Update uit Haïti

Een update van mijn vrienden in Haïti.

Het is bijna niet te vatten maar toch waar: de situatie is nog meer verslechterd sinds mijn vertrek in januari. De bendes blijven hun gebied uitbreiden. Scholen moeten sluiten, de straten zijn akelig leeg. Bendeleden zijn de school binnengegaan waar een zoon van vrienden naartoe gaat. Gelukkig hadden de docenten al vernomen dat de bendeleden op pad waren en hadden ze de kinderen op tijd naar huis kunnen sturen. Handels worden leeggeroofd. Een priester nabij Fort Jacques die dapper zijn school had geopend op 4 oktober, de dag dat het Ministerie van Onderwijs had bepaald als eerste schooldag, ook al bleven toen vrijwel alle scholen gesloten, heeft nu alsnog moeten sluiten. In oktober en november zette hij door, al waren er maar vijf of tien leerlingen. Nu heeft hij geen keus. De politie zit de bendeleden in de vallei op de hielen, waardoor ze de bergen in vluchten en in Fort Jacques terechtkomen. Een vriend schreef: “Ik volg wat er gebeurt in het land en ik zie mensen elke dag armer en wanhopiger worden.” Het zijn ongekende gebeurtenissen. “Haiti is op een niveau gekomen dat ik nooit eerder heb gezien. Een land op de rand van burgeroorlog.”

Het zijn hartverscheurende berichten. Kinderen die niet naar school kunnen. Vrienden die hun huis moeten verlaten wegens bendegeweld. Ze zoeken een toevlucht bij familie, met meerdere gezinnen opeengepakt in een kleine woning. Inmiddels hebben al meer dan 155.000 mensen hun huis verlaten wegens geweld. Zieken proberen geld bijeen te vinden voor operaties. Vier maanden na een onderzoek krijgt iemand eindelijk de resultaten van een biopsie, die kanker aantonen. Organisaties, winkels, scholen en burgers ontvangen dreigbrieven van bendeleden die dreigen hun bezittingen te vernielen, hen te ontvoeren of vermoorden als ze geen geld betalen.

Bendeleden vallen bussen met passagiers aan, beroven, ontvoeren, verkrachten passagiers. Een 10-jarige leerling werd doodgeschoten terwijl hij gewoon in de klas zat, op een school in Liancourt. Hetzelfde overkwam een docent in Port-au-Prince, die een kogel in zijn nek kreeg terwijl hij les gaf. Andere scholen worden binnengedrongen door bendeleden, die soms de inboedel vernielen en het functioneren van onderwijs op deze manier danig verstoren.

Bij Fort Jacques werden een chauffeur van de Nationale Televisie van Haïti, zijn broer en twee andere jongemannen doodgeschoten door bendeleden, niet ver van hun huis. Elke dag klinken er schoten, zijn er doden te betreuren. Het huis van andere bekenden is door bendeleden ingenomen. De honden zijn meegenomen, de inboedel is buitengezet. Mensen zijn letterlijk ontheemd. Het politiebureau van Fort Jacques is in brand gestoken.

In de provincie Artibonite is de situatie ook zeer zorgelijk. Estère ligt op de route van Port-au-Prince naar Gonaïves, een route die ik vele malen afgelegd heb. Bendeleden zaaiden er paniek door vele schoten te lossen. Ze hebben meer wapens en mankracht dan de politie. In een ander dorp werden diverse huizen over de kop gehaald, waarbij diverse doden en gewonden vielen.

In de wijk Carrefour Feuilles vielen bendeleden een station van het elektricteitsbedrijf binnen, kwaad omdat hun wijken geen elektriciteit hadden. Daarop hebben ze de inboedel gesloopt en meegenomen. Het gevolg is uiteraard dat er nu helemaal geen stroom geleverd meer kan worden door deze vestiging. 50 man zijn Wahoo Bay Beach binnengedrongen, een van de resorts langs de kust, waarbij bedden, televisies, etc., zijn meegenomen dan wel vernield.

Zelfs als mensen hun heil zoeken in het buitenland, blijven ze niet voor gevaar en risico’s gespaard. Een bus migranten in Panama kwam terecht in een ravijn. 41 passagiers stierven, onder wie 16 Haïtianen. Ook in Port-au-Prince en omgeving leiden ongelukken tot slachtoffers. Zes passagiers stierven toen een busje in een ravijn terechtkwam. 127 migranten werden onderschept bij de Bahamas, toen ze per boot illegaal probeerden over te steken naar Amerika.

Mensen zijn gestresst, dat moge duidelijk zijn. Mijn buren, vrienden en oud-collega’s vertellen me wat het met hen doet. Teveel slecht nieuws, een land dat op z’n kop staat, op z’n vestingen staat te schudden. Het is mooi om dagelijks met hen in contact te blijven, daar ben ik dankbaar voor, maar het is ook heel heftig wat er gaande is. Ze weten dat het voor mij belangrijk is om de waarheid te horen, al is die moeilijk en al worden we er intens verdrietig van.

De wijken en plaatsen die me zo bekend zijn, waar ik zo vaak kwam, zijn nu het terrein van bendes. Mijn woon-werk route van Kenscoff via Duplan en Soisson, de alternatieve route via Thomassin, Laboule, Pelerin, tevens de route naar de kerk. De wijk waar ik meerdere jaren heb gewoond, Meyot. De wijk waar mijn oud-collega woont, Diegue. Ook hij heeft zijn huis moeten verlaten. De dorpen Greffin en Duvier en de route er naartoe via Marlique, waar ik in het verleden mooie momenten heb doorgebracht en heerlijk heb gewandeld, een omgeving die aanvoelt als vredig, afgelegen, landelijk, weg van de stad. Ook daar hebben kennissen hun huis moeten verlaten. In december hebben we een heerlijke dag gehad op de motor van Fort Jacques naar La Porte. Nu is dat ondenkbaar. In korte tijd is de situatie weer verslechterd. Ik kan er niet bij.

Ontvoeringen blijven doorgaan. De directeur van het Ministerie van Jeugd, Sport en Civiele Actie werd ontvoerd, een inspecteur van de politie, een docent van het Lyceum La Saline, samen met zijn vrouw en kind. Ik ben meermalen bij deze school geweest, waarmee we een samenwerking hadden. Verder een leider van Eglise de Dieu de Lalue, na de dienst op zondag, de chauffeur van IBESR, een overheidsorgaan van sociale zaken, een groep missionarissen die kwamen evangeliseren bij bendeleden in Liancourt, zes medewerkers van Ti Malice, een radio presentator en politieagent. In het nieuws werd melding gemaakt van tenminste 80 ontvoeringen in slechts 48 uur tijd, allemaal in Port-au-Prince, steeds meer in wijken die voorheen gespaard bleven.

In twee maanden tijd werden 10 artsen ontvoerd. Diverse ziekenhuizen hebben moeten sluiten, waaronder het ziekenhuis Albert Schweitzer in Deschapelles, nabij Desarmes. Artsen zonder Grenzen heeft een tweede vestiging moeten sluiten, in Cité Soleil. Het enige instituut dat autopsies kan verrichten namens het Ministerie van Justitie functioneert al twee jaar niet meer. De laatste tijd hebben bovendien vele artsen het land verlaten, door het huidige programma van Amerika om migranten te ontvangen die gesponsord worden door iemand in Amerika. Onder hen is ook een bekende van me. Uiteraard heeft dit nadelige gevolgen voor de gezondheidszorg, aangezien er onvoldoende artsen zijn.

Zelfs de natuur staat letterlijk in brand. Vele hectares van de nationale parken Forêt des Pins en Macaya zijn verloren gegaan. Inflatie blijft stijgen, de gourde blijft waarde verliezen. De helft van de bevolking heeft te weinig voedsel.

Een dominee van een kerk in Laboule 10 is doodgeschoten bij Pelerin 2. Hij was familie van de familie Nelson, bij wie ik naar de kerk ging, in Laboule 12. Sinds 9 maart blijven de deuren van deze kerk gesloten. De activiteiten waren al flink verminderd, teruggebracht tot enkel de diensten op zondag en donderdag. Nu is de kerk volledig gesloten. Het is te risicovol voor gemeenteleden om naar de kerk te komen. Ook bestaat er een risico dat de leden die per auto komen, van hun auto beroofd worden, of van hun leven. Vele gemeenteleden hebben hun huis moeten ontvluchten. In de kerk in Drogeham werd gedankt voor de kerkdeuren die open stonden, dat ons niet belet werd om binnen te komen. Mijn hart gaat uit naar mijn andere thuisgemeente, waar de deuren gesloten blijven en mensen wel belet wordt om binnen te komen.

Een andere dominee, eveneens een bekende, werd thuis overvallen. Hij is de neef van mijn buren en verantwoordelijk voor de kerk in Guibert. Bendeleden hadden het op hem voorzien, maar konden zijn poort niet platrijden. Ze moesten een aanloopje nemen en haalden daarvoor eerst de poort van de overbuurman uit z’n voegen. Die buurman is een politieagent. Dat werd de redding van de dominee. De agent riep hulp in en de bendeleden werden verdreven, nadat ze de honden hadden doodgeschoten en alle ruiten hadden kapotgeschoten (waar ijzeren tralies voor zitten). Dit gebeurde in Duplan, vlakbij Fermathe, mijn woon-werkroute.

Intussen mag ik nog wat helpen met schrijven van verslagen voor Haïti. Na vele maanden kunnen er eindelijk weer materialen geleverd worden om de bouw van huizen en waterreservoirs voort te zetten, hoewel cement en betonijzer nog niet beschikbaar waren. Er zijn eveneens lesmaterialen verschaft in een aantal scholen. De geiten die in het Noordwesten en Pestel verstrekt zijn, beginnen al jongen te krijgen. Tegelijk is het een hele opgave om de dieren in goede gezondheid te houden, wegens de extreme droogte. Dit heeft ook miskramen tot gevolg bij de dieren. Water is zeer schaars. Een vrouw kon geen koffie maken omdat ze geen water had. Een school had wel alle ingrediënten om een lunch te verschaffen, maar geen water. Het was al een probleem om in Pestel water te krijgen, maar nu de reservoirs in de aardbeving verwoest zijn, is het probleem nog groter geworden. Douchen, kleren wassen, de vaat doen, drinkwater; het is allemaal lastig. Ik ontvang dan ook vanuit diverse hoeken in het land berichten van mensen over de gevolgen van de droogte. In het Noordwesten waren zaden verstrekt, maar helaas zijn de oogsten mislukt, wederom door de droogte. De bananen en ricinusolie planten hebben het wel overleefd. “Mensen leven zonder hoop. Normaalgesproken zouden ze op deze tijd van het jaar al geplant hebben. We leven in geloof.” In Pestel hebben oud-collega’s op eigen intitiatief zakjes drinkwater verstrekt aan een aantal gezinnen, vooral ouderen. De droogte leidde ook tot vertraging bij de bouw, want zonder water kan er niet verder gewerkt worden. Juist op dit moment mag de bouw van enkele reservoirs afgerond worden, werk dat als kostbaar en waardevol enorm wordt gewaardeerd.

Dankzij giften die via de kerk in Drogeham binnengekomen zijn, kan er een extra huis gebouwd worden in Pestel. Mijn oud-collega’s bezochten een gezin dat met 7 personen op een oppervlak van 12 m² woont. Hun huis is echter al tijdens orkaan Matthew vernield en daarom kwam de familie niet in aanmerking voor herbouw met fondsen voor de aardbeving. Gelukkig was er genoeg geld binnengekomen via Drogeham om deze familie aan een nieuwe, veilige woning te helpen. Het is ook bemoedigend dat CGK de steun aan Church World Service blijft voortzetten. Tijdens een mooi gesprek met CWS en diaconaat CGK mocht ik het contact overdragen. Er wordt eveneens gebouwd aan de school in Dos d’Âne. De grond moet verstevigd worden, dus wordt er eerst grond uitgegraven, om stevigere grond toe te voegen. Tegelijkertijd wordt er zand opgegraven in de rivier. Daarvoor heeft het Ministerie van Openbare Werken materieel beschikbaar gesteld. Een mooie samenwerking met de overheid.

Temidden van dit alles we in een Bijbels dagboek over ‘geen zorgen’. Hoe is dat mogelijk met zulk nieuws in Haïti? Mijn hoofd zit vol van alle moeites en ongerechtigheid en problemen en hoe slecht het gaat in Haïti. Elke dag staat hier eten op tafel, vaak met een diversiteit aan keuzemogelijkheden. We kunnen zomaar ergens naartoe gaan, rijdend, fietsend, lopend, met openbaar vervoer, zonder eerst te informeren of het wel veilig is. Er zijn geen wegblokkades. Bij ziekte wordt er zomaar een ambulance gebeld en ontvang je de benodigde zorg, of je geld bij je hebt of niet. Alle benzinpompen hebben brandstof. Het droevige nieuws uit Haïti weegt zwaar, het drukt terneer. Al ben ik er lichamelijk niet, dat wil niet zeggen dat het me niet raakt.

Als ik mooie architectuur zie, denk ik aan een bevriende architect in Haïti, maak een foto en deel die met hem. Als ik bananen zie liggen, denk ik aan m’n vrienden met wie ik bananen deelde als m’n buurvrouw een tros van de boom geoogst had en aan mij kwam brengen. Per video kon ik een kleine vriend van me feliciteren die 4 jaar werd. Mijn buurjongetje vraagt zich af waar ik gebleven ben. Ze herinneren me aan de voorrechten die we hebben in Nederland, zoals toegang tot gezondheidszorg, veiligheid, onderwijs. In ziekenhuizen sterven geen mensen wegens gebrek aan elektriciteit, handschoenen, artsen, of omdat ze geen geld hebben. Waardeer het leven en alle voorrechten die we hebben. Tegelijk zeggen ook zij dat ze elke dag de tijd nemen om alles te waarderen wat God hen geeft. Er is altijd een reden om God te loven, al gebeuren er dingen die we niet begrijpen. We denken aan elkaar, bidden voor elkaar. Het sluit aan bij een preek van laatst in Drogeham, uit Psalm 23:4: ik zal geen kwaad vrezen. Niet omdat er geen dreiging of gevaar is, maar omdat God bij ons is.