De weg is niet eenvoudig

In je leven kom je heel veel mensen tegen, al zijn er nog veel meer mensen die je niet tegenkomt. Mensen komen en gaan in je leven. Ieder laten ze een indruk na, een herinnering. Ook in het MCC Haïti team blijven mensen komen en gaan. Er zijn twee mensen gekomen; James, een ingenieur die het team een jaar lang komt versterken om zich bezig te houden met training en bouw bestand tegen aardbevingen. En Daniella, een accountant die ons 3 maanden komt vergezellen. Het team is daarmee weer wat meer multicultureel geworden; Kenia en Canada zijn toegevoegd aan de nationaliteiten. Tegelijk is er ook iemand vertrokken; Pancha, afkomstig uit Colombia. Zij kwam net voor mij naar Haïti en heeft me opgevangen en wegwijs gemaakt in mijn beginperiode hier. Het was raar om haar af te zetten op het vliegveld en gedag te zeggen zonder te weten of we elkaar weer zien. Vreemd om te bedenken dat mensen die een paar jaar van je leven hebben uitgemaakt niet meer terugkomen.
Een paar jaar. In 2008 bevond ik mij verbijsterd in een onder water staand Gonaïves. In 2010 bevind ik mij opnieuw verbijsterd in een verwoest Port-au-Prince. Orkanen en aardbevingen.

Een lied zegt ‘Chemen’an pa fasil’, wat betekent ‘De weg is niet eenvoudig’. Ieder van ons heeft een levensweg te gaan. De weg kan glad zijn (glise), we kunnen modder tegenkomen (labou). Letterlijk en figuurlijk. De chauffeurs die goederen distribueren, zitten regelmatig vast in de modder. Of ze staan stil voor een onder water gelopen weg, laatst twee nachten achter elkaar. Eerst had de ene truck de nacht in het water doorgebracht bij Bainet. De volgende nacht bracht de andere truck de nacht door bij Fond Verrettes, waar de onverharde weg veranderd was in een rivier. Ze vroegen ons om te helpen bidden of het mocht ophouden met regenen en het waterpeil zou dalen. Voor hen stonden al meerdere trucks vast. Een ervan is volledig onder water verdwenen. Een andere collega, Henry, was bij een distributie geweest op La Gonave, een eiland. Hij moest vier uur in de boot. Halverwege kregen ze pech, midden op zee. Ze wisten bij een ander klein eilandje te komen. ’s Avonds kreeg ik het verzoek om hem uit Leogane op te halen, waar de boot zou aankomen. Dus samen met huisgenoot Frantz toog ik naar Leogane. En zo stonden we bij helder maanlicht aan het strand, waar het zeewater tegen de aanliggende boten klotste. Henry was telefonisch niet te bereiken. Uiteindelijk belde hij mij, toen hij zich ergens bevond waar hij bereik had. Ze waren in een storm beland en konden de oversteek niet meer maken. Onverrichterzake keerden we terug naar Port-au-Prince. Moeilijk om hem achter te laten, maar het zou onverstandig zijn als wij de hele nacht bleven wachten. ’s Avonds wordt in principe niet aangeraden om te reizen. Toen we uiteindelijk om half twaalf thuis kwamen, zaten Garly en Carine dan ook nog op ons te wachten. Pas de volgende ochtend werd de oversteek gemaakt. Henry heeft flink in angst gezeten en ook hij vroeg om gebed. In een klein bootje op open zee, in een storm, zonder dat je kunt zwemmen. Het werk is niet zonder gevaar, maar we bereiken mensen in de verste uithoeken.

Soms brengen goedbedoelde hulp pogingen enkel schade toe. Zo worden er bijvoorbeeld oude brillen naar Haïti verzonden. Laatst werd er in de kerk afgekondigd dat men voor weinig geld een consultatie kon krijgen en tevens een bril kopen. Brillen moeten echter op maat gemaakt worden, op voorschrift van een oogarts of opticien. Een collega merkte op dat in de Bijbel staat dat men zegening vindt in geven. Dat staat er inderdaad, maar het hangt er wel van af wat of hoe er gegeven wordt. Oude brillen creëren alleen maar meer oog problemen. Daar zit niemand op te wachten.

Dios es amor. God is liefde. Niet Creools of Frans, maar Spaans. Elk van m’n collega’s en ik kregen een tekst op een soort boekenlegger van het MCC team uit Honduras. Verbonden dwars door landen, culturen en talen heen. Tijdens een devotie stonden we stil bij Filippenzen 4, met name vers 11. Genoegen nemen met de omstandigheden waarin je verkeert. Het bolwerken dankzij kracht en moed afkomstig van God. Tevreden en gelukkig zijn, ongeacht wat er gebeurt. We dachten na over rijkdom en armoede; dat ieder van ons zowel rijkdom als armoede kent, elk op een eigen manier. Er zijn immers verschillende soorten rijkdom; materiële rijkdom en spirituele rijkdom. Hoewel geld belangrijk is om te voorzien in je levensonderhoud, koop je er geen vriendschap, geluk, tevredenheid, vrede, respect of liefde mee. Wanneer heeft een mens genoeg? Willen we niet altijd meer? We moeten elkaar steunen om deze tekst te kunnen realiseren; tevreden onder alle omstandigheden. Want uiteindelijk is ‘de grootste van alles: de liefde’. Liefde voor God boven alles, liefde voor onze naaste als voor onszelf.

Laatst was ik bij partner organisatie FOPJ, die onderwijs verzorgt voor kinderen en jongeren. Elke dag wordt er eten bereid voor honderden kinderen. De jongelui krijgen basisonderwijs en een beroepsopleiding. Onderwijs, zo belangrijk. Een uitweg uit hun moeilijke situaties. Henry woonde een distributie bij in Verrettes, bij een grote groep gehandicapten. Een kwetsbare groep in de samenleving. In september en november hopen er twee groepen buitenlanders op bezoek te komen, om te werken en te leren. Internationale uitwisseling. We gaan nu bezig om een programma te ontwikkelen voor deze groepen en kijken waar behoefte aan is onder gehandicapten, op welk gebied we daar iets kunnen doen. Wellicht woningen beter toegankelijk maken voor lichamelijk gehandicapten. Aangezien er nog geen vervanger voor Pancha gevonden is, ben ik gevraagd om beide groepen te leiden. Ik ben wel te vinden voor een nieuwe uitdaging en zeker als het gaat om gehandicapten, die toch een speciaal plaatsje blijven innemen in mijn leven. Ook het coördineren van het gastenverblijf, met bezoekers die komen en gaan, neem ik tijdelijk over. Verder help ik mee met het voorbereiden van retreat. Volgende week vier dagen uit met het hele MCC team van Haïti, plus alle gezinnen.

Vorig weekend zijn Nicolien en ik naar Desarmes geweest. Voordat we weggingen, ben ik cement wezen halen met een buurman. Op de berg zijn wij de enigen die via MCC kunnen beschikken over een auto, dus daarmee kunnen we de medemens zo nu en dan wat diensten bewijzen. Het doet me goed te zien dat hij zijn huis kan opknappen, dat flinke klappen heeft gekregen op 12 januari van dit jaar. Nog steeds wonen vele buren in tenten.
Nicolien en ik reden via het binnenland naar Desarmes toe en via de kustroute terug. Ook Nicolien heeft kennis gemaakt met het plaatselijke ‘restaurant’, met de markt, met de kikker die in het keukenkastje woont en de kakkerlakken bij de latrine. De vogelspinnen hielden zich afzijdig dit keer. We zijn een wandeling wezen maken door een rivier. Ik blijf me verwonderen over de schoonheid van Gods schepping.

Als ik terugkom uit Desarmes, vraagt m’n huisgenoot Frantz aan me of ik met hem iets kan wegbrengen. Dat kan. We geven gelijk een buurvrouw een lift, die net de berg afloopt. Ze rijdt wel vaker mee en ze vertelt dat ze onderweg is naar het commissariaat. Ik vraag of ze problemen heeft met de politie. Ja, een zus en zwager zitten in de gevangenis. Zij werken al acht jaar op dezelfde locatie, waar is ingebroken. Daarbij is de eigenaar doodgeschoten. Zijn vrouw en zij beiden zijn in leven gebleven. Nu zijn ze opgepakt om ondervraagd te worden. Hoe kan het dat zij niet neergeschoten zijn? Opnieuw verbijsterd door het rechtssysteem denk ik aan het uitgangspunt in Nederland; onschuldig totdat het tegendeel bewezen is. Ze zaten inmiddels al meer dan een week gevangen en waren nog steeds niet verhoord.
Terwijl ik nog na zat te denken over gerechtigheid, dirigeerde Frantz me naar een plaats die ‘village solidarité’ heet, eens opgericht door toenmalig president Aristide. Er staan een paar appartementencomplexen die voor de VN bestemd waren, maar sinds 12 januari door hen zijn verlaten. Slachtoffers van de aardbeving hebben er hun intrek genomen. Op het omliggende terrein zijn tenten gebouwd van zeildoeken. We slingeren te voet langs een aantal tenten, om uiteindelijk bij het ‘huis’ van een vriend van Frantz aan te komen. De zeildoeken zijn met spijkers door flessendoppen aan een houten raamwerk bevestigd. Ze wapperen in de wind. Overdag is het binnen verstikkend warm. In de andere helft van het zeildoeken huis woont iemand anders. De helft waar wij plaatsnemen is nauwelijks 2 bij 3 meter groot. Het is keurig netjes opgeruimd en schoongemaakt, zoals gewoonlijk. Elke dag wordt er geveegd in de doorsnee Haïtiaanse woning. Niet alleen kleren worden netjes gehouden, maar ook huizen. Er staat een emmer binnen, een klein kastje, er hangen wat kleren en er staat een bed. Daarop nemen wij plaats. Ik verwacht zacht neer te komen, maar voel in plaats daarvan een harde ondergrond. Het is eind juli. Even later komen er nog meer mensen bij. Ze hebben het erover hoe geen enkele Haïtiaan je geloofd zou hebben als je voor 12 januari een zeildoeken woning bouwde. En nu? Hoeveel gezinnen wonen er zo? De bewoner vertelt dat zijn fiets gestolen is, een paar dagen eerder. De fiets waarmee hij naar school ging en water haalde. Zonder die fiets kan hij waarschijnlijk niet meer naar school, die elders in de stad staat, waar hij voorheen woonde. Zonder fiets is de waterbron ver weg. Zijn huis is volledig verwoest. Hij heeft een vriendin, maar geen middelen om te trouwen. Het bezoek, bestaande uit zo’n 7 personen, blijft bij hem slapen. Gastvrijheid.