Bestemming: Haïti

Sinds de aardbeving is Haïti erg ‘in trek’. Het aantal bezoekers neemt toe. Is het ramptoerisme? Is het een oprechte interesse? Is het een schuldgevoel? Is het een willen leren, willen helpen? Wat het ook is, het aantal buitenlanders is enorm gestegen. Ook MCC ontvangt allerlei bezoekers. De afgelopen weken was er een groep afkomstig van MCC Canada en Amerika, werkzaam op het gebied van advocacy/lobbyen voor beleidswijziging ten positieve van Haïti, zowel op nationaal niveau in Amerika en Canada als bij de VN en MCC. Het MCC Haïti team werd bijeen geroepen om kennis te maken met de bezoekers. De kennismaking liep uit op een intens gesprek over de ervaringen van ons team op de dag van de aardbeving en daarna. In de loop van het samenzijn zaten bijna alle collega’s gebogen, het hoofd in de handen, de ogen gesloten. De herinneringen, de verhalen over wat we zagen en voelden en hoorden. Dat ouders dachten dat hun kinderen dood waren. Maar ook; dat ze daar bovenuit konden stijgen en de helpende hand bieden aan mensen in nood. Dat ze de zorgen om enkel eigen familie ondergeschikt konden maken aan zorgen voor de gemeenschap; niet het individu, maar de samenleving. De dag erna ging daar de boodschap van de dienst over; ondanks alles vrede hebben met de situatie, de situatie het hoofd bieden in plaats van eronder bedolven worden. ‘Je eigen vader en moeder en kinderen haten’ (Lucas 14: 25-32) in de zin van zorgen om hen aan de kant zetten ten bate van al die andere mensen die in nood zijn. Waarom leven we nog? Wat wil God dat we met ons leven doen? Dat is een andere vraag die we onszelf stellen nadat we een ramp hebben overleefd waarbij zoveel mensen om ons heen het leven hebben gelaten.

Verder was er een fotograaf van het hoofdkantoor van MCC in Akron, Amerika. Dat bezoek bracht de nodige uitdagingen met zich mee, in verband met het beleid en besluit van MCC Haïti om geen buitenlanders toe te laten bij bezoeken aan de gemeenschappen waar we distributies verrichten. Ook de eigenaar van het depot heeft te kennen gegeven geen buitenlanders te willen ontvangen op zijn terrein. Niet omdat hij een hekel heeft aan buitenlanders, maar om de eenvoudige redenen dat de aanwezigheid van blanken de aandacht trekt en men de conclusie zal trekken dat daar wat te halen valt. Tegelijk is het logisch dat MCC Akron wil zien wat we hier in Haïti aan het doen zijn. Dus we hebben geprobeerd wat compromissen te vinden. Ik heb de fotograaf vergezeld op een bezoek naar Puits Blain, waar we iemand geïnterviewd hebben. Ik ben met een groepje naar een kerk geweest waarmee MCC nauwe contacten onderhoudt. De predikanten werden geïnterviewd en we bezochten twee woningen die gefinancierd zijn door MCC. Het zijn tijdelijke woningen, opgetrokken uit betonblokken en golfplaat. Bij het tweede huis waren enkel de drie jonge kinderen thuis, terwijl hun moeder op de markt was om koopwaar te verkopen. Ik heb me zeer ongemakkelijk gevoeld bij de bezoeken die we afgelegd hebben, waarbij ik als chauffeur en tolk optrad en tevens uitleg gaf bij het werk van MCC. Tegelijk ben ik het beleid en besluit van MCC Haïti beter gaan begrijpen en waarderen. Natuurlijk is het voor mij ook best eens moeilijk om te accepteren dat ik niet naar het depot kan, of naar een gemeenschap, dat ik dat deel van ons werk niet met eigen ogen kan zien. Maar het lijkt de juiste beslissing. Daar staan we dan met een grote camera gericht op drie kleine kinderen, het ‘standaard’ plaatje van een arm gezin; rossige haren, half ontkleed, geen eten. De laatste tijd hebben we intern veel gesproken, ook met onze bezoekers, over de wijze waarop over Haïti wordt geschreven. De standaard omschrijving van het armste land van het westelijk halfrond, veel afval op straat, enz.; zulke statistieken tonen van weinig respect en proberen niet dieper in te gaan op het land, de cultuur, geschiedenis, politiek, het volk.
We bezochten tevens onze collega Marie. Haar huis is ingestort tijdens de aardbeving en een groep Paraguayanen heeft geholpen met het verwijderen van het puin. Nu staat er een provisorische woning van plywood en golfplaat.
De eigenaar van het depot was bereid een uitzondering te maken en de fotograaf te ontvangen. Beide trucks kwamen laden. We gingen een inspecteur halen om een pas geleverde container te kunnen openen. De inspecteur vroeg mijn hulp bij het vertalen van de paklijst, die in het Engels is. Terwijl die container werd geopend, werd er een andere container geleverd. Een grote truck kwam het terrein oprijden. Collega Henry nam de fotograaf en mij mee naar een gemeenschap in Croix des Missions, waar we eerder emmers sanitaire benodigdheden hebben geleverd. We werden ontvangen op een schoolterrein, zonder schoolgebouw, aangezien die is ingestort. Opnieuw een bezoek waarbij ik me erg ongemakkelijk voelde, aangezien juist hetgeen gebeurde wat we proberen te voorkomen; alle aandacht ging naar de fotograaf en mij, als blanken en we werden uitgebreid bedankt. En gevraagd om meer hulp. Een paar dagen later bezochten we met z’n drieën nog een andere gemeenschap, waar MCC voedseldistributies heeft gehouden en andere hulpgoederen heeft gedistribueerd. Dit was in een tentenkamp op het land van iemand die zelf ook in een van de tenten woont. De muren rondom hun terrein zijn omgevallen tijdens de aardbeving, dus mensen zijn daar tenten komen bouwen. In vele van de tenten zagen we waterfilters van MCC gebruikt worden. Soms wonen er maar liefst 5 gezinnen in dezelfde ‘tent’ (opgetrokken uit zeildoeken). Ik probeerde te bemiddelen tussen Henry en de fotograaf. Henry wilde zo snel mogelijk weg en voelde zich erg ongemakkelijk met ons beiden erbij. Hij begrijpt dat we enkel nieuwe verwachtingen wekken als we zo lang rond blijven hangen. De fotograaf echter moet verslag uitbrengen aan de duizenden mensen in Canada en Amerika die al die emmers, dekens, waterfilters en andere hulpgoederen hebben geschonken en bijdragen aan het mogelijk maken van de hulpverlening.
Hebben wij het recht te schrijven over een land waar we vreemdeling of buitenlander zijn, over een situatie die we niet begrijpen? Dat merkte een van de bezoekers op. Een opmerking die me raakte. Ik heb niet de illusie dat ik heel het leven in Haïti begrijp. Ik hoop wel dat ik mag schrijven over Haïti, op een manier die respect toont en laat zien wat we van onze medemens kunnen leren.

De kracht van het natuurgeweld van de aardbeving drong weer extra tot me door toen ik op een zaterdag naar Jacmel reed, aan de zuidkust. Van Port-au-Prince tot voorbij Jacmel, van Leogane tot Cabaret; ingestorte gebouwen, gescheurde wegen. Onvoorstelbaar wat er in een fractie van enkele seconden tijd voor verwoesting is aangericht op 12 januari 2010. We kunnen het niet bevatten. Te midden van de verwoesting slingerden we door een prachtig gebergte naar Jacmel. Wat een natuurschoon. Natuurgeweld en natuurschoon, zij aan zij. Je rijdt enkele uren en dan nog zie je de schade van de aardbeving. Aangezien een van de distributietrucks ook in de buurt van Jacmel moest zijn die dag, legden we de route deels gezamenlijk af, gezellig naar elkaar tuterend en elkaar inhalend. Het doet me goed te zien dat er werkgelegenheid wordt gecreëerd door de distributies. Het doet me goed om te zien wat voor geweldig team we hebben, hoe mensen met elkaar om gaan. Ik hou van concreet, praktisch, doen. Ik zal de dames en heren missen die met ons samen werken voor de distributies, als alle spullen straks verdeeld zijn. Nicolien en ik zaten aan het strand, terwijl de truck verder reed naar de distributie bestemming. Grote golven, mooie stenen. Het terugtrekkende water liet de stenen ratelen; muziek van de zee.
Voorlopig kunnen we nog wel even vooruit met distributies, aangezien we momenteel maar liefst 12 containers tegelijk ontvangen. Doordat de oorspronkelijke procedure weer van kracht is, hebben deze containers meer tijd doorgebracht in de douane. Daardoor was het aantal toegenomen en komen er nu plotseling 12 tegelijk vrij. Vier ervan ontvangen we voor twee andere organisaties, dus die schuiven we door. De overige acht ontvangen we zelf. Nadat een container binnenkomt in Haïti, zorgt onze broker voor het proces om toestemming te krijgen van het ministerie van financiën en het ministerie van planning om de containers vrij te geven. Vervolgens worden de containers geleverd bij het depot dat MCC huurt in Santo. Er moet een inspecteur aanwezig zijn bij het openmaken en lossen van de container, om te controleren of de inhoud ervan overeenkomt met wat op de paklijst staat. Het zegel wordt verbroken (open gezaagd) en de deur gaat open. En daar komen nog meer emmers naar buiten, dekens, zeildoeken, etc., alles geschonken door Mennonieten in Canada en Amerika. De beide distributietrucks worden volgeladen om naar mensen op het platteland te gaan. En zo blijven de chauffeurs op weg, lange afstanden, lange dagen, regen en hitte, modder en water.

Uiteraard werden de containers vrijgegeven juist op het moment dat het voltallige team afwezig was wegens het jaarlijkse team uitje. We brachten vier dagen door bij Club Indigo, met alle teamleden en hun gezinnen. En zo werd vanaf het strand de ontvangst van enkele containers gecoördineerd. Ik voel me vaak schuldig als ik bedenk dat er geld wordt besteed aan een uitje, geld van een organisatie die ontwikkelingswerk moet verrichten. Zouden we dat geld niet anders moeten besteden? Maar als ik dan al die lachende gezichten zie, al die mensen die genieten, die de zorgen van alledag even achter zich laten, dan denk ik; het is het meer dan waard. Elke dag werd er gevoetbald; Port-au-Prince tegen Desarmes. En elke dag werd Port-au-Prince ingemaakt door Desarmes. Er werd gezwommen, of beter gezegd gepootjebaad, aangezien de meerderheid niet kan zwemmen. In zee, wat best wel eng is natuurlijk als je niet kunt zwemmen. Een balspel doen, kinderen bij je hebben. En naar het zwembad, het ondiepe deel natuurlijk. Daar klimmen maar liefst 5 kinderen op m’n rug. De kinderen van m’n collega’s hielden me alle vier dagen wel bezig. In de speeltuin, op de wipwap, in het water en zelfs in onze kamer, aangezien ik mijn kamer deelde met twee dochters van m’n collega Hervé, 5 en 7 jaar oud. ’s Avonds een bijeenkomst met enkel de staf; een soort teambuilding, verschillen en overeenkomsten zoeken. ’s Ochtends beginnen met devotie. Iemand had de leiding, iemand anders leerde ons een nieuw lied en een derde had een meditatie. Zo zaten we bij elkaar, aan de ene kant de zee, aan de andere kant de bergen, temidden van Gods mooie natuur, na te denken over liefde. Liefde voor elkaar, liefde voor God, maar ook jezelf liefhebben. Liefde, waaraan tijd besteed moet worden, waarbij eenheid gezocht moet worden. En wat het dit keer helemaal bijzonder maakte: de liefde van een van onze collega’s, Kettely, werd bezegeld in een huwelijk! Dat was begonnen als een geintje, toen tijdens een middagmaal plagerig tegen haar werd gezegd dat ze toch echt niet langer zo kon blijven leven, ongetrouwd, terwijl ze al 24 jaar met haar vriend samen leefde en ze drie kinderen hebben. Ze zeiden dat Club Indigo toch wel een hele mooie gelegenheid zou zijn voor haar om te trouwen. En wat schetst mijn verbazing om de volgende dag te horen dat ze het met haar vriend heeft besproken en dat ze besloten om inderdaad te gaan trouwen! En dus kleedde iedereen zich netjes aan en vond daar een trouwerij plaats, aan het strand, in een rustige hoek onder een afdak. Er was een dominee opgehaald, die enthousiast deelnam aan voetbal en ook een duik in het water nam. Goed om te zien, want ook hij is huis, kerk en vrouw kwijtgeraakt in de aardbeving. Een van de collega’s leidde de ceremonie, een ander deed de schriftlezing, een ander het gebed en de dominee nam de geloften af en preekte. Een echte MCC trouwerij. Heel bijzonder. Een van de distributietrucks kwam ons na afloop ophalen. Een distributie van mensen dit keer, in plaats van goederen.

Het MCC kantoor wordt momenteel gerepareerd. De muren die gescheurd zijn tijdens de aardbeving worden weer opgeknapt. De buitenmuur die ingestort was, wordt weer opgebouwd. Over bouwen gesproken; er was weer een World Servants groep in Haïti, dit keer om te komen bouwen aan een school/kerk in Greffin, een dorp waar ik ‘toevallig’ regelmatig kom. Nicolien en ik ontmoetten de groep bij de kerkdienst in Greffin, drie jaar nadat we zelf deel uitmaakten van een World Servants groep hier in Haïti.

Ik ben weer jarig geweest. Er is weer een jaar voorbij. Het was vroeg dag voor me, aangezien ik m’n huisgenoot Ketty en d’r moeder van de boot ging halen. Verder gewoon aan het werk. Volgens mij was dit de eerste keer van m’n leven dat m’n naam op een taart geschreven stond; Bon fèt Margot, stond er op een chocoladetaart die we met z’n allen verorberd hebben. ’s Middags woonde ik een vergadering bij met een organisatie met wie we mogelijk gaan samenwerken op het gebied van woningbouw. Ook hopen we via hen woningen van gehandicapten te repareren en beter toegankelijk te maken voor mensen met een handicap. Na werktijd ging ik samen met collega Hervé per taptap naar huis. Collega Joseph had aangeboden om een dienst bij me thuis te komen houden. Niet dat hij wist dat ik jarig was, maar gewoon omdat dat al lang zou. Iemand heeft het zo gestuurd dat het 11 augustus werd, zei een andere collega. Joseph en een aantal van zijn buurtgenoten vormen een groep die meerdere malen per week bijeenkomen om samen te zingen, bidden en preken. Ze bezoeken zieken thuis of in een ziekenhuis. En nu bezochten ze dus mij (gelukkig in gezondheid). Een paar andere collega’s en buren woonden de dienst ook bij. Met maar liefst 17 man kwamen ze in de regen en modder naar Meyot, wat een redelijke opgave is. En zo vulde het huis zich algauw met gezang en lag iedereen op z’n knieën om God te danken en te bidden om leiding, genade en vergeving. Het kan misschien raar klinken als ik het zo opschrijf. Dat zijn dingen die niet over te brengen zijn.

Verder is het in en rondom huis een redelijke dierentuin. De geit loopt vrolijk achter z’n ‘baas’ Frantz aan te blèren. De poes wordt nog gevolgd door een van z’n kittens (de andere woont nu bij Joseph). De hond vermaakt zich nog steeds met enthousiast in de weg lopen op het smalle pad, vrolijk blaffend ons tegemoet rennen als we aankomen en stiekem en heel zielig proberen in huis te komen om binnen te kunnen slapen. Om het geheel compleet te maken, constateerde ik laatst dat er een kikker op de stoel zat. We probeerden hem de weg naar buiten te wijzen, wat enige voeten in aarde had. Ik zocht iets om hem naar buiten te vegen, waarbij ik op een kakkerlak stootte. Vervolgens wilde ik het raam dichtdoen, waar de haan voor stond. Tegen die tijd verwonderde ik me weer eens over dit bijzondere ‘stadsleven’; een stad waar ezels en geiten vrij rond lopen en waar regelmatig mensen met opengesneden varkens op hun schouders de straten doorgaan.