Afgesneden

Het is enige tijd geleden dat ik de kans had om hier iets te schrijven. Niet omdat er weinig is gebeurd, integendeel. Haïti blijft dagelijks in mijn gedachten, gebeden en contacten. De afgelopen periode waren er ook 9 andere landen van de wereld in mijn leven, met de komst van 11 projectcoördinatoren van World Servants naar Nederland. Met hen hebben we een zeer goede, bemoedigende, opbouwende tijd gehad.

De berichten van vrienden en bekenden in Haïti komen hard binnen. “Het is heel, heel erg moeilijk momenteel. Familie in de hoofdstad kan nergens naartoe. De situatie is triest. We rennen, maar weten niet waar naartoe, want de aanvallen nemen toe. Meer en meer mensen bevinden zich in moeilijkheden. Het is verschrikkelijk. Het is alsof ze een eind maken aan het land. Overal wordt infrastructuur van de overheid vernield. Naast natuurrampen maken we als volk zelf een eind aan de rest. Het is nog een lange weg om uit de armoede te komen.”

Het nieuws is zo bedroevend dat het me moeite kost om het bij te houden. Ook natuurgeweld gaat door. Tijdens hevige regen in mei zijn 13 mensen overleden in het noorden van het land, wegens aardverschuivingen.

Bendes hebben zich verenigd, om zo een sterkere oppositie te vormen naar de overheid. Ze hebben het over een burgeroorlog, revolutie. Ze roepen de bevolking zelfs op om de acties van bendes te vergeten en zich gezamenlijk in te zetten voor een nieuw Haïti. Alsof alle angst en verdukking zomaar aan de kant gezet kan worden. Armoede en gebrek aan economische mogelijkheden vergroten het risico dat jongelui zich aansluiten bij bendes. Een geschatte 30-50% van bendeleden zijn minderjarig.

In Pétion-Ville treedt de politie hard op tegen bendes die zich er proberen te vestigen. Er zijn daardoor meerdere doden gevallen. In Bellevue, een ommuurde wijk, zijn huizen in brand gestoken en geplunderd. Hetzelfde geldt voor l’Estère en Drouet in Artibonite. Vooral het centrum van Port-au-Prince is volledig in handen van bendes. Ook Carrefour en Delmas blijven het terrein van geweld. Gressier had eveneens te lijden onder aanvallen.

Het vliegveld is al sinds begin maart dicht. Er werd geschoten op vliegtuigen en gebouwen, waarop het vliegveld is gesloten. Hiermee probeerde men te voorkomen dat minister president Ariel Henry terugkeerde naar Haïti. Protesten namen toe. Nu binnenlandse vluchten niet mogelijk zijn, worden mensen weer afhankelijk van transport over de weg of over zee. Maar ook boten worden aangevallen, passagiers ontvoerd, voedselproducten in beslag genomen door bendeleden. Een van de vereisten om het vliegveld weer te openen, is de sloop van nabijgelegen woningen. Er zijn reeds 350 huizen gesloopt. Eigenaars krijgen een schadevergoeding.

Door de wegblokkades, onveiligheid en het afgesneden zijn van binnenkomende producten, neemt de schaarste toe. Drinkwater kan niet geproduceerd en gedistribueerd worden. Propaangas om te koken is beperkt beschikbaar. De terminal waar brandstof is opgeslagen, was opnieuw in handen van bendes. Elektriciteit is nog beperkter geworden. Contanten zijn schaars, dus banken hebben een limiet op het bedrag dat opgenomen kan worden. Alle soorten winkels en ondernemingen worden aangevallen, beroofd, vernield, in brand gestoken. Banken, douane, haven, autohandelaren, bouwmarkten, politiebureaus, perskantoren, markten, zelfs ziekenhuizen, kerken, universiteiten en scholen. Medicijnen en bloed worden nog schaarser, terwijl de vraag ernaar stijgt, door alle gewonden die binnenkomen met schotwonden. Met een bulldozer hebben bendeleden het politiebureau van Croix-des-Bouquets en de (verlaten) vrouwengevangenis van Cabaret gesloopt. Infrastructuur wordt vernietigd, geld gaat verloren.

Cruiseschepen meren niet langer aan in Haïti. Afvalverwerking is standaard een probleem en nu nog meer. Ook in de stad wordt het niet langer opgehaald en hoopt het afval op, wat gezondheidsrisico’s vergroot. Het grootste ziekenhuis van het land is gesloten. Slechts 3 ziekenhuizen in Port-au-Prince zijn nog operationeel. 18 ziekenhuizen zijn gesloten of niet operationeel. Ook voor mensen die reguliere zorg nodig hebben (zoals dialyse) heeft dit vergaande gevolgen. Pogingen om het nationaal paleis in handen te krijgen, zijn mislukt.

Uiteindelijk heeft Ariel Henry op 11 maart zijn vertrek aangekondigd. Daarna is een presidentiële raad gevormd. De prioriteiten van deze raad zijn het herstellen van veiligheid, organiseren van verkiezingen, herstel van gerechtigheid en het rechtssysteem, institutioneel en economisch herstel. De presidentiële raad is 25 april officieel aangetreden. Het selecteren van een voorzitter ging direct niet volgens de regels, dus er waren gelijk problemen. Maar liefst 80 personen hebben zich kandidaat gesteld voor minister president.

Ambassades sloten hun deuren en evacueerden hun burgers per helikopter. De noodtoestand blijft in stand, evenals een avondklok. De Internationale Missie die uit Kenia zou komen, wachtte op een nieuwe regering. Inmiddels zijn er al wel materialen naar Haïti vervoerd voor de bouw van een basis en mensen voor bewaking. De eerste troepen worden eind mei verwacht. Door de coalitie van bendes is dreigend gereageerd op de komst van de missie. Zij bereiden zich voor op een strijd tegen de missie. Tegelijk is de verwachting dat bendeleiders zullen vluchten naar andere delen van het land.

Honger neemt toe. De blokkades en het afgesneden zijn van transport over land, zee en in de lucht betekent minder toevoer en beschikbaarheid en hogere prijzen. De overdaad in Nederland is een schril contrast met berichten die ik ontvang van ouders die niets aan eten in huis hebben om hun kinderen te geven. Het leven is niet eerlijk. Kinderen zijn getraumatiseerd omdat ze zo vaak schoten om zich heen horen. Dat heeft ook effect op hun leervermogen. Het is moeilijk concentreren op school. Cijfers gaan omlaag. Veel scholen in de grote steden zijn gesloten. 900 scholen in Port-au-Prince alleen al. Er zijn ook kinderen die niet naar school kunnen omdat het schoolgeld niet betaald kan worden.

Door het geweld in de stad, vluchten steeds meer mensen naar het platteland, met name het zuidelijke schiereiland. Zo ook naar Pestel. Een geschatte 362.000 mensen zijn op dit moment ontheemd. Zonder inkomen en onderdak is het voor hen zeer moeilijk om in hun levensonderhoud te voorzien. Bovendien is er woningnood in dit gebied, waar de afgelopen jaren zowel door een orkaan als aardbeving vele huizen zijn vernield. 144.000 Haïtianen zijn naar Amerika vertrokken als onderdeel van een humanitair programma. Nog eens 500.000 hebben een aanvraag gedaan.

Het Noordwesten ziet eveneens mensen vanuit de stad komen. Leerlingen worden ingeschreven op school. Er is voedselgebrek als niet eerder tevoren. Het wordt steeds moeilijker om dagelijks te eten. Er is een stijgende lijn in het aantal gevallen van ondervoeding. Op school wordt slechter gepresteerd doordat kinderen zich door honger niet kunnen concentreren. Als gevolg van stress nemen ook lichamelijke ziektes toe. Producten zijn schaars. Mensen die leefden van handel kunnen wegens onveiligheid niet langer reizen naar de stad om inkopen te doen. Bovendien is transport veel duurder geworden. Werkeloosheid neemt toe. Prijzen stijgen. Levensomstandigheden verslechteren. Ook in het Noordwesten is criminaliteit toegenomen. Er worden steeds meer dieren gestolen. Er wordt ingebroken in huizen, er worden motoren gestolen. Iedereen maakt zich zorgen, is bang, achterdochtig.

Op een positieve noot: de school in Dos d’Âne is in gebruik genomen. De kinderen krijgen nu les in de zes nieuwe lokalen. Dat was hard nodig, want met de komst van de regen kon er geen les gegeven worden in het gebouw van plywood, met half-open wanden. De school worstelt wel met het betalen van salarissen van docenten.

In Pestel gaat het werk ook door. Dankzij giften ontvangen vanuit de Christelijke Gereformeerde Kerk in Drogeham kan er nog een huis gebouwd worden.

Regelmatig wordt er een samenvatting van de preek in Laboule 12 met me gedeeld. Zo ook een preek over de opstanding van de dochter van Jaïrus, onder het thema: niets is onmogelijk voor God. Dat vergt wel geloof en vertrouwen. We kunnen ons ontmoedigd voelen. We roepen God aan. We houden hoop in wanhoop, geloof in plaats van angst. Bij de gelegenheid van het 27-jarig bestaan van de kerk kreeg ik een preek toegestuurd over Gods trouw. “Ik ben met u al de dagen tot aan de voleinding der wereld.” Wat maken onze broeders en zusters in Haïti ontzettend moeilijke tijden door. De kerk wil ook een aantal gezinnen gaan helpen die in zeer moeilijke omstandigheden verkeren, hun huis, inboedel en inkomen zijn kwijtgeraakt.

Ik blijf schrijven over Haïti. Maar soms is het erg ontmoedigend. En dan proberen ze me juist vanuit Haïti te bemoedigen, terwijl zij er midden in zitten. Dan komen er ook nog gedurig overlijdensberichten. Nu van de buurvrouw, die nog actief was en op het land werkte tussen haar groentes. Ik had niet verwacht haar niet meer te zullen zien. Weer een begrafenis online bijgewoond.

Zelfmoord en psychische gezondheid werden in Haïti tot nu toe ondergeschoven, niet besproken. Zelfmoordneigingen worden echter steeds frequenter. Mensen zien geen uitweg meer uit de wanhoop van een gebrek aan economische mogelijkheden, geen toegang tot gezondheidszorg en onderwijs.

18 mei was het vlaggendag, de dag waarop Haïti herdenkt dat de vlag werd ontworpen, als onderdeel van de revolutie in 1803 die uiteindelijk tot de onafhankelijkheid van het land leidde. Als teken van solidariteit werd de Haïtiaanse vlag ook in Twijzel gehesen, fier wapperend in de wind. Een klein gebaar voor de naaste in Haïti.