Bonen in Bwadlorens, Nederland en Kenia

De maand juni is de maand van schoolexamens en eindejaarsfeesten. Het vertrek van de kleuterschool wordt groots gevierd en ik had diverse uitnodigingen voor ‘graduations’, maar helaas bevond ik me het betreffende weekend elders in het land. De maand juni betekende eveneens het aflopen van de termijn van interim president Jocelerme Privert. Een vergadering om te besluiten hoe verder blijft uitgesteld worden.

De tweede helft van juni stond in het teken van personeelswisselingen. De positie van child protection officer eindigde, wat betekende dat we afscheid namen van onze collega Rodrigue. Tegelijkertijd openden we een functie specifiek voor het begeleiden van een programma van woningbouw en gemeenschapsontwikkeling met onze partnerorganisatie SSID in Ganthier en Boen, wat nu ons grootste programma is. In het kader hiervan werden de nodige sollicitatiegesprekken gevoerd en deze week hoopt er part-time een nieuwe collega te beginnen.

We brachten wederom een bezoek aan dit programma, waarbij mijn collega Rony de tien huizen bezocht die op dit moment in aanbouw zijn (of inmiddels afgerond), terwijl ik een deel van een training bijwoonde over het verminderen van risico’s van rampen. Het ontbijt kwam ruim een uur te laat en ook de genodigden lieten lang op zich wachten. De ruimte was half open, dus de wind verspreidde stof en blies papieren op de grond. De training was gericht op twee comités voor het verminderen van risico’s van rampen, waarbij het nationale plan van risico’s en rampen aan de orde kwam en begrippen die te maken hebben met dit onderwerp.

Vervolgens bezochten we een kippenren in aanbouw in Ganthier, waar zowel kippen voor vleesproductie gehouden zullen worden, als kippen voor de productie van eieren. In Balan had ik aan elke hand een stuk of drie kinderen, die meeliepen de sorghum akkers op. We liepen met een jongeman naar zijn koe, langs velden zoete aardappels, sorghum en papaja die hij geplant heeft. Hij fokt eveneens geiten, werkt in een bakkerij en in huizenbouw. Een bezige man. Onderweg naar een volgende koe kwamen we langs een zonnepaneel geïnstalleerd door telecommunicatiemaatschappij Digicel, waarbij op zonne-energie telefoons opgeladen kunnen worden. Een andere boer stelde zijn koe aan ons voor als ‘Merci Christ’. Van de 13 kinderen van de man heeft niet een de middelbare school afgerond. Akkers maïs en sorghum behoren ook tot de activiteiten van het gezin, evenals het fokken van schapen. Vele akkers staan vol sorghum, bijna gereed voor de oogst. Een opluchting, want eerst leek er veel verloren te gaan door een ziekte, maar de regen heeft de sorghum schoon gewassen. In de zon liepen we tussen de sorghum, okra en maïs, met de bergen aan beide kanten de vallei omringend.

Vrijdag 17 juni vertrokken we ’s ochtends vroeg met drie personen van KDRe via Mirebalais, Hinche en Cerca Carvajal naar Bois-de-Laurence (oftewel Bwadlorens). Bij Cerca Carvajal is inmiddels een betonweg aangelegd, maar het laatste stuk is nog steeds een slecht pad. Diverse riviertjes, veel rotsen/gesteente en kuilen. Een te lage Terios huurauto was met z'n buik gestrand op een bult en blokkeerde de weg. Ze waren met een machete bezig grond weg te hakken. Toen er wat meer mensen verschenen, duwden/tilden de heren de auto erover. Een mooie omgeving weer. Groen, glooiend, in Bwadlorens nog dennenbomen. Groepjes mensen waren bezig met de weg op het laatste stuk, een cash for work programma.

In Bwadlorens werden we ontvangen door de voorzitter van landbouwcorporatie KADPBL. We verbleven in het huis van een van de leden, een betonblokken woning met een latrine die zo krap was en zo vol muggen, kakkerlakken en ander gedierte dat we gauw klaar waren. We werden ontvangen met rijst met bonen, met heel veel peper, wat tot gehoest leidde.

Vervolgens reden we naar Vembal om een aantal leden te bezoeken die bonen hebben geleend om te verbouwen. Deze omgeving produceert veel bonen. Samuel, het enige staflid van KDRe, werd hartelijk ontvangen door zowel volwassenen als kinderen, aangezien hij regelmatig in Bwadlorens komt. Een eerste akker bestond uit bonen met maïs. Ook verbouwt de eigenaar maniok, zoete aardappelen, gember en ananas. Z’n geiten zijn doodgegaan aan een ziekte. Op z’n grond bouwt hij barrières als vorm van bodembescherming en om voedsel voor dieren te produceren. Twee van z’n drie kinderen zitten in Hinche op school, een eind weg. Zelf zit hij ook op school, om alsnog de middelbare school af te ronden.

Een buurvrouw van deze man heeft ook bonen geplant. Vorig jaar was een moeilijk jaar, waarbij door de droogte veel bonen verloren zijn gegaan. Mensen oogstten hooguit een kleine hoeveelheid voor eigen consumptie, maar niks voor verkoop. De bonen worden in de vorm van een lening beschikbaar gesteld aan leden, die de bonen met een kleine toeslag als rente na de oogst terugbetalen, waarna ze beschikbaar zijn voor andere leden in een volgend plantseizoen. Ook deze vrouw plant maïs bij de bonen, plus erwten en sorghum. Sinds haar paard dood is, kan ze niet meer naar de markt om handel te drijven, aangezien ze geen transport meer heeft.

Een volgende jonge vrouw, moeder van 3 zoons, heeft ook de maïs en bonen naast haar huis staan. Een suikerrietmolen staat tussen de maïs; een hefboom verwerkt in een boom waarbij suiker wordt geproduceerd voor de koffie. Samuel adviseert over het gebruik van compost, het belang van onderhoud van de akkers en andere technieken. Ook dit gezin plant een diversiteit aan producten; pompoen, suikerriet, banaan, maniok, sorghum, gember, erwten. Mocht een van de gewassen verloren gaan, dan hebben ze op deze manier allicht nog een ander gewas om te oogsten.

Een volgende lid heeft een helling vol bonen geplant, plus maïs, erwten, sorghum, maniok en zoete aardappelen. Het gezin heeft eveneens geiten en koeien en de moeder des huizes reist regelmatig naar omliggende dorpen om uien, tomaten en andere producten in te kopen en te verkopen. De maïssoort die ze geplant hebben, wordt ‘kleine ezel’ genoemd, omdat hij niet hoog wordt.

Van Vembal reden we naar Logat, via Grand Savanne. Tussen de bonen en het maïs moest ik denken aan Sietze van der Honing. Dit is zijn nagedachtenis. Een docente aan de basisschool, die maar liefst 300 leerlingen telt met 7 leraren, liet ons hun bonen en gember zien. Ook hier een pers voor suikerriet om suiker te produceren voor de koffie. Veel ouders spreken over kinderen die helemaal in Hinche op school zitten.

Een volgend echtpaar leidde ons naar een grote akker vol bonen. Er volgde een discussie over het gebruik van kunstmest. De rest had zich inmiddels geschaard rondom een leeg waterreservoir op de heuvel van het uitgestrekte land, met mooi uitzicht. Ik kreeg het voor elkaar om een doorn in m’n teen te krijgen.

Toen naar een akker die speciaal is opgezet voor de verkoop van maïs en bonen om schoolgeld te betalen en wellicht een koe te kopen. Tot slot naar een tuin met olijven en soja, een eerste ervaring die de plaatselijke associatie opdoet.

De volgende ochtend liepen we naar een gebouw dat tijdelijk dienstdoet als school en in dit geval als locatie voor de algemene vergadering van KADPBL, die eens per jaar wordt gehouden. De leden komen van ver; 2 uur lopen is niks. Uiteindelijk waren er zo'n 165 personen. We begonnen met een lied en gebed. De presentatie van activiteiten, plannen en geld was helder, duidelijk en transparant. Er zijn op dit moment 716 blikken bonen in de running. Daarnaast zijn er 3 silo’s aanwezig voor de opslag van bonen, in het afgelopen jaar zijn drie training sessies gehouden en is eveneens begonnen met leningen in de vorm van cash. Dit loopt tot op heden erg goed. Volgend jaar zullen de leden een soort spaarbankboekje krijgen.

We kregen het woord als delegatie van KDRe, waarbij ik vooral sprak over Sietze van der Honing, die met zijn stichting dit werk in Bwadlorens mogelijk heeft gemaakt. KADPBL maakte een goede indruk. Het is een groep mensen met veel wilskracht en ze hebben laten zien dat ze goed beheren wat hen is toevertrouwd. Dat is het belangrijkste; het beheer is aan hen. Bovendien delen ze de verantwoordelijkheid, wat vaak anders is; meestal wil 1 persoon de leiding en controle hebben.

Ook de plannen voor het komende jaar werden gepresenteerd, gevolgd door een algemeen debat, waarbij enige ontevredenheid bleek; te weinig leden hebben toegang tot de leningen en training sessies. Dit komt doordat de corporatie vele leden heeft, terwijl de financiële middelen nog beperkt zijn. Aansluitend spraken we met het comité van KADPBL.

Vervolgens liepen we naar de markt. Het was geen marktdag, maar we spraken toch een vrouw die een lening heeft bij KADPBL en het geld investeert in haar handel. Een indrukwekkende handel. Ze verkoopt van alles (zeep, spaghetti, uien, vis, enz.), kookt eten voor dagelijkse verkoop, maalt koffie, bakt koek, enz. Maar dit betekent ook dat ze geen tijd heeft voor de zorg voor haar 6 kinderen, die allemaal in Ouanaminthe wonen. Dat blijft dubbel; ouders hebben het beste voor met hun kinderen, maar vaak betekent dit dat de kinderen niet bij hun ouders wonen.

We liepen naar een vrouw bij wie we anders wel eens slapen en die nu ziek op bed lag. Ze borduurt mooie tafelkleden en boekenleggers, waarvan we een aantal kochten voor verkoop in Nederland. Ook van een van de dames die eten kookte tijdens ons verblijf, hebben we diverse maten en kleuren tafelkleden en kleedjes gekocht voor doorverkoop. Bestellingen zijn welkom!

Tot slot een bezoek aan de silo’s waarin de bonen opgeslagen liggen tussen de periode van oogst en planten. ’s Avonds toen ik het douchehok opende, sprong er iets tegen m’n benen op, dus was ik snel weer terug in huis. “Wat nou Margot, hebben de kakkerlakken je aangevallen?” “Nee, een kikker…” Er werd een stok gezocht en de kikker werd keurig voor me verwijderd uit het douchehok, waarna ik uitgleed over losse steentjes op de helling van huis naar douchehok en fijn m’n arm en been open schaafde. Dat terwijl ik al lek gestoken was door muggen en andere prikkende beestjes, waardoor m’n benen onder de rode, jeukende bulten zat.

De ochtend van ons vertrek kwam de voorzitter ons gedag zeggen, al is dat bijna twee uur lopen enkele reis vanwaar hij woont. Het ontbijt om half acht ’s ochtends: gember thee en rijst met bonen. We keken elkaar eens aan, maar kregen te horen dat dit een gebruikelijk ontbijt is, vooral voor kinderen die naar school gaan. Na dit stevige ontbijt keerden we terug naar Port-au-Prince, genietend van de mooie, groene, glooiende omgeving. Soms aan beide kanten van de weg zicht op de omringende bergen, sommige met veel bomen, sommige kaal. Het pad met z'n rotsen en gehobbel. In een van de riviertjes een ‘staande rots’ met tekeningen erop van de Taíno tijd. We reden door Lagwamit naar de betonweg bij Carice. Het is slechts 15 kilometer over de onverharde weg, maar dat kost ruim een uur en een kwartier. Na de betonweg volgt nog een stukje onverhard tot Hinche en verder is het asfalt. In totaal 166 kilometer van Bwadlorens naar Kenscoff, een uur of vijf/zes rijden.

Er volgde een hectische week met tien sollicitatiegesprekken voor drie posities (een voor CWS, twee voor een ingenieur en agronoom van SSID) en vele andere taken. Afsluiting van het fiscale jaar, voorbereidingen voor een nieuw plan met partner ADRUH die langskwam uit het Noordwesten, en voor SSID in Ganthier en Boen, een vergadering van ACT Alliance. De afdeling communicatie plaatste een aantal artikels gerelateerd aan ons uitwisselingsbezoek in Argentinië in april van dit jaar (http://cwsglobal.org/chaco-peer-exchange/) en over de woningbouw met SSID in Ganthier en Boen (http://cwsglobal.org/haiti-houses/, http://cwsglobal.org/new-houses-new-hope/). Op avond een gesprek via internet met een groep boeren en staf van Foods Resource Bank uit Amerika ter voorbereiding op een reis naar Kenia. In dezelfde week een vergadering van KDRe en beide kitten weggebracht, wat enige voeten in aarde had, aangezien ze zich niet makkelijk lieten pakken.

De laatste sollicitatiegesprekken voerden we op vrijdag 24 juni, gevolgd door een besloten viering van de verjaardag van Josue, trouwe collega en gastvrije host. Vervolgens werd ik naar het vliegveld gebracht. In januari van dit jaar heb ik een groep ontvangen van een van onze donateurs, Foods Resource Bank. Zij organiseren reizen naar verschillende landen waar ze landbouwprogramma’s ondersteunen. Op voorstel van mijn leidinggevende zal ik deelnemen aan een reis in Kenia. Daaraan voorafgaand breng ik een week door bij Church World Service in Kenia. Aangezien de reis van Haïti naar Kenia een tussenstop in Europa inhoudt, maakte ik uiteraard van de gelegenheid gebruik om mijn familie te bezoeken.

In Miami werd ik uit de rij gehaald wegens een explosievenalarm voor mijn handbagage. De uitgebreide controle die volgde was niet leuk, maar gelukkig kon ik uiteindelijk zonder problemen verder reizen naar London. Wegens vertraging moest ik rennen om de aansluiting te halen, enkel om vervolgens te constateren dat die ook vertraagd was. Uiteindelijk kwam ik zaterdagmiddag aan op Schiphol, waar ik dit keer opgewacht werd door een lid van het comité KDRe. We vertrokken direct naar Culemborg, waar het comité die dag een kraam bemande op een activiteit van de Haïtiaanse Vereniging in Nederland. Een toepasselijke overgang dus van Haïti naar Nederland. Goed weerzien met m’n ouders en andere leden van het comité.

De afgelopen week een fijne, rustige week gehad met m’n familie. Kort maar mooi. Het is een bekende wereld en voelt gelijk weer heel gewoon, hoewel tegelijk de gedachten blijven aan de totaal andere wereld van Haïti. Weerzien met de gemeente van Drogeham, veel regen, naar de GGD en de winkel, klusjes en thee drinken, maar vooral: gewoon bij mijn familie zijn.

Afgelopen zaterdag, 2 juli, reisde ik verder. Van Schiphol naar Frankfurt am Main en vandaar naar Nairobi, de hoofdstad van Kenia. Een interessante vlucht, over Oost-Europa, bergen, dalen, akkers, dorpen, steden, water, kustlijn tussen Slovenië en Italië, toen over Griekenland, eilandjes, de zee over waar zoveel migranten hun leven wagen en uiteindelijk boven Afrika. We kwamen boven Egypte binnen en daar begon de schijnbaar oneindige Sahara woestijn; dor en droog, zand en rotsen, onbewoond, hoewel hier en daar wel wegen en wat water en gebouwen. Heel interessant.

’s Avonds landden we in het donker op Jomo Kenyatta airport in Nairobi. Ik heb voor het eerst voet op Afrikaanse bodem gezet en had niet verwacht hier nog eens met CWS te zullen komen. Buiten stond een chauffeur van CWS op me te wachten om me naar Amani Gardens Inn te brengen, voormalig Mennonite guesthouse, Church Road, Westlands. Toepasselijk, gezien mijn jaren bij een Mennonieten organisatie.

Kenia is pas in 1963 onafhankelijk geworden, lange tijd gekolonialiseerd door Engeland. De officiële taal is Engels maar de meer gangbare taal Swahili, waarnaast de 42 tribes in het land ook elk hun eigen taal hebben. Wegens de Engelse invloed wordt er links gereden. Ik werd gelijk in het Swahili verwelkomd (karibu). Ook hier trekken veel mensen naar de stad, maar recent is de regering begonnen met het opzetten van counties (47) en decentralisatie, een positieve ontwikkeling. De meerderheid van de scholen is privé en ook hier geldt; duurdere school, betere kwaliteit. Anders dan in Haïti zijn alle organisaties hier geregistreerd bij de overheid.

Toen ik gisteren aan het ontbijt verscheen, werd ik gelijk uitgenodigd voor een zanguur en zo zat ik nog geen twaalf uur na aankomst al met een Mennonieten zangboek in m’n handen. Een toepasselijk begin. Dit guesthouse is ruim opgezet in een rustige wijk, met een uitgestrekte tuin. Na het zanguurtje liep ik naar de dichtstbijzijnde kerk, Christ Church, een anglicaanse houten kerk. De bezoekers werden heel mooi verwelkomd met een lied en een handdruk. Bekende melodieën en ook voorbede over herkenbare problemen: verkiezingen, corruptie en onveiligheid. De preek ging over nieuwe mensheid: we oogsten wat we zaaien, doe goed wanneer we kunnen.

’s Middags kreeg ik bezoek van twee collega’s van CWS Kenia, die me verwelkomden en wat algemene informatie deelden. Net als Haïti staat Kenia slecht bekend, maar hun relaas klonk precies hetzelfde als wat ik bezoekers vertel: de werkelijkheid is anders. Geen nachtelijke uitstapjes, maar wandel gerust rond overdag. Het was een aangenaam gesprek, sympathieke personen, in voor een geintje, onder het genot van een kop Keniaanse thee met melk. Ze adviseerden me sterk om een eerste ronde door de stad te ondernemen en regelden een chauffeur, die met me langs de Sarit mall reed naar Westgate mall, welbekend wegens de terroristische aanslag die daar is gepleegd in 2013. Na twee jaar dicht te zijn geweest, is de mall nu weer open. Een nieuw ogend gebouw, roltrappen, fonteinen, drie verdiepingen, security poortjes bij de ingang. Dollars wisselen voor Keniaanse shillings en toen terug naar het hotel, met onderweg een les in Swahili…

Een positieve eerste indruk van Kenia, hartelijk en gastvrij ontvangen.