Omlaag met het Restavèk Systeem

De afgelopen weken stonden in het teken van 17 november; de nationale dag tegen het restavèk systeem, oftewel het fenomeen dat kinderen niet bij hun biologische families (op het platteland) wonen, maar bij een andere familie in de stad, waar ze veel huishoudelijk werk verrichten en weinig kans krijgen om naar school te gaan of kind te zijn. In het kader van de activiteiten rondom deze dag, kwam collega Luciano uit Argentinië naar Haïti, evenals twee medewerkers van Caminante uit de Dominicaanse Republiek, eveneens een organisatie die met (straat)kinderen werkt.

Gezamenlijk hadden we een ontmoeting met Aba Sistèm Restavèk (ASR; Omlaag met het Restavèk Systeem), het netwerk van 18 organisaties die zich inzetten voor het beëindigen van het restavèk fenomeen en die de initiatiefnemers zijn van 17 november als dag tegen dit fenomeen. Uitwisselingen tussen organisaties en medewerkers uit verschillende landen spelen een rol in het wederzijds begrip door van elkaar te leren, vooral tussen de twee landen van dit eiland waar van oudsher zoveel twist en strijd tussen bestaat.

We bezochten een aantal leden van het ASR netwerk. Eerst Solidarité pour la Bienfaisance, waar vorige maand de reparatie en bouw van een school is afgerond. Kinderen en docenten zitten nu een stuk meer op hun gemak in een veiliger gebouw met meer ruimte. Vandaar reden we verder naar CAD in Ganthier, tussen de hoofdstand en de grens. Vlak voordat we op de plaats van bestemming waren, stuitten we op een wegblokkade. Na enige navraag kregen we te horen dat er drie personen gearresteerd waren, schijnbaar onschuldig, dus hadden een aantal vrachtwagenchauffeurs hun truck overdwars midden op de weg geparkeerd, zodat er geen verkeer langs kon. Aangezien er geen alternatieve route is, konden we onverrichterzake terugkeren.

Luciano vierde zijn verjaardag in Haïti, dus na een gezamenlijke maaltijd op kantoor, werd er thuis verder feest gevierd. Een feestmaal, een prachtige taart in de vorm en kleur van een Argentijns voetbalshirt, inclusief twee voetballen, bezoek van kantoorgenoten en familie, Haïtiaanse 'konpa' muziek; de Dominicanen zijn geïnteresseerd in dans en cultuur en wilden graag nader kennismaken met deze muziek.

Het afgelopen jaar heeft ASR hard gewerkt aan een protocol, een coördinatie van wetgeving voor bescherming en re-integratie van restavèk kinderen. Het ministerie van sociale zaken is nauw betrokken bij dit proces, evenals organisaties en instanties werkzaam op het gebied van kinderen. Vorige week vond de validatie sessie van dit protocol plaats. ASR leden waren aanwezig, vertegenwoordigers van de overheid, UNICEF en andere internationale organisaties, etc. De consultant van ASR die het proces van het procol leidt, gaf een uiteenzetting over de inhoud en toepassing ervan, gevolgd door discussie. Ook de media waren aanwezig; er klonken meerdere interviews op radio en televisie.

De volgende dag bezochten we een ander lid van ASR; Foyer Maurice Sixto. Ergens in Carrefour sloegen we af, waarna we een wirwar van paden en afslagen volgden, ons tussen dubbel geparkeerde auto's door wringend, totdat we uiteindelijk ergens buiten de stad in de bergen en bomen terechtkwamen. Het fanfare korps van de organisatie was aan het oefenen en speelde twee liederen voor ons, waaronder het volkslied. We spraken met enkele medewerkers van Foyer Maurice Sixto, die het grote belang noemden van verandering in mentaliteit. Daar moet het mee beginnen. Heel waar. Ze geven basisonderwijs aan kinderen die als restavèk bij andere families wonen, evenals beroepsonderwijs. Op dit moment bouwen ze nieuwe schoolgebouwen/leslokalen en een gastenverblijf op een groot terrein dat uitkijkt op Carrefour beneden in het dal, de zee en de bergen rondom.

17 november vond traditiegetrouw een oecumenische dienst plaats, in samenwerking met priesters en predikanten. De kerk (Sainte Trinité) zat helemaal vol kinderen; de verschillende leden van ASR waren elk met een groep kinderen gekomen. Een van hen, FOPJ, had de leiding over de dienst. Het kinderkoor leidde de zang, twee schriftlezingen, een preek over de verantwoordelijkheid van kerk(gangers), autoriteiten en organisaties om restavèk kinderen gelijk aan alle andere kinderen te behandelen; alle kinderen zijn kinderen, met dezelfde rechten. Sommige mensen van aanzien/met een hoge sociale positie, hebben thuis een restavèk die ze slecht behandelen. Twee meisjes van FOPJ zeiden afwisselend een gebed op; voor straatkinderen, voor onderwijs, voor gezondheid, voor de leden van ASR, enz. Het motto van dit jaar, dat op de t-shirts van de kinderen te lezen was: "Yon Ayiti san timoun restavèk se yon bon siy chanjman", oftewel: "Een Haïti zonder restavèk kinderen is een goed teken van verandering".

Aansluitend werden er bij diverse ASR leden activiteiten gehouden met de kinderen. Wij woonden de activiteiten van FOPJ bij. Een prachtig programma; wat een talenten en capaciteiten van de kinderen, zonder plankenvrees. Zes jongere kinderen voerden 'mime' op; bewegen op muziek. Het koor zong verschillende liederen, een vijftal jongeren danste op Haïtiaanse muziek ('trots om Haïtiaan te zijn', belangrijk in een samenleving waar het buitenland geïdealiseerd wordt), in zelfgemaakte, bijpassende kleding; Haïtiaanse vlag, kleurige rokken. Een leerling uit de eerste klas zei een gedicht op, een groep deed teksten/opvoeringen over ontbossing en 'wanneer' (kunnen kinderen goed onderwijs krijgen, spelen, enz.). Er werd eveneens een heel mooi stuk theater opgevoerd. Wat kunnen ze dat toch goed. Het ging over een restavèk kind dat mishandeld wordt door de familie waar hij woont, die hem geen waarde geeft en valselijk beschuldigt van diefstal. Tot slot was er een 'modeshow' van een aantal jonge meisjes, die kleren showden en op de 'catwalk' liepen. Petje af voor alle kinderen en de docenten. Op zulke momenten gaan er veel gemengde gevoelens door me heen. Het is prachtig wat de kinderen en FOPJ neerzetten. De verhalen van de kinderen zijn niet voor te stellen, het blijft niet te bevatten hoe sommige mensen kinderen behandelen, hetzij hun eigen, hetzij andermans, ze zo weinig waarde geven, terwijl kinderen zo'n rijkdom zijn, zoveel in zich hebben. Ja, het is ontzettend belangrijk voor ze dat ze zo zelfvertrouwen kunnen krijgen en bouwen en een docent hebben die ze liefde geeft. Dat heeft ieder kind nodig; liefde.

In aansluiting op de activiteiten in Haïti, vertrok de consultant van ASR naar Amerika. In Miami sprak hij op radio en televisie over het restavèk fenomeen, in Washington DC nam hij deel aan een panel georganiseerd door de collega's van CWS aldaar, in samenwerking met democraten en republikeinen, gevolgd door andere bijeenkomsten met vertegenwoordigers van de overheid en organisaties. Zo wordt ook bekeken wat de rol van de Amerikaanse overheid kan zijn in dit verband, eveneens in relatie tot een wetsvoorstel geschreven voor bescherming van vrouwen en kinderen.

Terwijl ik in Port-au-Prince met onze gasten uit Argentinië en de Dominicaanse Republiek de activiteiten bijwoonde, was mijn collega (in de net geleverde LandCruiser) met onze ingenieurs naar het Noordwesten voor een evaluatiebezoek aan de school die daar gebouwd wordt, eveneens voor een ASR lid.

18 november vonden opnieuw manifestaties plaats tegen de regering van president Martelly. Tegenstanders eisen zijn aftreden, hoewel ze geen alternatief hebben. Zojuist ontving ik het trieste bericht dat de voorzitter van de Baptisten Unie van Haïti gisteravond uit zijn woning is ontvoerd, zijn vrouw is neergeschoten, na een operatie inmiddels buiten levensgevaar, maar hijzelf is vanochtend dood teruggevonden.

En toch... was het dankdag in Nederland. En toch... werd er zondag na dankdag hier gepreekt over 'sla je ogen op God om Hem dank te zeggen'. Zoveel mensen leven in zulke moeilijke situaties, er zijn zoveel vragen te stellen, er is zoveel onrecht, verdrukking, mishandeling, onzekerheid, ziekte. Het leven is een strijd. "Rijke mensen kunnen gebrek aan eten hebben, ze kunnen honger lijden. Maar mensen die de wil van God zoeken te doen zal het aan niets ontbreken." (Psalm 34: 10, Creoolse vertaling)