilig en eigen’ beschouwden. Emoties, schok, bedrukte gezichten, trauma.

Temidden van dit alles regelde ik iemand anders om Smith naar het ziekenhuis te brengen. Zijn gips is verwijderd maar natuurlijk krijgt hij geen enkele hulp voor revalidatie, enkel de opmerking ‘tot over twee weken’. Hoe kan iemand zonder fysiotherapie weer leren lopen?

Diezelfde middag hebben we de resterende waardevolle spullen van kantoor verwijderd. ’s Avonds stuurde ik een ‘incident report’ naar de collega’s van ons regiokantoor in Argentinië en het hoofdkantoor in Amerika. Binnen 1 week 2 incident reports geschreven.

We belden een aantal organisaties om te vragen of we elders tijdelijk onderdak konden vinden. Dinsdag was ik terug bij mijn voormalige werkgever; MCC. Ik kwam binnen tijdens devotie. Eigenlijk was ik die dag verantwoordelijk voor devotie op ons eigen kantoor, maar alle plannen zijn gewijzigd. Het MCC team bad voor de CWS en Wozo teams. Het was hartverwarmend om van verschillende mensen telefoontjes en emails te ontvangen om hun medeleven te betuigen. Bij MCC gelijk in gesprek over gezamenlijke plannen om scholen te repareren.

Een van onze ingenieurs vertrok die dag samen met iemand anders naar het Noordwesten. Onze andere ingenieur was maandag opgeschrikt door het onverwacht overlijden van zijn neef, die op dezelfde plaats woont als hij. Z’n neef reed op een motor de weg op maar zag niet dat er een auto aankwam (van de VN), die hem dus aanreed. Later op de dag stierf hij in het ziekenhuis. De bevolking stond alweer klaar om de VN auto te verbranden, met passagiers erin. Het maakte niet uit dat het de motorrijder was die de auto over het hoofd had gezien. Patrick belde me later op de ochtend, toen hij voorbij Arcahaie was, waar hij niet van harte doorreed na de slechte ervaring van de week ervoor. Hij was 30 minuten vastgehouden door de politie omdat we ons vignet nog niet hebben kunnen regelen.

De rest van de week regende het elke avond. Dat betekent dat het pad naar mijn huis onbegaanbaar is, dus ging ik te voet door de modder naar de asfaltweg, vanwaar de motorchauffeur me verder meenam. De rest van de week werkten we op het kantoor van SCH, een partner van CWS die net waren verhuisd naar een pand vlakbij het onze. We scharrelden wat laptops op om aan Wozo te lenen en probeerden zo ons werk verder te verrichten. De directeur van Wozo bracht de volgende drie dagen door bij de politie, samen met onze nachtwacht. In zulke situaties bestaat er een grote kans dat de nachtwacht wordt aangehouden en opgesloten, maar gelukkig gebeurde dat in ons geval niet. Dat zou hij waarschijnlijk niet nog erbij kunnen hebben. De politie zei dat zij eerst hadden moeten komen, om vingerafdrukken te nemen, terwijl de juge de paix ons had gezegd dat de politie dat helemaal niet kan. De een weet niet wat de ander doet en moet doen. Tot nu toe heeft de politie ons drie keer een afspraak gegeven om op kantoor langs te komen, maar ze zijn niet een keer op komen dagen. Bedroevend hoe gebrekkig het rechtssysteem is. Temidden van dit alles proberen we ons team te bemoedigen. Een tekst ons toegezonden vanuit de gemeente van Drogeham steunde ons in de angst die ons team aangegrepen heeft:

Jesaja 41:10
Je hoeft niet bang te zijn, want Ik ben bij je. Je hoeft geen angst te hebben, want Ik ben jouw God. Ik zal je helpen, Ik zal je sterk maken. Met Mijn hulp zul je de vijanden overwinnen.