Overheid, kinderdag, droogte, water en Nippes

In de bergen van Fermathe, Kenscoff en omgeving wordt veel groente verbouwd. Dit wordt opgekocht in de markt van Fermathe om doorverkocht te worden in de markten van Port-au-Prince. De markt neemt echter de halve weg in beslag, dus 's ochtends is het een heel karwei om ons toeterend een weg te banen door de mengelmoes van koopwaar, mensen, auto's, motoren en dieren. Vrouwen trekken hun manden, teilen of zakken aan de kant, zodat we erlangs kunnen.

17 juni is geweest, de datum waarop het regularisatieplan van de Dominicaanse Republiek sloot. Inwoners van buitenlandse komaf die zich op tijd hadden ingeschreven, hebben nu nog tot 1 augustus de tijd om alle papieren in orde te krijgen. De rest wordt gedeporteerd. Deze eerste dagen zijn er al veel Haïtianen vrijwillig teruggekeerd naar Haïti. De binationale commissie CCHD kwam opnieuw bijeen om een plan van aanpak te bespreken omtrent verwachte deportaties en activiteiten te coördineren. Ook de Coördinatie Commissie van Internationale Organisaties werkt aan dit thema. De bijeenkomst van CCHD vond plaats in Comendador, de Dominicaanse Republiek. We reden naar Belladere, grensplaats in Haïti. Een mooie omgeving die groen en vruchtbaar aandoet. De weg is bochtig en met diepe bermen, net nieuw aangelegd, een heel karwei. In Belladere is naast het politiebureau een opmerkelijke doorgang voor verkeer; een opening in een gebouw dat over de weg is gebouwd, met aan de ene kant 'Haïti' erop geschreven, hoewel dit nog niet de grensovergang is. We lieten de auto achter in Belladere en staken met andere deelnemers de grens over. Aan de Dominicaanse kant kostte het proces veel tijd, maar uiteindelijk konden we dan naar het cultureel centrum in Comendador, Elias Piña. Het verschil is gelijk duidelijk, merkte een deelnemer op, dat je in een ander land bent. Na een ontbijt van aardappelpuree met een stuk kaas (Nederlands voedsel volgens iemand, maar niet op de vroege ochtend) spraken we over de actuele context en vervolgens werkten we in groepen om een concreet plan uit te werken.

De laatste tijd zijn we actief bezig als CWS om de banden en coördinatie met overheidsinstanties te verbeteren. Als vervolg op een conferentie gehouden in Washington DC over woningsituatie in Haïti, georganiseerd door CWS en MCC, hadden we een gesprek met UCLBP, de Eenheid van Bouw van Huizen en Publieke Gebouwen. Een voortzetting van dialoog tussen overheid en organisaties. UCLBP was die dag in het nieuws; de directeur bleek te vertrekken en die dag zijn functie aan zijn opvolger te overhandigen. We spraken over problemen omtrent urban planning, iets dat pas na de aardbeving een rol is gaan spelen, maar ook de wijdere context van toegang tot leningen (om huizen te bouwen of kopen), werkgelegenheid, etc. Veel mensen bouwen slechte huizen omdat ze uit een huurhuis willen (hier moet de huur een jaar vooruit betaald worden), maar geen geld hebben voor goede kwaliteit bouw.

De volgende dag naar CNSA, de Nationale Coördinatie voor Voedselveiligheid, die op loopafstand van het kantoor van CWS gevestigd is. Daar waren we uitgenodigd voor een speciale vergadering wegens de extreme droogte. Het wachten was op de minister van landbouw om te beginnen. Hij sprak over de 3 plantseizoenen, het belang van betrouwbare informatie en ging vooral in op het probleem van watertekort. Vervolgens werd een presentatie gehouden over een evaluatie die recent uitgevoerd is. Het geschatte verlies van oogsten is 60-80%, los van de gevolgen voor dierenfokkerij (geen water, geen voedsel, sterfte), handel, seizoenswerk, enz. De prijzen van lokale producten zijn met 70% gestegen, terwijl de prijzen van geïmporteerde producten gelijk blijven. Vooral in Artibonite en Noordwest is ondervoeding van kinderen sterk toegenomen. De minister vatte samen dat de prioriteit watermanagement moet; de rest komt daarna vanzelf. Haïti heeft water, maar het wordt nog niet ten volle benut (ondergronds, rivieren). In het Zuidoosten is 30% van de scholen gesloten omdat er geen water is. De landbouw heeft veel te lijden.

Van landbouw ging het naar sociale zaken, want nog twee dagen later woonde ik een activiteit bij in het kader van de nationale kinderdag, die in 1960 is ingesteld. IBESR, een overheidsinstantie die deel uitmaakt van het ministerie van sociale zaken, organiseerde diverse activiteiten in het land. Mijn collega nam deel aan de activiteiten in het Noordwesten, die CWS deels financierde; een dag van zang, spel, dans, optocht, uitleg over kinderrechten in Mole Saint Nicolas en een dag in Port-de-Paix. Intussen was ik in Port-au-Prince, waar de prijsuitreiking plaatsvond van een voetbalwedstrijd tussen jongerenteams en prijzen voor schrijf- en tekenwedstrijden. Het mooie van deze activiteiten was dat kinderen actief deelnamen, in plaats van een activiteit over maar zonder kinderen. Het thema van dit jaar was: 'mijn stem is een stem voor kinderbescherming', in het kader van de op handen zijnde verkiezingen.

Een jongen en meisje van 11 en 12 jaar heetten de aanwezigen welkom en gaven het woord aan de directrice van IBESR, iemand van UNICEF, de minister van sociale zaken, en ook een kind. Een meisje zong het volkslied en daarna speelde een jongen het volkslied op saxofoon. Vervolgengs werden de winnaars naar voren geroepen van leerlingen en scholen die hadden deelgenomen aan de schrijf- en tekenwedstrijd. Een meisje zong een lied over dat we als eerste moeten leren om onszelf lief te hebben, dat is waar de grootste liefde begint. De winnende voetbalteams kregen medailles, bekers en andere geschenken uitgereikt. Mooi om de 'big smiles' te zien van de jongens. Vervolgens zong een jonge jongen, begeleid door iemand op gitaar. Daarna zong een andere jongen, een lied van 'Haïti is...'. Prachtig, wat kon die jongen zingen. Hij kreeg een daverend applaus, terecht en wel verdiend. Mooie en pakkende tekst ook; laat de tekst waar mogen zijn dat deze jongen niet zal vragen om Haïti te verlaten, want er is teveel jeugd die vertrekt uit hun vaderland, op zoek naar een beter leven elders. Na het officiële deel van het programma was er gelegenheid voor vermaak voor de kinderen op een terrein mooi en vrolijk ingericht met kraampjes van allerlei instanties die met kinderen werken.

Hoewel het inmiddels alweer een aantal jaren geleden is dat ik bij MCC ben vertrokken, blijft het goed om in het midden van mijn vroegere collega's te zijn. Tijdens een weekend overnachtte ik in Desarmes om daar de collega's te bezoeken. Goed om terug te zijn in dit dorp in Artibonite. Ook hier speelt de droogte mensen parten, zowel voor akkerbouw als het planten van bomen als ook het zuiveren van water; de enige boetiek die drinkwater zuivert, moet ver water zoeken, wat vaak voor het eind van de dag al op is. MCC werkt nu aan de reparatie van een irrigatiesysteem. Ik bezocht verschillende oud-collega's thuis, met hun echtgenoten en kinderen. Een ervan is adventist en kwam net uit de kerk, waar de dienst volledig door vrouwen was geregeld en geleid. Dit leidde weer tot een uitgebreid gesprek over kerk en religie. In de loop van de middag vertrokken we, met een tussenstop aan het strand om even in het zeewater te dobberen en zwemmen, een stukje ontspanning.

Vorige week maandagmiddag namen mijn collega en ik deel aan een coördinatievergadering over landbouw en milieu. Vandaar reden we naar Gonaïves, waar we in hetzelfde hotel overnachtten als een delegatie van KDRe. Die zijn naar Lamontay geweest om opnieuw testen uit te voeren waar en op welke diepte we water kunnen vinden. We hebben een andere organisatie gevonden die de waterputten zal boren.

Rony en ik reden de volgende ochtend vroeg naar Lacoma, waar we werden opgewacht door een groep bestaande uit staf en leden van ADRUH, evenals mensen die het afgelopen jaar een waterreservoir en zaden hebben ontvangen. We hadden een goed gesprek in een open atmosfeer. Ze vertelden wat ze zelf hebben bijgedragen aan de bouw van de twaalf waterreservoirs (water voor de bouw, voedsel voor de bouwlieden, meewerken). De waterreservoirs zijn via leidingen aan een golfplaten dak verbonden om zo regenwater op te vangen. Het heeft sinds de bouw echter zo weinig geregend dat ze nog weinig water bevatten. Naast elk reservoir zijn groentetuinen aangelegd, maar door de hete zon en het gebrek aan water zijn die niet allemaal geslaagd. Toch zijn er gezinnen die groentes hebben kunnen oogsten voor eigen consumptie, voor verkoop en om weg te geven. Ze hebben nu water om te douchen of voor ander huiselijk gebruik, voor de groentetuin bij huis, om koffie te bereiden, etc. Er zijn mensen die voedsel naar hun kinderen hebben gestuurd die in de stad op school zitten. De reservoirs zijn een bewaarplaats voor water; al regent het niet, dan halen ze water en gieten dat in het reservoir. Voorheen haalden ze water bij buren die een reservoir hebben, maar nu hebben ze zelf een reservoir en zijn het andere buren die bij hen komen om water te vragen. De waterreservoirs staan symbool voor hoop, werd ons gezegd; waar reservoirs zijn, veranderen gezichten, er is leven. "Als er water is, is er hoop." Een van de heren vertelde dat hij zes weken lang sla kon oogsten. Die heeft hij mensen cadeau gedaan en verder heeft vooral zijn vrouw veel groente gegeten, ter voorbereiding op een operatie die ze moest ondergaan. Toen ze in het ziekenhuis kwam, kreeg ze te horen dat alles in orde was voor de operatie, dat haar bloed goed was, terwijl een ander terug naar huis werd gestuurd. Dankzij de groentes uit hun tuin kon de operatie uitgevoerd worden; "Mijn tuin heeft leven gegeven aan mijn vrouw."

De technici die de gezinnen begeleiden in de akkerbouw, waren goed te spreken over de samenwerking en ook de gezinnen waren tevreden over de technici. Het is niet altijd en overal dat men openstaat voor adviezen, maar hier dus wel. Ook de trainingen die zijn gegeven wist men zich goed te herinneren en worden in de praktijk gebracht.

We bezochten alle 12 waterreservoirs. Er groeit nu niks, overal is het droog. De eerste 2 reservoirs staan in Deye Mon (Achter Bergen), waar uien, sla en peper geoogst zijn voor consumptie, verkoop en om cadeau te doen. In Giyet zijn behalve peper en sla ook tomaat en aubergines geplant. In Bouflet zijn voorbereidingen getroffen voor het aanleggen van een boomkwekerij, maar doordat de regen uitblijft zijn de zaden nog niet geplant. Bij een reservoir in Nan Fig (In Banaan) was men nog bezig om een houten raamwerk met een golfplaten dak te bouwen om regenwater op te vangen. Niet alle huizen zijn voorzien van een golfplaten dak (de helft heeft een rieten dak), dus daar moet ook een dak gebouwd worden. De laatste 3 waterreservoirs staan in Morne Rond (Ronde Berg), Fond Neptune en Lacoma. Daar spraken we een vrouw die vertelde over haar 10 kinderen, onder wie drie tweelingen, alle zes meisjes... Hoe is het mogelijk. Ze werkt hard voor haar kinderen, die allemaal op school zitten. Voor de oudsten huurt ze een huis in Port-de-Paix zodat ze daar naar voortgezet onderwijs kunnen.

's Avonds vertrokken we naar Jean Rabel, waar we overnachtten om de volgende dag terug te keren naar Port-au-Prince.

Afgelopen vrijdag bezocht ik samen met onze partnerorganisatie SSID een andere organisatie die deelnam aan de conferentie in Washington DC en actief is in huizenbouw. Met z'n vieren reden we naar Gressier, ten westen van Port-au-Prince. Daar is de organisatie ITECA actief sinds 1979. Sindsdien zijn de activiteiten uitgebreid naar andere gebieden, vooral om boeren te begeleiden in landbouwproductie. In Gressier zijn ze na de aardbeving begonnen met huizenbouw. De meeste huizen in dit gebied waren lemen woningen. ITECA heeft al met al maar liefst 702 huizen gebouwd. De mensen zelf dragen bij aan het proces. Na de eerste 100 huizen zijn ze een andere techniek gaan gebruiken, die in Thailand ook is toegepast. Hiervoor hebben ze een eigen productie van speciale betonblokken. We reden verder de bergen in. Ook hier is transport een uitdaging en er zijn huizen waar auto's niet kunnen komen en materialen dus te voet naar de bouwplaats gedragen moeten worden. Het is duidelijk dat ITECA veel werkt in dit gebied; overal zijn hun huizen te zien, met twee slaapkamers, een kamer en veranda. Het golfplaten dak zit met ijzer bevestigd aan de muren. De daken en luiken zijn geschilderd in rood, groen of blauw. Elk huis is eveneens voorzien van een latrine en een plastic watertank van 1000 gallon. We bezochten een paar huizen; mooi, goed en stevig gebouwd. Terug bij het centrum zag ik tot mijn grote verrassing een schilderij aan de muur hangen van samenwerkende ezels die decennia geleden bij ons familiebedrijf al aan de muur hing. Naast het centrum ligt een boerderij met kippen, varkens, konijnen, bijen voor honingproductie, geiten, etc. Er wordt duidelijk gewerkt bij ITECA.

Van Gressier vervolgden we onze weg naar Leogane, waar we afsloegen naar Cormier. Door een rivierbedding kwamen we bij een aantal kunstenaars die stenen beelden maken. Inkopen doen om te zijner tijd mee te nemen naar Nederland; menselijke figuren, dieren, etc. We kwamen terecht bij een wel heel bijzonder huis, gebouwd na de aardbeving, in iglo vorm.

Vandaar ging het verder naar de provincie Nippes. In de hoofdstad van de provincie, Miragoane, sloegen we af naar Petite Riviere de Nippes (Kleine Rivier van Nippes). Om te voorkomen dat mensen in slaap vielen na het eten (en bij gebrek aan radiozenders), zetten mijn reisgezellen omstebeurt een lied in. De sfeer was goed, met aangenaam gezelschap. Met dit groepje proberen we vaker het 'nuttige met het aangename' te combineren en wat uitjes te plannen om de omgeving te verkenning. Kleine, mooie, waardevolle dingen en momenten. Na Miragoane ging het via een asfaltweg verder langs de kust. We overnachtten in hotel Casa Blanca (Wit Huis, maar alleen de voorkant was wit geschilderd) buiten Petite Riviere de Nippes, pal aan zee. De vrij hoge golven slaan continu tegen het gebouw. We zaten aan zee, uitkijkend over het water en de sterren.

De volgende ochtend voeren er kleine kano's/vissersbootjes op het water. We reden verder door het dorp Petite Riviere de Nippes (het was marktdag), waarna de weg overging in onverhard, maar wel goed en in voorbereiding op asfalteren. Voorbij het dorp sloegen we een zijpad in naar Saint Yves. Een prachtige omgeving; volop begroeiing, een rivier die zich langs het pad slingerde en we gedurig overstaken, een hele groene omgeving. De weg eindigde bij de katholieke kerk van Saint Yves. Vandaar liepen we naar de watervallen van Saint Yves. Het water komt op verschillende plaatsen van de bergen naar beneden, wat meerdere watervallen creëert; hoog en laag, breed en smal. Een prachtige omgeving; koeien graasden, een ooievaar vloog weg, groene bergen rondom, het water stroomt overal. Wat een contrast met de droogte elders in het land en helaas wordt het water hier niet ten volle benut. Een grot achter het water van een van de watervallen, volop stukken doek aan de wand, flessen in het water; ook hier vinden drie keer per jaar ceremonies plaats en worden mystieke krachten toegeschreven aan deze omgeving. We liepen omhoog naar de bron van al dit water. Onderweg kregen we uitleg over allerlei bomen en de werking van planten die er groeien, waarvan vele als medicijn gebruikt worden. Boven is een rustig, ondiep water. Vandaar stroomt het water op verschillende plaatsen naar beneden. Heel mooi en heel groen. Koel, verfrissend water.

We verlieten Saint Yves, reden terug naar de doorgaande weg en sloegen daar af richting Anse-à-Veau. Ondertussen sprak ik mijn collega die ons had vertegenwoordigd bij een begrafenis van een predikant en gemeenschapsleider van een van de plaatsen waar we werken. Onverwacht en nog op jonge leeftijd is hij recent overleden.

Via Anse-à-Veau reden we verder naar Petite Trou de Nippes (Klein Gat van Nippes). Daar keken we bij de kleine haven, vanwaar boten naar een tegenovergelegen eiland varen. We reden een ronde door het dorp; langs de kerk, het plein, het gemeentehuis. Vervolgens terug naar Anse-à-Veau, met ook daar in het centrum de katholieke kerk, een plein, overheidsgebouwen. We parkeerden aan zee. Een van ons had een toilet nodig en ging vragen waar hij die kon vinden in de omgeving. Nergens, mensen hebben geen toiletten, kreeg hij te horen. Waar doen ze dan hun behoeft? Bij de zee. We waren er inderdaad getuige van hoe iemand boven zee hing en daarna een steen pakte als wc papier. Een van onze medereizigers had al gezegd dat de vervuiling van zee enorm is, dat mensen aan de ene kant hun afval in het water dumpen, terwijl kinderen aan de andere kant in hetzelfde water zwemmen. Een varken lag ook half in het water te dobberen. Een visser ging in zijn houten kano het water op om schelpen en vis te halen. Prachtige, roze vissen kwamen er naar boven. De schelpen werden geopend om de schelpdieren eruit te halen. Het dorp heeft mooie, oude, houten panden. Vandaar reden we terug door Petite Riviere de Nippes, opnieuw langs de mooie kustroute met palmbomen langs de weg. Zo kwamen we terug in Miragoane. Voorbij Leogane stonden we in de file en zagen op een gegeven moment hoe er stenen werden gegooid naar een bus vlak voor ons. De auto's om ons heen haastten zich om de bus in te halen en te maken dat ze daar wegkwamen. Wij volgden. Los daarvan was iedereen tevreden over de reis en we zien al uit naar een volgende bestemming. Haïti heeft veel moois te bieden, maar weinig mensen hebben het voorrecht dit mooie te bezoeken, ook (vooral) onder Haïtianen zelf.

Intussen zitten we ook met KDRe niet stil. Via Nederland waren we in contact gebracht met een waterschool, met wie we een interessante uitwisseling hadden. Als vervolg daarop is een nieuw bezoek gebracht aan Lamontay voor het graven van de waterputten. Ook met de organisatie in Mayonbe gaat het herbebossingswerk door. Deze week vindt daar een training plaats over technieken die toegepast moeten worden bij plantages en akkerbouw op berghellingen.

Bij CWS werken we verder aan plannen en verslagen. We gaan in gesprek met al onze partners om na te denken over de komende jaren, waarvoor binnenkort een nieuw plan ingediend zal worden. Mijn collega is maar liefst drie volle dagen onder de pannen geweest om papieren te regelen voor de auto, waarmee we deze week de grens zijn overgestoken. Het proces is opnieuw aangescherpt en vereist een hele reeks documenten, waarvan een deel bij de notaris vandaan moet komen. Wat een verschil met Europa, waar enkel een welkomstbord je erop wijst dat je in een ander land bent.

Afgelopen maandag vierden we feest op kantoor; drie jarigen in vijf dagen tijd. De prei en tomaten voor de maaltijd kwamen uit eigen tuin. Ik zie de pompoenen elke dag groeien in mijn tuin, kan gedurig frambozen van de struik halen en heb deze week de eerste tomaten en prei uit de tuin gehaald. De drie heren waren blij verrast met dit samenzijn. We overhandigden elk van de mannen een cadeau; een met de hand gemaakt, Haïtiaans overhemd. Onze collega weet inmiddels precies wie wat lekker vindt, dus had het lievelingseten van de heren op tafel gezet.

En nu ben ik in de Dominicaanse Republiek om met een van onze partnerorganisaties te werken en komende week samen met mijn Argentijnse collega bezoek uit Amerika te ontvangen.