Op kantoor, natuurschoon in Furcy en Zuid

Bij thuiskomst uit Kenia (volgens American Airlines had ik 6.400 kilometer afgelegd enkele reis) helde de bananenboom naast huis over onder het gewicht van de bananen. De wortels in de tuin waren klaar om geoogst te worden, evenals de prei en citronella voor thee. Mijn (alweer) zwangere poes was blij me te zien. Iets minder prettig zijn de wespennesten rondom huis. Een paar dagen na thuiskomst regende het zo hard dat zowel het huis van de buren als dat van mij blank stonden. Gedurig regen en harde wind deze weken, met tropische stormen in de regio. Dichte mist maakt het soms lastig om naar huis te rijden. De stroom lag er ook weer een week of zo af wegens problemen. Welkom thuis...

Terug op kantoor. Ik bracht liefde en groeten over uit Kenia, zoetigheid uit Mauritius, prei en wortels uit mijn tuin, of een zelfgebakken cake of taart. Bij onze wekelijkse devoties delen we zorgen, gebedspunten, dankzegging, gezang en denken samen na over een Schriftlezing. Tijdens mijn afwezigheid is er een nieuwe collega begonnen, die drie dagen per week voor CWS werkt, specifiek onze partner SSID in Ganthier.

De week na aankomst was ik geconcentreerd op twee eindverslagen die ingediend moesten worden bij een donateur, van de huizenbouw en landbouw/gemeenschapsontwikkeling in Ganthier en Boen. Gelijk intensief aan het werk, inclusief avond- en weekenduren. Mijn nieuwe laptop maakte het werk er niet makkelijker op, door continu vast te slaan. Het afronden van de ene periode werd direct gevolgd door de start van een nieuwe etappe van hetzelfde project. In het kader daarvan kwamen we een dag bijeen met het team van CWS en SSID om samen na te denken over wat er anders moet in de volgende etappe, gebaseerd op het geleerde van de voorgaande jaren. Het wordt hard werken de komende twee jaar om 130 huizen te bouwen, landbouw uit te breiden (zaden, geiten, schapen, koeien, varkens, waterputten), training, water, enz. Vooral de leiders zijn moeilijk om mee te werken, aangezien ze graag de leiding zelf in handen houden in plaats van die te delen met andere buurtgenoten. In het kader van toegang tot een veilig onderkomen woonde ik weer een maandelijkse vergadering bij van GREPPKA, dit keer gehouden op het kantoor van MCC, met een groep organisaties die lobbyt voor toegang tot een veilig onderkomen voor iedereen.

In de kerk werd speciale voorbede gedaan voor een zuster bij wie kanker is geconstateerd. Hand in hand bad de gemeente. Een aantal weken later werd er gedankt; de kanker is verdwenen, tot onbegrip van de artsen. Onze directrice van CWS worstelt eveneens een strijd met kanker en ondergaat al maandenlang behandelingen. We denken bij onze wekelijkse devotie aan haar in gebed.

Na een kerkdienst liep ik naar het huis van een bevriende predikant om zijn gezin te groeten. Hun dochter, die me zeker niet voor het eerst zag, leek nagedacht te hebben over mijn huidskleur, want ze vroeg me waarom ik blank ben, terwijl ‘alle andere mensen zwart zijn’. Kinderen kunnen met mooie vragen komen en ik heb mijn best gedaan om haar een goede uitleg te geven.

Ik was uitgenodigd bij een familiereünie van negen broers en een zus. Een van de broers kwam voor het eerst na 16 jaar naar Haïti. Hij was de enige van de tien die ik nog niet kende, dus het was een goed weerzien met de hele familie die me gastvrij ontvangen heeft door de jaren heen. De vrouw van de broer is van Haïtiaanse komaf, maar haar ouders hadden haar nooit meegenomen naar Haïti. Het negatieve imago van Haïti wordt in stand gehouden. Elke dag verlaten honderden Haïtianen hun land, op zoek naar een beter leven elders. Dit jaar alleen al zijn er meer dan 20.000 Haïtianen vertrokken naar Chili. Ook Brazilië, de Dominicaanse Republiek en vooral Amerika zijn populaire bestemmingen. Het land verliest haar mensen. Hoe is verandering dan mogelijk?

Soms is het prettig om even afstand te nemen van verslagen en de complexiteit van ontwikkelingswerk en te genieten van het mooie natuurschoon. Tijdens een weekend reden we naar Furcy, op zoek naar de waterval die we bij een vorig bezoek niet konden vinden. Een paar jongens op paarden brachten ons naar een klein waterstroompje, maar dat was niet de waterval en bovendien een plaats waar we al eerder waren geweest. Ze wezen ons het pad naar de eigenlijke waterval en vertrokken met hun paarden. Het is en blijft een schitterende omgeving. Het was een heel heldere, mooie dag. De rit naar Furcy toe al; de scherp afgetekende bergen, de dennenbomen. Wat een omgeving en uitzicht. Grote huizen en luxe auto’s. Hier neemt de bourgeois de toevlucht. Maar ook kleinschalige boeren verbouwen gewassen op de akkers op de steile hellingen. We liepen het pad af, omringd door bergen, zo mooi. In het dal stroomde water. Een man was bloemen van z’n akker aan het halen. We volgden de waterstroom, naar een eerste watervalletje, waar we tegenop klommen en toen kwamen we bij een iets hogere uit. Heel mooi. Even de zinnen verzetten. Wat een mooie omgeving. Heftig gebergte. Rust. Mooie kleuren. Onderweg van Furcy naar Kenscoff zelfs helder zicht op zee en Port-au-Prince in de verte. Aan de kant van de weg stonden jonge jongens met frambozen en perziken, sommige zo klein dat ze niet eens boven het raam van de auto uit komen. Zo verdienen ze hun schoolgeld bij elkaar. Een mooie, fijne dag.

Samen met een nieuwe contactpersoon van UMCOR bezochten we Boen en Ganthier, in het kader van de recent afgelopen periode en ook de nieuwe etappe. We bezochten een pas aangelegde pomp en waterreservoir in Beauge. De reservoirs zijn in helderblauwe kleuren geverfd. Ook in Boen is een reservoir gebouwd, naast een van de nieuwe huizen. De buurvrouw zei dat ze ‘dorst naar dit water’. Voorheen liep ze 30 minuten om water te halen.

In Gros Figuier is eveneens een pomp aangelegd en een reservoir gebouwd. Er is al een groentetuin aangelegd dankzij de komst van het water. Door een droge vlakte met grote cactussen liepen we tot aan de rand van een ravijn, in de hete zon. Een pijp hangt over het ravijn, via de pomp verbonden aan een waterreservoir in Bosquet. Een indrukwekkende installatie. We reden naar Bosquet, waar het blauwe reservoir al van verre zichtbaar was. Het was een prachtige dag, met heel heldere kleuren en scherp afgetekende vormen. Een vrouw zat naast het reservoir de was te doen, met water uit het reservoir. Voorheen moest ze anderhalf uur lopen naar het ravijn om water te halen. Dit jonge gezin heeft grond beschikbaar gesteld voor de bouw van het reservoir. Hun onderkomen: een optrekje van zeildoeken. Verbijsterend. Later zei onze nieuwe collega tegen me dat ze de eerste keer in Ganthier/Boen geschokt was door de leefomstandigheden van de mensen, zo dichtbij de hoofdstad.

In Bosquet is recent een nieuw kippencentrum opgezet, met twee kippensoorten: de ene voor het leggen van eieren en de andere voor vleesproductie, die na zo’n 45 dagen worden verkocht als ze volgroeid zijn. Vier vrouwen zijn verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg voor de kippen, het voeren en de verkoop. Ze moeten nog leren een afzetmarkt te zoeken voor de kippen en de eieren.

Vervolgens reden we naar Balan. Zodra ik uitstapte, had ik net als de vorige keer gelijk weer drie kinderen aan m’n armen. De kinderen liepen helemaal met ons mee naar een stuk grond waar een landbouwer ons liet zien dat ze papaja, uien en pepers gezaaid hebben, om later uit te planten. Ook hier prachtige kleuren en vormen; links kwamen donkergrijze wolken boven de bergen, maar rechts staken de kleuren nog heel helder af. De kinderen werden moe en eentje droeg ik op mijn rug terug.

Tot slot bezochten we een huis in Latremblay. Dit gezin is gelijk na het afronden van het huis (in juni/juli) erin getrokken en ze hebben al vier dankdiensten gehouden. Het echtpaar heeft 1 dochter en 6 zonen. De dochter, de oudste van het stel, had net eindexamen gedaan van de middelbare school. Achter het huis is spinazie en papaja geplant. Het gezin heeft flink bijgedragen aan de bouw van het huis. De kinderen zijn blij met het huis. Hopelijk kunnen ze deze maand weer naar school.

11 augustus kreeg ik een berichtje van iemand uit Kenia, die over me gedroomd had. Een goede dag uitgekozen; mijn verjaardag. Om half zes ’s ochtend werd ik gewekt door een telefoontje van een vriend die me bescherming en vreugde wenste. Twee belangrijke dingen. Ik begon de werkdag met een gesprek met een oud-collega die nu in Nederland woont en nog schrijfwerk doet voor CWS. Samen hebben we een artikel opgesteld over mijn verblijf in Kenia (http://cwslac.org/en/index.php?cat=204). Een kantoorgenoot droeg mijn rugzak voor me naar boven en overhandigde me een cadeau uit eigen tuin: kokosnoten, begeleid door een Bijbeltekst.

De technische problemen met mijn laptop waren erger geworden en uiteindelijk is mijn computer gecrasht, wat de nodige stress opleverde aangezien ik documenten kwijtraakte en een presentatie over Kenia die ik met collega’s zou delen. Natuurlijk wilde vervolgens het geluid en internet niet werken op een geleende laptop. Uiteindelijk kon ik toch mijn ervaringen in Kenia delen met collega’s van Haïti, Latijns Amerika en Noord-Amerika. Een collega van Wozo bracht een nieuwe laptop voor me mee uit Amerika.

Vervolgens een gesprek met collega’s van Wozo en CWS over de veiligheid van ons kantoor. Na twee inbraken in auto’s geparkeerd op ons terrein, moeten we aanvullende maatregelen nemen. Daarna werd ik naar beneden geroepen. Mijn collega Rony had een verjaardagsfeest georganiseerd. Alle kantoorgenoten waren zowaar aanwezig (Yranel, Roseline, Joel, Smith, Amost, Begenor, Lydie, Rony, Anne Carine), plus als genodigden twee oud-collega’s, ingenieurs Patrick en Johnny, elk met een fles champagne in de hand (alcoholvrij, speciaal op mij aangepast...). We schaarden ons om de tafel, zongen samen, en er werden goede wensen en gebeden uitgewisseld. Ik kreeg zowaar cadeaus overhandigd, waaronder schilderijen gemaakt van gekleurd klei en verkocht op een markt waar ik zelf ook nog was geweest. Een feestmaal stond op tafel: rijst met erwten, kip, salade, gebakken breadfruit en gebakken banaan (in een soort chips vorm), verse vruchtensap en champagne. De sfeer was goed. In de vijf jaren bij CWS is voor het eerst mijn verjaardag op kantoor gevierd. Een mooi gebaar van de collega’s, die een groot deel uitmaken van mijn leven. Er volgde ook nog een taart, met daarop ‘happy birthday Margot’ en een vraagteken voor de leeftijd...

’s Avonds thuis vierde EDH met me mee (Electricité d’Haïti) door stroom te verzorgen, waardoor ik mooi kon schoonmaken in huis (meestal is er pas om een uur of elf ’s avonds stroom, als iedereen naar bed is). Ik stond buiten te kijken naar de bergen van Fort Jacques tegenover ons. Mijn poes, Krich, volgde me naar buiten. Als het donker wordt, verschijnen er heldere sterren aan de lucht en beginnen de krekels hun lied.

Ik kan het niet vaak genoeg zeggen: Haïti is een schitterend mooi land, rijk aan natuurschoon, cultuur, bergen, zee, watervallen, forten, grotten. Het Ministerie van Toerisme heeft een gids samengesteld, maar er zijn zoveel meer bestemmingen dan waar de meeste mensen vanaf weten. Helaas lijken veel Haïtianen zelf ook meer geïnteresseerd te zijn in Amerika en ‘vertrekken uit Haïti’ dan hun eigen land te verkennen en waarderen.

Tijdens een lang weekend reisden we naar het Zuiden. Onderweg de nodige oponthoud; politiecontrole, markt te dicht op de weg waardoor de circulatie geblokkeerd wordt, taptap chauffeurs die pontificaal keren op de weg, temidden van verkopers, mensen en verkeer. Regen, gladde weg. Een ongeluk dat net gebeurd was, iemand op de grond, naast een motor en een auto. Begrafenis tochten. Een vrachtwagen die in een bocht op onze weghelft kwam en steeds dichter naar ons toekwam, waardoor ik een ruk aan het stuur moest geven en de berm in, een jongedame ontwijkend die daar liep. Het was vermoeiend concentreren in regen en met chauffeurs die doen wat ze willen, wanneer en waar ze willen.

Pas in het begin van de middag waren we in Les Cayes. Het blijft een mooie omgeving, maar niet mijn favoriete route; een asfaltweg die vaak gevaarlijker is dan een onverharde weg, waar mensen niet zo snel kunnen rijden. Het was feest op het strand van Gelée dat weekend, zoals elk jaar 15 augustus. Na lunch in Les Cayes (geit) reden we verder naar Camp Perin; ‘voorbij de verkeersdrempel rechtsaf’, tussen groene begroeiing door naar Saut Mathurine. Na het betalen van entree, kregen we te horen dat er geen waterval zichtbaar was die middag. Helaas voor ons; het is de eerste keer dat ik een waterval heb gezien zonder water... Dit water wordt gebruikt om energie op te wekken en men had net de waterval afgebroken voor het opwekken van elektriciteit. Wel een mooi bassin, blauw/groen, water sijpelt langs de brede rotswand, een vrouw doet de was in de rivier, een paar mensen dobberen in het koele water. We bleven niet lang en reden naar St Jean du Sud, voorbij Torbeck. Onverharde weg, langs de kust. Niet heel helder, dus de bergen niet scherp afgetekend. Het dorpscentrum betegeld met klinkers, een grote kerk, krom gewaaide palmen, uitgestrekte mangroves, koraalrif en tot slot zandstrand met palmen; Ozonana beach, tip uit de gids van het Ministerie van Toerisme. Mooi strand, even uit de auto, maar het was al laat. Vandaar reden we naar Torbeck, waar we overnachtten.

Heftig onweer en regen in de nacht. De volgende ochtend was het gelukkig droog. We reden naar Port Salut, bekend om z’n strand. Vandaar verder naar Port-à-Piment, via Roche-à-Bateau, Coteaux en Damassin. Deze streek lijkt anders; de huisjes netjes geschilderd in vrolijke kleuren, klinkers in de centra, een katholieke kerk, politieubreau, en een prachtige kustlijn met palmen en uitzichten over de zee, mooi zandstrand, de weg langs het water, de dorpjes aan het water. Oude huizen met houten balkonnen. In Port-à-Piment zochen we grot Marie Jeanne (dat wil zeggen; we vroegen mensen of ze de grot kenden, net zoals we ook de andere bestemmingen vonden die we bezochten, bij gebrek aan bewegwijzering). We kwamen tegelijk met een Brits echtpaar aan en kregen met z’n vieren een gids, die eerst op een kaart de bezienswaardigheden en beschermde gebieden van het Zuiden liet zien (waaronder de mangroves bij St Jean du Sud) en ons toen voorging een helling op naar de entree van de grot, onderwijl vertellend. Mooi uitzicht op het dorp Port-à-Piment, de zee en bergen.

Dit is de grootste grot van Haïti (4 kilometer lengte), in 2007 geopend, met herinneringen aan de Taíno tijd, nog niet volledig onderzocht en open voor publiek. Een deel van de grotten is open/buiten; daar kun je de lucht zien. We begonnen in zo’n open grot, met stalagmieten en mini vogels. Het water drupt nog van de stalagmieten; een actieve grot, die nog steeds nieuwe stalagmieten vormt. Begroeiing, van dit vertrek naar een ander. Toen naar de ‘kathedraal’, met een ‘sluier van Maria’, klokkentoren (een holte bovenin), een olifant, buste van Maria en andere vormen. De zaklampen waren wel nodig. We hurkten op een afdalende rots, in een bries van een opening, luisterend naar de stilte. Toen naar de ‘ontvangsthal’, ook weer met kristalvorming. Daarvandaan gingen we echt de donkerte in, ondergronds. Ik had de toegang tot de tunnel niet eens gezien. Handen en voeten werk. Rotsen afklauteren, bukken; een taart, met kleine, mooie, witte vormen, verderop een bruidstaart, toen een tandkliniek (zogenaamd uiteraard allemaal; dit kun je opmaken uit de vormen), een splitsing, allemaal ‘gaten’ in het dak. Zaklampen uit; volledig duister en stilte. Maar weinig trappen, geen licht of infrastructuur, wel een hek buiten om de grot af te sluiten. Op handen en voeten terug omhoog. Een andere manier van grot bezoeken. Mooi. Veel Haïtianen zijn bang voor grotten (geassocieerd met mystiek). Een goede gids, heldere uitleg, professioneel.

Terug naar de receptie viel er een korte bui op ons neer. Nu waren er meerdere grote groepen onderweg omhoog. Vreemd weer, van zon naar regen. We reden verder naar Chardonnières, dorp van druiven. Even bij het strand gekeken. Zo mooi, langs de kust. Terug via Port-à-Piment (met een mooi kerkje, de toren van verre zichtbaar langs de kust), Coteaux, Roche-à-Bateau naar Port Salut. Het was er nu smoordruk, vol auto’s en mensen. We parkeerden en zochten eten; vis eten op een houten bootje op z’n kop in het zand. Felle zon op het witte zand, houten bootjes, veel mensen in het water, muziek en activiteiten op het strand.

We verlieten het naar onze smaak te drukke strand en reden naar Tuyac, een waterval nabij Port Salut. Ook hier werd ons een bijdrage gevraagd, maar zonder te specificeren hoeveel. Toen we vervolgens een bedrag overhandigden, werd dat teruggegeven en als te weinig afgedaan, met een vernederende opmerking. Dat was geen goed noch professioneel welkom. Zo is de pret er gauw vanaf. We zijn toch afgedaald naar de waterval; een kleine waterval, niet heel hoog, noch breed. Ondiep en niet helder water, maar wel een mooie waterval. Er was net een groep van een kerk, die onder de straal van de waterval stonden.

We besloten alvast terug te rijden richting Port-au-Prince. Van Port Salut via Torbeck, Les Cayes, Fond des Negres naar Miragoane. De bergen blijven mooi, rond, groen, zee. We vonden een hotel in Miragoane; Mira Inn. Op zich een grote ruimte, met potentieel, inclusief zwembad en al (zonder water), maar heel vervallen, zonder deur in de badkamer, vol muggen en niet al te schone lakens. De volgende dag reden we via Petit Goave, Grand Goave, Leogane en Gressier terug naar Port-au-Prince. In totaal legden we dat weekend 664 kilometer af.

De scholen beginnen deze week weer. Het is geen vanzelfsprekendheid dat de kinderen ook daadwerkelijk naar school gaan op 5 september, de datum door de overheid bepaald voor de opening van het schooljaar. Veel ouders kunnen het benodigde schoolgeld niet bijeen krijgen. Een van onze kantoorgenoten, in augustus 59 jaar geworden, zit op de middelbare school. Wat hij als kind niet kon doen omdat er geen schoolgeld betaald kon worden, wil hij nu alsnog doen.

Ik moet vaak denken aan een lied dat ik als kind heb geleerd. In alles wat we doen, of het nu Nederland, Afrika, Haïti, Amerika, of waar dan ook is, proberen we denk ik iets van de liefde van God door te laten schijnen op deze wereld. Het leven is niet eenvoudig, ieder heeft z’n eigen worstelingen en zorgen en moeites. Ontwikkelingswerk is complex, ‘helpen’ is moeilijk. Maar tegelijk mogen we ook stilstaan bij de mooie dingen, klein en groot. Ondanks alle aanslagen en ellende zijn er toch ook zoveel mooie momenten, als we ook daar onze ogen voor willen openen. Wees gelukkig, door alles heen en laat een lichtje schijnen...

Jezus zegt dat Hij hier van ons verwacht
Dat wij zijn als kaarsjes brandend in de nacht
Hij wenst dat een ieder tot Zijn ere schijn
Jij in jouw klein hoekje en ik in ‘t mijn