Voedselveiligheid, binationale relaties, Murphy

Twee dagen na ons bezoek aan het Noordwesten begin mei, kon ik weer terug naar Port-de-Paix. Het blijft een mooie omgeving, met mooie bergen. Bij het inrijden van de stad verscheen er een regenboog; het regende en de zon scheen. We overnachtten in La Pointe des Palmistes, om de volgende dag in Port-de-Paix deel te nemen aan een bijeenkomst ter voorbereiding op de inbreng van het Noordwesten in het nationale plan voor voedselveiligheid, een initiatief van de Nationale Coördinatie van Voedselveiligheid (CNSA).

Een diversiteit aan instanties was vertegenwoordigd; de universitaire opleiding agronomie, de kamer van koophandel, ministerie van planning, burgemeester, internationale en nationale organisaties. Er is reeds een werkgroep voedselveiligheid die maandelijks bijeenkomst in Port-de-Paix. Er werd gesproken over de reden voor het herformuleren van een nationaal plan voor voedselveiligheid en ook de methodologie werd uit de doeken gedaan. Het Noordwesten is gebaseerd op een eerder onderzoek in drie categorieën verdeeld; 'rode' zone voor de minste voedselveiligheid, geel en groen. Voor elke categorie is een gemeente geselecteerd om een workshop te organiseren ter voorbereiding op het nationale plan; Bombardopolis, Jean Rabel en Saint Louis du Nord.

Na afloop vingen we de terugtocht aan. We overnachtten in Saint Marc, in een hotel waar geen water bleek te zijn (er werden ons een paar emmers water gebracht). We waren blij dat we die dag niet in Port-au-Prince waren, want president Hollande was op bezoek met een delegatie van 300 personen, waardoor het verkeer in de stad volledig geblokkeerd was.

De volgende ochtend vroeg reden we verder naar Port-au-Prince. Ik kon gelijk aansluiten bij een gesprek met Norwegian Church Aid, Christian Aid en International Organisation for Migration, over mogelijke deportaties vanuit de Dominicaanse Republiek van migranten en mensen die hun nationaliteit kwijtraken. Vandaar direct door naar een gesprek met een van onze partner organisaties, waar deelnemers uiteraard te laat kwamen en ook het gesprek zelf verliep met enige strubbelingen. Het wordt vaak gezegd: waar mensen bijeen zijn of samenwerken, bestaan conflicten. Soms vraag ik me af of we wel kunnen functioneren als mensen en organisaties en landen en regeringen zonder conflicten te creëren, zowel op micro als macro niveau; burgeroorlog in Syrië, Boko Haram, Islamitische Staat, maar ook een woordenwisseling met je buurman, je partner, of je collega.

Het slechte nieuws ging nog even door, toen we de volgende dag naar Ganthier en Boen gingen. Bij het eerste huis waar we stopten, net af en pas de middag ervoor geschilderd, kregen we te horen dat de eigenaar (een voodoo priester) dezelfde avond was gestorven. Hij krijgt niet de kans om intrek te nemen in zijn nieuwe woning, gebouwd nadat hij zijn huis was verloren in de aardbeving.

We bezochten een ander huis en reden naar het kantoor van Boen, waarachter een waterput is geboord, vanwaar water naar betonnen watertanks gepompt wordt. We draaiden de kraan open en zagen water stromen: water is leven. De betonnen watertanks zijn eveneens met pijpen verbonden aan de golfplaten daken van omliggende huizen, die het regenwater opvangen. We keken bij de kippen van het eierproductiecentrum; 155 van de 300 kippen zijn dood, een fiasco. De kippen hebben vitamines gekregen om grotere eieren te leggen, waardoor ze gingen bloeden en als de andere kippen bloed zien, pikken ze de bloedende kip dood. Vandaar liepen we naar een akker waar de uien dringend om water vragen; de grond is droog. We bezochten nog een aantal andere huizen, terwijl zich onderweg theologische discussies vormden. De huizen en latrines zijn nu allemaal klaar.

Vervolgens reden we naar Balan, waar ook watertanks gebouwd zijn en twee huizen die net af zijn. We liepen over de akkers; de grond is ontzettend droog en vertoont grote barsten. Desondanks ligt er een stroom water tussen de percelen, wat om en om gebruikt wordt door de boeren voor irrigatie van hun grond, eens per week, maar dat is niet genoeg. De rode bieten en uien staan er droog bij. Adviezen van de agronoom worden niet altijd ter harte genomen. Een vrouw stond naast een van haar kinderen die aan het werk was op een akker. Ze vertelde dat ze 12 kinderen had, van wie er 3 gestorven zijn. Een meisje met het syndroom van Down en de andere kinderen vroegen ons om foto's van hen te maken en of mijn collega (slechts 4 jaar ouder dan ik en Haïtiaan) mijn vader is...

We combineerden ons werkbezoek met een uitstapje; tussen Ganthier en Boen ligt Source Zabeth, een natuurlijke bron. Samen met de ingenieur en agronoom gingen we daar een kijkje nemen. Een man die zei al sinds 1957 daar gids te zijn, nam ons op sleeptouw. Eerst langs een reeks bomen, waarbij we uitleg kregen over alle 'geesten' in de bomen. Mensen komen om spijkers en poppetjes in de bomen vast te spijkeren, waarbij bijvoorbeeld een mannelijk en vrouwelijk poppetje aan mekaar vastgespijkerd worden, zodat de 2 personen voor wie de poppetjes symbool staan elkaar niet verlaten noch bedriegen, maar voor altijd aan elkaar verbonden zijn. Ik voelde me er enigszins ongemakkelijk bij en stond met m'n armen over elkaar te luisteren naar de uitleg, waarop onze gids me aansprak en zei dat mijn gekruiste armen zijn kracht blokkeerden. De bron is vernoemd naar Zabeth, wier geest in een van de bomen huist. Het water zelf is op zich best mooi, een ondiep water dat zich over een vrij groot oppervlak uitstrekt, maar we voelden ons ongemakkelijk met de sfeer. Er waren veel mensen, al was het een doordeweekse dag.

Leven in een ander land leert me duidelijk de grote rol die cultuur speelt in wat we als 'waar' of 'normaal' aannemen. Mystiek is alomtegenwoordig in Haïti; mensen die gestorven zijn, verschijnen aan nabestaanden of kunnen ziekte of dood veroorzaken. Doden kunnen opgeroepen worden om ze iets (belangrijks) te vragen. Er vinden wonderlijke ziektes of genezingen plaats. Ook aan grotten of heetwaterbronnen worden bovennatuurlijke betekenissen toegekend.

Aan het eind van de dag aten we met elkaar in een restaurant. Terug op kantoor kon ik de envelop met geld niet terugvinden; uit mijn zak gevallen. Het zat niet mee deze dagen. Ook vanuit het Noordwesten ontvingen we zorgwekkende berichten; de lange droogte zorgt voor het verlies van akkerbouw en de dood van dieren doordat er geen voedsel voor ze is. Tegelijk kregen we bericht van het overlijden van de vader van een collega, terwijl de vrouw van een andere collega werd opgenomen in het ziekenhuis. Het leek de wet van Murphy wel, met zoveel wat misging.

18 mei is nationale 'vlaggendag'. We maakten gebruik van het lange weekend om naar Pestel te gaan, in Grand Anse. Het was druk op de weg; veel bussen met groepen die een dag naar het strand gingen. Het verkeer blijft een interessante belevenis die om goede concentratie vraagt, waarbij je soms zonder pardon van de weg gedrukt dreigt te worden, vooral door bussen, vrachtauto's of overheidsauto's. Men schijnt weinig waarde te hechten aan een 'mooie' auto, dus we worden gedurig aangetikt door auto's die een verkeerde inschatting maken; dat kon net niet. Vandaar dat de meeste auto's een ijzeren 'rek' voor en achter de auto hebben, ter bescherming.

Van Kafou Zaboka naar Pestel was de weg op meerdere plaatsen half afgesloten; stenen en boomstronken lagen op de weg, die volledig afgesloten zou zijn als de favoriete kandidaat niet goedgekeurd was om deel te nemen aan senator verkiezingen. Na een lange reis bereikten we Pestel, waar we werden uitgenodigd aan tafel bij de ouders van een vriend in Pestel. Daarna gingen we naar Lafièvre, waar we verbleven. Een paar jonge geiten huppelden rond tussen de rotsen in de groene omgeving met rode aarde. De strijk werd gedaan buiten op de betonnen watertank. Later zaten we met z'n allen binnen rondom de olielamp, waar zich theologische discussies ontwikkelden; wat zegt de Bijbel over echtscheiding, hertrouwen, hoofdbedekking, kleding, rustdag, enz. Ik las een lied dat een van de vrienden een aantal jaren heeft geschreven. Vooral een regel ervan trok mijn aandacht: 'het is niet huidskleur die waarde bepaalt'. Zo is het, maar helaas wordt het vaak anders ervaren.

Zondagochtend maakten we ons gereed voor de kerk. Een van ons was z'n schoenen vergeten, dus een andere kerkganger kwam een paar brengen om te lenen. Ik haalde een paar mensen op uit Pestel, om daarna naar Lafièvre te gaan. De zondagschool (Bijbelstudie voor iedereen voorafgaand aan de dienst) ging over 'vergeving binnen het gezin', een belangrijk onderwerp. De dienst zelf werd geleid door een van mijn medereizigers, een jonge twintiger, terwijl een van de andere jonge vrienden preekte. Beide jongeheren wisten de gemeenteleden te raken. Het was familiezondag, zoals elke derde zondag van de maand. De hele gemeente ging op de knieën, in gebed om meer op Jezus te lijken. Ik moest opnieuw denken aan misverstanden en conflicten.

Na de dienst werden we opnieuw in Pestel uitgenodigd voor de maaltijd. We liepen een ommetje langs het plein aan zee en reden terug naar Lafièvre. Ik ging een eindje wandelen achter huis, waar het heerlijk rustig en mooi is. De maniok groeit hoog tussen hopen stenen, zicht op de groene bergen en de zee in de verte, aan de bomen groeit 'kowosol' (soursop in het Engels) en lanm veritab (breadfruit), vruchten en voedsel die ik hier heb leren kennen en waarderen.

Voetbal is net als in Nederland ook in Haïti een belangrijke sport. Dit weekend vond er een wedstrijd plaats tussen een katholieke en protestantse kerk. Ik liet me overhalen om mee te gaan om even te kijken. Op zich een mooi initiatief, interkerkelijk.

De terugreis op 18 mei werd een zeer lange reis; 300 kilometer in11 uur, zonder te stoppen. We stonden onderweg meermalen stil voor optochten en parades in verband met het vlaggenfeest. Jongelui gekleed in blauw en rood, de kleuren van de vlag, bewogen op muziek. In Gressier belandden we in een file waar we 2 uur lang stil stonden. We kwamen vermoeid en laat thuis.

Terug op kantoor nog meer slecht nieuws: de vrouw van mijn leidinggevende was betrokken geraakt bij een ernstig verkeersongeluk, waarbij de chauffeur van de taxi waarin ze zat is overleden. Ook binnen Church World Service is de sfeer gespannen, vooral op de kantoren in Amerika, waar veel ontslagen vallen in verband met reorganisatie.

Ik had een afspraak met iemand van de United Church of Canada en Canadian Food Grains Bank, in het kader van landbouwprojecten. We hadden afgesproken dat ik hem op zou komen halen om samen ergens te gaan eten, maar de weg was afgesloten in verband met de inschrijving van presidentskandidaten. Het verkeer stond muurvast, dus ik liet de auto achter en ging te voet verder. Er hebben zich maar liefst 70 kandidaten ingeschreven voor president.

Nu de datum van 17 juni dichterbij komt, nemen ook de zorgen toe over wat er gaat gebeuren met de Dominicanen van buitenlandse komaf die zich niet op tijd kunnen inschrijven voor het regularisatieplan, of niet over de juiste documenten beschikken. In het kader daarvan kwamen we bijeen op het kantoor van Service Jesuits aux Migrants in Fonds Parisien, nabij de grens, met organisaties uit de Dominicaanse Republiek en Haïti. Veel discussies over wat er kan gaan gebeuren en politiek en risico's die mensen lopen enz. Ook werkten we in groepen aan specifieke thema's om ons voor te bereiden op mogelijke deportaties; lobby, humanitaire actie, coördinatie en communicatie, de rol van internationale organisaties. We spraken over het belang om over juiste informatie te beschikken en die te delen, mogelijke massieve deportaties, noodplan, coördinatie met de overheid, financiering, etc. Na de bijeenkomst is een gezamenlijk persbericht geschreven om in beide landen te publiceren en de Dominicaanse en Haïtiaanse overheden op te roepen hun verantwoordelijkheid te nemen.

We sloten af met een late maaltijd, waarna ik overstapte in een auto van Christian Aid om mee te gaan naar Santo Domingo. We werden naar de grens bij Malpasse gebracht, waar we te voet overstaken. Grote discussie bij de poort, veel mensen, geduw, geschreeuw; niet mijn favoriete omgeving. Aan beide zijden van de grens paspoorten gestempeld en daarna werden we opgehaald door de Dominicaanse tegenhanger van de Jezuïeten Dienst aan Migranten die ons naar Jimani bracht. We reden langs een centraal park, recentelijk gerealiseerd door een aantal organisaties. Toen naar het kantoor van de Jezuïeten, waar we uitleg kregen over hun team en werkzaamheden. Daar stapten we over om naar Santo Domingo te rijden, o.a. door de plaats 'Komt het zien' (geen idee wat daar te zien valt) en 'De 15'. We stopten onderweg om een Dominicaanse specialiteit te proeven; een soort zoet ijs van melk met kokosnoot.

Eenmaal in Santo Domingo werd ik afgezet bij hostel Bella Epoca. Vandaar kon ik de volgende ochtend naar het kantoor van Christian Aid lopen. De huisnummers waren nogal verwarrend en volgen elkaar niet op, dus het kostte wat moeite om het juiste adres te vinden. Het positieve was dat alle bewakers en anderen die ik de weg vroeg, heel behulpzaam waren. Een ander land, had de Dominicaan met wie ik meereed onderweg terecht gezegd; hoogbouw, winkels, industrie, arbeid, wegen, positief gebruik van de positie van de hoofdstad aan zee. In Haïti zijn het de armste mensen die aan zee wonen, in plaats van rijkelui.

We hadden vergadering van het forum van ACT Alliance en spraken ook daar over de situatie die zich binnenkort zal voordoen met verwachte deportaties. Vervolgens reed ik mee naar SSID, waar we spraken over de toekomst van SSID in Haïti. Daar de rest van de dag doorgebracht. 's Avonds even naar zee gelopen, niet ver bij het hostel vandaan. Even staan kijken naar de golven, het koraalrif, de kust, een schip op zee. Ik moest een drukke weg oversteken om er te komen en de behulpzame portier van een restaurant hielp me oversteken. Kleine maar positieve dingen.

Zaterdag in alle vroegte stond ik weer buiten. Dit keer ging ik per vliegtuig terug. De douane had wat problemen om me door te laten, omdat er iets onjuist geregistreerd was bij mijn aankomst. Een leidinggevende werd erbij gehaald en uiteindelijk kon ik door. Het was rustig op het kleine vliegveld. Het vliegtuigje van Aerolineas MAS (capaciteit 18 personen) bracht ons in drie kwartier naar Port-au-Prince. De beide piloten zitten voorin opgevouwen in de kleine cockpit, die opent tussen de passagiersstoelen. Het land ging vlot onder ons door, met z'n bergen, valleien en de meren bij de grens. Een collega kwam me ophalen van het vliegveld en bracht me naar kantoor, vanwaar ik naar Fermathe reed om een lekker ijsje te gaan eten met een goede buur, met mooi uitzicht op de bergen in de koelte van Fermathe.

Een chauffeur was met z'n auto tegen een elektriciteitspaal gereden, dus we zaten thuis weer eens zonder stroom. Het heeft de afgelopen paar weken eindelijk een paar keer flink geregend, van groot belang voor een land waar akkerbouw de voornaamste bron van inkomsten is. Ook in Kenscoff leeft men van akkerbouw; sla, tomaten, rode bieten, etc. Op deze hoogte groeien zelfs frambozen, ook in mijn tuin. De buurman heeft me geholpen om een groentetuin aan te leggen; er groeien tomaten, prei en rode bieten, terwijl de pompoenen zich blijven uitstrekken over de hele lengte van de tuin. De regen zorgde er eveneens voor dat het aardig glibberen was op de stenen en grond van het onverharde pad, op de motor om naar kantoor te gaan.

Op het werk (en ook daarbuiten) is veel gaande momenteel. Er moeten verslagen ingediend worden bij donateurs en plannen geschreven worden, de druk neemt toe van het naderen van het einde van het regularisatieplan van Dominicanen van buitenlandse komaf (17 juni), coördinatie met andere organisaties neemt toe (ACT Alliance Haïti en de Dominicaanse Republiek, CCO, binationale commissie). Een van onze donateurs organiseerde een bijeenkomst met een veertigtal personen die allemaal werkzaam zijn op het gebied van kinderen, met name kinderen die als huishoudelijke hulp gebruikt/misbruikt worden. Het gesprek kwam terecht bij het slaan van kinderen, wat in Haïti gangbare praktijk is, zowel thuis als op school; kinderen worden niet opgevoed zonder slaag (bij voorkeur met een riem). In kleine groepen spraken we over de invloed van slaag/kastijding op kinderen, de situatie van kinderen die het risico lopen gedeporteerd te worden vanuit de Dominicaanse Republiek, en ook hoe we onze werkzaamheden beter kunnen coördineren.

De laatste zondag van de maand mei is het moederdag in Haïti, een dag waaraan veel aandacht wordt geschonken, vooral omdat moeders als de 'pilaar' van de huishouding worden beschouwd. Ook in de kerk was de dienst gericht op de moeders. Er werd gepreekt over de rol van vrouwen in de gemeente, de (ongetrouwde) jongelui stonden op om de moeders een fijne moederdag toe te wensen, terwijl de getrouwde mannen cadeaus hadden geregeld voor alle moeders van de gemeente, die een voor een bij name naar voren werden geroepen om een geschenk overhandigd te krijgen. Het vereiste enige inspanning om de dominee te kunnen horen, want het geluidssysteem is gestolen uit de kerk en ik heb tot mijn verbazing vernomen dat predikanten/kerken het zich niet kunnen veroorloven om aangifte te doen bij de politie; dat wordt niet gewaardeerd door gemeenteleden.

Ook mijn eigen angst voor inbraak wil nog niet verdwijnen. Toen ik laatst alleen thuis was, schrok ik wakker van een hoop kabaal bij m'n raam en op het golfplaten dak. De buren schoten me opnieuw te hulp en de rest van de nacht heb ik bij hen doorgebracht. Voortaan slaap ik daar als ik alleen thuis ben.

Stukje bij beetje wordt er verder gebouwd aan de kerk van Boulard, waar ik minder vaak naartoe ga nu ik verder weg woon. De muren en pilaren zijn aardig gevorderd. Het gaat niet snel, aangezien de herbouw afhankelijk is van de bijdragen van de gemeenteleden die zelf niet veel te makken hebben. Na kerktijd ging ik laatst op bezoek bij mijn oud-huisgenoten, waar de kinderen me altijd enthousiast ontvangen. Ook een oud-collega nodigde me uit om de maaltijd met hen te nuttigen.

Het nieuws van de aardbeving in Nepal heeft ook Haïti geraakt. Waarschijnlijk kan men hier oprecht zeggen: we weten wat het is, we kunnen ons er een voorstelling van maken. Laten we hopen dat er geleerd wordt van wat er niet goed ging in Haïti, ten goede van Nepal.