Sjouwen in Grand Anse en orkanen

Met onze nieuwe monitoring officer, Donald, bezocht ik Boen en Ganthier, waar we urenlang liepen onder de hete zon. Een mooi welkom in een nieuwe baan. Marie Snouthe was met haar zoon aan het werk op het land; voorbereiden om spinazie te planten, wat gaat helpen om het schoolgeld te betalen. De prei is al geoogst en na de spinazie komen er rode bieten en sorghum. Een hardwerkende vrouw. Ze heeft via SSID geleerd om prei en spinazie te planten.

Bij Moseis was het een triest verhaal. Zijn vrouw is eerder dit jaar overleden en heeft twee jonge kinderen achtergelaten. Hun koe (die zwanger was) is gestolen. Tegenslag op tegenslag. Momenteel staat er maïs en suikerriet op het land, waarmee in het levensonderhoud wordt voorzien.

We bezochten twee huizen in aanbouw en een waterreservoir dat gerepareerd wordt. Toen op bezoek bij iemand die een varken heeft ontvangen. In Des Dalles wordt binnenkort een irrigatiesysteem aangelegd. We spraken een landbouwer die bezig was met het planten van prei. Hij had het eerst niet zo op het irrigatiesysteem, maar na zijn deelname aan een training met SSID wil hij het systeem graag proberen.

Terwijl we een lekke band lieten repareren, spraken we nog iemand die recent een varken heeft ontvangen. Vervolgens reden we naar Balan. Ook daar zijn huizen in aanbouw. De eigenaar van een ervan vertelde ons dat haar lemen wonen in de aardbeving is beschadigd. Ze verbleef daarna in een kamp. Een jonge moeder, die al op haar 14e haar eerste kind kreeg. Ze heeft uien, rode bieten en bonen geleend om te planten en leert van de landbouwdeskundigen betere technieken om uien te planten. Ze heeft er vertrouwen in dat het nieuwe huis stevig is.

We zagen nog meer varkens en ook schapen en liepen toen naar het land van een andere actieve landbouwer. Momenteel heeft hij manioc in de grond, daarvoor uien en daarvoor bonen. De gewassen helpen hem om het schoolgeld van zijn kinderen te betalen. Tot slot bezochten we nog een huis in Balan. De eigenaar is tevreden met het werk.

Het werd laat die dag. Toen we terug waren in Port-au-Prince, moest er nog een contract ondertekend worden voor de reparatie van een school in het Noordwesten. Het was al avond en we aten gelijk samen. Ik reed met onze ingenieurs mee, die afgemat terugkwamen uit het Noordwesten.

Zaterdag gingen we met een aantal collega’s naar Logos Hope, een schip dat de wereld rondreist en in verschillende landen aanlegt om diensten aan te bieden. Roseline had haar beide kinderen mee en Patrick was er ook bij. We reden naar de haven bij La Saline en liepen het schip op, een hele belevenis voor de kinderen. Op het schip is een grote (christelijke) boekhandel. We hebben ons prima vermaakt.

Voorafgaand aan maandag 21 augustus werden er volop waarschuwingen afgegeven en kinderen moesten binnen blijven. Er waren zelfs organisaties die de dag gesloten waren. Waarom? Wegens de zonsverduistering. Ik begon de dag met een bezoek aan de garage. Hoewel het de enige officiële Toyota dealer is van het land, zijn ze weinig professioneel. Met drie taptap ritten keerde ik terug naar kantoor. Altijd interessant om te horen wat voor gesprekken er plaatsvinden tijdens zulke ritten. Veel chauffeurs zijn agressief, maar dit keer zat er een ander soort chauffeur tussen.

We merkten weinig van de zonsverduistering, behalve dat het wat donkerder werd in de middag, of beter gezegd wat minder fel licht. In Amerika waren hotels uitverkocht omdat mensen enthousiast de zonsverduistering kwamen bekijken en hier verschool men zich angstig binnenshuis en zelfs bussen reden niet... Intussen stuurde ik een verslag van CWS Haïti van januari-juni naar onze partners.

We gingen in gesprek met onze partner organisatie SKDE, zodat we ons verslag over het werk met hen van dit jaar konden afronden en opsturen naar FRB die het werk financieel ondersteunt. In deze periode zijn zaden verdeeld na orkaan Matthew, trainingen verstrekt en huizen gebouwd/gerepareerd. Een organisatie die zich bezighoudt met rechten op een woning kwam langs (KAYLA). Zij zijn vooral actief in een gebied genaamd Kanaan, dat is bewoond na de aardbeving. Het is onduidelijk wie de eigenaar is van de grond en mensen dreigen uitgezet te worden.

Mijn collega die de Hilux mee had naar het Noordwesten had in 1 week tijd 4 keer een lekke band, op drie verschillende wielen... Ik ging de laatste voor hem repareren en ging op bezoek bij Smith. Hij is zowaar voor het eerst weer op kantoor geweest, al kan hij nog steeds geen therapie hebben. Een lange weg van herstel.

Dinsdag 29 augustus vertrokken we met z’n vijven naar Grand Anse; onze ingenieurs Patrick (met z’n broer) en William, Rony en ik. Een wc stop bij zee, met mooi uitzicht van Saint Louis du Sud. Via Les Cayes naar Pestel. Het regende en de zon scheen. Bij Rivyè Glas verscheen een mooie regenboog. Het blijft een aaneenschakeling van verwoesting, vanaf Kafou Zaboka naar Pestel. De huidige president, Jovenel Moïse, is een mobile ‘caravaan van verandering’ begonnen. Apparatuur reist het land rond om kanalen schoon te maken en wegen te verbeteren. Ze zijn ook bij Les Cayes en Kafou Zaboka bezig.

We kwamen veilig en wel aan bij hotel Karibu in Pestel. Voor Rony was het de eerste keer, dus liepen we naar het plein aan zee om het dorp te bezoeken. We zaten een poosje aan het water en toen we terugkeerden bij het hotel, was inmiddels ook de delegatie van Wozo aangekomen. We sliepen niet al te best die week, aangezien het ontzettend warm was en bovendien liepen er de hele nacht door mieren over m’n bed, dus ik was continu bezig ze van me af te slaan.

De volgende dag ging de bouw en reparatie van twee basisscholen officieel van start, een samenwerking tussen CWS (en MCC), Wozo en de gemeente van Pestel. We reden naar Desriveaux en vandaar ging het in rode en blauwe t-shirten met logo’s van de deelnemende instanties naar Pavillon. Er zijn twee routes naar Pavillon en beide enkel te voet bereikbaar. We lieten dus de auto achter in Desriveaux en liepen vandaar de bergen in. Het was de bedoeling om een voorbeeld te stellen. De burgemeester van Pestel, mijn collega’s, staf van Wozo en dorpsbewoners tilden een betonblok op het hoofd of namen een emmer zand in de hand of op het hoofd. Zo ging het ‘t smalle pad vol stenen en rotsblokken op naar Pavillon. Ik heb veel respect voor mijn collega’s en dat respect is die dag nog meer toegenomen. De tshirten waren al gauw doorweekt van het zweet, maar toch liepen ze met een glimlach de berg op, betonblokken en zand op hoofd en schouders. Petje af voor mijn team. Er is daadwerkelijk een goed voorbeeld gezet.

De betonblokken en het zand werden op het bouwterrein van de school van Pavillon gedeponeerd. Die school is volledig vernield in orkaan Matthew. Er zullen zes nieuwe klaslokalen gebouwd worden. De nabijgelegen kerk is ook vernield. Er zijn houten palen neergezet met zeildoeken eroverheen en dat moet tijdelijk als school dienstdoen, tijdens de nieuwbouw. Voor de ceremonie van de start van de bouw hadden zich tientallen mensen verzameld. Het volkslied werd gezongen, er werd gebeden en er volgden vele toespraken; de burgemeester en andere vertegenwoordigers van de gemeente, Wozo, de directeur, een leerling en een ouder van de school, CWS. Onze ingenieurs zijn verantwoordelijk voor de bouw van de school, die zal voldoen aan de bouwnormen om zo een veilige leeromgeving te creëren voor leerlingen en docenten.

Aansluitend werd symbolisch de eerste steen gelegd. De burgemeester en mijn collega Rony groeven een gat met een pikhouweel en legden er een steen in. Vervolgens kregen we een maaltijd en de ingenieurs namen de nodige afmetingen op het terrein. Daarna daalden we de berg weer af, over stenen, rotsen en met mooi uitzicht op omringende bergen. Pavillon is als prioriteit gekozen door de gemeente. Er zijn weinig organisaties die bereid zijn om op zo’n afgelegen plaats te werken.

Toen we terug waren in Desriveaux, reden we vandaar naar Mentor, een basisschool met drie lokalen die beschadigd is geraakt in orkaan Matthew en gerepareerd zal worden. Vandaar ging het terug richting Pestel. Amost z’n vader was jarig, dus gingen we met z’n allen hem feliciteren en soep eten. De sfeer was goed en gezellig, de collega’s waren flink op dreef met hun grappen en grollen. Na een dag hard werken, is dat wel nodig...

De volgende dag reden we naar de basisschool van Desriveaux, waar onze ingenieurs een training gaven aan zo’n 50 bouwlieden; metselaars, timmermannen, betonijzerwerkers. Aan de hand van materialen gepubliceerd door het Ministerie van Openbare Werken gaven de ingenieurs uitleg, vragend aan de aanwezigen hoe ze gewend zijn bouwmaterialen te selecteren, lettend op kwaliteit, dosering, soorten beton, produceren van betonblokken, ijzerwerk, daken, vorm en locatie van een gebouw, enz. Goede deelname van de aanwezigen. De ingenieurs geven bij elke organisatie voorafgaand aan de start van de bouw van huizen of scholen een gelijksoortige training sessie.

Na afloop van de training reden we naar Les Cayes, met een tussenstop in Camp Perin waar de ingenieurs zand gingen testen. Een fatsoenlijke wc stop zoeken voor mij, met een boom in zicht, is lastiger dan een stop voor de heren... We zagen op meerdere plaatsen betonijzer uit de grond omhoog steken, zonder fundering. We stopten op een van die plaatsen om te vragen wiens werk dat is. Een organisatie (World Renew) die enkel pilaren neerzet (zonder fundering) en daar een golfplaten dak op plaatst. Het is aan de mensen zelf om een fundering en muren te bouwen. We zagen van deze ‘huizen’ die leeg zijn, andere zijn met zeildoek afgeschermd, weer een ander had een golfplaten huisje onder de overkapping gebouwd. Muren horen gebouwd te worden voordat de pilaren gestort worden, anders kunnen de muren zomaar omvallen als ze niet verbonden zijn met pilaren. CWS heeft bewust gekozen voor volledige reparatie of herbouw, zodat mensen bij een eventuele volgende orkaan of aardbeving niet weer in de problemen zitten. De huizen hebben orkaan Irma goed doorstaan.

We reden naar Gelee, een strand nabij Les Cayes, waar we vis aten en verslagen doornamen. Er dobberden een paar bootjes op de zee. Het blijf mooi, dat blauwe water onder een blauwe lucht, geel zand, palmbomen. Een mooie omgeving om financiële verslagen door te nemen van de huizenbouw in het Noordwesten en plannen voor Grand Anse. Behalve de scholen zullen er ook huizen gerepareerd worden. In het kader daarvan hebben onze ingenieurs 29 huizen bezocht, allemaal van docenten.

Die avond verdeelden we ons. Rony en ik sliepen in een hotel in Les Cayes, William bij z’n ouders in Torbeck en Patrick en z’n broer bij vrienden nabij Les Cayes. Vrijdag 1 september gingen zij ’s ochtends zand testen, voordat ze Rony en mij ophaalden om terug te reizen naar Port-au-Prince. Het was nog vroeg in de middag toen we langs de stranden van Merger en Gressier reden en in een spontante opwelling besloten we om naar het strand te gaan. Staff care...

We parkeerden bij Soleil Antillais, een strand nabij Merger. Voor mij de eerste keer aan die kust naar het strand. Aangezien dit niet in de planning lag, hadden we geen geschikte kleding mee, maar dat maakt niet uit. De heren hadden wel een extra korte broek mee die ik kon lenen en zo gingen we met z’n vijven het warme zeewater in. Het water is er ondiep, dus konden we een eind de zee in. Een paar bootjes dobberden op het water om kokosnoten en drank te verkopen. Ik genoot stilletjes van het gezelschap van de vier mannen, dankbaar en tevreden met mijn collega’s, blij ook met zulke momenten. Het zijn harde werkers, stuk voor stuk. Een moment van ontspanning op z’n tijd is ook belangrijk.

We kwamen het water uit om te eten en zouden daarna weer het water in. Ik maakte een foto van twee collega’s in het water, hoorde lawaai achter me, draaide me om en zag Rony op de grond liggen, door z’n stoel gezakt... Gauw de camera omgekeerd dus en van hem een foto gemaakt, voordat ik hem de hand bood om hem overeind te helpen. Nadat we uitgelachen waren, zaten we in het water. De heren dobberden op rug en buik. Zwemmen kunnen ze niet echt. Aangezien de meesten van hen ingenieurs zijn, gingen we nu maar het zand van de zee testen... Onder water duiken dus en stenen en zand van de bodem opvissen. Een mooie afsluiting van de week. Vervolgens stonden we het laatste stuk naar/in Port-au-Prince flink in de file, maar dat mocht de pret niet drukken.

In het weekend wat materialen voor kantoor gekocht, inclusief een bureau. Dat haalde ik op bij een kennis in Bon Repos. Hij leidde me een kamp binnen waar maar liefst 404 kleine onderkomens staan van plywood. Die zijn na de aardbeving gebouwd als tijdelijke onderkomens. Ze bestaan uit 1 vertrek. Dat is het nadeel van ‘tijdelijke onderkomens’; zeven jaar later zijn ze nog in gebruik, onder verbijsterende omstandigheden. Triest dat deze onderkomens 7 jaar na de aardbeving nog als woningen verkocht worden. Het plywood verrot in de regen, er is geen stroom en het is heet. Er zijn wel waterpompen aangelegd.

Het is orkaanseizoen. Orkaan Harvey heeft veel schade aangericht in Texas, inclusief Houston, de woonplaats van een oud-collega. Vervolgens zorgde orkaan Irma voor een angstvallig afwachten. We belden al onze partners in het Noordwesten van het land, aangezien de noordelijke provincies van het land vooral geraakt zouden worden. De scholen zouden maandag 4 september weer beginnen, maar 6 september waren ze alweer gesloten vanwege de dreiging van orkaan Irma.

Voor de tweede keer in een paar weken tijd stond mijn motortaxi chauffeur zonder benzine. Ik ging maar verder lopen en per taptap. De dag begon niet al te goed die 5e september. Toen ik uiteindelijk op kantoor was, werd ik gebeld door mijn leidinggevende met het droevige nieuws dat onze directrice is overleden. De laatste tijd worstelde ze met kanker. Helaas heeft ze de strijd verloren. Het nieuws kwam hard aan.

De volgende dag trof ik nieuwgeboren kittens onder de bananenboom aan. De poes is weer bevallen (en heeft later de kittens verhuisd naar het boekenkastje). In diezelfde week kregen we weer met diefstal te maken en wachtten we de komst van orkaan Irma af. We vroegen de corporaties in het Noordwesten om zich voor te bereiden op de orkaan die met grote kracht het Caribisch gebied rondraasde. Het land was in ‘rode’ alertheid. Onze ingenieurs waren alle drie in het Noordwesten, onder andere om een training te houden voor de start van de reparatie van de basisschool van Dessources. Wegens de orkaan zijn ze een dag eerder teruggekomen naar Port-au-Prince. Ook bij CWS werden alle nodige voorbereidingen getroffen, in samenwerking met het regiokantoor en het hoofdkantoor. Tijdens de vergadering van ACT Alliance werden eveneens voorbereidingen getroffen. We zouden bezoek krijgen uit Amerika van CWS en een donateur deze week, maar wegens de orkaan is dat bezoek uitgesteld. Achteraf maar goed ook, want de vliegvelden zaten dicht, dus ze hadden hier niet eens kunnen komen. Bovendien zijn de wegen in het Noordwesten verslechterd en zou het moeilijk zijn geweest om met hen op de plaats van bestemming te komen.

Sint Maarten en Barbuda zijn zwaar getroffen door orkaan Irma, die recht over beide eilanden heen is gegaan. Enorme ravage. Daarna ging de orkaan in noordwestelijke richting, wat betekende dat ie niet recht over de Dominicaanse Republiek en Haïti ging, maar ten noorden van beide landen. Er zijn overstromingen geweest in het noorden van beide landen, bananenbomen zijn platgewaaid, maar over het algemeen mogen we opgelucht zijn dat de schade meevalt, vooral vergeleken met Sint Maarten en met wat er had kunnen gebeuren. De landbouwers hadden net geoogst, dus het verlies van gewassen valt mee. Een aantal dieren zijn meegesleept door het water en er zijn huizen die onder water stonden of die door wind en water zijn beschadigd, vooral aangezien ze niet al te stevig gebouwd waren. CWS blijft huizen repareren en herbouwen.

Cuba is zwaarder getroffen en ook Florida heeft flinke klappen gekregen. CWS werkt zowel in Amerika als Cuba, de Dominicaanse Republiek en Haïti, dus er is volop actie in gang gezet om eerste hulp te bieden in de regio en steun bij wederopbouw.

Vrijdag 8 september trouwde onze collega Dieuva. We hadden schertsend al gevraagd of hij zijn trouwerij niet uit zou stellen, maar hij had gezegd dat niets hem ervan kon weerhouden die dag te trouwen, al zou het betekenen dat alleen hijzelf, z’n vrouw en de priester er zouden zijn. Het regende eerst ’s ochtends nog. Ik belde onze contacten in het Noordwesten, die op pad zouden om de situatie op te nemen. Vervolgens haalde ik de bruidsjonkers en –meiden op voor de trouwerij. Hoewel ik anderhalf uur later was dan gevraagd, waren ze nog niet klaar... Een andere collega reed het bruidspaar. De jongste collega is getrouwd, iemand die het kantoor draaiend houdt, veel initiatief toont, geliefd is bij iedereen, en nauwkeurig werkt, zowel voor Wozo als KDRe.

Ik kon niet tot het einde blijven, ruilde van auto met een collega zodat hij het gezelschap verder kon rijden en vertrok naar kantoor. Wederom aan de telefoon met een ieder in het Noordwesten, om een idee te krijgen van de schade en gevolgen van orkaan Irma. De collega’s in Argentinië en Amerika ingelicht. Haïti is dit keer gespaard gebleven. Het natuurgeweld is triest, maar kan niet voorkomen worden. Daarentegen doen wij mensen elkaar zelf veel leed aan dat wel voorkomen kan worden.

Weer naar ACT Alliance, nu om ons plan ter voorbereiding op een eventuele natuurramp te herzien. Een gesprek met MCC en Lumos, een interessante organisatie die is opgericht door de schrijfster van de Harry Potter series en die in Haïti vooral actief zijn op het gebied van onderzoek naar omstandigheden in kindertehuizen. Ze proberen een verandering in te zetten van tehuizen naar gezinsopvang.

Onze partner organisatie ASR heeft meegedaan aan evaluaties van de situaties in kindertehuizen namens Lumos en IBESR, een overheidsinstantie voor het welzijn van onder andere kinderen, onderdeel van het Ministerie van Sociale Zaken. ASR kwam langs om hun ervaringen te delen en activiteiten en plannen te bespreken. Ze zetten zich actief in voor kinderrechten. Na orkaan Matthew hebben ze specifiek gekeken naar de situatie van kinderen in de zuidwestelijke hoek van het land. Veel kinderen zijn na de orkaan naar steden gestuurd, waar ze riskeren om onder erbarmelijke omstandigheden te leven.

Gisteren begon de dag aarzelend. President Jovenel Moïse heeft het nieuwe jaarbudget kenbaar gemaakt en mensen zijn het niet eens met het budget, inclusief de belastingen. Dat leidde vorige week al tot gewelddadige protesten, inclusief wegblokkades en brandende autobanden. Gisteren was er een algehele staking afgeroepen. Openbaar vervoer lag stil, waardoor automatisch veel mensen niet op het werk konden komen en leerlingen niet naar school konden. Ook privévervoer vraagt om voorzichtigheid, aangezien auto’s of motoren soms in brand gestoken worden als ze toch rijden. Tegelijkertijd is er opnieuw een orkaan onderweg door het Caribisch gebied; Maria. Wederom wachten we het pad en de gevolgen van de orkaan af.