Het land door

We schrijven donderdag 22 mei. Sinds maandag 12 mei is er een groep van 5 personen van een universiteit in California te gast in Gwo Jan. De 2 weken dat ze hier zijn, ondernemen we gezamenlijk allerlei activiteiten. Vorige week zijn we van dinsdag t/m vrijdag naar Cap Haitien geweest (O Kap), een stad in het noorden van het land. Hoewel Haïti een klein land is (nog kleiner dan Nederland) en het qua afstand best te rijden zou zijn, is het vanwege de slechte wegen handiger om te vliegen. Met openbaar vervoer zou het een uur of 6 duren, met het vliegtuig slechts een half uur. Qua kosten maakt het niet veel uit. Het kleine 19 persoons vliegtuigje liet een prachtig land zien dat onder ons door trok. Cap Haitien is na Port-au-Prince de grootste stad van Haïti. Het historische stadscentrum is in koloniale stijl gebouwd, met houten gebouwen in allerlei kleuren en vaak gekenmerkt door een balkon. We krijgen veel te horen over de geschiedenis van het land, mentaliteit van de mensen, nog steeds voortdurende gevolgen van slavernij, de rol van de VN, de regering, man-vrouw verhouding, religie en andere onderwerpen. Er ontstaan mooie gesprekken, zowel over serieuze onderwerpen als over andere dingen. We hebben een goede tijd samen. In Milot, een plaats niet ver bij Cap Haitien vandaan, staan de restanten van paleis Sans Souci, gebouwd door Henri Christoph. Vandaar begint een ruim 2 uur durende wandeling bergopwaarts naar Citadel, een 2 eeuwen oude burcht die eveneens is gebouwd in opdracht van Henri Christoph. Warm en bezweet bereikten we dit wereldwonder. Het blijft een fascinerend idee om te lopen waar een paar honderd jaar geleden ook mensen rondliepen. De burcht staat op de top van een berg en biedt een schitterend uitzicht rondom.
In Cap Haitien bezoeken we ook een aantal monumenten en een ‘bakkerij’ die de plaatselijke specialiteit produceert. De wortels van een bepaalde plant worden tot poedervorm vermalen, waaraan geraspte kokosnoot wordt toegevoegd. Dit geheel wordt op grote ijzeren platen boven een houtskoolvuur tot plat ‘brood’ gebakken. Een lekkernij! De bakkerij wordt ook gelijk als filmset gebruikt, zomaar spontaan. Het is allemaal mogelijk.
Aangezien Cap Haitien aan de noordkust van het land ligt, mocht ook een bezoek aan het strand niet ontbreken. De Atlantische Oceaan dit keer, in plaats van de Caribische Zee. Een grote watervlakte die zich voor je uitstrekt, toegang biedend tot vele landen. Als het ’s avonds donker is, zie ik dezelfde sterren aan de lucht als ik ook in Nederland zie. Van afstand verbonden.
Aan de waterkant in de stad staan huizen waarvan zelfs onze Haïtiaanse reizigers zeggen: wonen hier mensen?! Armoe troef dus. Wat hebben wij dan een luxe onderkomen, als gasten in een klooster.
Terug in Gwo Jan, ging ik op de hele vroege zaterdagochtend mee naar de markt. Een grote markt in Petion-Ville, die net verhuisd is naar een nieuwe plaats. Op deze zelfde markt zijn we eerder vorige week gefilmd, nog steeds voor dezelfde film die hier wordt opgenomen. Elke zaterdagochtend om 5 uur worden hier de boodschappen gehaald. Ik hoor mensen in Nederland wel eens zeggen dat ze een hekel hebben aan boodschappen halen. Wat is een luxe supermarkt waar alles voor het grijpen ligt, vergeleken met deze markt? Het had geregend, dus het was modderig en glad. De marktkooplui staan dicht op elkaar en laten weinig ruimte over voor de passanten. Het afdingen en een prijs overeenkomen is een vak apart. Dat gaat er heftig aan toe. Als enige blanke trek ik ongevraagd alle aandacht naar me toe. Ik let niet zo op huidskleur en ben me er niet telkens van bewust dat ik blank ben en de rest niet. Maar als iedereen me weer aanstaart, merk ik het opeens weer. Ik keek dus toe en observeerde om te leren hoe ik hier op de markt de benodigde boodschappen kan kopen; rijst, uien, bonen, paprika, ananas, maïs, citroen, zout, kaneel en vele andere dingen. Met alleen eten leren kopen ben ik er nog niet. Dan moet ik nog leren koken. Zelfs thee zetten is niet eenvoudig. Thee wordt bereid met diverse bladeren van verschillende planten, in plaats van een simpel theezakje. Alles is basis ingrediënten. Op de ‘vlees afdeling’ van de markt sta ik tussen complete karkassen, inclusief staarten en ogen. Om me heen wordt met grote messen heftig ingehakt op beenderen, koppen, ribben en andere onderdelen van koeien, geiten of varkens. Als we teruglopen, wijkt de mensenmassa uiteen om een auto door te laten. De auto slipt in de gladheid op het oneffen pad. Een groepje mensen en hun koopwaar wordt geraakt. De auto rijdt door, de stroom mensen komt weer op gang. De marktplaats zelf is bijna leeg; vrijwel iedereen staat aan de toegangsweg, in de verwachting daar meer te verkopen. Intussen hoor ik dat mijn thuisfrontcommissie een taartenactie houdt. Eigenlijk wel ironisch dat er taarten verkocht worden, zo’n luxe artikel, om geld in te zamelen voor een land waar dat niet verkrijgbaar is.
Zaterdagmiddag rijden we de wat koelere en hoger gelegen bergen in, naar een plaats genaamd Fermathe, standplaats van de Baptist Haiti Mission (BHM). Deze organisatie was de partnerorganisatie van de World Servants groep met wie ik hier vorig jaar was. Heel mooi om de mensen weer te ontmoeten met wie we vorig jaar samenwerkten!
Zondagochtend ging ik met de familie mee naar de kerk. Er werd gezongen, gesproken en gebeden; ieder voor zich door elkaar. Wat een prachtige stemmen. Zingen dat ze kunnen! Ik heb me kort in het Creools voorgesteld. Zondag was tevens nationale feestdag; ‘vlag dag’. We gingen met een groep mensen de hoofdstad in om parades te bekijken, maar die waren er niet. Reden: er is nog steeds geen regering. Ondanks dat hadden we veel lol met elkaar. De volgeladen taptap (17 personen) was een rijdend zang spektakel.
De geschiedenis van Haïti is ook heel beeldend naar voren gebracht. In het nationaal museum staat het anker van het schip waarmee Columbus in 1492 aanmeerde in Haïti. Na alles wat ik hier hoor, denk ik de komende 3 jaar minimaal wel nodig te hebben om het leven en de samenleving een beetje beter te leren kennen en begrijpen.
Kleren kopen is hier ook heel wat anders dan uitgebreid winkelen. Op kleine schaal wordt er geïmporteerde kleding verkocht, wat ten koste gaat van de naaiateliers. Traditioneel gaat de gemiddelde Haïtiaan naar de markt om een lap stof te kopen. Dat wordt naar een naaiatelier gebracht, waar ze er een kledingstuk op maat en naar wens van maken.
Ook een ziekenhuisbezoek was onderdeel van ons programma. Gelukkig niet vanwege ziekte, maar voor een rondleiding. Heel gastvrij wordt er tijd voor ons vrijgemaakt. Er wordt nog heftig verbouwd, dus niet alle ruimtes zijn in gebruik.
Het kleren wassen gaat me inmiddels al een stuk beter af. Aan strijken ben ik nog niet begonnen. Mijn moeder heeft thuis een oud, koperen strijkijzer staan, voor de sier. Hier wordt dat nog steeds gebruikt, gevuld met houtskool.
Haïti is een land dat negatief bekend staat. Ik heb me hier nog geen moment onveilig gevoeld. De regering is corrupt, het land mist een goed functionerend systeem. Tegenover de rest van de wereld wordt het negatieve telkens weer bevestigd. Reden daarvoor schijnt te zijn dat de landen die Haïti exploiteren, dat niet willen weten voor de buitenwereld. De elite wil het ‘gewone volk’ arm houden. Begrijpen doe ik het nog niet. Het land heeft veel te bieden. Een bijzonder volk mensen. Ik ben bevoorrecht dat ik hier veel mag leren en ontvangen. Ook in mijn ‘familie’ zijn er pracht momenten om te koesteren. Onze avondlijke gesprekken, als we in bed liggen, het samen lachen en praten.
Een nicht van de familie heeft gisteren haar vierde kind gebaard. Een paar uur na de geboorte is het jongetje overleden, het derde kind van hen dat is gestorven. Het was de dag na de begrafenis van mijn oom (in Nederland). Ik wil zijn naam hier noemen, ter nagedachtenis aan zijn leven dat zo abrupt ten einde kwam. Bas de Vos, trouw lezer en schrijver op deze website.