Scholen en kerken open, impact COVID-19 op ouderen

Normaalgesproken loopt de zomervakantie hier van ergens in juni tot begin september. Dit jaar echter zijn de eindexamenklassen op 10 augustus begonnen en de andere klassen op 17 augustus. Niet voor het nieuwe schooljaar, maar voor het nog onafgeronde vorige schooljaar. Veel scholen, vooral in de steden, zijn pas in december of januari opengegaan wegens politieke onrust die het land eind vorig jaar 2.5 maand platlegde. Vervolgens gingen alle scholen in maart dicht wegens COVID-19. De noodsituatie is eind juli niet verlengd, waarop de opening van scholen, kerken en bedrijven begon. Wel blijft de grens met de Dominicaanse Republiek nog gesloten. Het Ministerie van Onderwijs heeft een herzien rooster opgesteld, maar elke school schijnt te doen wat ze willen. Bovendien zit er ook een tegenstrijdigheid in de communicatie van het Ministerie van Onderwijs, aangezien het huidige schooljaar tot november door zou moeten lopen, terwijl het nieuwe schooljaar in september begint. Los daarvan hebben de docenten enorm te lijden. Ouders moeten schoolgeld betalen voor vijf maanden waarin de school dicht zat en niets met de leerlingen gedaan werd. Docenten krijgen niet of weining uitbetaald. De overheid heeft aangekondigd een aantal docenten 2000 gourdes te betalen, minder dan 20 euro, voor vijf maanden. Dat is een schop tegen het zere been. Diezelfde overheid schatte in februari dat een gezin van vijf personen minimaal 11.000 gourdes (ruim 100 euro) nodig had enkel voor voedsel. Wat kan 2000 gourdes voor 5 maanden dan doen? Salarissen van docenten liggen schrikbarend laag. Een zo belangrijk beroep wordt zo ondergewaardeerd, met salarissen tussen 4.000 en 13.000 gourdes (tussen de 37-122 euro). Als daarvan 11.000 gourdes (100 euro) naar eten gaat, dan blijft er dus niets over voor een docent om zelf z’n kinderen naar school te sturen of kleding te kopen of onderdak te betalen of gezondheidszorg.

Mondkapjes zijn verplicht gesteld op de scholen. Met overvolle klassen en weinig ruimte is het onmogelijk om afstand te houden. Sommige scholen hebben daarom de leerlingen in groepen verdeeld en laten elke groep 2 dagen per week naar school komen. Andere ontvangen gewoon alle leerlingen tegelijk, met vier leerlingen op een bank. Geen afstand dus. Bovendien hebben ouders het financieel zo moeilijk, dat als ze al het geld zouden hebben dat nodig is om een mondkapje te betalen, er wel grotere prioriteiten zijn dan een mondkapje. Eten bijvoorbeeld. Kinderen gaan zonder eten naar school en komen hongerig weer thuis.

Er is zes weken lang geen elektriciteit geweest. Na die zes weken kwam er 5 minuten stroom... Sindsdien blijft het zeldzaam, misschien eens per week of per twee weken. Het platteland is sowieso niet verbonden met het elektriciteitsnetwerk maar nu zitten ook de steden zonder. Er is onenigheid omtrent de nieuwe directeur van Electricité d’Haïti. De toegang tot het kantoor van het elektriciteitsbedrijf was dichtgelast. Bovendien was er de afgelopen periode weer geen diesel en dus konden de generatoren van het elektriciteitsbedrijf niet draaien. In de sociale media verschenen karikaturen van telefoons die opgeladen worden aan een kaars, of een kaars in een gloeilamp, om de spot te drijven met de situatie. Normaalgesproken wordt de president zelf wel voorzien van elektriciteit, maar het was nu zover dat hij live een toesprak gaf op televisie en toen viel de stroom uit... Het volk heeft zich daar onbedaarlijk over vermaakt. Weg live toespraak. Het gebrek aan diesel leidde tot lange files bij de weinige pompen waar wel diesel te verkrijgen was. Die pompen schijnen eigendom te zijn van de vrouw van de president. Er zijn de afgelopen periode nieuwe pompen gebouwd, dus aan pompen tegenwoordig geen gebrek, maar aan brandstof nog steeds wel.

De president heeft nieuwe burgemeesters benoemd in het hele land, aangezien er nog steeds geen verkiezingen gehouden kunnen worden. Dit zijn voornamelijk vrienden van de president. Het volk is het niet eens met de benoemingen en heeft dat geuit door wegblokkades.

Er zijn nu negen bendes die samenwerken onder een nieuwe naam. Ze willen zich zelfs officieel laten inschrijven. De leider is een voormalig politieagent. Het geweld gaat door. Gewapende overvallen, ontvoeringen, maar ook een toename in moorden. Twee baby’s zijn slachtoffer geworden van schietpartijen. Een van hen bevond zich in een busje dat passagiers vervoerde en met kogels doorzeefd werd. Een student doodgeschoten, een radio presentator, agenten, maar wat nog de meeste verontwaardiging opriep in binnen- en buitenland: een top advocaat, doodgeschoten in de tuin van zijn huis. Hij had zich de laatste tijd uitgesproken omtrent een nieuwe grondwet en over te houden verkiezingen. Het wordt heel eng als een advocaat neergeschoten wordt die zich uitspreekt tegen onrecht.

Ook op een andere, ongelukkig manier vallen er doden. Toen we op een ochtend Roseline thuis ophaalden, lag er een man levenloos op de stoep. Hij was getroffen door een omgevallen elektriteitspaal. Er is geen stroom en hij wordt gedood door een hoogspanningskabel. Verder is er een boot gezonken tussen Saint Louis du Nord en het eiland La Tortue. De boot was te volbeladen en had geen toestemming om uit te varen wegens harde wind maar vertrok toch. Dat heeft aan 17 mensen het leven gekost. We kregen eveneens berichten van partner organisaties die familieleden verloren; een neef, een broer, twee nichten. En van een van hen werden op ochtend de beide kinderen van zijn broer dood thuis aangetroffen, overleden na overgeven. Hun moeder lag in coma. Doodsoorzaak onbekend. Wat een drama.

Om levens te redden van zieken die bloed nodig hebben, vraagt het Rode Kruis om donateurs. Ik ging er laatst weer naartoe om bloed te donoren. Het duurde erg lang voordat ik er kwam, want het verkeer stond muurvast. Ik kwam uiteindelijk langs nasmeulende autobanden en kwam er zo achter dat er weer protesten waren geweest. De zaal bij het Rode Kruis zat weer vol mensen met een koelbox in de hand om bloed te komen halen voor een familielid. Dat krijgen ze pas mee nadat er door minstens 3 mensen bloed is gedoneerd, om zo de voorraad op peil te houden. Het blijft droevig dat hier zo’n gebrekkige gezondheidszorg is.

Intussen proberen we ons werk voort te zetten. In de afgelopen maand was ons gevraagd door de organisatie Help Age, gericht op ouderen, om een enquête te houden over de impact van COVID-19 op ouderen. Deze enquête is door hen in meerdere landen gehouden. We vertaalden de enquête in het Creools en vroegen vier organisaties om elk 60 personen te interviewen; 120 in het Noordwesten en 120 in Port-au-Prince. De training voor de enquêteurs in het Noordwesten moesten Patrick en ik telefonisch geven. Dat viel nog niet mee, aangezien er slecht telefonisch bereik is. We hebben mondkapjes en hand sanitiser aangeschaft voor alle enquêteurs en deelnemers. Voor de enquêteurs van Port-au-Prince hebben we twee training sessies gehouden op kantoor. De enquête werd op papier ingevuld door 14 enquêteurs en daarna elektronisch ingevoerd door oud-collega Steven. De resultaten zijn inmiddels verwerkt en een eerste versie van het verslag is geschreven. Ouderen worden vaak over het hoofd gezien. Voor sommigen betekende het veel dat ze bezoek kregen, dat iemand belangstelling voor hen toonde, met hen sprak en een sanitiser meebracht. Bij verschillende mensen stonden de tranen in de ogen. Veel moeilijke situaties. Ouderen die ziek zijn maar niet naar de dokter kunnen en er geen geld voor hebben. Mensen die in hun eigen uitwerpselen liggen. Een doordringende urine geur. Mensen die niemand hebben om voor hen te zorgen. Hier is geen sprake van pensioen, dus als je niet langer kunt werken, ben je afhankelijk van anderen. Maar door coronavirus zijn alle inkomsten gekelderd, waardoor kinderen minder geld hebben om voor hun ouders te zorgen. Iemand vertelde dat zijn beide kinderen en zijn vrouw zijn overleden in de aardbeving van 2010. Sindsdien leeft hij in ellende. Een ander heeft geen huis maar slaapt in de tuin van iemand. Als het regent, gaat ze op een veranda zitten. Ze heeft geen bed, geen stoelen. Vreselijk. Mensen hebben geen huis, geen eten. Een van de vragen betrof hoeveel dagen voorraad aan voedsel men in huis heeft. Die vraag werd met gelach van schaamte ontvangen. Geen eten in huis. Ik las dat de inkomsten van 86% van de bevolking zijn verminderd na COVID-19, terwijl alle prijzen zijn gestegen. Hoe overleeft men? Mijn collega die de enquêtes las, herkende de situatie. Ook hij heeft aan den lijve ondervonden hoe het is om geen eten in huis te hebben, niets.

Bijeenkomsten blijven online doorgaan. We woonden een webinar bij van Significant Matters/Faith to Action over hoe de Amerikaanse kerk het beste voor wezen en kwetsbare kinderen kan zorgen. Iemand van The better care network in Australië sprak over tehuizen en voorkomen dat kinderen van ouders gescheiden worden. Daarna sprak iemand uit Sierra Leone, die zelf op 11-jarige leeftijd in een weeshuis is beland, na de oorlog waarin zijn vader stierf en hij gescheiden raakte van zijn familie. De directeur leerde hem Engels, zodat ze met buitenlandse bezoekers konden communiceren, maar zo raakten ze vervreemd van hun land, cultuur en identiteit. Later werd hij echter zelf directeur van datzelfde weeshuis. Toen kwam hij erachter dat 98% van de kinderen minstens één levende ouder had. Daarop zette hij een reïntegratieprogramma op. Armoede is de voornaamste reden dat kinderen in weeshuizen belanden. Een paar kinderen worden opgevoed in een weeshuis, andere broers en zussen blijven bij hun ouders. Dit tehuis heeft de focus verlegd naar het gezin.

We hebben in deze periode ook virtueel kennis gemaakt met ROCHEPE, een netwerk in Haïti van 13 christelijke internationale organisaties. Dit netwerk zet zich eveneens in voor kinderrechten. Het netwerk CLIO hield opnieuw een ledenvergadering, opnieuw digitaal. De commissies van onderwijs, ethiek, gezondheid, landbouw en water brachten verslag uit. Er werd gesproken over geweld op school, specifiek slaag. Dat wordt nog steeds door velen beschouwd als onmisbaar in de opvoeding.

Onze partner en donateur Growing Hope Globally hield dit jaar hun zomer viering online. Voor leden van ACT Alliance hebben we twee online training sessies georganiseerd, naar aanleiding van de Sphere standaarden over humanitaire hulpverlening. De ene sessie ging over water en sanitair. De andere sessie ging over voedselveiligheid en nutritie. Helaas kunnen niet al onze partners daaraan deelnemen, aangezien de internetverbinding elders in het land zeer gebrekkig is. Een collega in Amerika leidde een webinar over klimaatverandering en migratie. Hiermee hopen we de komende maanden specifiek aan de slag te gaan. We spraken met organisaties Inter American Foundation en Action Carême Suisse die dezelfde partners financieren als wij.

We delen nu ons een kantoor met een audit firma. Zij zijn in augustus erbij gekomen. Voor hun komst zijn er wat reparaties uitgevoerd op kantoor, een deel door de eigenaar en een deel door ons. Er is opnieuw geschilderd. De bouwlieden houden zich weinig aan afgesproken tijden en komen om 9 uur in plaats van het afgesproken 7 uur. De accu’s hielden niet langer stroom vast en zijn vervangen. Daarop brandde een regulateur door, die ook vervangen moest worden. We zijn afhankelijk van zonne-energie. Ik klom het dak op om iets te controleren aan het rek waar de zonnepanelen zich bevinden. Mooi uitzicht vanaf het dak van kantoor.

Ons fiscaal jaar loopt van juli tot juni, dus we bevinden ons weer in de periode van plannen opstellen voor het nieuwe jaar en verslagen indienen over het afgelopen jaar. Ook werken we verder aan plannen specifiek gerelateerd aan COVID-19 en is er een nieuw plan opgsteld om onze samenwerking met IOM Bahamas voort te zetten. Ze hebben aanmeldingen ontvangen van migranten voor het regulariseren van hun documenten. Hopelijk kunnen er zo’n 50 personen geholpen worden. CWS organiseerde een bijeenkomst met collega’s uit alle regio’s over racisme, diversiteit en gelijkheid. Gezien de tijdverschillen begon dit om 7 uur ’s ochtends voor collega’s in Guatemala en om tien uur ’s avonds voor collega’s in Azië.

Hier in Kenscoff klinkt regelmatig rond 1 of 2 uur ’s nachts het starten van een auto en het gepraat van marktlui. De vrouwen verkopen hun waar zo vroeg in de ochtend (de nacht) aan opkopers uit de stad, die zo voor het aanbreken van de dag de waren op andere markten te koop aan kunnen bieden.

Tropische storm Laura heeft uiteindelijk tot 31 doden geleid. 8 mensen zijn verdwenen en 8.835 families zijn dakloos geworden. Vooral het Westen en Zuidoosten zijn daarbij geraakt. Wegen zijn ook weer flink verslechterd. Hier in Guibert is een muur omgevallen en een boom ontworteld. Elke keer als het regent, ligt de weg bezaaid met stenen die meegesleept worden door het water. Er is zeer gebrekkige afvoer. Bovendien maken mensen van regen gebruik om hun afval op straat te gooien, zodat het mooi meegenomen kan worden door het water. Dit zorgt uiteraard voor enorme verstoppingen en leidt tot lange files. Zo deden we er laatst drie uur over om van kantoor naar huis te komen, een afstand die in drie kwartier afgelegd kan worden. Storm Laura heeft eveneens de landbouw geraakt, vooral bananen en ook mango en avocado bomen, aangezien de wind ze platgelegd heeft of de vruchten van de bomen gerukt. Voor Laura was tropische storm Isaias al over het land gekomen.

16 augustus ben ik voor het eerst sinds maart weer naar de kerk geweest. De auto leek er weinig heil in te zien, want die hield het onderweg meermalen voor gezien. Er is nu geen zondagschool, enkel de kerkdienst. Elke bank heeft maximaal drie personen; links, rechts en in het midden. Verder staan er stoelen. Voor het binnengaan van de kerk worden de handen gewassen en er worden mondkapjes gedragen. Dat wil zeggen, niet iedereen is het daarmee eens want dat zou getuigen van een gebrek aan geloofsvertrouwen. Op frappante wijze luisterde ik deze dienst naar een preek over de belofte van God, die precies dezelfde boodschap en tekst bevatte die ik een week ervoor in Drogeham had beluisterd. Verbonden over oceanen heen!

Aangezien de auto dus problemen gaf, bracht ik die naar de garage. Er is maar één Toyota garage en die is nogal ver weg, dus het kostte me twee uur om er te komen. Daar aangekomen kreeg ik te horen dat ik maar een afspraak moest maken (wat voorheen niet nodig was) en een andere keer terugkomen. Dit terwijl er lampjes brandden op het dashboard, waarbij in het boek staat dat je daarmee niet verder moet rijden. Maar ik werd beslist weggestuurd. Een collega was al onderweg om me op te halen en samen hebben we nog een keer uitgelegd dat de auto een probleem had, maar dat mocht niet baten. We hebben al vaker problemen gehad met de service daar. We waren het zo zat dat we via vrienden een andere garage bezocht hebben om hier niet weer terug te hoeven komen.

Als familie hebben we onze feestdagen weer gehad; vier dagen van huwelijksjubileum en verjaardagen aaneen in augustus. Ik had een rustige verjaardag en werd aan het eind van de middag verrast door bezoek van Patrick en Amost. Ze brachten een fles champagne mee en een bakje ijs (ik heb geen vriezer, dus dat moest gelijk op). Ik kreeg zelfs een omhelzing cadeau, ondanks COVID-19. Een klein gebaar dat veel waard was. Vijf maanden lang geen handdruk noch een arm om je schouder is een lange tijd. Precies het geschenk waarop ik had gehoopt. Een goede dag. Twee dagen later was Patrick z’n vader jarig en voor het eerst in lange tijd ben ik daarom weer bij hen op bezoek geweest. Fijn om de familie weer te ontmoeten, inclusief hun kleinzoon van anderhalf die met een grijns direct vreugde kwam brengen.

3 augustus is er een nieuwe collega begonnen, met wie we al eerder elders samengewerkt hebben. Samuel is verantwoordelijk voor de distributie van schapen en varkens. Dat werk is nu eindelijk van start gegaan. We hebben een protocol opgesteld voor binnenlandse reizen, voor extra maatregelen omtrent COVID-19. Contracten zijn opgesteld en zodra we eind augustus toestemming kregen om binnenlandse reizen te hervatten, zijn we eindelijk weer op pad gegaan naar diverse delen van het land. Aangezien Samuel geen auto rijdt, hebben we tevens een chauffeur aangenomen om hem te vergezellen, Jackson. Over onze eerste reis sinds COVID-19 volgt een volgende keer meer.