Dialoog met corporaties in Noordwest Haïti

Goede Vrijdag liep ik het pad uit waaraan we wonen, om via Route Delmas naar de taptap stop te lopen. Net toen ik Route Delmas kruiste, kwam het begin van een optocht langs. Lange rijen mensen die zingend over de dood van Jezus en Zijn verlossing over straat gingen. Haïti een onchristelijk land? Verre van. Waar zie je mensen Paasliederen zingend over straat gaan en het verkeer voor ze uitwijken? ’s Avonds kerkdienst, van vier tot acht uur. Pasen en de Heilige week eraan voorafgaand is een belangrijk feest in Haïti. Paaszondag een bijzondere dienst, met optreden van een volwassenkoor en een kinderkoor. Zoals gewoonlijk was de kerk overvol. Buiten staan nu ook banken onder een tentdoek, maar nog zijn er zitplaatsen te weinig. Het was de verjaardag van een huisgenoot, wat gevierd werd met o.a. vers geslachte kip en taart. Pasen is ook een periode waarop veel ‘rara’ optochten op de been zijn, waarbij mensen met zelfgemaakte toeters en andere instrumenten zingend, musicerend en dansend over straat gaan. Een gebeurtenis die wortels heeft in de optochten die feest vierden ten tijde van Jezus’ gevangenname, maar ook met wortels in voodoo.

SKDE, partner organisatie van CWS, werkt o.a. met een twaalftal landbouw corporaties in de departementen Noordwest en Artibonite. Vorige week woensdag, 11 april, vertrokken Cher Frère en ik samen richting het Noordwesten om een bezoek te brengen aan een aantal van de corporaties. Het heeft de laatste weken veel geregend in Port-au-Prince en we vertrokken dan ook met regen, ongewoon voor overdag. We overnachtten in Gonaïves, waar we elk onze kamer deelden met een ontelbare hoeveelheid muggen. De volgende ochtend reden we in alle vroegte verder naar Jean Rabel. Na zeven maanden droogte was het net een paar dagen eerder begonnen te regenen, waardoor de kortste route al niet meer begaanbaar was. Na flink heen en weer geschud te zijn op slechte wegen in een mooie omgeving, bereikten we de corporatie KOFEJ buiten het dorp Jean Rabel. We ontmoetten een deel van de leden in het pas gebouwde kantoor, eveneens gefinancierd door CWS. Het doel van ons bezoek was een dialoog met de leden, om te zien waar ze waren toen ze startten, waar ze nu zijn en waar ze in de toekomst naartoe gaan. De corporaties worden begeleid door SKDE, gefinancierd door CWS. Een bedrag wordt besteed aan microkredieten, waarmee vrouwen veelal producten inkopen en verkopen en mannen dieren kopen en fokken, of land om te bewerken. Met de opbrengst betalen ze schoolgeld voor hun kinderen, of dokterskosten als ze ziek zijn. Via de corporatie zijn ook huizen gerepareerd na de aardbeving, eveneens gefinancierd door CWS als een manier om decentralisatie te stimuleren. Veel mensen die hun huis verloren in de aardbeving gingen terug naar hun geboorteplaats. Een aantal van hen is later weer teruggekeerd naar Port-au-Prince, om hun school af te maken, of om in aanmerking te komen voor de hulpverlening daar. Juist daarom hebben wij huizen gerepareerd in het Noordwesten, zodat mensen een aanleiding hebben om te blijven en de druk op de hoofdstad wat afneemt. In deze corporaties zijn ongeveer de helft van de mensen gebleven.
Na orkanen zijn er zeildoeken gegeven en voedselpakketten, evenals sanitaire benodigdheden. De corporatie krijgt via SKDE eveneens training op gebied van natuurrampen, management van microkrediet, vreedzame oplossingen van conflicten, zorg voor dieren, etc. De leden van KOFEJ noemden SKDE hun ‘vader’, die veel voor hun gedaan heeft. Tegelijk blijft er behoefte bestaan aan verbeterde kwaliteit van huizen en ook aan latrines. Cholera heeft ook hier intrede gedaan.
Door de lange periode van droogte zijn veel oogsten verloren gegaan en is er honger in het Noordwesten. Dat was ook voor ons merkbaar, want we konden met moeite één maaltijd per dag vinden.

Tegen de tijd dat we Jean Rabel zouden verlaten, na een goed gesprek met de leden van KOFEJ, was het begonnen te regenen. De onverharde wegen veranderden onmiddellijk in snelstromende rivieren. We waagden toch de rit naar de volgende corporatie; KABM, gevestigd in Corail. De laatste helling was echter teveel gevraagd, zelfs voor de vierwiel aangedreven Toyota Landcruiser. Na vele vergeefse pogingen om de gladde modderbaan op te komen, ben ik uiteindelijk te voet door de modder naar boven gegaan, samen met de voorzitter van KABM. Onze dialoog is ook een manier om erachter te komen in hoeverre het doel is behaald om de corporaties tot zelfstandige, onafhankelijke, autonome corporaties te begeleiden, die in de toekomst op eigen houtje verder kunnen, ook al zou alle externe hulp wegvallen. Dat dat doel bereikt is, wordt duidelijk gemaakt door de opmerking: “Wij hebben al middelen ontvangen, dus wij zullen niet meer terugvallen in ellende.” Wat overigens niet wegneemt dat ook hier nog genoeg nood bestaat; honger, gebrek aan latrines en goede huizen. Ook geven de leden aan dat al zou de financiële steun wegvallen, advies altijd welkom zal blijven.
Van Corail reden we naar Mare Rouge, waar we de nacht doorbrachten in een privé huis dat als soort gastenverblijf gebruikt wordt. Een olielamp staat op het tafeltje in mijn kamer, aangezien er geen elektriciteit is.

Vrijdagochtend vervolgden we onze rondrit met een bezoek aan corporatie KED in Dipre. Deze afkorting staat voor ‘Corporatie Hoop voor Morgen’. Het is bemoedigend te zijn dat er echt wat gebeurt, en des te mooier dat de bevolking zelf zo concreet en duidelijk aan kan geven wat voor verschil de corporatie maakt in hun gemeenschap en leven. Dat SKDE en CWS anders functioneren dan andere organisaties, blijkt wel uit het feit dat er weliswaar gedurig andere organisaties langskomen, maar die zijn vaak enkel geïnteresseerd in tijdelijke, korte termijn projecten en willen niet investeren in iets duurzaams of problemen oplossen, wat juist wel de visie van de corporaties is. Ook hier kwamen aan bod de trainingen die SKDE geeft, maar ook zaden/landbouw, dieren, reparatie van huizen. Voorheen raakte men land kwijt aan grootgrondbezitters, als men tegen een hoge rente geld leende en verplicht werd land te verkopen om de lening terug te kunnen betalen. Met de 3% rente van de corporatie hoeft dat niet langer, vele malen minder dan de 10% of 20% die elders gerekend wordt. Bovendien blijft de rente binnen de corporatie en doet het kapitaal toenemen, wat enkel ten goede komt van de leden.
Een andere basistraining, maar heel belangrijk, is dat leden de kans krijgen om te leren lezen en schrijven, waar velen in hun jeugd niet toe in de gelegenheid gesteld werden. Ook de situatie van water kwam aan bod, hoe het met de kinderen ging, de relatie met lokale overheid (die hulp komt vragen in plaats van geven), etc. Ook hier spreekt men de wens uit dat zij op een dag anderen zullen kunnen steunen, net zoals anderen nu hen steunen. Naast het kantoor van KED staat een gebouwtje waar gereedschap, voedsel en bouwmateriaal verkocht wordt. Er zijn eveneens enkele boomkwekerijen in de gemeenschap, die bijgehouden worden door de bevolking. Een groot stuk land dat voorheen kaal was maar nu vol jonge bomen staat, is een prachtig bewijs van de effectiviteit hiervan.

Onder een dreigend grijze lucht reden we naar Nan Jil Lamontay, verwachtend dat het zou gaan regenen. Het bleef echter voornamelijk bij harde wind en kou, dus kregen we lange mouwen te leen van onze gastheer- en vrouw bij wie we de nacht doorbrachten. Nadat iemand een paar kokosnoten van een boom gehaald had en voor ons opengehakt zodat we de kokosmelk konden drinken, dachten we dat we de dag verder zonder eten zouden doorbrengen, want ook hier is de honger groot, maar toch kregen we ’s avonds nog een eenvoudige, smakelijke maaltijd voorgezet, plus melk vers van de koe. ’s Middags liepen we een ronde door het dorp en bezochten enkele gezinnen. Twee van de dames kwamen later langs, voor een persoonlijk interview om te horen wat de corporatie KRCLJ voor hen heeft betekend en wat de rol van de corporatie is in de gemeenschap.
We gingen een (voor hier) erg koude nacht tegemoet, waarbij we rillend diep weggedoken lagen onder het laken. Het bleef hard waaien. Toen we zaterdagochtend met de leden van KRCLJ bijeenkwamen in hun nieuwe gebouw, verschenen ze allemaal in lange mouwen. Ze vertelden over de trainingen die ze volgen, over hoe ze eindelijk hun naam hebben leren schrijven, terwijl ze als kind nooit naar school zijn geweest. De corporatie doet veel voor ze, is hun redding in de nood van de huidige droogte. De leningen stellen ze in staat om producten te verkopen, waardoor de kinderen toch naar school kunnen. Maar door de honger die er heerst in de droogte, gaan de kinderen met een lege maag naar school. Het is moeilijk concentreren en leren met een lege maag. De lesuren zijn dan ook verminderd. Ze vertellen dat hun huizen gerepareerd zijn na orkanen en de aardbeving. Er is een goede leider in de gemeenschap en er is veel positieve verandering. De getuigenissen doen zelfs Cher Frère de tranen in de ogen springen, die toch al jarenlang met ze werkt. Er bestaan echter ook nog vele moeiten; het is ver lopen om water te halen. Er is geen kliniek in de nabije omgeving en bij ziekte moet urenlang gelopen worden.

Als vijfde en laatste brachten we een bezoek aan KPPG, in Ti Rivyè Glasy. Drie mannen draaiden een grote lap deeg door een molen in de bakkerij; de vlammen van het houtvuur verwarmden de oven. Een vrouw vertrok met een mand broodjes op haar hoofd, voor de verkoop. Geiten en kippen scharrelden rond, eveneens onderdeel van een project van SKDE/CWS; fokkerij. Terwijl we wachtten op de leden, luidde de voorzitter nog eens de gong om de dorpsbewoners te roepen; met een steen sloeg hij op een in een boom hangende autovelg. De mensen benutten de regen die net twee dagen tevoren was gevallen, om te planten. Een aantal andere leden waren naar de markt en weer anderen hadden vernomen dat een priester van Dipre in het dorp was om rijst tegen de halve prijs te verkopen, om zo wat verlichting te brengen in de moeilijke situatie. Intussen hadden we opnieuw een informatief en goed gesprek met de leden. Vele ouders hebben een kind op school in Port-au-Prince; een investering in de toekomst. Het overlijden van deze kinderen (in de aardbeving of anderszins) is een dubbel verlies, doordat ze ook hun investering in het onderwijs van dit kind kwijtraken.

“We zijn als riet; we buigen maar we breken niet.” En ze hebben heel wat wind te trotseren, heel wat moeite en zorgen waaronder ze gebukt gaan, waaronder ze gebogen gaan. Het is dor en kaal na deze maanden zonder regen. Toch straalt er een ruimte en rust af van de bergen, van het volk. Met een warm brood als middagmaal, vers uit de oven, vingen de terugweg aan over de onverharde wegen van het Noordwesten, via Anse Rouge de kust langs naar Gonaïves, met hier en daar mensen die zout winnen uit het zeewater. De wegen zijn momenteel bitter slecht, slechter dan andere keren. Na het vorige regenseizoen zijn de gaten nog niet weer opgevuld. We constateerden dan ook al gauw dat een schokdemper het begeven had.

Na een overnachting in Gonaïves, kwamen we de volgende dag weer terug in Port-au-Prince, waar het meer regent dan in het Noordwesten. Deze week gewerkt aan een verslag van de bevindingen tijdens onze dialoog met de corporaties. Positief. Heel bemoedigend te zien dat de capaciteiten van de corporaties werkelijk vergroot zijn. ’s Avonds een aantal KDRe vergaderingen en met de huishouding op bezoek bij een jarige neef die 5 werd. Verder twee keer naar MCC; de ene keer een gesprek over hulpgoederen/logistiek met een nieuwe medewerker, de andere keer een afscheidsfeest van oud-collega Sue.

Dinsdagochtend om kwart over zes stond ik voor de deur van een polikliniek. Helaas voor mij kwam ik als zevende aan en er werden maar zes nummers gegeven en mensen geaccepteerd die dag. “Kom morgen maar terug.” Dus de volgende ochtend stond ik er al om half zes en was ik nummer twee. De huidarts komt pas om half acht. Intussen even wat andere dingen geregeld en vervolgens met een boek plaatsgenomen in de wachtkamer. Er gingen toch nog twee mensen voor ons, maar eindelijk was ik toch aan de beurt. Drie verdovingen en vervolgens zijn er drie bulten/wratten weggebrand. Om kwart over negen stond ik eindelijk weer buiten.

Donderdag bezocht ik samen met ASR de organisatie Lavi Timoun (Leven van Kinderen) in de wijk La Saline. Daar bieden ze versneld onderwijs aan voor restavèk kinderen en kinderen die in zeer moeilijke omstandigheden leven en niet eerder naar school zijn geweest. Zo krijgen deze kinderen, ondanks hun hogere leeftijd, toch de kans om in drie jaar tijd de basisschool af te ronden. Daarnaast begeleidt Lavi Timoun de families waar de kinderen wonen en mobiliseren ze mensen om geweld en mishandeling tegen te gaan. Op de terugweg stond het verkeer muurvast. We hebben de file maar benut om een overeenkomst door te nemen en te tekenen.

En zo blijft Haïti doorstrijden in het leven, ondanks honger en politieke onrust, ondanks schietpartijen en geweld. “We zijn als riet; we buigen maar we breken niet.”