Constanza, Pestel en koffie in Thiotte

1 mei is de dag van de landbouw. Organisatie FOKA had de maanden voorafgaand aan 1 mei met 20 kerken in de omgeving van Port-au-Prince gewerkt aan het thema 'een heilige kerk in een schone omgeving'. Tijdens deze trainingreeks werd per kerk een groep (jonge) mensen gemobiliseerd om afvalverwerking en milieuzorg te promoten. In een stad en land waar afval zonder pardon op straat gegooid werd, vooral met zakken vol als het regent omdat de regen het dan mooi meeneemt, en waar slechts 28% van de bevolking toegang heeft tot eigen sanitaire voorzieningen, is dat van groot belang. De trainingreeks werd afgesloten met een speciale activiteit op 1 mei. Eglise de Dieu de Boulard was een van de 20 deelnemende kerken. Elke kerk had een schilderij gemaakt gebaseerd op het thema en tijdens de afsluiting brachten alle kerken een lied ten gehore, zelf geschreven, waarin ze uitten wat ze hadden geleerd in de voorafgaande weken. De een na de ander trad op, elk op hun eigen manier een lied samengesteld. Een grote groep, of enkele individuen in traditionele kledij, er werd afval meegenomen het podium op, een bezem of een kruiwagen, de hele samenleving werd uitgebeeld van leerling tot arts en politie, er werden waarschuwende vingers geheven, gerapt. Ik heb zitten genieten en me opnieuw verwonderd over de bijzondere talenten hier. Compositie en zang. Heel mooi, de kracht van muziek. Ik kon niet tot het einde blijven, maar kreeg 's avonds een telefoontje van de predikant van Boulard: Boulard is kampioen!

Ter voorbereiding op weer een verslag voor een van onze donateurs, ging ik in gesprek met een aantal van de 10 gezinnen die recent een nieuw huis hebben gebouwd in Ganthier en Boen. Een van de vrouwen vertelde me dat ze ten tijde van de aardbeving een huis huurden in Port-au-Prince. Haar oudste zoon kon niet op tijd naar buiten rennen en raakte gewond aan benen en gezicht onder het instortende huis. Daarna zijn ze verhuisd naar Boen, haar geboortegrond, waar nu, 6 jaar later, een nieuw huis is gebouwd. Op de dag van mijn bezoek namen de 10 gezinnen de sleutels in ontvangst van de huizen waaraan ze zelf ook hebben gebouwd en bijgedragen. Tegelijkertijd kregen ze uitleg over zorg voor het huis en specifiek ook de latrine.

Dinsdag 3 mei reisde ik per bus naar Santo Domingo. De reis duurde lang dit keer, veel oponthoud. Voor het eerst moesten we bij de Haïtiaanse politie allemaal de bus uit met de bagage om de koffers te laten inspecteren. Ook aan de Dominicaanse kant niet alleen paspoorten stempelen, maar tevens controle van alle bagage. Voordat we aan de Dominicaanse zijde uitstapten, waarschuwde de hostess ons dat er veel dieven actief zijn die mensen in een hoek drijven en hun geld afnemen. Ze hebben het vooral op Haïtianen gemunt.

De rest van de week was ik weer te gast bij Josue en werkzaam op het kantoor van SSID. Voor de eerste keer hadden we via internet een vergadering met staf van CWS uit diverse continenten en landen; Kenia, Tanzania, Indonesië, Myanmar, Vietnam, Cambodja, Midden-Oosten, Argentinië. Het onderwerp was water en het doel een uitwisseling van wat we allemaal doen op het gebied van water, wat werkt en wat niet. Heel interessant, met activiteiten uiteenlopend van zanddammen tot waterputten, training, bewustwording en lobby.

Samen met het team van SSID gewerkt aan een nieuw verslag over de huizenbouw in Ganthier en Boen, om in te dienen bij een van onze donateurs. Tegelijkertijd een verslag afgerond over ons voedselveiligheidsprogramma in het Noordwesten voor een andere donateur.

In het weekend had ik afgesproken met een Amerikaanse vrouw die samen met haar Dominicaanse man in Santo Domingo woont en met wie ik een bergwandel hobby deel. Gedrieën reden we naar de plaats Constanza. Een mooie route, over een groene bergpas. We stopten bij een uitzichtpunt en reden verder naar hotel Alto Cerro in Constanza, in een vallei met veel landbouw. Kassen en velden vol piepers, broccoli, wortels, uien, kool, enz. Een koeler klimaat. We reden het dorp uit, van goed asfalt naar een onverhard pad. Akkers op de groene bergen, zelfs tot bovenaan de hellingen. We liepen naar Aguas Blancas, een 92 meter hoge waterval die z'n naam (Wit Water) vandaag geen eer aandeed; door de vele regen was het water bruin in plaats van wit. De wandeling was er echter niet minder mooi om. Via verschillende kanten kwamen we bij de waterval; van voren, van boven, van onder, het water spattend op onze gezichten. Een mooie waterval, al van verre zichtbaar.

Terug in Constanza een ronde door het dorp; langs de kerk, een park, militair station, winkels, en zelfs een 'warme chocolade en brood winkel'. We verkenden het terrein van het hotel, waar tevens een camping is. Hotels zijn een stuk goedkoper in de Dominicaanse Republiek dan in Haïti en campings zijn er helemaal niet in Haïti . Rondom het hotel kassen en landbouw. Mooi uitzicht vanaf ons balkon.

De volgende dag verlieten we Constanza weer, langs de velden paprika's, tomaat, bloemen en zelfs aardbeien. Die worden in Haïti niet geproduceerd. We volgden weg 12 tot de hoofdweg richting Bonao, wederom de groene bergpas over, met vele bochten en fietsers die de helling opzwoegden. Vervolgens de hoofdweg weer af via een nieuw geasfalteerde weg (201) naar Sabana Larga. Opnieuw een hele mooie omgeving. Verder naar San Jose de Ocoa en vandaar weg 41 tot de hoofdweg naar Bani. We sloegen af naar Las Tablas om San Martín de Porres te bezoeken, een kleine, stenen kapel met een beeld van een zwarte heilige erin, de eerste slaaf uit Afrika die geheiligd werd. Vandaar vluchtten ze de bergen in. Vervolgens keerden we terug naar Santo Domingo, langs de oude kustweg. We sloten af met een wandeling door Parque Mirador Sur. Interessant; de weg wordt afgesloten over een lengte van 5 kilometer in het weekend en elke ochtend zodat mensen kunnen wandelen, hardlopen, fietsen en andere sport uitoefenen. Veel mensen maken er gebruik van.

Na het weekend reed ik met drie collega's van SSID mee terug naar Haïti. Het blijft mooi om door de bergen te rijden. Aan de grens was het een hele blubberzooi door alle regen. Aan beide kanten van de grens opdringerige mannen die willen helpen formulieren in te vullen om zo geld te verdienen. Toen nog naar Haïtiaanse douane voor een betaling. Toen we daar het terrein afreden en stilstonden voor een poort die geopend moest worden, reed een vrachtauto plompverloren tegen ons aan. Een flinke klap, die gelukkig werd opgevangen door het beschermende traliewerk, dat niet voor niks op auto's aangebracht wordt. Zo worden we verwelkomd in Haïti ... 's Avonds kwamen ze alle drie bij me thuis op bezoek om te kijken of mijn elektriciteitsproblemen eindelijk opgelost kunnen worden.

Diezelfde dag vertrok onze collega Rodrigue naar het Noordwesten om samen met Fondasyon Limyè Lavi bij twee corporaties en een associatie een tweede ronde te houden van een training over kinderrechten. Sinds hun vorige bezoek hebben een aantal ouders hun kinderen thuisgehaald, die elders woonden.

Het eropvolgende weekend ben ik eindelijk weer eens naar Pestel geweest. Dat was alweer een jaar geleden. Het blijft een prachtig mooi land. Groene bergen na alle regen, het mooie blauwe zeewater aan de kust, de vele gewassen en fruitbomen. Maar ook: mannen die in de stad als een lastdier een volgeladen wagen trekken en duwen. Een man die uit een open vrachtwagen klimt die mensen en goederen transporteert, achterop gaat staan en zonder pardon z'n broek openritst om z'n blaas te legen. Er wordt flink aan de weg gewerkt tussen Les Cayes en Kafou Zaboka. Na de rivier Glas is men de weg aan het verbreden, wat een groot karwei is tussen de hoge rotsen en bergwanden. Er komt dus flink dynamiet aan te pas. De eilanden Cayemites kwamen in zicht, Petit en Grand en uiteindelijk reden we Lafièvre binnen. De rit van 288 kilometer duurt tussen de 8 en 11 uur, afhankelijk van oponthoud en stops onderweg. In juni zal er eindelijk een dak geplaatst worden op de kerk, die vooral door eigen inzet van de leden is gebouwd. Dat is geen eenvoudige opgave met leden die voornamelijk rondkomen van kleinschalige landbouw, veeteelt en handel. De lemen kerk is echter te klein geworden en wordt vervangen door een groter gebouw van betonblokken.

Een aantal vrienden kwamen ons begroeten. Als vrienden van een gezamenlijke vriend nemen ze ook mij op in de vriendenkring. We brachten spaarbankboekjes mee voor een nieuw initiatief: een club die een microkredietprogramma heeft geopend met eigen spaargeld dat samengevoegd wordt en aan een aantal leden uitgeleend. Zo beginnen de meeste corporaties ook.

Langs een maïsakker en andere akkers tussen de groene bergen in dit rotsachtige gebied en hier en daar een koe of geit vastgebonden, reden we de auto over een voetpad tussen de struiken door. Het levensritme volgt het daglicht, aangezien er geen stroom is. Het is nu vroeg licht, dus dat betekent vroeg dag. Het is echter nog steeds vroeg donker, het hele jaar door.

Een vriend die kortgeleden een baan heeft gevonden in Port-au-Prince gaf nu op zaterdag les op de middelbare school waar hij biologiedocent was, aangezien hij niet wordt vervangen en genoeg verantwoordelijkheidsgevoel heeft om in ieder geval met de eindexamenklas nog de resterende stof door te willen nemen. Ik bracht zowel docent als een aantal leerlingen naar school en ging de moeder van een andere vriend groeten die bij haar marktstal stond. Zaterdag is marktdag in Pestel. Vrouwen lopen van heinde en verre met manden koopwaar op hun hoofd naar de markt om hun waren te verkopen en andere spullen in te kopen. Ik was in gesprek met een student die elk weekend naar de universiteit van Les Cayes reist, maar van plan is naar Port-au-Prince te verhuizen. Pestel biedt geen activiteiten noch mogelijkheden voor de jeugd, zei hij. De leegloop uit de dorpen naar de steden is en blijft een grote uitdaging.

Ik liep de akkers over naar mijn gastheer, die tussen de rotsen bezig was met zijn maïs, bananen, pompoenen, spinazie, maniok, malanga, enz. Het is elke keer opnieuw heerlijk om in de rust van Pestel te zijn. Ik liep het rode pad over tussen de groene bergen en grijze rotsen door. Een parallelweg langs de vele groene bomen bood zicht op de Cayemites eilanden. Een mooie gelegenheid om de gedachten de vrije loop te laten gaan. Terug bij huis werd er net een vuur aangestoken en even later kreeg ik een maïskolf aangeboden. Toen weer naar de middelbare school om docent en leerlingen op te halen.

We reden naar de kerk. Achterin de tuin klom iemand een palmboom in om kokosnoten voor ons naar beneden te gooien. De kokosmelk wordt opgedronken, waarna de kokosnoot opengesneden wordt om de kokos op te eten. We gingen bij familie op bezoek en toen nog naar het predikantsgezin, want de zoons vallen ook onder de vriendengroep. De predikant zat met een Bijbel voor zich op de veranda een dienst voor te bereiden, maar het werd donker en aangezien er geen stroom is in dat gebied, sloeg hij zijn Bijbel dicht. Zijn vrouw kwam aanzetten met een schaal gebakken vis en we moesten en zouden een visje eten. Ook een tros bananen en ananas kregen we in de handen gestopt om mee te nemen. Vrienden van hun zoons zijn hun vrienden. Gastvrijheid en openheid. Terug bij de gastfamilie ook weer een vis op het bord, met gekookte plantaan. Aangezien Pestel aan het water ligt is vis er makkelijker verkrijgbaar dan ander vlees.

De volgende ochtend vertrokken we vroeger dan eigenlijk de bedoeling was, aangezien de 90 dagen van de interim president verlopen waren en er de mogelijkheid bestond dat er onrust zou ontstaan. Terwijl de Dominicaanse Republiek vorige week presidentsverkiezingen heeft gehouden en een dag later al de uitslag had (de huidige president is herkozen), is er nog steeds geen datum bekend voor verkiezingen in Haïti .

Op tijd vertrokken dus, over het slechte pad vol uitstekende stenen en rotsen. Berg op en af, door een schitterende omgeving. Wat is dit toch een mooi land, soms ben ik vol van de indrukken en de bergen. Langs de zee aan de zuidkust, door dorpen en steden terug naar Port-au-Prince en Kenscoff. Onderweg gelukkig geen problemen gehad, enkel een wegversperring met stenen buiten Leogane, zodat we door het dorp heen moesten in plaats van er omheen. Een dag later meldde het nieuws dat het politiebureau in Les Cayes was aangevallen, waarbij meerdere doden zijn gevallen. De aanleiding voor de aanval is onduidelijk.

Maandag gelijk weer op pad. Samen met collega Rony ging het nu de andere kant op, naar het Zuidoosten. Bij Fonds Parisien werden we aangehouden door een groep mannen die ons mededeelden dat we niet verder konden en om moesten draaien, zonder echter duidelijk te maken wat er aan de hand was. Na enig doorvragen bleek dat ze de weg blokkeerden en geen verkeer doorlieten uit protest tegen het besluit van de regering om import van 23 producten per land te verbieden. Deze producten kunnen nog wel via vliegtuig of scheepvaart ingevoerd worden. Dit is een maatregel om belastingontduiking en illegale import tegen te gaan. De wet is vorig jaar al aangenomen, maar ze willen dat het besluit teruggedraaid wordt. Aangezien Fonds Parisien aan de doorgaande weg naar de grens ligt, was de weg dus geblokkeerd. Inderdaad zagen we auto’s omdraaien. Maar ja, wij werden in Thiotte verwacht. Dan moesten we onderhandelen, zeiden ze, eraan toevoegend dat als we $ 100 betaalden ze ons door konden laten. Dat is uiteraard een uitgave die we niet kunnen maken noch verantwoorden. Na enig verder onderhandelen (en toch tegen een kleine betaling) werden we doorgelaten. Eerder die ochtend was een auto van IOM al bekogeld met stenen en een ruit aan gruzelementen gegaan, wat volgens de heren echter niet hun werk was, maar van een andere groep, waar ze het niet mee eens waren.

Gelukkig verder geen problemen onderweg. We reden door de wolken/mist en het regende gedurig. Frisse, groene planten. Het blijft een mooie omgeving; het meer, het ravijn, Fond Verrettes, het dennenbos van Foret des Pins. We hadden afgesproken met de organisatie World Relief tussen Foret des Pins en Thiotte en sloegen af naar de afgesproken plaats, tussen velden kool, met gebrekkig telefoonbereik. Uiteindelijk bleek dat World Relief doorgereden was naar Thiotte vanwege gladde wegen in de regen. Dus ook wij reden door naar Thiotte, waar we in gesprek gingen met het team van World Relief, inclusief twee agronomen uit Nicaragua. CWS en World Relief hebben een gezamenlijke donor en in het kader daarvan bezoeken we elkaars programma's. World Relief werkt met 420 koffieboeren in de omgeving van Thiotte, waar ze vanuit Nicaragua veel ervaring mee hebben. Hoewel de boeren zijn opgegroeid met koffie, ontbreekt het ze aan basistechnieken. De eerste uitdaging is snoeien. Koffieplanten moeten gesnoeid worden voor een betere productie, maar de boeren wilden niet dat hun planten gesnoeid werden, want ze waren bang dat ze zouden afsterven. Uiteindelijk heeft World Relief ze kunstmest gegeven in ruil voor toestemming om 10 of 20 planten te mogen snoeien. Algauw werd het verschil zichtbaar en begonnen boeren te vragen om hun planten te komen snoeien. Productie is sindsdien gestegen met 100%. Koffieplanten helpen eveneens de bodem te beschermen. World Relief plant bananenbomen op stukken land die moeten herstellen. De koffie wordt verkocht aan 3 grote kopers: een koffie corporatie, Rebo (Haïtiaans koffiemerk) en Dominicanen.

De volgende ochtend gingen we op pad met het World Relief team naar een aantal koffieplantages. We sloegen een pad in vlak buiten Thiotte. De doorgaande weg naar Thiotte is al een route waar je gigantisch heen en weer gesmeten wordt en door elkaar geschud. Nu moesten we ons goed vasthouden achterin hun LandCruiser om niet om te vallen. We stegen de hoogte in, tussen koffieplanten door. In Nan Danre bezochten we een van de eerste koffieplantages waar gesnoeid werd. Dat kan op diverse manieren; hoog, laag, buigen. In Nicaragua wordt de plant volledig gesnoeid, waardoor de boer een oogstseizoen mist, maar in Haïti wil men dat niet. Hier wordt bijna het hele jaar door geoogst. Sommige planten stonden in bloei, aan andere groeiden koffiebonen, terwijl weer een ander deel aan snoeien toe was. De koffieplanten zijn erg hoog, wat de productie niet ten goede komt, aangezien veel energie verloren gaat aan het groeien. Bij deze plantage is een boomkwekerij, waar avocado, citroen, sinaasappel en grapefruit boompjes gekweekt worden die op het land van de koffieboeren geplant zullen worden.

Thiotte is van oorsprong een koffie producerend gebied; geschikt klimaat in de koele bergen. De productie was echter erg laag. World Relief heeft de zorg voor de planten op zich genomen, besproeit ze, snoeit ze, geeft training aan de boeren, heeft een technisch team in dienst, stelt gereedschappen en planten beschikbaar.

We reden naar Mare Blanche, waar een team bijeenkwam om een plantage te snoeien. Dit komt niet alleen de productie ten goede, maar vermindert ook de hoeveelheid schaduw waardoor de planten zich beter kunnen ontwikkelen. Bovendien gaan koffieplanten erosie tegen, anders dan bijvoorbeeld bonen. De oogsten zijn afhankelijk van regenwater.

Er zijn verschillende kwaliteiten koffie. De verkoopvoorwaarden zijn slecht; dat is het volgende punt waar World Relief zich op wil richten. De corporatie koopt de koffie krediet, tegen lage prijzen. Het zijn veelal kleinschalige boeren en tot nu toe is het een uitdaging om de boeren te groeperen en zo betere verkoopprijzen te kunnen bedingen.

Afgelopen jaar zijn veel koffieplanten verloren gegaan in Centraal Amerika en het Caribisch gebied door koffieroest. We zagen er de gevolgen van; planten die hun bladeren hadden verloren. Ook het verschil tussen wel en niet snoeien was heel duidelijk zichtbaar, met de gesnoeide planten in bloei en fris erbij staand.

Onderweg terug naar Thiotte werd de auto steeds wat voller, met leerlingen en leraren die naar school gingen, 2 uur lopen enkele reis. De rit terug naar Port-au-Prince duurde een uur of vijf, voor een afstand van ruim 100 kilometer.

Woensdag 18 mei was het 'vlaggendag'; de dag waarop de Haïtiaanse vlag in gebruik werd genomen. Dat werd vooral gevierd in Arcahaie, waar de vlag is ontstaan. Van auto's en motoren wapperden eveneens vlaggetjes en kinderen liepen met vlaggen in de hand van school.

Ik liep over de akkers van de buren, die uien, wortels en rode bieten hebben geplant. Ook in mijn tuintje groeien wortels, thee, koffie en oregano. Dan zie ik weer hoe mooi het is bij huis, in Kenscoff. De akkers op de hellingen, de bergen in de rondte. Mijn buurman nam me mee naar een ravijn waar eindelijk weer een flinke stroom water doorheen loopt, na alle regen van de afgelopen tijd. Dit is tevens de lokale 'wasserette', waar mensen vooral op zaterdag de was komen doen. Mooi om het frisse water onderaan de helling te zien stromen, droevig om de hoeveelheid afval te zien.

Bij mijn oud-werkgever MCC heeft een nieuw echtpaar de directeurstaken overgenomen. Het is mooi om nog steeds met MCC te blijven samenwerken, zowel op het gebied van kinderbescherming als lobby voor betere woonomstandigheden. USAID is een van de instanties die van plan was duizenden huizen te bouwen, maar achteraf hebben ze zelfs spijt van de paar honderd die ze uiteindelijk gebouwd hebben, erkennend dat het niet hun domein is. Daarom richten ze zich nu meer op openbare voorzieningen en infrastructuur. In de regen zijn ook weer een aantal huizen ingestort. Sommige mensen wijzen beschuldigend naar de overheid, maar ook de burger heeft een verantwoordelijkheid: als een gezin weigert een onbewoonbaar verklaard huis te verlaten, dan speelt daar vooral veel eigen verantwoordelijkheid.

Via de Waterschool heeft KDRe een lading gereedschap en computers ontvangen vanuit Nederland, die we afgelopen week op konden halen. Bedankt aan de gulle gevers die dit mogelijk gemaakt hebben.

Vanochtend werd de kerkdienst geleid door de tieners van de gemeente. Wat is het mooi en rijk de volle kerk te zien, jongelui die de zang leiden, voorgaan in gebed, een jongerenkoor dat optreedt. Geen leegloop maar samenloop.