Moraal

Het valt momenteel niet mee om te schrijven. Het lijkt enigszins zinloos te schrijven over wat we doen. Een webinar waarin onze regio-directeur spreekt over het thema ‘van ramp naar hoop’, met verhalen uit Centraal Amerika. Een hoofdstuk voor een boek over ‘human security and the global pandemic’ dat mijn leidinggevende en ik samen hebben geschreven. De voortzetting van distributies van varkens en schapen, inclusief verslagen en een audit. (Verhalen van de ontvangers van de dieren zijn hier te lezen: https://cwsglobal.org/stories/thank-you-very-much-for-this-beautiful-program/, https://cwsglobal.org/stories/a-wooly-new-chapter-for-a-community-in-haiti/, https://cwsglobal.org/stories/pigs-mean-hope-for-families-in-haiti/) Een studie naar de relatie tussen migratie en klimaatverandering, waarvoor 60 mensen zijn geïnterviewd. Dezelfde studie wordt uitgevoerd in Cambodja, Georgië, Indonesië en Kenia. Een gesprek met de collega’s uit die landen en Thailand, Japan en Amerika. Tijdens het vertalen van de enquêtes lees ik hoe iemand vertelt over een zoon die per boot vertrok naar Providenciales, maar de boot zonk en de zoon stierf. Mensen op het eiland La Tortue benadrukken allemaal het belang van waterreservoirs en een huis om te wonen. In het kader van de link tussen migratie en klimaatverandering worden tevens vijf stageplaatsen aangeboden met twee van onze partnerorganisaties, om jeugd de gelegenheid te bieden werkervaring op te doen in hun thuisomgeving. Church World Service werkt ook in Europa, waaronder Bosnië, waar hulp wordt geboden aan migranten/vluchtelingen, ook in de winterse kou in tenten.

Een samenwerking met een organisatie voor ouderen, om aan 33 ouderen in Port-au-Prince financiële steun te bieden voor het opzetten of uitbreiden van een kleine handel, naar aanleiding van een enquête vorig jaar gehouden naar de impact van COVID-19 op deze ouderen. Een nieuwe CEO voor CWS (die tijdens de aardbeving van 2010 in Haïti was en drie nachten onder het puin van een hotel vastzat) en een nieuwe collega voor fondsenwerving. Een online training van collega’s over fondsenwerving. Samen met twee andere organisaties een plan opstellen voor werken aan vrede en conflicten op de grens van Haïti en de Dominicaanse Republiek. Deelname aan het netwerk CLIO. ACT Alliance Haiti forum leiden dit jaar. Een symposium van ACT Alliance bijwonen over de rol van religie en christelijke organisaties in internationale zaken, omtrent gelijkheid en gerechtigheid, met sprekers uit diverse landen en van diverse reiligies, waaronder Islam, Jodendom en Christendom. Deelnemen aan een vergadering met alle regio’s, waarbij we horen over de staatsgreep in Myanmar. Een situatie die verdacht veel op die van Haïti begint te lijken.

COVID-19. 200 gezinnen hebben zaden ontvangen om te planten; bonen, maïs, pinda’s en prei. 100 gezinnen hebben gedurende een maand voedsel ontvangen, de helft door een voedselpakket, de andere helft door wekelijks een coupon in te leveren. 392 leerlingen hebben een schoolpakket ontvangen. Voorbereidingen zijn onderweg voor het installeren van handenwasgelegenheden op vijf scholen. Een van de directeuren gaf aan dat ze momenteel grote problemen hebben met water, zelfs om eten te bereiden voor de kinderen. Elke leerling moet van thuis een fles water meenemen zodat er gekookt kan worden. We zijn eveneens aan het inventariseren wat voor schoolboeken er gebruikt worden en hoeveel leerlingen ook daadwerkelijk de vereiste boeken hebben. Dat aantal ligt schrikbarend laag. Ouders hebben geen geld om boeken te kopen. Het is de bedoeling dat we een leensysteem gaan opstellen om boeken beschikbaar te stellen.

Met IOM Bahamas is steun geboden aan 52 Haïtiaanse migranten om hun papieren te registreren. Tevens zijn vijf organisaties geselecteerd om training te verschaffen aan acht migrantengemeenschappen verspreid over drie eilanden. Xenofobie is alomtegenwoordig in de Bahamas. Het is momenteel een gevoelige context, nu een migrantengemeenschap op het eiland Abaco weer wordt herbouwd, nadat die verwoest was door orkaan Dorian. Dit komt op een moment dat men zich gereedmaakt voor verkiezingen. De vinger wordt naar organisaties uitgestoken, die ervan worden beschuldigd materialen voor illegale bouw te hebben verschaft.

De Bahamas had in eerste instantie voor drie weken tijd vluchten vanuit Haïti geannuleerd en verbood mensen hiervandaan daar naartoe te gaan, omdat Haïti carnaval heeft gevierd. Inmiddels zijn die drie weken met nog een maand verlengd. De Bahamas beschuldigt Haïti van onverantwoord gedrag en negeren van COVID-19 maatregelen. Het Ministerie van Gezondheid had op het carnavalspodium met grote letters een waarschuwing voor COVID-19 gezet. Voor dat podium zag het zwart van de mensen. Het is inderdaad onbegrijpelijk en wonderbaarlijk dat Haïti niet meer coronagevallen registreert, gezien het totale gebrek aan opvolging van voorzorgsmaatregelen. Overigens vond het nationaal carnaval voor het eerst plaats in Port-de-Paix, in het Noordwesten, wat iets positiefs zou zijn, ware het niet dat dit uiteraard geen geschikt moment was om feest te vieren. Ook Jacmel heeft carnaval gevierd, zoals gewoonlijk een week voor het nationaal carnaval.

Al wordt er veel werk verzet, de omstandigheden waaronder dit gebeurt zijn demoraliserend, in de woorden van een collega. Elke keer als ik denk dat Haïti een dieptepunt heeft bereikt, zakt het land nog verder weg.

Ik wachtte op een gelegenheid om naar het Rode Kruis te gaan, tussen de protesten door. De dag dat ik uiteindelijk ging, was het verdacht rustig op de weg. Achteraf bleek dat ik net op tijd thuis was, want algauw kwamen er berichten binnen van demonstraties op de wegen. Toen ik met de auto naar de garage ging, gebeurde hetzelfde. De garage bevindt zich nabij een kruispunt waar de meeste van de protesten beginnen. Na een slechte behandeling en slechte service maakten we ons uit de voeten. Een andere dag, onderweg naar kantoor, zag ik een jongeman op het trottoir liggen, dood, bloed bij z’n hoofd. Er was politie bij en natuurlijk toeschouwers.

Bij Laboule 12 vond een fusillade plaats waarbij twee doden zijn gevallen en meerdere gewonden, schijnbaar wegens een gestolen motor. Een meisje van vijf jaar is ontvoerd terwijl ze voor huis speelde in Martissant. Er werd $ 40,000 US losgeld geëist, terwijl haar moeder enkel pinda’s verkoopt om in hun levensonderhoud te voorzien. Ze kon het bedrag onmogelijk bijeen krijgen. Het gevolg: de moeder ontving een telefoontje met aanwijzigen waar ze het vermoorde lichaam van haar dochter kon vinden. In diezelfde omgeving werden twee Dominicanen en een Haïtiaan ontvoerd, een videoploeg. De overheid heeft ze na onderhandelen vrij gekregen. Eveneens in dezelfde omgeving werd de eigenaar van een benzinepomp ontvoerd. Toen zijn zoon het losgeld bracht, werd zijn vader vrijgelaten maar werd hij zelf in gijzeling genomen, met de mededeling dat het losgeld onvoldoende was. In antwoord op de toenemende onveiligheid, zijn wegblokkades en protesten aan de orde van de dag. De weg nabij Martissant, de enige mogelijkheid om van Port-au-Prince naar het zuiden van het land te reizen, werd geblokkeerd tot mensen die waren gearresteerd voor de zogenaamde staatsgreep vrijgelaten werden, alsmede twee advocaten die eveneens zijn ontvoerd.

Op één dag vijf mensen ontvoerd in Pacot. Op een zondag ging een arts naar zijn kliniek om wat materialen op te halen, omdat een patiënt bij hem thuis was gekomen om hulp te vragen. Terwijl hij zich voor de deur van zijn kliniek bevond, stopte een auto. Gewapende mannen stapten uit en dwongen de arts met hen mee te gaan. Hij had echter een lichamelijke beperking en kon zonder stok niet lopen. Toen het de mannen niet snel genoeg ging, schoten ze de arts dood en gingen er vandoor. Drie dagen later ging een verpleegkundige naar de bank om geld op te nemen om te kunnen tanken. Unibank, Carrefour Djoumbala, een bank die vlakbij ons kantoor is gelegen. 5000 gourdes nam ze op, oftewel $ 68. Haar geld en haar leven werden haar ontnomen. Ziekenhuizen sloten in protest tijdelijk hun deuren. Er zijn teveel verhalen om te vertellen, te droevig. Er zijn geen woorden voor wat er allemaal gebeurt. Niet alleen in Haïti, maar wereldwijd. We lezen ook hier de verhalen van massa ontvoeringen in Nigeria, van geweld in de Congo, van oorlog in Syrië, van de staatsgreep in Myanmar.

Een bende opende het vuur op een bus met passagiers, die onderweg was naar de Dominicaanse Republiek. De schietpartij eindigde in vele gewonden. De doorgaande weg naar Hinch wordt geblokkeerd met bussen en trucks, waarbij de banden van de voertuigen worden lekgestoken. Al horen we niet veel van Gonaïves, ook daar zijn regelmatig problemen en blijf alles gesloten. De weg bij Arcahaie wordt eveneens vaak geblokkeerd. Dit zijn allemaal doorgaande wegen tussen Port-au-Prince en andere steden in het land.

Mijn petekind krijgt een broertje. Haar vader belt me vanuit het ziekenhuis. Na een hele dag wachten op een keizersnee, kregen ze ’s avonds de mededeling dat er geen kinderarts bij kon zijn dus moest er een formulier ondertekend worden dat het ziekenhuis nergens voor verantwoordelijk was. Of ze konden naar een ander ziekenhuis gaan. Dat laatste was geen optie, gezien de toestand van de moeder en ook gezien de ligging van het ziekenhuis, in een onveilige wijk.

Op 28 februari hield de protestantse sector een vreedzame demonstratie tegen de huidige president, tegen dictatuur, tegen ontvoeringen. Een week later volgde de gezondheidszorg. In antwoord op de toename in ontvoeringen heeft de overheid geblindeerde auto’s verbonden, met uitzondering van auto’s voor de overheid en politie. Aangezien die er echter van worden beschuldigd dat ze achter ontvoeringen zitten, richt men zich nu met geweld tegen geblindeerde auto’s. En inderdaad vond er een poging tot ontvoering plaats met een auto van de overheid bij Thomassin 25.

Op de dag dat ik me eindelijk wat verder de stad in waagde, waarbij ik wel iemand had gevraagd om me te vergezellen, vond er een gevangenisuitbraak plaats. Ik vond het al opmerkelijk dat het verkeer muurvast stond, hoewel de files met de dag erger lijken te worden. We gingen naar het Ministerie van Landbouw. Een statige oprijlaan, met bomen aan weerszijden, mooi terrein, een prachtig gebouw van bijzondere architectuur, maar vol scheuren en in verval, niet in gebruik. We liepen een ander gebouw in. Het Ministerie van Planning had ons hier naartoe gestuurd, met wat nu bleek een verkeerde datum en een verkeerd dossiernummer. Toch werd ons dossier teruggevonden in het dikke boek. Toen we vertrokken, stonden we weer direct in de file. Ik belde een collega om te vragen wat er gaande was en kreeg te horen dat er een uitbraak had plaatsgevonden in de gevangenis van Croix-des-Bouquets. In de paniek die was ontstaan, kwam al het verkeer onze kant op. De minister-president beweerde dat alles onder controle was en dat het niet zo erg was. Die bewering lijkt me ongegrond. De directeur van de gevangenis is gegijzeld en vermoord. 417 gevangenen zijn ontsnapt. Zes van hen hebben het er niet levend afgebracht. Ook 18 onschuldige voorbijgangers zijn gedood, die zich in de buurt bevonden, aangezien de gevangenis in een drukke wijk is gelegen. Een oud-collega die daar woont, vertelde dat hij nog niet eerder zoveel heeft horen schieten. Dat zegt wat voor een wijk die sowieso al risicogebied is. Zijn zoon kruipt onder z’n bed als het schieten weer begint. Wat een trauma. Een bendeleider die in 2019 was gearresteerd, Arnel Joseph, wist te ontsnappen. De volgende dag is hij echter nabij l’Estere doodgeschoten door de politie.

Tel uw zegeningen. Hoe doe je dat? Als DHL een pakketje aflevert van je ouders die je bijna anderhalf jaar niet hebt gezien. Als de buurjongetjes en kinderen van collega’s een glimlach op mijn gezicht brengen. Als je petekind jarig is en vraagt of je komt, met een chocoladetaart. Dat lukt bijna niet aangezien de winkels dichtzitten wegens wegblokkades. Maar dan blijkt de zus van je collega een professioneel taartenbakker te zijn. Een blij petekind. Een week later de tweede verjaardag van een kereltje dat als hij mij ziet, direct vraagt om de autosleutel. Nog een week later de verjaardag van Patrick, zijn oom, voor wie ik een huis van triplex meebreng. Het koor dat voor het eerst sinds een jaar weer zingt in de kerk. En een reünie van MCC Haïti, waarbij we op een avond virtueel samenkomen met voormalige (internationale) medewerkers die sinds de jaren 60 voor MCC Haïti hebben gewerkt. Ik bedenk me dat het al 13 jaar is geleden dat ik hier in Haïti met MCC begon.

Dit alles leidt ertoe dat we zeer beperkt zijn in onze mogelijkheid om op pad te gaan, hetzij binnen of buiten de stad. We hebben een aantal weken lang alle reizen moeten annuleren. Het is collega’s Samuel en Jackson eind februari uiteindelijk gelukt om naar het Noordwesten reizen, waar ze direct drie weken zijn gebleven, inclusief een bezoek aan Artibonite en Noordoosten, voor training van organisaties om verder te gaan met distributies van varkens en schapen. Communicatie in het Noordwesten wordt steeds beperkter, aangezien er schaarste is van brandstof, dus kunnen de generatoren voor de antennes niet draaien, wat betekent dat er geen bereik is.

Vrijdag 12 maart vond er een missie plaats van de politie in de wijk Village de Dieu. De naam is ironisch (Dorp van God), gezien het feit dat dit de wijk is waar de meeste slachtoffers van ontvoeringen naartoe gebracht worden, een wijk geregeerd door bendes. De wijk is gelegen aan zee en bestaat uit een wirwar van steegjes. Na de aardbeving van 2010 heeft Church World Service hier een school gebouwd. Toen was de situatie anders dan nu. Ik belde de directeur van de school. Zoals ik al had verwacht, zei hij dat de school dit jaar niet kan functioneren. Hij blijft echter hoop houden, zei hij. Patrick was destijds mede-verantwoordelijk voor de bouw van deze school en zei al dat de politie daar niet kan winnen. Er zijn teveel steegjes. Er zijn vier agenten gedood en acht in het ziekenhuis beland. De overheid kondigde drie dagen van nationale rouw aan, na het overlijden van de agenten. Het is beangstigend om te zien hoeveel macht bendes hebben. Tot op heden weigert men de lichamen van de agenten over te dragen. De bende vierde laatst haar driejarig bestaan. Daarbij hadden ze het elektriciteitsbedrijf van de overheid geschreven (EDH) om stroom te vragen en financiële steun. Die kregen ze niet, dus de dag na het feest werd het kantoor van EDH beschoten.

Een andere school die we na de aardbeving bouwden, in La Saline, heeft eveneens al jaren te maken met onveiligheid. Ook die school is gesloten geweest, maar in september zijn ze weer begonnen, met 52 leerlingen. Een nabijgelegen middelbare school is definitief verhuisd, de wijk uit. Dit hoorde ik van de directeur tijdens een gesprek met de organisatie ASR, die een dertigtal leden heeft. Het valt niet mee om ze bijeen te krijgen in Port-au-Prince. Een van hen, komend vanuit Port-de-Paix, werd slachtoffer van een gewapende overval op de bus, waarbij vrijwel alle vrouwen werden verkracht, de mannen in elkaar geslagen en alle spullen gestolen. ASR wil zich nu meer richten op het steunen van slachtoffers van verkrachtingen, die vaak niet eens aangifte doen, gezien de gebrekkige capaciteit van de politie om ze op te vangen en ook het gebrek aan vervolging van daders.

Aangezien het momenteel wegens al het bovengenoemde voor ons onmogelijk is om zuidwaarts te reizen, hadden we afgesproken met een organisatie in Jacmel dat ze medicijnen voor varkens op zouden komen halen bij kantoor, als ze in Port-au-Prince zouden zijn. Afgelopen week belden ze me dat ze hier waren. Woensdag 17 maart vertrok ik daarom in alle vroegte naar kantoor. Ik vertrek vroeg om files te voorkomen. Toen ik wou afslaan naar Peguy-Ville, gebaarde een chauffeur die daar vandaan kwam dat ik er niet langs kon en een voetganger zei dat er een auto in de weg stond. Ik dacht dat het ging om autopech, stond er verder niet bij stil en besloot dan maar via Route des Frères te rijden. Dat schoot echter ook voor geen meter op, het verkeer stond muurvast. Er kwam ons ook weinig verkeer tegemoet. Een aantal auto’s maakten rechtsomkeert. Ik had de radio aan maar daar werd ook niks gemeld. Uiteindelijk keek ik op mijn telefoon en zag een reeks berichten over wegblokkades. Ik zag groepen mensen rennen, wat geen goed teken is, en besloot uiteindelijk ook maar om te keren. Tegen die tijd was het verkeer omhoog ook niet vooruit te branden. Uiteindelijk kwam ik veilig en wel weer thuis, na meer dan 3 uur onderweg geweest te zijn, voor niks. Overal waren de wegen geblokkeerd. Vrachtauto’s werden in beslag genomen en midden op de weg geparkeerd. Op andere plaatsen waren het brandende autobanden of stenen die de wegen blokkeerden. De scholen gingen extra vroeg uit en bleven de rest van de week dicht. Weer zoveel dagen verloren. En wat een impact heeft dat op de kinderen, elke dag angst onderweg van en naar school. De wijk van Delmas 95 dreigt ook steeds meer beheerst te worden door bendes, die op demonstranten schieten of ze in brand steken. Roseline was al op kantoor (die woont wat dichter bij dan ik) en hoorde veel schieten.

Die dag stonden de tranen me letterlijk in de ogen. Ik kwam met hoofdpijn thuis van mijn worsteling door het agressieve verkeer. Meestal lees ik de berichten, nu zat ik er middenin, al is me niks overkomen. Elke dag komen slecht nieuws berichten binnen. Het was me opgevallen dat ik nergens politie zag, terwijl ze normaalgesproken ’s ochtends het verkeer regelen. Nu bleek dat de politie een mars hield om de vrijgeving van de lichamen van hun overleden collega’s te eisen maar ook omdat de dag tevoren een gepantserde wagen was opgehaald uit Village de Dieu, terwijl de lichamen niet waren meegekomen. Toen ik thuis was, kreeg ik video’s binnen van Universal Motors, de Nissan dealer. Een meute was het in 2018 gebouwde bedrijf binnengedrongen. Mensen liepen het pand uit met accu’s, computers en andere apparatuur. Gloednieuwe auto’s werden het pand uitgereden. Andere auto’s werden in brand gestoken en uiteindelijk ook het gebouw zelf. Dit heeft niks te maken met demonstreren of je uitspreken tegen dictatuur. Dit is pure diefstal en vernieling. Wat het nog erger maakte: omstanders applaudiseerden de actie. De mars die was begonnen met politie en Fantom 509 liep nu hierop uit. De eigenaar van Universal heeft in 2018 ook al grote verliezen geleden, toen diverse van zijn supermarkten werden verwoest en verbrand en duizenden mensen hun baan verloren. Universal heeft 200 mensen in dienst. Het blijft onbegrijpelijk dat er mensen zijn die vinden dat als ze zelf niet vooruit komen, dat niemand dan vooruit mag komen. De eigenaar steunde de huidige president in zijn verkiezingscampagne maar heeft zich later van hem losgemaakt en daarvoor moet hij nu betalen. Wat een haat.

Inmiddels staat de politie op z’n kop. Er klinken beschuldigingen van sabotage van de missie in Village de Dieu. De politie grijpt nu niet in en er wordt zelfs gesproken over het volledig opstappen van de politie. Nog een risico op grotere chaos. Oproep tot mobilisatie blijft klinken. Hetzelfde weekend van de missie in Village de Dieu zijn drie agenten doodgeschoten in Pétion-Ville. Rusland heeft hulp aangeboden maar Amerika wil dat niet. Hoe dat te rijmen valt met een onafhankelijk Haïti is me onduidelijk. Amerika heeft een te dikke vinger in de pap.

Vandaag nog een poging gewaagd om bij kantoor te komen, nu maar gewacht tot wat later in de ochtend. Het leek rustig te zijn en we kwamen veilig en wel op kantoor. In het begin van de middag kwamen er echter alweer berichten binnen dat Delmas onbegaanbaar was, waar vandaag opnieuw twee agenten zijn gedood. Vervolgens kwam er ook een mars via Route de Frères onze kant op, dus we vertrokken algauw weer.

We voelen ons niet alleen machteloos, maar ook uitgeput, kapot en gedemoraliseerd. “Ik kan niet meer,” schreef een oud-collega. Toen ik laatst om zeven uur ’s avonds bij Patrick thuis kwam om een auto daar te brengen, aangezien Samuel en Jackson die dag terugkwamen, zei zijn moeder: “Ben je zo laat nog op pad?” Nederland is niet blij met de avondklok. Haïti is niet blij om niet veilig de straat op te kunnen. Om thuis te moeten werken niet alleen wegens COVID-19 maar ook omdat we wegens wegblokkades niet bij kantoor kunnen komen. De overheid heeft vorige week de noodtoestand uitgeroepen voor de wijken en plaatsen waar bendes het meest actief zijn.