Augustus in Noordwest en Santo Domingo

Om mijn gedachten af te leiden van orkaan Irma die momenteel langs Haïti gaat, blik ik terug op de maand augustus.

Mijn thuiskomst uit Amerika ging gepaard met geen stroom. De markt in Fermathe blijft een worsteling om door te komen. Een stuk van de asfaltweg naar Kenscoff is verdwenen in de afgrond, na veel regen. Tijdens mijn afwezigheid was het kantoor verhuisd, dus toen ik terug kwam op kantoor liep ik het nieuwe gebouw door op zoek naar mijn bureau. De laatste spullen zijn bij MCC vandaan gehaald, dankbaar dat ze ons gastvrij hebben opgevangen.

Collega Patrick begon aan het proces om papieren voor onze auto te regelen zodat we er de grens mee over konden. Dat kost je een paar dagen; naar een instantie voor controle van de auto (wat ze heel niet deden; ze tekenden enkel een formulier), een document ophalen bij Toyota, naar de notaris, het belastingkantoor, het paleis van justitie. De rechters waren in staking, wat tot nog meer vertraging leidde.

Ik woonde de maandelijkse vergadering van GREPPKA bij, een platform voor lobby voor recht op een woning. Vooral de situatie in Canaan staat momenteel in het nieuws, een plaats die is onstaan na de aardbeving, met volop onduidelijkheid over wie de grond bezit. Mensen dreigen uitgezet te worden.

Begin augustus hebben we twee nieuwe collega’s erbij gekregen. Donald komt specifiek voor monitoring in Ganthier/Boen en Elondieu is aangenomen als derde ingenieur, voor de reparatie/herbouw van huizen en scholen.

Maandag 7 augustus vertrok ik in alle vroegte uit Kenscoff. Zoals gewoonlijk was ik de eerste om te vertrekken. Ik haalde eerst Patrick op, samen haalden we Rony op, toen William en tot slot Elondieu. De LandCruiser stond twee weken in de garage, dus reisden we met z’n allen in de Hilux. We aten bij ons ‘stam restaurant’ in Gonaïves en reden verder naar Kolen, La Reserve. KEPK is daar drie huizen aan het herbouwen. Bij het eerste huis ontbraken de deuren en ramen nog en moest er nog pleisterwerk afgerond worden. Bij het volgende huis was iemand bezig met het pleisteren van de muren en bij het derde huis werd de trap naar de veranda afgewerkt. De bonen waren inmiddels geoogst. Rony en ik spraken vervolgens met het comité van KEPK, terwijl de drie ingenieurs naar ICEDNO gingen om huizen te bezoeken. We namen de financiële administratie door van de dorpswinkel, uitgaven voor de huizenbouw, microkredieten/leningen die verstrekt worden, etc.

Om tien uur ’s avonds kwamen we vermoeid aan in Jean Rabel. Het was de eerste werkdag voor Elondieu. Wat een vuurdoop gelijk. De heren gingen nog eten, maar daar vond ik het te laat voor.

De volgende ochtend gingen we met z’n allen naar KOFEJ in Beldoren. Wederom splitsten we op en Rony en ik gingen in gesprek met de leider van de corporatie. Inmiddels hebben mensen geoogst van de zaden die na orkaan Matthew verstrekt zijn. Een deel ervan wordt opgeslagen voor het volgende seizoen. Ook hier namen we de financiële administratie door.

Vandaar ging het naar KABM, Corail. De ingenieurs bezochten huizen en Rony en ik spraken het comité. Eerst kwam er jeugd uit het dorp met een brief en het verzoek om steun voor hun voetbalteam. Vervolgens keken we ook hier naar de financiële administratie. Het doel daarvan is dat corporaties hun bezittingen beter leren beheren. Alles gaat handgeschreven en vaak ontbreekt het aan administratieve kennis, dus bieden wij daarvoor training sessies aan.

Ook hier was geoogst en wordt een deel van de zaden opgeslagen voor het volgende seizoen. Ze hadden zelfs eten voor ons bereid; plantanen van de bomen die ze met steun van CWS hebben kunnen planten. We gingen de ingenieurs erbij roepen, maar die troffen we zittend onder een boom aan, alle drie met buikproblemen. Blijkbaar had het late eten van de vorige avond hen geen goed gedaan. Later vertelden ze me in geuren en kleuren hoe twee van hen zo acuut problemen kregen dat ze de bosjes in moesten, terwijl de derde nog net een latrine kon bereiken en wc papier halen, dat standaard in onze auto ligt. Wel heel solidair, dat ze alledrie tegelijk ziek werden. Zo konden ze elkaar plagen. Er moest die dag dus vaak en veel gestopt worden en er werd netjes geteld wie hoe vaak ging...

Met z’n allen bezochten we een laatste huis, waar de eigenaar slechte kwaliteit betonblokken had gebruikt. Het gaat erom dat mensen beter beschermd zijn in hun nieuwe woning, dus de blokken zijn afgebroken en er moeten nieuwe muren gebouwd worden. Het ironische is dat de eigenaar van dat huis zelf metselaar is en zijn eigen betonblokken geproduceerd heeft. Hij gaat in het huis wonen maar begreep de noodzaak niet om goede kwaliteit materialen te gebruiken.

Toen we langs AGEHPMDNG terugreden naar Jean Rabel, kreeg ik zowaar een cadeau overhandigd voor mijn verjaardag; eigengemaakte likeur en een cake... Terug bij het gastenverblijf kregen we bezoek van ICEDNO. We hebben een contract getekend voor de bouw van nog eens 8 huizen met ICEDNO in La Reserve. Toen ik later onder de douche stond, bleek het water op te zijn. Gelukkig heeft een welwillende collega een emmer water voor me gehaald, nadat hij me uitgelachen had...

Woensdag begonnen onze vier feestdagen; de trouwdag van mijn ouders, mijn vaders verjaardag, mijn verjaardag en tot slot de verjaardag van mijn nichtje. We verlieten Jean Rabel en reden naar Mare Rouge. De ingenieurs gingen vandaar naar KED in Dupre om de bouw van drie nieuwe huizen te beginnen. Rony en ik stapten elk achterop een motor van GRADAID, om vijf huizen te bezoeken die met hen afgerond zijn. We reden een slecht en steil pad af, waar je niet al te diep moet nadenken en vooral veel vertrouwen moet hebben in je chauffeur... We spraken met alle vijf gezinnen over hun leefomstandigheden voor en na de orkaan en nu in hun nieuwe woning. Naast een van de huizen staat een onderkomen gebouwd van takken, met een dak van stro. Daar woonde een gezin met vijf kinderen, inclusief een baby, sinds de orkaan. De oudste zoon (13 jaar) hielp tijdens de bouw ook mee. Bij een ander huis had een dochter al mooie bloemen geplant voor het huis, wat ook laat zien hoe trots ze zijn op hun nieuwe woning. De huizen maken een groot verschil in de leefomstandigheden van de vijf gezinnen. Tot slot reden we naar het kantoor van GRADAID, om met het comité in gesprek te gaan. In hun kantoor stonden schilderijen, vazen, servettenhouders, sieraden en andere zelfgemaakte producten die ze verkopen. Mooi werk.

De ingenieurs kwamen ons weer ophalen uit Mare Rouge en gezamenlijk reden we naar Bombardopolis. Aangezien er geen plaats was in het gastenverblijf, verbleven we in een huis bij een predikant, die daar ook een kindertehuis heeft. Ik heb er heel wat kakkerlakken doodgemept. Ook in Bombardopolis hebben we een ‘stam restaurant’ en de sfeer was goed.

Donderdag gingen we naar CRPB in Plaine d’Orange. We begonnen met een gesprek met het comité over de voortgang van de huizenbouw en daarna bezochten we alle negen huizen. Soms valt het niet mee om bouwlieden te doen inzien dat de manier waarop ze gewend zijn huizen te bouwen niet voldoet aan de bouwnormen en niet bestand is tegen orkanen of aardbevingen. Het kost veel tijd en geduld.

Bij een eerste huis werd het ijzerwerk gelegd voor de fundering. Iemand was met betonijzer aan het werk en iemand anders was ijzer aan het ‘zagen’; dat wil zeggen, hij legde het betonijzer op de punt van een in de grond geslagen pikhouweel en sloeg er met een hamer op. Bij een ander huis waren de muren al half gebouwd. Er staat een knippa boom in de tuin en iemand klom de boom in om vruchten voor ons te plukken. Bij een derde huis waren de muren al volledig opgetrokken. Een dak zat er al op. Veel van deze gezinnen hebben geen latrine en een voorwaarde voor de bouw van het huis is dat er ook een latrine komt. Voor de een vanzelfsprekend, voor een ander niet. Twee huizen zijn groter dan de andere, omdat de gezinnen zelf aanvullende steun hebben ontvangen van familie in het buitenland. Een ander huis had die dag de dwarsbalk gestort.

Om bij de twee laatste huizen te komen, lieten we de auto achter op een helling en te voet klommen we verder de berg op, met een prachtig uitzicht rondom. Een van de eigenaren had de plaats van de deuren achter de rug van de ingenieurs om gewijzigd en toen gauw de muren gebouwd, ondanks dat de ingenieurs hadden uitgelegd wat het risico is als de deuren recht tegenover elkaar staan. Zo heeft de wind vrij baan en is de kans groter dat het dak eraf gerukt wordt of muren omvallen. Mensen houden weinig rekening met technische redenen. De middelste muur is inmiddels weer afgebroken om de deur elders te plaatsen. Het laatste huis was op het niveau van de fundering. De voormalige woning van deze eigenaar stond er niet ver vandaan, met kapot gerukte golfplaten en afgebrokkelde muren.

We liepen de berg weer af en reden terug naar Bombardopolis, voor wederom een maaltijd in ons stam restaurant, Solution. We hadden ’s ochtends al eten besteld voor ’s avonds, maar desondanks liet het nog lang op zich wachten. We hebben de verjaardag van mijn vader in stijl gevierd en het was gezellig. De heren houden wel van humor.

Vrijdag 11 augustus vertrokken we uit Bombardopolis. We waren de plaats nog maar nauwelijks uit toen Rony zei dat het een speciale dag was, mijn verjaardag, ver van mijn familie, maar in het midden van mijn collega’s, onderweg in het Noordwesten. Er werd gebeden en gezongen en goede wensen gedeeld (dat alles in de auto). Voor mij was het een mooie manier om de dag door te brengen, in het midden van de mensen die me hier het naaste zijn.

We reden naar KOEB in Baie-de-Henne, na een ontbijt in de auto van een stuk van de cake (waarvan ik tot op heden geen idee heb wat het was), knippa van de boom en chips... Met KOEB spraken we over de selectiecriteria voor de huizen die daar gerepareerd/herbouwd gaan worden en we namen het verslag door dat ze hebben ingediend over de reparatie van het dak van hun kantoor. Ook in Baie-de-Henne is inmiddels geoogst, zowel bonen als maïs. Een deel ervan is opgeslagen voor het volgende seizoen.

We reden verder naar Gonaïves, langs de cactussen en de bergen en de zee. Het blijft een mooie omgeving. Het schijnt vaste prik te zijn dat het regent op mijn verjaardag (een zegen, zegt men hier) en zo ook dit jaar. Toen we ’s avonds terugkwamen in Port-au-Prince maakten we een korte stop bij kantoor. Als laatste zette ik Patrick af en die nodigde me bij hen binnen, vertelde z’n familie dat ik jarig was en zo rondden we de dag af met een glimlach, terwijl Patrick z’n broer inlichtte over de avonturen van onze week samen, inclusief buikproblemen en ritten in de bosjes. Ze hadden iemand een latrine gevraagd, maar de beste man krabde eens op zijn hoofd en verwees ze vervolgens naar de bosjes. In regen en mist kwam ik aan in Kenscoff, waar de poes gelijk bij me op schoot klom.

De volgende ochtend kon ik direct weer vertrekken. Ik volgde Josue naar de grens bij Malpasse en werd gelijk bij de eerste poort al aangehouden door de politie. Toen naar Haïtiaanse migratie, paspoort stempelen. Vervolgens naar de politie met de autopapieren. Nog een controle, nog een poort. Gelukkig kon ik achter Josue aanrijden, die iedereen kent. We parkeerden aan de Dominicaanse zijde, om ook daar autopapieren te regelen, verzekering voor de auto en paspoort te stempelen. Het was ontzettend druk, want er waren net een aantal bussen tegelijk aangekomen en alle passagiers moesten hun paspoort laten stempelen en een formulier invullen. Ik blijf een hekel houden aan de intimidatie aan de grens. Ook eenmaal in de Dominicaanse Republiek werd ik meerdere malen staande gehouden omdat de auto een Haïtiaans nummerbord heeft, dus vroegen ze om de papieren. Ik zat alleen in de auto, een heel verschil met de sfeer met vijf man gedurende heel de week.

We stopten kort in Barahona en Azua. Eenmaal in Santo Domingo was het lang zoeken naar een parkeerplaats in de buurt van hotel El Beaterio, in het oude stadscentrum. Ik had een rustige dag in het weekend, wandelde door het oude stadscentrum, langs de huizen en balkonnetjes, de pleinen en kerken, Malecon en de zee.

De dag erna reed ik naar Josue, die me voorreed naar een plaats waar de bumper van de Hilux overgespoten kon worden, aangezien die beschadigd was geraakt. Vervolgens reden we naar het kantoor van SSID, waar de week werd begonnen met gezamenlijk zingen, bidden en meditatie. De rest van de dag nam ik het financiële verslag en bijgaande rekeningen door van SSID.

Dinsdag 15 augustus was een vrije dag in Haïti, maar niet in de Dominicaanse Republiek en ik stond al om 5 uur ’s ochtends naast m’n bed. We reden naar Moca, in het noorden van het land. Een mooie omgeving. Het ging van donkergrijze lucht en bewolkt met regen naar zonnig en een regenboog. Groene bergen, volop bomen, anders dan Haiti. Ook de wegen zijn anders, met dubbele banen en hogere snelheden. Maar omdat de wegen beter zijn, liggen de snelheden hoger en wordt het dus gevaarlijker, vooral gezien de woeste rijsteil. Het verkeer in de Dominicaanse Republiek is zo mogelijk nog hectischer dan Haïti, want men is er minder galant en laat mensen niet voor.

In Moca brachten we de auto bij Batuto om er een ijzeren bumper op te zetten, voor en achter. Dat is hier vrij gebruikelijk, aangezien auto’s nogal vaak tegen elkaar aanrijden, dus dan beperkt de ijzeren bumper de schade aan de auto zelf.

Het was een heel heen en weer gerij die dag. We reden terug naar Santo Domingo en gingen op het kantoor van SSID in gesprek over ons gezamenlijke werk in Ganthier en Boen. Ook dat is niet zonder problemen, vooral omdat de leiders graag alleen de touwtjes in handen houden en alles willen controleren.

Aan het eind van de middag reden we weer naar Moca om de auto op te halen. De volgende dag keerde ik terug naar Haïti. De bergen blijven mooi, andere muziek en winkeltjes en huizen, asfaltwegen. De reis naar de grens verliep vlot. Bij de grens kwamen er allemaal mannen op me af en klopten op de autoruiten om te zeggen dat ze me moesten begeleiden en dat zij wel mijn paspoort zouden laten controleren voor me en autopapieren en weet ik al wat niet meer. Ik zei netjes nee bedankt tegen iedereen en ging zelf m’n autopapieren inleveren, paspoort stempelen en formulier invullen. Bij de poort werd m’n paspoort nog eens bekeken en nog een formulier ingenomen. Toen nog door de Haïtiaanse migratie. Vervolgens in een verkeersopstopping in Croix-des-Bouquets. Ik was vroeg vertrokken om op tijd bij kantoor te zijn. Daar nam collega William direct de auto over om dezelfde middag nog naar Gonaïves te vertrekken. Ik werd verrast met een geschenk voor mijn verjaardag van de beide dames die in de schoonmaak en de keuken werken. Bijzonder.

Diezelfde week waren onze andere twee ingenieurs in Grand Anse, waar ze 30 huizen hebben bezocht. Binnenkort zal ook daar de reparatie en herbouw van huizen van start gaan, in samenwerking met Wozo en een vakbond van docenten, CNEH.

En nu regent het en waait het. De wind rukt aan het golfplaten dak. We wachten af wat de gevolgen van orkaan Irma zullen zijn.