Collega uit Argentinië en gehandicapten

Veel internationale media besteden deze maand extra aandacht aan Haïti; drie jaar later. Naar de aardbeving wordt hier vaak verwezen als '12 januari'; de datum in plaats van de benaming. MCC hield een herdenking met huidige en voormalige medewerkers. Zo was ik even terug bij mijn oude werkgever. We schreven ieder herinneringen op aan die dag, stopten de papieren in een blik en verbrandden de inhoud van het blik; weg met de moeilijke herinneringen. Er was samenzang, gebed, Bijbel lezing en ook een stukje geschiedenis; aardbevingen die eerder zijn voorgekomen in Haïti, die eerder de hoofdstad totaal vernield hebben. Dat was in de 18e eeuw, waarna ze in de vergetelheid zijn geraakt en de wijze van huizenbouw weer is verslechterd. Ook daarom is het belangrijk om te onthouden en te herinneren, om een les te leren uit deze ervaring.
Een aantal MCCers uit Amerika waren in Haïti, waaronder communicatie staf met wie ik toentertijd op pad ben geweest. Ook nu namen we samen wat dingen door. Even terug.

Op tien januari is een collega uit Argentinië in Haïti aangekomen. Hij is hier voor een periode van twee maanden, met het doel om Creeols te leren. Hij houdt zich binnen ons team in de regio bezig met de organisaties die met kinderen werken. Elke dag krijgt hij les van een docent Creools, overdag is hij bij ons op kantoor en hij verblijft bij ons thuis. Mijn huisgenoten maken hem wel aan het praten, wat juist de bedoeling is. Alleen de hanen kukelen teveel en te vaak, volgens hem.
Door zijn komst ziet mijn schema er momenteel iets anders uit. Wegwijs maken, taptap ritten, introduceren bij voetbal in de buurt, mee op bezoek. In de weekenden hem kennis laten maken met diverse kanten van Haïti. Zo zijn we op een zaterdag naar Fort Jacques gereden om het fort daar te bezoeken. Een heldere dag met prachtig zicht rondom. Vandaar naar Kenscoff, wandelen in de bergen. 'Een ander Haïti', zei Luciano. Geen verkeer of drukte, enkel mensen met manden koopwaar op hun hoofd, hier een koe, daar een kleurrijke boom en bovenal: rust en een schitterend uitzicht op gebergte, met mensen in de diepte aan het werk op terrassen/landbouw. Lunch in Fermathe, met wederom mooi uitzicht. Toen een hele andere kant; Cité Soleil, een slecht bekend staande wijk. Pax Christi heeft hier een mooi programma waarbij ze jeugd samenbrengen uit verschillende delen van Cité Soleil en door middel van sport vrede brengen tussen de wijken, in plaats van gevechten. Elke zaterdag voetballen ze en deze keer deed Luciano mee.

De twee KDRe collega's zijn na een week teruggekomen van bezoeken aan partners in Noordoost, Artibonite en Noordwest. In het Noordoosten begeleiden we een nieuw opgezette corporatie. In Artibonite waren er andere problemen gaande, met gevechten tussen verschillende dorpen. In het Noordwesten zijn 22 huizen gebouwd en een school met vier klaslokalen. Voor alle drie de gebieden worden op dit moment plannen ontwikkeld voor het nieuwe jaar.

Ook bij CWS zijn we nog bezig met jaarverslagen en jaarplannen, wat geen eenvoudig proces is. Daarnaast contacten leggen met organisaties die in het Noordwesten werkzaam zijn, waarvoor we Koral en Diakonie bezochten. Een presentatie bij Lutheran World Federation bijwonen over de rol van vrouwen en entrepreneurship in Grand Anse. Een gesprek met MCC over een onderzoek dat CWS doet omtrent kinderen van wie een ouder in de gevangenis zit. Verbijsterend dat mensen in Haïti jarenlang zonder veroordeling in de gevangenis kunnen zitten.
Devoties over wandelen in geloof, over Gods plan dat we soms niet zien, vooral als er iets gebeurt in ons leven waarvan we de bedoeling op dit moment niet begrijpen.

Met Club Wozo, die inmiddels als naam 'Saphir' heeft aangenomen, blijven we regelmatig bijeenkomen. Behalve de formele trainingdelen ook informeel van gedachten wisselen over de manier waarop we met mensen praten, dingen die heel pijnlijk kunnen overkomen, etc.

Het was jazz festival in Port-au-Prince. Aangezien Luciano van muziek houdt, wilde hij daar wel eens een kijkje nemen. Dus zo gingen we op een avond naar Karibe hotel, waar drie groepen optraden; Braziliaanse muziek, Amerikaans/Haïtiaans en Mexicaans. Het publiek bestond uit de elite, betaalde entree, zitplaatsen voor iedereen. Mooie muziek en fijn om eens wat afleiding te hebben. De volgende dag heel anders; locatie Fokal, gratis entree, dus een publiek van vooral veel jongelui en de meerderheid moest staan. Eerst een optreden van een trio uit Chili met heel knap gitaarspel. Daarna degene voor wie vrijwel iedereen kwam: Belo, zanger, gitarist, componist. Hij schrijft liederen met inhoud, waaronder een over 'Nou se wozo, nou pliye men nou pa kase'; wij zijn als riet, we buigen maar we breken niet. Precies het motto van de organisatie Twomatizasyon ak Wozo. Zij hebben dan ook contact met hem gelegd en hij is een paar maanden geleden bij ons op kantoor geweest. Toen heb ik hem ontmoet, ik heb zijn muziek op cd gehoord en nu bij een concert. Een hele goede muzikant.

In het weekend opnieuw op pad. Dit keer bestemming Port Salut. Het was druk in de stad en zowel een motor als een auto waren achter tegen onze auto aan gebotst voordat we een paar uur later eindelijk de drukte uit waren. Vandaar dat veel auto's hier met een ijzeren bescherming voor- en achterop de auto rijden. We stopten na een lange rit in Les Cayes voor lunch; vis natuurlijk, aan de kust. Toen het laatste stukje verder naar Port Salut, een rustige en mooie bestemming aan zee. We hebben samen op het strand naar een hele mooie zonsondergang zitten kijken. Een aantal boten lagen in het water, de lucht kleurde oranje en roze, de wolken werden roze en vervolgens verscheen er een grote, volle maan. We aten en dronken wat aan het strand, dat zo rustig is dat niemand naar ons is toegekomen, wat elders wel heel anders is. We overnachtten vlakbij zee, het geluid van de golven te horen tot in onze kamers. Ook de volgende ochtend genoten we nog van de zee die uitstrekt naar verre bestemmingen, de bergen langs de kust, koraalrif, de golven die verderop tegen de rotsen slaan, kleine bootjes van boomstammen, wat grotere schepen, vissers. We zaten in het zand, zwommen wat, in rust wat overdenkingen.

Van Port Salut, in Zuid gelegen, reden we naar Jacmel, Zuidoost. Een wisselende omgeving van palmbomen, zee, bergen met nu kaal en dan wat bomen, bochtige wegen. Carnaval begint hier echter al enkele weken voor de eigenlijke datum, waardoor we in Jacmel op afgesloten wegen stuitten. Daar hadden we geen rekening mee gehouden. We wisten buiten de stad nog een rustig strand te vinden met een stukje zandstrand en veel koraalrif, net onder het water en aan de kust. Het was echter een hele opgave om de stad door te komen, met overal en van alle kanten de wegen vol 'rara' optochten met dansende en verklede mensen, muziek, trompetten, trommels en grote kippen en andere dingen van papier mache gemaakt, waar Jacmel om bekend staat. Toen we na al met al uren rijden uiteindelijk in het donker in Port-au-Prince aankwamen, belandden we ook daar in carnaval. Rondom Champs Mars was alles afgesloten, met rara en swingende mensen. Telkens als we een andere straat inreden, kwamen we weer in de meute terecht. Maar uiteindelijk veilig en wel thuisgekomen, met weer heel wat moois gezien van Haïti en genoten van een rustige plaats, hoewel bijna teveel van het goede in zo korte tijd.

Deze week Luciano bij een van de ASR leden gebracht. Goed om te zien dat er vijf klaslokalen worden gebouwd, ter vervanging van zeildoeken ruimtes. De schooldirecteur, verpleegkundige van beroep, vertelde hoe hij iets blijvends wilde achterlaten in zijn wijk. Hij zag dat veel kinderen niet naar school gingen, enkel voetbal speelden. Vandaar dat hij een aantal jaren geleden een school gestart is, naast een farmacie en klein gezondheidscentrum.
We haalden een andere collega op van het vliegveld en spraken met een ingenieur over bouwplannen voor organisaties die met kinderen en gehandicapten werken.

Gisteren een speciale viering van partner SCH, ter afsluiting van een fase van een programma met (vooral lichamelijk) gehandicapten. Het programma bestond uit psychosociale hulpverlening, subsidiëren van training, scholing en commerciële activiteiten. Wegens andere activiteiten kwamen twee van ons pas later aan, juist toen collega Aaron aan het woord was. Na devotie en een woord door de staatssecretaris voor integratie van gehandicapten, kregen CWS en SCH de kans om wat te zeggen. Het volgende onderdeel was een concours. De verschillende plaatsen waar SCH werkt, waren opgedeeld in 3 zones. Van elke zone was een winnaar gedelegeerd voor drie onderdelen; zang, muziekinstrumenten, dans. Als eerste zong een blinde man. Zodra hij de microfoon in zijn hand nam en begon te zingen, wilden er tranen in mijn ogen komen. Wat een stem, geweldig. Maar ook de inhoud van het lied: hij vroeg waarom we geen moed hebben om God dank te zeggen. Een man die niets ziet, moedigt ons aan om God te danken.

Terwijl ik luisterde naar de 9 deelnemers, ging er veel door me heen. Heel mijn leven heeft in het teken gestaan van gehandicapten. Ik kan niet aanwezig zijn bij een activiteit voor en met gehandicapten zonder daaraan te denken, zonder aan mijn broer te denken. Gehandicapten worden als honden behandeld, zo zong de volgende kandidaat, een man met een motorieke stoornis. Het doet me verdriet hoe gehandicapten hier als minderwaardig worden gezien. Tegelijk blijft het zoeken naar de beste manier om met en voor gehandicapten te werken. Ik dacht terug aan de dag ervoor, toen iemand zei dat hij iets blijvends wilde achterlaten. Hoe kunnen we iets blijvends doen voor en met deze groep mensen? Hun talenten verder ontwikkelen?

Als derde zong een blinde vrouw, enigszins zenuwachtig geworden door het luisteren naar de jury die behoorlijk kritisch was. Vervolgens de muziekinstrumenten; iemand met motorieke stoornis op blokfluit, gevolgd door een man met een kunstbeen op trompet, die heel knap een niet eenvoudig stuk muziek ten gehore bracht. Overigens zingen en spelen allen zonder papier voor zich te hebben. De trompettist werd gevolgd door een blinde man die heel ontspannen achter zijn keyboard zat. Hij maakte grote indruk op het publiek door het ritme dat hij uit zijn instrument haalde en het wisselen van diverse geluidsinstellingen. Zoveel knoppen en toetsen op zijn keyboard en hij drukte overal op zonder iets te kunnen zien en zonder een fout te maken.
Toen de dansers. Een jongedame die haar linkerarm verloren heeft in de aardbeving. Na afloop spraken we even met haar. Ze vertelde dat ze twee dagen onder het puin heeft gelegen, daarna naar de Dominicaanse Republiek is gegaan en veel steun van haar zus heeft gekregen. Ze danste tevoren en is door gegaan met dansen. Na haar danste een man die een vervorming heeft aan zijn benen en daarom op krukken loopt (met moeite). Hij begon met krukken, legde die vervolgens aan de kant en bewoog in de rondte, op één hand, met een grote glimlach op zijn gezicht. Een plastic stoel diende hem in zijn kunsten om rond te dansen, zich tussen de stoel te wringen, op de stoel te werken en vanaf de stoel de lucht in, wederom op zijn handen. Dat moet je zien, in plaats van mijn woorden te lezen. Het publiek was diep onder de indruk. Ook de jury zou het hem niet na kunnen doen.
De laatste deelnemer was een meisje van 8 jaar. Haar been is geamputeerd na de aardbeving. Ze is daarna begonnen met dansen. Helaas kon haar muziek om technische redenen niet gedraaid worden, dus moest ze improviseren op andere muziek.

Negen talentvolle mensen, die door een lichamelijke handicap veel worden buitengesloten door de samenleving. Het einde van deze fase van dit programma, maar hopelijk een begin van een periode waarin niet alleen zij sterker in het leven staan, maar ook de rest van de samenleving hen beter begrijpt en meer respecteert.