Een half jaar later

Als ik in Nederland werkeloos zou zijn, en als ik kinderen zou hebben, of als ik een alleenstaande moeder zou zijn, dan nog zou ik me geen zorgen hoeven maken of mijn kinderen wel naar school zouden kunnen, of ik wel met ze naar de dokter zou kunnen als ze ziek zouden zijn. Ik zou niet bang hoeven zijn om geen dak boven m’n hoofd te hebben, om de kinderen geen eten te kunnen geven. De overheid zorgt voor ons.
Als ik in Nederland op mijn motor rijd en aangehouden word door de politie (wat niet zo vaak gebeurt), dan kunnen ze mijn motor niet zomaar in beslag nemen als al mijn papieren in orde zijn. Ze kunnen me niet ongestraft slaan, ze kunnen me niet zomaar in de gevangenis stoppen en mijn broer erbij, als die me te hulp zou komen of zou komen vragen waarom ze mij slaan. Ze kunnen me niet zomaar gevangen houden.
Als ik in Haïti werkeloos zou zijn, en als ik kinderen zou hebben, of als ik een alleenstaande moeder zou zijn, dan zou ik me ernstig zorgen maken. Waar zou ik het geld vandaan halen om voor mijn kind te zorgen? Om het naar school te laten gaan? Om naar de dokter te gaan als hij ziek zou zijn? Om eten te bereiden? Waar zouden we wonen? Gelukkig zou mijn broer me dan vast wel bij hem in huis nemen. De overheid zou niet voor me zorgen.
Als ik in Haïti op mijn motor rijd en aangehouden word door de politie (wat vaak gebeurt), dan kunnen ze zomaar mijn motor in beslag nemen ook al zijn al mijn papieren in orde. Ze kunnen me slaan, ze kunnen me in de gevangenis stoppen en mijn broer erbij. Ze kunnen me zomaar gevangen houden.
Als ik in Nederland ben, dan hoor ik veel verhalen en zie ik veel problemen en zorgen. Als ik in Haïti ben, dan hoor ik veel verhalen en zie ik veel problemen en zorgen. Op een bepaalde manier van een heel ander kaliber, op een bepaalde manier ‘hetzelfde’. Ieder huisje draagt z’n kruisje.
Als er in Nederland verkiezingen zijn, dan ga ik op pad om te gaan stemmen. Samen met de andere Nederlanders wacht ik op de uitslag. Als er in Haïti verkiezingen zijn, dan blijf ik thuis. Samen met de andere Haïtianen wacht ik angstig af wat voor manifestaties en oproer er zullen zijn.
Als ik in Nederland hulp nodig heb, dan is die moeilijk te krijgen. Iedereen is zo druk met z’n eigen. Als ik in nood zit, dan moet ik het maar uitzoeken. Als ik ziek ben, dan laten mensen me met rust. Als ik in Haïti hulp nodig heb, dan komt die. Misschien met beperkte middelen, misschien niet op het moment of de manier die men hoopt, maar vol vertrouwen en geloof, vol naastenliefde. Als ik in nood zit, dan word ik er uit getrokken. Als ik ziek ben, dan krijg ik mensen op bezoek die voor me willen zorgen.

De datum 12 januari 2010 is onuitwisbaar in mijn geheugen gegrift. Een datum die inmiddels zes maanden achter ons ligt. Een half jaar. Op 12 juli schreef ik het volgende: Het is vandaag 6 maanden na de aardbeving. Een half jaar is voorbij gegaan. Over vier dagen wordt mijn nichtje Ariane een half jaar. Ik denk dat ik mijn leven lang die twee gebeurtenissen niet van elkaar los zal kunnen maken; de aardbeving en de geboorte van Ariane. Ik kreeg bericht van de geboorte van de eerste dochter van mijn broer, terwijl ik temidden van een verwoeste wereld zat. Toen Ariane geboren werd, zat ik onder de sterrenhemel op de top van een berghelling temidden van een groep van 50 ontheemde mensen, vol onzekerheid, terwijl de aarde onder ons trilde en schoten om ons heen klonken. Ik denk niet dat ik ooit zal kunnen beseffen wat er gebeurd is, dat er in die minuten toen ik daar aan tafel zat in mijn trillende, schuddende en bevende huis, 200.000 mensen om me heen bedolven werden onder instortende gebouwen en het leven lieten.

Zie ik het nog? Het puin, de platgewalste gebouwen, platgewalst niet door een machine, maar door een aardbeving? Zie ik ze nog, de tentenkampen, de ontheemde mensen? Elke dag zie ik het. Elke dag zie ik de letters ‘MTPTC’ op de muur gespoten van de gebouwen langs de straat. Als een oordeel geveld over de staat van het pand, geeft de kleur de situatie weer; rode letters betekenen gevaar, rijp voor de sloop. Oranje betekent dat er reparaties nodig zijn voordat het pand weer veilig betrokken kan worden. Groen is goed nieuws; veilig verklaard. MTPTC; het teken dat ingenieurs van de overheid achterlaten na een inspectie.

Een half jaar is voorbij gegaan. Op zondag zit ik in een open kerk; het gebouw is gesloopt, we zitten enkel onder een golfplaten dak. De muren tussen de kerk en de buren zijn verdwenen, de pastorie draagt ook het oranje MTPTC teken. De dominee en z’n kinderen zijn bij een broer van hem ingetrokken, de vrouw van de dominee is overleden tijdens de aardbeving. In een andere kerk zitten we boven in het gebouw. Ik zie iemand voor me angstvallig de muren bestuderen, die duidelijk zijn gerepareerd sinds 12 januari. Ik zit op het puntje van de bank te luisteren naar de preek over liefde; over het liefhebben van je broeders en zusters, van de mensen om je heen. Als je elkaar niet liefhebt, is er geen vertrouwen, kun je ook God niet liefhebben (1 Johannes 4). De dominee roept ons op om te gaan staan en tegen elkaar te zeggen: mwen renmen ou. Ik heb je lief. En zo sta ik in een omhelzing met m’n onbekende buurman en zeggen we tegen elkaar dat we elkaar liefhebben als broeders en zusters in Jezus Christus. Na afloop schudden de aanwezigen elkaar de hand. Ga in vrede. Ga niet op dezelfde manier de kerk uit als erin. Een bekende tekst, die ik ook in Drogeham gewend ben te horen. Wat was het mooi dat ik de gelegenheid had om bij het samenzijn voor het afscheid van familie Sok ‘aanwezig te zijn’. Aanwezig met beeld en geluid, ver weg en dichtbij. Bijzonder en ook weer heel dubbel. Wat mooi om zo het koor te zien en horen zingen, alle verenigingen op een leuke, hartelijke en welgemeende manier te zien tonen hoe de aanwezigheid van familie Sok is gewaardeerd en hoe ze gemist zullen worden, om de humor mee te krijgen met daaronder duidelijk de serieuze boodschap van elkaar waarderen en elkaar zullen missen, van de onbekende toekomst tegemoet gaan in vertrouwen op God, om nog even met ds. Sok te praten, om niet alleen te kunnen horen maar ook zien, om te beseffen dat Haïti in de harten van mijn thuisgemeente in Drogeham is opgenomen.

En ver weg van Drogeham, van die gemeente en van mijn familie, heb ik in de afgelopen jaren een ander leven opgebouwd. Als broers en zussen wonen we samen (Psalm 133), lachen en huilen we samen, dansen, lopen, water halen, delen we eten en kleren, gaan we samen boodschappen halen, naar de kerk, naar het ziekenhuis. En we werken bij MCC. In tegenstelling tot Nederland, waar ik vaak hoor ‘ik moet er niet aan denken dat mijn man/vrouw/broer/zus/buurman/buurvrouw bij dezelfde organisatie zou werken’, probeer je hier juist wel de mensen die om je heen staan aan werk te helpen. En zo zijn er diverse buren, huisgenoten en familieleden die sinds 12 januari ook een taak hebben bij MCC, sinds we begonnen zijn met distributies en meer werkgelegenheid hebben. We rijden samen naar het werk, of lopen makkelijk even bij elkaars huis langs om wat te brengen, halen of af te spreken. Zo nu en dan krijg ik een telefoontje van een chauffeur die met een lekke band staat, ergens in de onbewoonde wereld, of vast zit in de modder, of niet verder kan vanwege een truck die de weg blokkeert, of een rivier die te hoog staat, of andere pech heeft. En dan komen ze terug en brengt iemand een zak mango’s voor me mee. Of ze komen pas om half twaalf ’s avonds terug, te laat om nog vervoer te vinden om thuis te komen, dus leg ik een paar matrassen voor ze klaar zodat ze op kantoor kunnen slapen.
Intussen blijven er mensen langskomen op kantoor om hulpgoederen te vragen. Het is moeilijk om nee te horen te krijgen voor mensen uit de stad (aangezien we daar niet meer werken). Ze vertellen over de moeilijke situatie waarin ze verkeren. Helaas is er zoveel nood en kunnen we slechts een beperkt aantal mensen bereiken. Op het platteland komen onze collega’s ontzettend veel ellende tegen, niet alleen van de aardbeving, maar ook het ‘gewone’ leven. Toch mogen we positieve dingen zien. Soms komen we in een gebied waar twee groeperingen of associaties actief zijn, die onafhankelijk van elkaar werken. Dan vragen we of ze samen kunnen werken voor de mensen voor wie ze een hulpaanvraag indienen. Samen staan we immers sterk. En zo gebeurt het dat voorheen onbekenden nu de handen ineenslaan.

Ook op een andere manier slaan voorheen onbekenden de handen ineen, werken ze samen. We hadden opnieuw een groep op bezoek, dit keer afkomstig uit Nicaragua en Costa Rica. Net als de vorige groep hebben ze meegeholpen met het ontruimen van een ingestorte woning en daarnaast op andere manieren geleerd van de rijke cultuur van Haïti. Uitwisseling tussen landen, mensen, talen en culturen.

En dan voetbal. Het is afgelopen. De halve finale kreeg ik mee via een collega van MCC in Amerika, die me via internet op de hoogte hield. Uiteraard kreeg ik ook weer telefoontjes om me te berichten van de overwinning van Nederland op Uruguay. Tijdens de finale vonden mijn huisgenoten het vooral heel leuk om te zien hoe enthousiast Nicolien was voor Nederland en hoe bang dat Spanje zou scoren. En nu is ook die afleiding weer weg en is men weer terug tot de realiteit van de dag.

We hadden een paar bezoekers en besloten met een groepje naar Kenscoff te gaan. Eerst tanken, waarvoor je hier de auto niet uit hoeft. Er wordt voor je getankt en je betaalt ter plekke. Ondertussen wilde iemand me een zakmes verkopen, maar ik heb al een zakmes. Het liep uit op een leuke conversatie waarbij we onze messen vergeleken en elk beweerden ‘de mijne is beter’, wat met belangstelling gevolgd werd door de mensen in de auto naast ons. Soms word ik er best eens moe van dat iedereen je overal van alles wil verkopen of vragen, maar soms kan het ook gewoon leuke conversaties opleveren. Met een volle tank (en zonder een zakmes te kopen) reden we naar Boutilliers, het uitzichtpunt over de stad. Van die hoogte, zo ver boven de stad, zie je niet dat de stad vernield is. De vorm van het paleis is te zien, niet dat het is ingestort. Wel ontbreken er hier en daar gebouwen en zijn er tentenkampen verschenen in het plaatje van de stad. We vervolgden onze weg naar Kenscoff, om even te wandelen en genieten van rust, van natuur, van de bergen om ons heen, waar mensen in groepen bezig waren om samen de grond gereed te maken voor landbouw. Bouwen voor nu, bouwen aan de toekomst. Ik kwam de tekst weer tegen waar ik zo vaak bij bepaald word; God is met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld (Mattheüs 28:20). Bid zonder twijfel, vol vertrouwen.