Reflectie

Op het moment van schrijven is het zaterdag 19 juni. Nicolien is vandaag jarig. We zijn naar het strand geweest; Nicolien, Frantz, Ketty en ik, vier huisgenoten. Ik vraag me de laatste tijd af of ik hier om egoïstische redenen ben of om humanistische redenen. Niet omdat ik vandaag naar het strand ben geweest, niet omdat ik op een tropisch eiland woon, ook niet omdat ik het voor elkaar heb gekregen de auto hartstikke klem te rijden in een diep gat in de weg. Niet daarom, maar om enkele voorvallen en het gevoel dat ik zo vaak heb dat ik hier meer met persoonlijke ontwikkeling bezig ben dan met ontwikkelingswerk. Natuurlijk is het goed om op deze website te schrijven en lezen. Het zet ons tot nadenken, het maakt ons van bepaalde dingen bewust, het doet ons dingen beseffen, het doet ons zelfs misschien dingen begrijpen of leren. Vaak krijg ik reacties dat het zo knap is dat ik hier ben, zo dapper. Waarom? Omdat ik in een ontwikkelingsland woon? Omdat ik geen stromend water of constante elektriciteit heb? Omdat ik mijn vaderland en m’n familie achter me heb gelaten? Dat alles op zich zegt niets. Doe ik er iemand goed mee? Of is het eigenbelang? Doe ik iets goeds? Ik kwam hier omdat ik me wil inzetten voor de medemens. Is dat echt wat ik doe? Ik weet het niet. Het is eigenlijk vreemd om op zo’n manier te schrijven op een plaats die door iedereen gelezen kan worden. En toch is dit wat er in me omgaat en wat ik wil uiten.
Misschien moet ik even stilstaan bij mijn leven hier. Ik werk. Wat doe ik? Ik coördineer hulpgoederen. Waarvoor? Voor assistentie aan slachtoffers van de aardbeving. Is dat goed, spullen uitdelen? Ik laat het antwoord in het midden. Wat doe ik als ik thuis kom? Dat weet je nooit, aangezien ik bij een familie woon waar ik vaak voor verrassingen sta. Afgelopen week ontstond er spontaan een danspartij, soms is het rustig en ga ik vroeg naar bed, soms ga ik water halen, soms zit ik te praten met m’n huisgenoten. Wat is thuis? Een echtpaar, hun twee kinderen, hun broer/zwager en (schoon)zus en Nicolien. Speciaal voor mij hebben ze hun souterrain verbouwd tot slaapkamer en badkamer. Waarom? Ik weet het niet. Wat doe ik in het weekend? Ik ga naar de kerk en word opgenomen door gezang, gebed, preek. En vandaag ging ik naar het strand. Een strand bijna helemaal alleen voor onszelf. Ronddartelende vlinders, zelfs kleurige bloemen, boten aan de horizon, zout zeewater, bergen, een magere ezel, drie vrienden, veel gedachten, zwaar verbrand. En bij terugkomst in Port-au-Prince harde wind en regenval voorafgaand aan de eerste orkaan van het jaar. Afval stroomde over de weg, die veranderd was in een rivier en het ‘wegdek’ aan het zicht onttrok. En ik? Ik reed de auto klem in een diep gat. Het water stond zo hoog dat hij niet meer wou starten. Een grote groep schaarde zich om de auto en begon te duwen. Ik schudde binnen in mee en hoorde de auto vervaarlijk kraken. Ik belde een collega om me te hulp te komen met een andere auto. En toen stopte er een auto van de Verenigde Naties, waaruit agenten van de speciale politie eenheid Minustah stapten, afkomstig uit Mali. Vaak wordt er gevraagd wat die mensen hier doen. Wat ze doen? Ze steken de handen uit de mouwen, stappen in het vuile water, nemen het stuur van me over en krijgen de auto uit het gat! Bravo voor Minustah!

Het is inmiddels zondag. De kerkdienst was uit nog voor de tijd dat in Nederland de kerk begint; van zes uur tot kwart voor negen. We gingen naar een kerk waar het koor optrad van onze huisgenoot. Een grote, volle kerk. Onwillekeurig constateerde ik dat het bij een aardbeving onmogelijk zou zijn om snel weg te komen, zeker aangezien we boven zaten en de uitgangen beperkt waren. Vanmiddag hadden we plezier met drie mannen die ons gezelschap kwamen houden; de gebroeders van 3 en 4 jaar en een vriendje van ook 3 jaar. De vloer lag bezaaid met de inhoud van een spellendoos, er vloog een bal door de kamer, er werden bellen geblazen, er werd enthousiast op onze schouders geklopt waarop Nicolien en ik het uitriepen van de pijn aangezien we zwaar verbrand zijn, lijdend tot zeer verbijsterde uitdrukkingen op de gezichten van onze vrienden. Ze kwamen water drinken, chips met ons delen, blokfluit spelen en lekker gek doen. Om het feest compleet te maken, won Brazilië de voetbalwedstrijd. Brazilië en Argentinië zijn de favorieten in Haïti. Ik hoefde de wedstrijd niet te zien om de uitkomst te weten. Bij elk doelpunt ging er een luid gejuich op dat uit alle kanten vanuit het dal klonk. En toen ik vanavond iemand weg bracht, belandde ik in en opstopping van een groep enthousiaste mensen die de hele weg in beslag namen, joelend, blazend op toeters en spelend op trommels, allen gekleed in geel/groene shirts. Wonderbaarlijk, dat enthousiasme voor een ander land. Ik woon hier nu ruim twee jaar en krijg nog steeds regelmatig te horen dat er bepaalde culturele verschillen zijn die leiden tot het verschillend interpreteren van situaties of tot onbegrip.

De voorbedes die tijdens onze wekelijkse devoties gevraagd worden, geven iets weer van de ellende en de realiteit. Gebed voor families die gedwongen gescheiden leven sinds de aardbeving; een ouder in Port-au-Prince, kinderen op het platteland. Gebed om genezing van een zieke. Wat voor ziekte de persoon heeft, is vaak onbekend en zelfs als het bekend is, dan wordt behandeling bemoeilijkt door gebrek aan geld. Mijn collega’s dragen vaak de financiële verantwoordelijkheid voor hun eigen gezin en de gezinnen van hun broers en zussen. Velen zijn de enige in hun familie die een baan hebben.
Ik reed met Nicolien naar Champs Mars, waar het half ingestorte paleis zijn vergane glorie toont, evenals de ingestorte overheidsgebouwen. De pleinen en parken die voorheen trots beelden toonden van de onbekende slaaf of Henri Christopher, gaan nu verborgen onder tentenkampen, waar de stank ons tegemoet komt. Dat is de realiteit van het leven.
En wat doe ik? Ik heb het voorrecht om naar het strand te kunnen gaan in dit land dat gebukt gaat onder zoveel tegenslag. Het was een mooi en rustig strand. Paarse, roze, rode bloemen, cactussen, bergen, de zon die schittert op het water. Ontspannen, zei Nicolien. En toch heb ik er moeite mee om me daadwerkelijk te ontspannen. Ik kan gedachten niet loslaten aan die mensen in hun tentenkampen, aan mijn eigen persoonlijke worstelingen. Wat doe ik nog meer? Ik word mede uitgenodigd om te komen eten bij een echtpaar in Fort Jacques. Nicolien, Ketty en ik halen iemand op uit Duvier, die met z’n koor gaat zingen in Fort Jacques. Eerst gaan we daar naar de kerk, waar we worden opgenomen door gezang, muziek, gebed. We beginnen met zondagschool voorafgaand aan de eigenlijke dienst. Vier uur later staan we weer buiten de half afgebouwde kerk, uiteraard niet zonder op het podium geroepen te zijn om ons voor te stellen. We gaan naar het echtpaar, dat 4 dagen na de aardbeving is getrouwd en is ingetrokken bij het gezin van een zus, aangezien hun eigen huis is vernield. We eten en luisteren naar gitaarspel en gezang dat spontaan ontstaat. Het is duidelijk dat de gevolgen van de aardbeving minder direct zijn geworden voor me, nu ik niet meer buiten slaap en meer ‘normale’ werktijden heb. En ik voel me ongemakkelijk.
Intussen wordt een deel van de giften die zijn binnengekomen via Drogeham besteed aan het steunen van een microkrediet coöperatie in het Noordwesten van het land. De bevolking is daar toegenomen. Slachtoffers zijn Port-au-Prince ontvlucht en teruggegaan naar hun plaats van afkomst. De microkredieten stellen hen in staat een activiteit op te starten waardoor ze kunnen voorzien in hun levensonderhoud. De rente zal gebruikt worden om salarissen van docenten te betalen aan de scholen in de omgeving.
Het proces van containers ontvangen en door de douane krijgen wordt steeds complexer. Steeds meer bureaucratische eisen, distributieplannen. Elke dag wordt er beweerd dat we ‘vandaag’ containers geleverd krijgen, maar we wachten weer voor niets. Ik ben wat op pad om wat dingen te regelen voor kantoor, in verband met vakantie van de collega die dat normaalgesproken doet. Het is erg warm en ik kom bezweet terug. Een groep Mennonieten uit Paraguay is momenteel bij MCC op bezoek om te helpen met puinruimen bij het ingestorte huis van een collega. Aangezien de Mennonieten afstammen uit Nederland (Menno Simons) en daarna gevlucht zijn naar Duitsland, Zwitserland, Rusland en vervolgens Paraguay en Noord-Amerika, spreken ze onderling nog Duits. De officiële taal in Paraguay is Spaans. Oftewel, de talenverwarring is weer compleet.
Ik sta vroeg op om de moeder van m’n huisgenoten naar de boot te brengen, bij de haven. Om vijf uur ’s ochtends vertrekken we. Het is de eerste keer dat ik naar de haven ga. Alsmaar rechtdoor rijden, net zolang totdat je bij het water komt. Daar ligt de boot die naar Jeremie zal vertrekken, echter pas tegen de avond. Om een goede plaats te bemachtigen en ruimte te hebben voor bagage, moet je er vroeg bij zijn. Er wordt me trots verteld dat er wel 8 of 10 auto’s op de boot kunnen. Hij gaat er 12 uur over doen om de 300 kilometer naar Jeremie af te leggen.

En hoe lang doen wij erover om de afstand af te leggen van onze levensweg? Welke stops maken we onderweg? Op welke wijze leggen we de weg af? Welke obstakels komen we tegen? Wat leren we? Hoe leven we? Waar? Met wie?