Kunst, MCC bezoek

Rondrijdend door Port-au-Prince en Pétion-Ville, krijg je een idee van de kunstzinnige vaardigheden van het volk. Kleurige schilderijen hangen langs de weg, allerlei voorwerpen gemaakt uit olievaten, stenen bloempotten, etc. Het is vaak moeilijk om de producten te verkopen of transporten, of exporteren. Er is een organisatie genaamd CAH (Comité van Haïtiaanse Artiesten/kunstenaars) die contacten onderhoudt met Amerika en onder andere via de wereldwinkels van MCC Haïtiaanse kunst verkoopt. In opdracht van deze organisatie moeten er 175 kunstenaars geïnterviewd worden. Mijn collega Anne en ik togen samen richting Leogane voor de eerste interviews. Telefonisch werden we naar Cormier gedirigeerd, waar we kennis maakten met een eerste artiest. Hij had een deel van zijn werk uitgestald; spekstenen figuren. Ongelooflijk wat voor geweldige dingen ze kunnen maken uit ruwe steen. Met eenvoudige middelen (vijl, schuurpapier, bijtel) wordt de ruwe steen tot een prachtig, glad kunstvoorwerp omgetoverd. Mensenfiguren, dieren, sieradenboxen; van alles. Vele huizen in Cormier zijn verwoest in de aardbeving en ook het werk is toen vernield. De eerste kunstenaar bracht ons naar de tweede. Hij leidde ons door een rivierbedding, die in het regenseizoen vol water staat. Nu konden we er met de auto doorkomen. In totaal interviewden we 8 kunstenaars in dat gebied. Ze waren allemaal aan het werk toen we langskwamen, sommige buiten een provisorische woning, andere bij hun tent. Bijzonder om de mensen achter de voorwerpen te zien, in hun leefomgeving, hun verhalen te horen. De spullen die ik bij CAH in de verkoop zie, hebben voor mij nu een andere beleving. Ik ken de gezichten achter de namen die op de producten staan. Sommige mensen krijgen het beroep met de paplepel ingegoten, anderen zijn door interesse in aanraking gekomen met het vak. De stenen komen van ver. We liepen op blote voeten een rivier door, waar aan de overkant levensgrote hoofden gebeeldhouwd werden. Van Cormier reden we richting Jacmel. Daar bezochten we een kunstenaar in een afgelegen gebied, rijk aan stenen (vandaar zijn keus voor die locatie). Zijn huis is enkel te voet bereikbaar, dus hebben we een uur door de bergen gewandeld om te zien waar hij werkt. Het zijn korte interviews, die samen met foto’s gebruikt zullen worden om informatiekaarten te maken en distribueren in Noord-Amerika en ook om op een website te zetten. Het is dus een promotiemiddel, waardoor hopelijk de verkoop omhoog gaat.

Op 11 februari ben ik verhuisd; 1 jaar en 1 maand nadat ik mijn oude huis had verlaten ben ik er teruggekeerd. De elektriciteit is weer geïnstalleerd (batterijen), een fornuis en gastank geplaatst en twee watertonnen in huis gezet. Die vul ik met emmers water van een bron een paar kilometer verderop. Dat gaat beter dan stromend water.
Een dag later vierden we de verjaardag van oud-huisgenoot Garly, dus ik was gelijk weer terug. Het was een verrassingsfeest. Gezellige boel; samen praten, eten, plezier hebben. Ik heb ook kennis gemaakt met Safira, geboren in Fort Jacques op 8 februari, dochter van vrienden. Een nieuw leven.

MCC is werkzaam in ongeveer 60 landen. Dat betekent dat ik een heleboel collega’s heb in een heleboel verschillende landen. Vaak denken we misschien niet verder dan onze eigen eenheid, het eigen team, maar we maken allemaal deel uit van dezelfde organisatie. Afgelopen week had ik het plezier om 8 van mijn collega’s vanuit Canada (4 provincies) en Amerika (2 staten) te ontvangen. Zij zijn werkzaam op het gebied van hulpgoederen; in coördinatie of runnen van een warenhuis/depot, fondsenwerving en directie. Samen hebben we een hele goede tijd gehad hier in Haïti, waar ze kennis kwamen maken met het werk van MCC Haïti. Bijna niets liep zoals verwacht, maar de groep toonde zich flexibel, geduldig, tevreden en blij. Hun verblijf begon met een introductie over de geschiedenis van het land. We hebben ze rondgeleid langs de haven, de procedure uitgelegd om containers te ontvangen en door de douane te krijgen, een rondrit door de stad, een sessie over de geschiedenis van het land, een bezoek aan partner organisatie Timkatec. Daar vertelde de 81 jarige priester Simon vol enthousiasme over het werk dat ze doen; onderwijs voor 450 straatkinderen, van wie een aantal ook bij Timkatec wonen. Ze leren lezen, schrijven, krijgen beroepsonderwijs, leren discipline. Ze leren niet alleen bidden en vertrouwen op God, maar ook op zichzelf. Ze leveren hun wapens in, krijgen een kans op een ander leven.

Ook een bezoek aan Desarmes mocht niet ontbreken. Eerst reden we naar Santo, de opslagruimte waar we onze containers hebben ontvangen. Daar hebben we de generator geladen. Het had wat voeten in aarde. Ondanks het feit dat we onze komst vooraf hadden aangekondigd, werd de toegang geblokkeerd door een grote oplegger die onder reparatie was. Geef ons een half uur, zeiden ze. En zowaar, hij ging aan de kant! Toen met man en macht de loodzware generator in de truck laden. Een balk en ijzer eronder, die halverwege losschoten en de generator half in de lucht lieten hangen. Met menige zweetdruppel ging hij de truck in. Op naar Desarmes, de truck met onze bagage en de generator, onze auto met de groepsleden. Wij hadden al gauw een voorsprong op de truck, die meer moeite heeft met de bergen. Op een gegeven moment werd ik gebeld; de chauffeur was aangehouden door de politie. Hij had geen eigendomspapieren van de generator bij zich, noch invoerpapieren die aantonen dat het een gift is. Of ik wel kon omkeren en met de politie praten. Dus omgedraaid en teruggereden. Ik trof de chauffeur aan de kant van de weg aan, stapte uit en groette de drie agenten. Na wat gepraat over benodigde papieren (om aan te tonen dat de generator niet gestolen was), vroeg een agent hoe lang ik al in Haïti woon. Ik moest hier maar permanent blijven, zei hij, want ze hebben ontwikkeling nodig. Waarop ik antwoordde dat als ze ontwikkeling nastreven, ze ons door zouden moeten laten met de generator (die bestemd was voor een school). De heren schoten in de lach en lieten ons doorgaan. Je kunt er om lachen, maar eigenlijk is het triest. En droevig voor een respectabele man (onze chauffeur) om toe te moeten kijken hoe een buitenlandse jongedame meer macht heeft in zijn vaderland dan hij. Het is helaas de realiteit.
We draaiden weer om, reden voor de derde keer door een markt half op de weg, met koeien, geiten en varkens die de weg overstaken, en stonden even later weer stil. Een oplegger met een container (die we eerder waren tegengekomen) was gekanteld op de bochtige bergweg en blokkeerde de weg. Na enige tijd constateerden de automobilisten die vooraan de rij stonden dat ze er door de berm omheen zouden moeten kunnen rijden. Overvolle busjes (volgeladen met mensen en bagage) wankelden vervaarlijk en kantelden bijna bij het oprijden van de hoge bermrand. Wij kwamen er veilig door, evenals onze truck. De rest van de rit verliep goed en 5 uur na vertrek kwamen we veilig en wel aan op de plaats van bestemming.
We werden verwelkomd met een maaltijd en een ontmoeting met het Desarmes team. Daarna moesten we ons programma wat inkorten. In twee auto’s reden we naar Janvier, vanwaar we een eindje door de bergen wandelden om bij een boomkwekerij te komen. Het comité van de kwekerij legde uit hoe ze de boompjes planten (en laten groeien in weggegooide plastic zakjes die ze op straat vinden; afval ruimen, recycling) en compost maken. De lucht werd donkergrijs en het begon te regenen. We snelden terug naar de auto’s, moesten het verdere bezoek annuleren en zien dat we terugkwamen. Het pad van Janvier naar Desarmes was gelijk in een gladde modderbaan veranderd. Mijn collega in de Landcruiser voor mij glibberde alle kanten op. Ik volgde in de Landrover en moest ook goed sturen om de auto recht te houden.
’s Avonds volgde ik mijn collega Fritzner naar zijn huis in Christant, waar ik zijn vrouw en zoon bezocht. Daarna terug naar de groep en mijn bed weer gespreid op de veranda.
De volgende ochtend gingen we naar de markt. Het was marktdag, zoals elke dinsdag en vrijdag. Vervolgens gingen we met z’n allen naar Valere, waar enkele dames ons lieten zien hoe ze makouts weven (gevlochten manden). Ook vertelde collega Michelet over het biogas systeem dat hij heeft aangelegd en bezochten we de plaatselijke boomkwekerij. Duizenden boompjes worden er elk jaar gekweekt en geplant.

We lieten de Landrover achter in Desarmes en namen de Landcruiser mee terug. We waren nog niet ver, of de auto begon te slingeren. Lekke band. Met teamwork de band vervangen en vervolgens aan de kant van de weg ter reparatie gegeven. Die was echter niet meer te repareren; volledig versleten. Het is hier niet prettig rijden zonder reserveband, maar we moesten het erop wagen. We waren via de bergroute (Mirebalais) naar Desarmes toe gereden en gingen via de kust terug (Saint Marc). Onderweg stopten we bij Obama beach. Genieten van de prachtige natuur die Haïti rijk is; bergen, zon, zee, strand. En lekker eten; verse vis. Het was rustig; behalve wij waren er een aantal VN militairen. We vroegen of ze een dag vrij hadden. Nee, ze hadden dienst in Port-au-Prince… Vandaar dat ze een paar uur ten noorden van Port-au-Prince aan het strand liggen, met alle respect voor de VN… Hun aanwezigheid blijft omstreden, ook omdat het in strijd is met de Haïtiaanse grondwet.
’s Avonds hadden we een afspraak bij PAPDA; Haïtiaans platform voor lobbyen voor alternatieve ontwikkeling. Onze contactpersoon bleek echter weggeroepen te zijn, dus we keerden onverrichterzake weer om.
De volgende ochtend gingen we met collega James naar Pax Christi in Cité Soleil. Daar hebben we meegeholpen met het omspitten van een stuk grond voor een gemeenschappelijke tuin. Of beter gezegd; met pikhouwelen, harken en schoppen afval verwijderen, dat daar jarenlang gedumpt is. Pax Christi benadrukt het belang van vrede, zeker in Cité Soleil, een wijk die zeer slecht bekend staat. Op de t-shirts van hun voetbalteam laten ze teksten afdrukken die verzoening uitdrukken. Het is niet eenvoudig om een slecht imago te veranderen, maar het is bemoedigend te zien wat daar gebeurt. We aten gezamenlijk met de Haïtiaanse werkers en daarna nam James ons mee naar twee huizen die gerepareerd zijn in het kader van een bouwproject met enkele partnerorganisaties voor mensen met een handicap.
De groep wist het wel gezellig te houden en stelde ’s avonds voor om ijs te halen en onze dagelijkse reflectie te houden onder het genot van ijs… Tijdens het verblijf van deze groep, die onder mijn verantwoordelijkheid was, sliep ik ook zelf op kantoor. Een groep goede zangers, die voor elke maaltijd een mooi lied zongen. Ze vermaakten zich prima, hebben veel geleerd, gezien, beleefd, en gelachen. Ze deelden me mee dat ze besloten hebben zichzelf ‘Margots avonturen club’ te noemen…

Zondagochtend droeg ik de groep even over aan collega’s Kurt en Sue, die hen meenamen naar een Mennonieten kerk. Ik ging zelf naar de kerk die ik hier als mijn thuis gemeente ben gaan beschouwen, waar deze zondag mijn petekind Olivier werd gepresenteerd. In de meeste kerken hier is volwassendoop in plaats van kinderdoop. Na de geboorte worden de kinderen opgedragen ten overstaan van de gemeente. Kinderen van God.

We hadden het bezoek aan PAPDA verplaatst en reden voor de tweede maal naar hun kantoor, waar de directeur ons te woord stond. Hij vertelde over hun activiteiten, over democratie, vrije handel, politiek, internationale handelsakkoorden, voedsel (import versus lokale productie), etc. Hij legde uit dat de textielindustrie Haïti weinig goeds doet. Hij noemde twee mogelijkheden voor goede ontwikkeling; ten eerste bedrijven om vruchtensap te produceren voor eigen gebruik en export (Haïti is rijk aan grote diversiteiten fruit, maar importeert liters vruchtensap), ten tweede kunst. Er zijn vele kunstenaars die met steen, metaal, of hout werken, schilderen, etc. Door gebrekkige infrastructuur en slechte wegen (transport) hebben ze echter niet of nauwelijks toegang tot de (internationale) markt.
We bezochten ook partner organisatie FOPJ, waar Polycarpe ons vertelde hoe deze organisatie begon; zij werken met restavèk kinderen, die afkomstig zijn van het platteland en bij gezinnen (geen familie) in de stad wonen, waar ze als slaaf gebruikt/misbruikt worden. FOPJ vangt deze kinderen op, biedt ze onderwijs aan, laat ze via een versneld programma de basisschool doorlopen, leert ze een vak, en werkt met de gezinnen waar ze wonen om de houding van de mensen ten opzichte van deze kinderen positief te beïnvloeden en zo de wortels van het systeem aan te pakken. Ze werken ook met jongeren die in geweld leefden, moordden, etc.

We hebben een hele goede week gehad met elkaar. Veel geleerd, ook van elkaar, afkomstig van verschillende plaatsen en onderdelen van dezelfde organisatie. Een aantal van hen had ik al eerder ontmoet in Akron. Dinsdagochtend 22 februari bracht ik ze naar het vliegveld en ’s middags reed ik naar Desarmes. Van woensdag t/m vrijdag hadden we konbit; teamvergadering. Om iedereen naar Port-au-Prince te rijden was een extra auto nodig, dus vandaar dat ik in m’n eentje naar Desarmes toe reed en de volgende ochtend met het hele team mee terug ging naar Port-au-Prince. Daar hebben we drie goede dagen samen doorgebracht. Er kwam een spreker vertellen over trauma (verwerking, effecten, symptomen). De vergaderingen gingen door tot op avond (connecting peoples). Er is gesproken over projecten in antwoord op de aardbeving, over cholera, aanwezigheid Minustah (VN). ’s Ochtends werd er begonnen met devotie en tussendoor was er tijd voor ontspanning en spel. Op de tweede dag werd de maaltijd bereid door de heren. Alle mannen in de keuken; een vrij unieke gebeurtenis. De maaltijd werd een mengelmoes van culturen en landen; wat Haïtiaanse ingrediënten, Amerikaans, Canadees, Keniaans, etc. Alternatieve chili. Verder hebben we het gehad over duurzame landbouw en leerdoelen en hielden we een demonstratie met een vuurblusser. Er zijn de afgelopen weken drie nieuwe collega’s bijgekomen; een Haïtiaan voor accounting en administratie, een Amerikaans echtpaar voor connecting peoples.

Zondags worden er regelmatig koren uitgenodigd om te komen zingen in de kerk. Zo was er laatst een groep van 5 jongemannen die optrad; vier broers en een vriend. Ze zongen a capella, zonder instrumenten. De hele kerk ging uit z’n dak bij het horen van deze heren. En terecht; onvoorstelbaar hoe zij zongen en hoe ze met hun stemmen de geluiden van vele instrumenten nabootsten. Zulke zangers zouden een kans moeten krijgen om internationaal bekend te worden!

Ook afgelopen zondag waren er koren; dit keer maar liefst vier verschillende. Het was feest want de vrouwenbond van de kerk bestond 33 jaar. De dominee preekte over je levensbestemming in eigen handen nemen; als voorbeeld noemde hij dat als je werk wilt vinden, ga dan op pad en zoek! Op den duur zul je het vinden, maar niet als je in huis blijft zitten kniezen. Neem het heft in handen. Bid, maar handel ook. Een treffende boodschap.
Elke zondagavond is het momenteel feest, ter voorbereiding op carnaval. De wegen zijn geblokkeerd met muziek en optochten; trommels, boxen, zang, dans, kostuums. Rara worden deze banden genoemd. Volgende week is het hoogtepunt. Vorig jaar was carnaval afgelast, dit jaar wordt er weer feest gevierd.

Afgelopen weekend ben ik weer bij het kindertehuis Chetimyl geweest. Dat wordt met giften herbouwd. De fundering is gelegd, de muren van de begane grond staan er. De kinderen raken me telkens weer. Vania, de ‘moeder’ van de 54 kinderen, leidde ze in gezang en gebed. Daar stonden de kinderen, met gesloten ogen, vol overtuiging te zingen in gebed. Er straalt vreugde van ze uit, ondanks de situatie waarin ze leven.

De afgelopen weken loopt er weer veel anders dan gepland. Bijna niets gaat zoals verwacht. Temidden van dat alles blijven we hopen, geloven, liefhebben en vertrouwen. Flexibel, niet gefrustreerd. Vriendelijk, respectvol, elkaar willen begrijpen, met elkaar willen samenwerken. Blijmoedig, geduldig, tevreden. Zo zou het moeten zijn.

Vannacht rond 4:15 uur schrok ik wakker. Het hele huis schudde en trilde, de ramen rammelden. Een aardbeving. Nadat het trillen stopte, realiseerde ik me dat ik opnieuw bleef waar ik was; in mijn bed. Dit keer merkte ik ook op wat me de vorige keer niet opviel; alle honden blaften. Voor de tweede keer in dat huis leef ik een aardbeving. Iedereen heeft het erover vanochtend.