Huizen en zaden in het Noordwesten

Het goede met elkaar voorhebben. Het lijkt zo vanzelfsprekend, maar wat belemmert jaloezie ons vaak, wat hebben we vaak conflicten over ogenschijnlijk onbenullige onderwerpen, wat verzeilen we vaak in verdeeldheid, wat vernielen we relaties en halen vriendschap door het slijk. Wat maken we het onszelf en elkaar moeilijk. Het leven is al ingewikkeld genoeg zonder dat we het elkaar nog moeilijker maken.

In Haïti is het leven er niet makkelijker op geworden na orkaan Matthew. Mensen wonen in miserabele omstandigheden. Ik werd herinnerd aan een andere gebeurtenis waarmee de orkaan in Grand Anse vergeleken wordt; de aardbeving van 2010. Een medewerker van UMCOR Amerika was in Haïti om afscheid te nemen. Ik woonde zijn afscheid bij, waarbij hij sprak over nieuw leven dat hij heeft gekregen in Haïti, letterlijk, toen hij onder het puin van hotel Montana werd uitgehaald. Hij sprak over het onderscheiden van Gods wil in ons leven. Als Amerikaan kan hij in zekere zin de last ontvluchten van het leven in Haïti, maar anderen hebben een zware last te dragen in Haïti. Ook wij Nederlanders zijn enorm bevoorrecht wegens de mogelijkheden die we hebben en de omstandigheden waarin we leven. Ik hoop dat we dat beseffen!

Mijn petekind en haar zusje waren jarig. Zaterdag 11 februari ging ik bij ze op bezoek. Beide zussen noemen me petemoeder en ook hun neefje doet gezellig mee. Met een brede glimlach liep de jongste blij met haar nieuwe rugzak rond. De oudste leerde ik kleien. Ballonnen zorgden ook voor vreugde; overgooien met elkaar en bijpraten met de ouders.

Diezelfde dag ging mijn huisbaas/oud-collega trouwen. Met wederzijdse ouder(s) van het bruidspaar in de auto reed ik naar de kerk. Natuurlijk begon de dienst weer een uur te laat. De bruidsjonkers en bruidsmeisjes kwamen als eerste binnen, gevolgd door de getuigen, de bruidegom en het ‘kleine bruidspaar’ (kleuters). Voor de bruid komt de ‘aankondiger’ binnen, net als de bruid gekleed in een witte jurk. De kerk was ingericht met roze en blauwe kleuren. Een neef van de bruidegom, predikant van Eglise Agapè, leidde de dienst. Een groep zong een lied en verder werden de standaardteksten gelezen: Efeziërs 5 over onderdanigheid van de vrouw aan de man en 1 Corinthiërs 13 over liefde. Het bruidspaar beantwoordde vragen, wisselde wensen en ringen uit en de vrouw moet vooral goed eten koken voor de man... De trouwacte werd ondertekend, terwijl er nog een speciaal lied werd gezongen. Zoals gewoonlijk was de kus een boeiend moment voor velen, aangezien de trouwdag de enige dag is waarop je mensen in het openbaar ziet kussen.

Zondag naar de kerk in Guibert, met de goede groep die de zang leidt. Hier is het niet de dominee die de leiding heeft over de hele dienst. De buren komen me zondags soms eten brengen als ze weten dat ik thuis ben. Het zijn de kleine dingen... Het weekend is eveneens een gelegenheid om een autoband te repareren waarin een stuk ijzer zat. Ik ging weer op bezoek bij onze kantoorgenoot Smith, dit keer om hem een Engels boek te brengen en wat afleiding te bezorgen in zijn revalidatieproces met z’n verbrijzelde been.

Dinsdag op kantoor een mooie devotie over Mattheüs 5:13-16; zout en licht, dat we maar een goede smaak aan het leven mogen geven en een lichtje mogen zijn in deze donkere wereld, de liefde van God uitstralend. Diezelfde dinsdag (14 februari) hadden we een gesprek met SSID over onder andere veiligheid en magie (onder het genot van warme chocolademelk en chocolaatjes die gedeeld werden op deze dag). Helaas is jaloezie soms zo sterk aanwezig dat een van de medewerkers zelfs ontslag heeft genomen en het dorp in angst heeft verlaten. Dat zijn trieste gebeurtenissen. Al willen we goed doen, soms gebeurt het tegenovergestelde.

’s Middags kwam ASR langs om te vertellen over hun werk en plannen voor 2017. Het netwerk breidt zich uit met nieuwe leden uit de andere provincies die zich inzetten voor kinderrechten, tegen kinderslavernij en tegen lichamelijke straffen.

De volgende dag reden Rony en ik naar Balan. Rony ging in gesprek met comités over financieel management en ik bezocht akkers met bonen en koeien. Van Balan ging het naar Boen, om vier huizen te bezoeken. Bij een ervan een interessant gesprek met de eigenaars, die boompjes planten om te verkopen. Voorheen woonden ze in een lemen huisje, waar slangen naar binnen kropen. Dat is straks gelukkig afgelopen in het nieuwe huis. In Ganthier/Bosquet waren jong en oud een geul aan het graven om waterleidingen in te leggen. Op meerdere plaatsen zijn kranen geïnstalleerd, zodat het water dichterbij de mensen komt.

Samen met Wozo en MCC hadden we een afspraak bij het Ministerie van Onderwijs. We werden door vier man sterk ontvangen (ondanks het feit dat ze zich vergist hadden in de datum). CWS en MCC zijn van plan om samen scholen te repareren. De heren gaven aan dat zowel overheidsscholen als privéscholen getroffen zijn en benadrukten het belang van kwaliteit onderwijs en daarom training van docenten. De overheid is een programma begonnen om een deel van de scholen gratis te maken, maar het geld ontbreekt om het programma te betalen, waardoor vele scholen in de problemen raken en docenten maandenlang geen salaris uitbetaald krijgen. Ze vroegen dus of wij niet kunnen bijdragen daaraan. Dat is triest. We vroegen hoe het staat met het plan voor onderwijs hervorming. Helaas is daar nog weinig voortgang mee geboekt. We vroegen eveneens naar de reparatie van de middelbare school van Pestel, waar de VN een klaslokaal vernield hebben door met een helikopter te laag over te vliegen. Dat komt vanzelf, zegt het ministerie weinig overtuigend, maar intussen zitten de leerlingen al maandenlang buiten.

De auto heeft het druk deze maanden, met wekelijkse ritten naar het Noordwesten met de ingenieur. De banden hebben dus te lijden. Die gaan hier meestal niet langer dan 9 maanden mee. Het Ministerie van Openbare Werken heeft materialen ontwikkeld voor training over constructienormen, alleen is er moeilijk aan te komen. Onze ingenieur gebruikt deze materialen voor het geven van training aan de technici en huiseigenaars voor de bouw van elke groep huizen van start gaat.

Sinds na de orkaan werkt KDRe samen met een aantal nieuwe gemeenschappen. Een daarvan is dichtbij huis; Kenscoff. Hier werken we samen met corporatie APKDL om zaden te verstrekken aan landbouwers die hun oogsten verloren in orkaan Matthew. Wegens de hoogte waarop Kenscoff is gelegen (zo’n 1500 meter boven zeeniveau) is het een geschikt klimaat voor verbouw van groentes, zoals wortels, sla, prei en rode biet. In het kader van onze samenwerking ontmoette ik het comité van APKDL. Inmiddels zijn de zaden verstrekt aan zo’n 120 gezinnen. Het heeft een paar keer geregend nu, dus er kan binnenkort geplant worden en te zijner tijd hopelijk goed geoogst, voor consumptie en verkoop. Aangezien het comité bestaat uit verscheidene landbouwdeskundigen, zullen ze gelijk adviezen verstrekken aan de landbouwers.

Maandag 20 februari vertrokken we vroeg naar het Noordwesten. Nu de ingenieurs de enige auto van CWS mee hebben, legden Rony en ik de reis in een gehuurde Nissan Patrol af. De brandstofmeter werkte niet, dus we leken continu een volle tank te houden. Op de onverharde wegen bleef het lampje knipperen dat er een deur open stond, van al het gebonk. In de loop van de middag kwamen we aan in Port-de-Paix, de hoofdstad van het Noordwesten. We hadden een afspraak met civiele bescherming, een overheidsinstantie waarmee we de afgelopen maanden informatie uitgewisseld hebben en een goede band opgebouwd. We vertelden over onze plannen voor reparatie van huizen en scholen en distributie van zaden en kregen nuttige vragen, adviezen en inbreng.

Aansluitend een gesprek met de organisatie ETANO, die we al eens eerder gesproken hadden. Een groep jonge professionals die zich inzetten voor een betere situatie van kinderen en steun aan ouders. Ze deelden moeilijke verhalen over tienermoeders, straatkinderen, kinderen met een lichamelijke handicap en restavèk.

Na een overnachting in La Pointe hadden we de volgende ochtend een afspraak met het plaatselijke kantoor van het Ministerie van Landbouw, maar helaas werd die afgezegd. De overnachting betaalden we in een apotheek van het naburige ziekenhuis en toen keerden we terug naar Port-de-Paix voor een gesprek met de plaatselijke vertegenwoordigers van het Ministerie van Onderwijs. Ondanks onze afspraak was de directeur afwezig. Uiteindelijk werden we door iemand anders te woord gestaan. Volgens de officiële gegevens zijn er 74 scholen beschadigd in het Noordwesten tijdens orkaan Matthew. De helft ervan wordt momenteel gerepareerd.

Aansluitend bezochten we ADRUH in Lacoma. Het technische team wachtte ons al op. Ook hier zijn zaden verstrekt en geplant. Het bestaande watersysteem was beschadigd geraakt in de orkaan en wordt nu gerepareerd. De weinige andere organisaties die we op verschillende plaatsen in het land reparaties zien of horen verrichten, geven vooral golfplaten daken en meer niet. Het was goed om te horen dat microkrediet een grote uitkomst biedt voor mensen. We bezochten akkers met diverse soorten bonen die geplant zijn, evenals maïs, papaja, aubergine, banaan. Ten tijden van oogst wordt er twee keer in de week op de markt verkocht. Zo kunnen de kinderen naar school, hoewel soms niet alle kinderen. Momenteel is het erg moeilijk en onduidelijk waar mensen hun eten vandaan halen. Sommige moeten de weinige geiten en kippen die de orkaan hebben overleefd, verkopen om zo voedsel te kunnen kopen. Er zouden ook geiten verkocht worden om zaden te kopen, maar dankzij de distributie van zaden is dat niet meer nodig. Een van de landbouwers liet ons trots z’n moestuin zien met kool en wortels. Een voorbeeld voor z’n buren.

’s Avonds voegden we ons in Jean Rabel bij onze ingenieurs. Elke avond kwamen we wat later terug. Bijgepraat, spinnen doodgemept en onder de klamboe gekropen. Het was zowaar koud onder enkel een laken. De volgende dag, 22 februari, blies ik een aantal ballonnen op en nam die mee naar buiten om onze jarige ingenieur Patrick te begroeten, die zijn verjaardag voor het eerst niet bij zijn familie vierde. Die dag waren we met z’n vieren op pad. We reden naar ICEDNO in La Reserve, wat nog steeds via een omweg moet, want de kortere route is al sinds de orkaan onbegaanbaar. Gezamenlijk bezochten we alle 10 huizen die in aanbouw zijn. De meeste liggen een eindje lopen van de doorgaande weg. Dat betekent dus dat alle bouwmaterialen op hoofd, schouders en dieren naar de bouwplaats gedragen moeten worden. Ons bezoek bevestigde het belang van goede kwaliteit bouw. Het bevestigde ook de moeilijke situaties waarin mensen wonen en leven. En voor mij persoonlijk bevestigde het bezoek dat ik kan vertrouwen op mijn team. Ingenieur Patrick wordt gerespecteerd en weet goed om te gaan met de mensen, zowel huiseigenaren als technische teams. Ik heb een goed team.

Tegelijkertijd blijft jaloezie een probleem. Overal werd ons gezegd dat er nog veel andere mensen ook problemen hebben. De ingenieur kreeg te horen dat het afronden van de huizen van hem afhing, terwijl ik te horen kreeg dat er nog 290 families in afwachting zijn van een huis. Dat is een zware last die op je schouders gelegd wordt.

De aanwezigheid van de ingenieurs is belangrijk. Voorafgaand aan de start van de bouw wordt aan de hand van door de overheid ontworpen materialen een training gegeven over bouwmethodes en normen. Het is echter lastig om jarenlange gewoontes in een keer te veranderen. Soms worden er onjuiste dosages toegepast of slechte kwaliteit zand gebruikt. Veel van de huizen in dit gebied voldeden voorheen totaal niet aan de normen. Over het algemeen toonde men echter belangstelling en begrip voor deze normen. Ze begrijpen dat de adviezen van de ingenieur belangrijk zijn voor de bescherming van hun leven. De nieuwe huizen mogen als voorbeeld dienen en als toevlucht. De gezinnen dragen allemaal bij aan de bouw; ze graven zand, zoeken stenen en slaan een deel ervan met een hamer klein tot grind, halen water, graven de fundering en bouwen een latrine. Een van de huiseigenaren zei dat hij nu voor het eerst in z’n leven begrijpt hoe hij een huis moet bouwen. In de 18 jaar tijd dat hij in z’n stenen huis woonde, was het al twee keer ingestort. Met de nieuwe methodes en goede kwaliteit materialen hopen de gezinnen dat hun nieuwe huis niet zal instorten. Bijna al de gezinnen sliepen na de orkaan in de school van ICEDNO, die na de aardbeving door CWS is gebouwd. Alle 10 gezinnen hebben of hadden kinderen op deze school. Allen hebben grote verliezen geleden in de orkaan, niet alleen qua huisvesting maar ook in landbouw en dieren. Muilezels dood, geiten, paarden, ezels, koeien, schapen en kippen. Zonder ezel kunnen de vrouwen niet meer met hun koopwaar naar de markt. Landbouwers bereiden de akkers voor om in het nieuwe seizoen te kunnen planten, al weten ze nog niet waar ze de zaden vandaan zullen krijgen.

Zeven van de huizen zijn volledig herbouwd. Drie andere zijn gerepareerd; daken waren weggevlogen of vernield, muren beschadigd. Houten palen zijn vervangen door pilaren met betonijzer en beton, lemen muren door betonblok. Een lemen huis gebouwd in 2008 was volledig met de grond gelijkgemaakt, en dat was niet de eerste keer. Na de orkaan hebben ze opnieuw een lemen huisje gebouwd om in te wonen. Nu komt er een stevige, veilige, nieuwe woning, zodat bij een volgende orkaan hopelijk niet weer hetzelfde probleem zich voordoet en het gezin en de inboedel beschermd blijven. De dame des huizes draagt water aan, stenen, zand, hout en voorziet de technici van eten. De materialen worden met dieren en mankracht naar de bouwplaats gedragen.

Het volgende huis was scheefgeblazen in de wind en de lemen muren waren ‘gewassen’, zoals men zegt; oftewel de bedekking was van de muren verdwenen. Het dak zat er nog op, dus er is een nieuwe fundering gegraven en de muren zijn vervangen door betonblok en de houten pilaren door beton. Ongedierte kan zo niet langer binnenkomen en de muren zullen voortaan zonder problemen regen en wind kunnen weerstaan. Ook van dit gezin hebben de dieren de orkaan niet overleefd. Nadien is het duurder geworden om dieren te kopen.

Niet ver daarvandaan is nog een huis in aanbouw. Dat lemen huis was volledig met de grond gelijk gemaakt. Het gezin slaapt tijdelijk in het onderkomen van de dieren (ezels, geiten, kippen), die voor het grootste deel de orkaan niet hebben overleefd. De man heeft in zijn werkzame leven zoveel betonblokken geproduceerd dat hij er problemen van in zijn rug heeft gekregen, maar ander werk vinden is niet eenvoudig. Hij zei dat mensen jaloers zijn op zijn nieuwe huis, aangezien dit soort constructie niet veel voorkomend is in de buurt. “Al komen er orkanen of vuur, ik ben nergens meer bang voor,” zei hij.

Bij het volgende huis was het dak nog intact, maar de muren en fundering zijn vervangen. Ook hier zijn ezels, geiten, varkens, schapen en kippen gestorven en ook dit gezin helpt veel mee om zand te graven, stenen te zoeken, water te halen en materialen aan te dragen. “Nu zien we dat we een huis hebben. Nu kunnen we rustig blijven tijdens een orkaan.”

Het volgende lemen huis was vernield en alle vier de geiten zijn omgekomen in de orkaan. Het gezin slaapt tijdelijk in een ander lemen huisje dat ze na de orkaan hebben gebouwd. Er werd beton gemixt en ijzer gebogen tijdens ons bezoek. Mijn oog viel op een van de kinderen des huizes; een kleine jongen met een opgeblazen buik. Hij was die dag niet naar school geweest wegens buikpijn, maar geld om naar de dokter te gaan was er niet.

Bij een ander huis werd aan het dak gewerkt; de houten balken werden vastgetimmerd zodat daarop de golfplaten gelegd kunnen worden. Ook hier alle geiten, schapen en ezels dood. Desondanks zegt de eigenaar trots: “Straks valt er geen water meer in mijn oren. Straks heb ik een plaats om te gaan liggen en slapen.”

Bij het laatste van de 10 huizen werden we met een brede glimlach opgewacht. Het lemen huis is vernield, maar nu zijn ze erg op hun gemak. “Zie je niet hoe ik lach? Vorige keer kon ik niet lachen, want ik was bezorgd.” Een nieuwe manier van bouwen. “Ik hoef niet meer te schrikken of bang te zien. De kinderen zijn blij, ze vragen wanneer ze in het nieuwe huis kunnen slapen.”

We sloten de dag af met een gesprek met het comité van ICEDNO. Wederom laat terug in Jean Rabel. Het bleek druk te zijn in het gastenverblijf. Maar liefst 38 gasten extra. Het verblijf bestaat uit twee gebouwen met slaapvertrekken voor 2-4 mensen per kamer. Aangezien de muren niet volledig opgetrokken zijn, kun je alles horen wat er in het gebouw gezegd wordt. Met twee douches en twee toiletten (die niet doorspoelen; emmers water halen dus) besloot ik maar te wachten totdat de 38 man aan het eten waren, om toen gauw gebruik te maken van de douche.

Na een maaltijd van rijst met bonensaus, staken we over naar het gebouwtje waar de ingenieurs sliepen om met z’n vieren de verjaardag van Patrick te vieren, onder het genot van het Haïtiaanse bier Prestige (voor de liefhebbers...). De heren houden de sfeer er wel in en het was een vrolijke avond met allerlei verhalen. We hadden zelfs een cadeau meegebracht en een eigengebakken appeltaart.

Donderdag bezochten we gevieren corporatie KABM, waar deze week begonnen is met de reparatie en herbouw van 5 huizen. Tijdens ons bezoek was men bezig met het produceren van betonblokken voor de muren. Op veel plaatsen wordt een onjuiste dosage gebruikt, waardoor de blokken van slechte kwaliteit zijn. De dorpswinkel van KABM draait nog goed. Binnenkort zullen er zaden (bonen en maïs) verstrekt worden aan 163 leden van KABM zodat ze in maart kunnen planten. We maakten gelijk kennis met een nieuwe landbouwdeskundige die met een aantal corporaties werkt.

Niet ver bij KABM vandaan is AGEHPMDNG, een organisatie met een erg lange afkorting. We spraken met het comité over de zaden die hier al eerder verstrekt en geplant zijn door 108 gezinnen, dus als het goed is kan er vanaf april geoogst worden. Dit gaat gepaard met technische begeleiding en adviezen om voortaan een deel van de zaden op te slaan als reserve, een deel te gebruiken voor consumptie en de rest voor verkoop. We liepen over de akkers met bonen, maïs, bananen, manioc, enz. Ook hier verloren mensen vele geiten, koeien en andere dieren.

Onderweg kwamen we langs een huis dat ‘gerepareerd’ wordt door een andere organisatie, alleen lijkt het meer op creëren van een probleem dan een oplossing. Om een golfplaten dak te kunnen ontvangen, hebben de mensen hun muren moeten afbreken. Nu zitten ze dus onbeschermd.

Bij een van de twee huizen die in reparatie was, vertelde de eigenaar hoe hij zelf de fundering heeft gegraven, stenen zoekt, materialen draagt, water haalt en maaltijden verschaft. Hij leent lastdieren om water te kunnen halen met dieren en op het hoofd. Zijn lemen huis was schuingeblazen door de wind en de houten pilaren waren afgebroken. Hij nam ons mee naar zijn akker, die er naar eigen zeggen goed bijlag. Behalve dominee is de man een ijverig landbouwer; hij verbouwt diverse soorten bananen, zoete aardappelen, maïs, en andere producten. We spraken gelijk over het belang van een latrine. Hoewel dat een vanzelfsprekendheid lijkt, zijn er veel gezinnen die geen latrine hebben.

Terug bij AGEHPMDNG stond er zowaar een maaltijd voor ons klaar. Dat was de enige dag die week dat we tussen de middag konden eten. Vervolgens splitsten we op. De ingenieurs bleven bij de huizenbouw en Rony en ik reden naar Mare Rouge voor een gesprek met GRADAID. Goed om te horen dat ze inmiddels werkzaam zijn op het gebied van geiten en kalkoenen fokkerij, verbouw van groente, technische begeleiding, ecotoerisme (promoten van een plaatselijke grot), het maken van mandjes en andere lokale producten, visserij, enz. Trots vertelden ze dat hun microkredietprogramma goed loopt, alles met eigen bijdrages. Tegelijk spreken ze uit tegen projecten die niet goed zijn voor het dorp, zoals wegwerkzaamheden waarbij mensen ingezet worden om de weg met stenen op te vullen (geen duurzame oplossing), wat hen belemmert om hun landbouwactiviteiten uit te voeren. Het gesprek kwam uit bij huizenbouw en men gaf zelf aan dat de bouwmethode moet veranderen en dat er behoefte is aan technische begeleiding. Binnenkort hopen we ook samen met GRADAID vijf huizen te repareren/herbouwen.

We keerden terug naar AGEHPMDNG en liepen in de regen en harde wind naar het huis van een alleenstaande vrouw die ons in oktober nauwelijks te woord kon staan in haar verdriet. Haar huis is een aardig eind van de doorgaande weg af, dus kost het veel tijd en moeite om al het zand per emmer naar het huis te dragen, evenals de andere materialen. De kinderen slapen in een klein vertrek in het huis dat ze provisorisch in elkaar heeft gezet. Voor zichzelf heeft ze een klein hoekje afgeschermd met zeildoek, maar van slapen komt weinig terecht onder zulke omstandigheden. Ook haar schapen en varkens hebben de orkaan niet overleefd, verpletterd onder het huis. De bananenbomen konden de wind ook niet weerstaan. Ze vertelde dat ze als vroedvrouw optreedt in het dorp, maar ze vraagt haar dorpsgenoten niet om haar te betalen.

Het doet me plezier om te observeren hoe mijn collega’s zich ontwikkelen binnen CWS. Vooral met de ingenieurs is het belangrijk dat mensen begrijpen waarom ze doen wat ze doen, zodat ze het niet doen omdat de ingenieurs het zeggen, maar ook in de toekomst de geleerde methodes zullen blijven toepassen.

Elke dag kwamen we later terug bij het gastenverblijf in Jean Rabel. De laatste nacht hadden we het verblijf voor onszelf; geen andere gasten die ons uit de slaap hielden. ’s Avonds waren we nog tot kwart voor tien in sollicitatiegesprek. Onze ingenieur is in zijn reizen tot nu toe begeleid door een vriend van hem en studiegenoot, eveneens ingenieur. Om de reparaties sneller te kunnen uitvoeren, hebben we met ingang van maart een tweede ingenieur aangenomen en wel deze persoon, William.

Vrijdagochtend na een ontbijt van gekookte bananen met gebakken ei (stevige ontbijten zijn handig als je geen middagmaal nuttigt) spraken we de onderwijsinspecteurs van de vier communes van het Lage Noordwesten over de situatie van de scholen in hun district. Weliswaar worden er scholen gerepareerd, maar enkel met plywood of golfplaten, zonder muren of andere problemen te repareren. Overheidsinstantie UCLBP heeft twee scholen van een nieuw dak voorzien (een privé en een overheidsschool), maar zelfs de gaten die ze in de muren hebben gemaakt om het dak te installeren, zijn niet gedicht. Triest dat de overheid opnieuw een slecht voorbeeld geeft; geen goede kwaliteit reparatie, geen beschermen van mensenlevens, geen toepassen van de door de overheid zelf opgestelde bouwnormen. De inspecteur van Mole St Nicolas gaf aan dat zijn kantoor ook dakloos is, met nog geen zicht op reparatie.

In twee auto’s vertrokken we uit Jean Rabel, opnieuw buitenom. Het uitzicht vanaf die weg blijft indrukwekkend mooi, met vergezichten over de vallei. Later ging het langs de zoutvlaktes, de gebarsten grond, naar Lapierre. Daar voelde ik iets veranderen onder de auto, dus ik stopte om de wielen van de huurauto te inspecteren. Een probleem dat ik al vele malen bij andere auto’s heb gezien: het linker achterwiel was bijna onder de auto uit en werd nog met 1 bout vastgehouden. Daar viel niks aan te doen, ook het reservewiel kon er niet onder want de bouten waren in de velg afgebroken. Onze andere auto reed voor me en was al uit het zicht verdwenen. Telefoonbereik was er niet, dus klampte ik een voorbijrijdende motor aan en vroeg of hij de inzittenden van de LandCruiser wilde vragen naar ons terug te keren. Even later voegden ze zich bij ons en algauw besloten we dat twee collega’s naar Gonaïves zouden rijden (de dichtstbijzijnde stad) om een mecanicien op te halen, terwijl ik met twee ingenieurs achterbleef. De heren luisterden naar een preek en ik las een boek. Zo zaten we op een steen langs de weg. Uiteindelijk kwamen de collega’s terug met nieuwe bouten en een mecanicien die het probleem oploste. Met drie uur vertraging konden we eindelijk verder rijden.

We wisselden van auto en verder ging het. Verderop werden we aangehouden door de politie voor controle. In de buurt van Saint Marc kwamen we in een bocht een auto tegen op onze weghelft. Ik moest flink sturen om ‘m te ontwijken en niet de berm in te rijden. Vervolgens stonden we in Saint Marc vast wegens carnavalsviering. Het zat niet erg mee. Het werd maar later en later en onze planning liep in de soep. Het werd weer eens duidelijk dat we weinig controle hebben over het leven. Pas om half negen ’s avonds waren we in Pétion-Ville en parkeerden we bij het hotel waar de vice-president van Church World Service verbleef. Hij was die week op uitnodiging van het Ministerie van Milieu in Haïti en had samen met onze achtergebleven collega ons werk in Ganthier/Boen bezocht. Aangezien wij de hele week weg waren geweest, was vrijdagavond de enige mogelijkheid om elkaar te ontmoeten. Het team van CWS Haïti verzamelde zich bij Patrick thuis, waar we samen met de vice-president aten. Voor zover ik weet is hij de enige Nederlander die bij CWS werkt, dus we konden voor de verandering eens in onze moedertaal communiceren. Met een typisch Nederland woord gezegd: het was een gezellige avond. Het werd wel erg laat door onze autopech en ander oponthoud, maar de familie van Patrick leek het erg op prijs te stellen dat ons hele team bij hen bijeenkwam. Ze hadden een waar feestmaal bereid; pate, gebakken plantaan, geitenvlees, rijst met champignons en erwten, lasagna, cocktail. De sfeer was goed, hoewel er veel zorgen zijn op politiek gebied in zowel Amerika als Nederland. Twee collega’s hebben zelfs een demonstratie gegeven van een typisch Haïtiaanse dans. Ik heb een bijzonder fijn team.

Uitzonderlijk laat thuis voor Haïtiaanse begrippen. Ik belde m’n buurvrouw wakker om mijn sleutel bij haar op te halen en vertrok de volgende ochtend na een korte nacht naar Grand Anse, maar daarover de volgende keer meer.