Herbouw in Haïti

Eergisteren, 7 februari, is Jovenel Moïse ingezworen als 58e president van Haïti. Ondertussen heeft men overal de mond vol van een andere pas ingezworen president. Church World Service draagt rechtstreeks de gevolgen van het gewijzigde migranten- en vluchtelingenbeleid van Trump. Als een van 9 ‘resettlement agencies’ in Amerika ontvangt CWS financiering van de Amerikaanse overheid voor vluchtelingenwerk in Afrika en Azië, alsook voor het ontvangen en inburgeren van vluchtelingen in Amerika. De halvering van het aantal migranten dat toegelaten zal worden tot Amerika betekent automatisch een grote daling in het werk van CWS. Directie en collega’s proberen hun weg te zoeken in de gewijzigde omstandigheden.

Ik heb nog een paar fijne weken gehad in Nederland in januari. Tussen de werkzaamheden door met een laagje sneeuw en ijs en een mooie ondergaande zon langs een kanaal gefietst, langs bevroren sloten en velden en bomen met prachtig witte rijp. Op familiebezoek. Voor het eerst in de 7 jaren die mijn oudste nichtje nu oud is heb ik haar verjaardag bij kunnen wonen. Ook kon ik aanwezig zijn bij een vergadering van het thuisfrontcomité en van de Nederlandse tak die zich inzet voor KDRe; Comité Woord en Daad KDRe Haïti. Een goede, aangename sfeer en geweldige betrokkenheid bij Haïti.

Eindelijk kon ik ook eens in Nederland in gesprek met een andere ontwikkelingsorganisatie. Via een mooie rit met witte rijp op de bomen reed ik naar Andijk voor een ontmoeting met Dorcas. Het contact met Dorcas was tot stand gekomen via onze gezamenlijke partner Foods Resource Bank (FRB), een Amerikaanse organisatie werkend met boeren. Dorcas is net partner geworden van FRB, als eerste buiten Amerika, en dit was een mooie gelegenheid om ervaringen uit te wisselen. Interessant om meer te leren over Dorcas, 35 jaar geleden begonnen met distributie van kleding en voedsel en nu verschuivend naar duurzaam werken. Een indrukwekkend netwerk van maar liefst 8.000 vrijwilligers zet zich in voor Dorcas, onder andere door het runnen van 29 winkels waarin geschonken goederen worden verkocht om geld in te zamelen.

Op een mooie, heldere, zonnige dag reed ik naar De Glind voor een gesprek met diaconaat Christelijke Gereformeerde Kerken over Haïti. Ik weet me gedragen door onze kerken. Samen met nog een missionair diaconaal werker van CGK mocht ik spreken over ‘helpen’, tijdens het startweekend van werkgroepen diaconaat. Een mooie avond. Dat werd gecombineerd met familiebezoek en een wandeling met Gerda en Nicolien door Achterveld en De Glind. Een mooie, heldere dag, koud, het water bevroren, hier en daar wat sneeuw.

De laatste zondag in Nederland was ik uitgenodigd in de PKN te Oosthem, de Johanneskerk, een mooie, oude hervormde kerk, fraai bewerkt, keurig onderhouden. Ook hier viel echter de leegte op. De dienst stond in het kader van ‘trouw’ en nabijheid in tijd van nood. Mij was gevraagd een presentatie te houden over Haïti en daarna kreeg ik symbolisch een cheque overhandigd. Alles gebeurt voor een reden, zeggen ze. De kerk had in oktober een musical gehouden. In diezelfde maand las het comité mijn artikelen in het Friesch Dagblad en zo is een deel van de opbrengst van de musical aan Haïti toegewezen. Een mooie ochtend en een bijzondere verbinding tot stand gekomen. Bij thuiskomst kreeg ik prompt een bericht van iemand uit Pestel. Wederom een bijzondere verbinding, want de opbrengst van Oosthem is bestemd voor de reparatie van een kerk in Pestel.

Een mooie afsluiting van een goede tijd in Nederland, waarin de nodige inzichten zijn opgedaan. Vrijdag 27 januari met vorst weer naar Schiphol en vandaar via London naar Miami. De volgende ochtend verder naar Haïti. De kale bergen kwamen weer in zicht, iets groener bij een rivier, nederzettingen, de zee, het eiland La Gonave. Ik werd opgewacht door Patrick, onze ingenieur. Fijn om hem weer te zien. Samen reden we vanaf het vliegveld rechtstreeks naar onze kantoorgenoot Smith. Eindelijk kon ik bij hem op bezoek, voor het eerst na zijn motorongeluk. We zijn dankbaar dat hij het ongeluk heeft overleefd. De motor en helm zitten flink in de kreukels. Hij heeft nog een lange revalidatie te gaan, met z’n verbrijzeld been en een serie ijzeren pennen erdoor.

Ik zette Patrick thuis af en maakte gelijk kennis met de hele familie. Toen verder naar huis. Terwijl ik wachtte op m’n buurmeisje met de huissleutel, liepen er twee meisjes langs met elk emmers en gallons water in hun handen, hun vader voorop met een grotere emmer op z’n hoofd. Ik ben weer in een andere wereld. Het huis was toe aan een schoonmaak, de binnenmuren bleken deels geverfd te zijn en daarbij waren de meubels ook niet ontzien. Een dode kikker uit het waterreservoir gevist, terwijl in de hoek naast het reservoir een kip zat te broeden. Bij kaarslicht de koffer uitgepakt, die natuurlijk weer was opengemaakt door de douane in Amerika. Op de een of andere manier wordt mijn koffer standaard gecontroleerd.

Zondag was het fijn om het prachtige gezang weer te horen, de groep jongelui die de zang leidde. Heel de dienst werd door kinderen en jeugd geleid; mededelingen, Schriftlezing, het ontvangen van bezoekers en jarigen. De dominee (die ’s ochtends met me meerijdt om z’n dochter naar school te brengen, als ik een auto heb) preekte over het herbouwen van je leven. Die dag vonden er eveneens verkiezingen plaats, voor senator en lokale posten. Ik heb er weinig van meegekregen, anders dan de duimen met inkt van collega’s de volgende dag.

In december stond er nog maïs op de grond naast ons kantoor. Nu is er een huis in aanbouw. Mensen vragen me vaak hoe het is om heen en weer te reizen tussen Haïti en Nederland, zo’n wereld van verschil. Die overgang gaat bij mij automatisch. Het is gelijk weer heel normaal om hier te zijn. Van een bekend Nederland naar een bekend Haïti, van het ene thuis naar het andere thuis.

Onze ingenieur houdt strict toezicht op de reparatie van 3 huizen en herbouw van 7 huizen met ICEDNO in La Reserve (Noordwesten). Door regen en slechte wegen worden de bouwmaterialen soms met vertraging geleverd. Bovendien is er maar één vrachtauto die al het transport verzorgt voor heel het gebied. Als die met pech stilstaat, betekent dat ook weer meer vertraging. Na de aardbeving heeft CWS een nieuwe school gebouwd met ICEDNO. Helaas krijgen docenten vaak maandenlang geen salaris uitbetaald omdat ouders het schoolgeld niet kunnen opbrengen en de overheid slechts 15% van de scholen runt. Als er maar zo weinig huizen gerepareerd kunnen worden terwijl de nood zo hoog is, kan dat soms ook tot jaloezie lijden; docenten die tijdelijk niet komen lesgeven omdat ze ook een nieuw huis willen, mensen die hun lidmaatschap van club Wozo opzeggen omdat hun huis geen nieuw dak heeft gekregen. Hoewel er duidelijke selectiecriteria opgesteld worden (door de lokale organisaties), levert het soms moeilijke situaties op. Hierover spraken we ook met ingenieurs en staf van andere leden van ACT Alliance, om modellen van huizen en ideeën uit te wisselen. Een mooie video van onze samenwerking met Wozo voor het repareren van daken van huizen, kerken en scholen is hier te zien: https://youtu.be/ZqoRDPbzjSE

De eerste dag terug op kantoor wou de auto niet starten toen ik ’s middags weg zou. Laat er nou drie keer in de week een cursus automechanica op kantoor gehouden worden... De leraar en een leerling kwamen net aanlopen, dus ze konden gelijk praktijk oefenen. De motorkap ging open en de andere kornuiten werden er ook bijgeroepen en zo stonden er algauw een dozijn jongemannen om de auto geschaard. Wat mij betreft zijn ze geslaagd, want ze kregen de auto weer aan de praat.

Terug bij traag internet. Terug bij devotie. We spraken over Psalm 15, het spreken van de waarheid, vriendschap, geld lenen. Vaak willen we echter de waarheid niet horen. Echte vriendschap is zeldzaam. We kunnen lenen zonder rente, maar we moeten ook de verantwoordelijkheid nemen om terug te betalen wat we lenen.

In samenwerking met onze kantoorgenoot Wozo hopen we overheidsscholen te gaan repareren in Grand Anse, evenals huizen van docenten. In het kader daarvan voerden we een gesprek met Wozo over de situatie van overheidsscholen in het district Corail. In deze samenwerking hoopt ook MCC mee te doen, met wie ik eveneens een gesprek had. Met drie taptaps keerde ik terug naar kantoor en later naar Pétion-Ville voor een vergadering van ACT Alliance. Patrick heeft de auto mee naar het Noordwesten, dus zoeken wij andere transportmiddelen. Een vriend van me, die niet ver bij me vandaan woont (en werkt), brengt me ’s ochtends op de motor naar kantoor en haalt me ’s middags op. Een geïmproviseerd motorpak en een helm mee uit Nederland. Als passagier is het niet prettig zitten de berg op. Het is zo verschrikkelijk steil dat je flink je beenspieren continu moet spannen om zittend te blijven.

Onze partner organisatie SSID kwam langs voor een gesprek over onze samenwerking in Ganthier/Boen. Er zijn momenteel 19 huizen in aanbouw. Het gaat niet allemaal van een leien dakje. Helaas is er laatst een koe gestolen die onderdeel was van het project. Ook zijn er bendes actief, vooral in Boen.

Afgelopen zaterdag kregen we bezoek van een delegatie van UMCOR, die dit programma mee financieren. Het was het eerste bezoek van deze nieuwe contactpersonen en er werden vele, goede vragen gesteld en informatie verstrekt. De landbouw kwam uitgebreid aan de orde, inclusief toegang tot een afzetmarkt, het gebruik van organische methode versus chemicaliën, verbetering in voeding, het functioneren van de water management comités, enz. In Boen spraken we met een vrouw die een kleine boetiek runt en daar ook haar microkrediet lening in heeft geïnvesteerd, die ze via het project heeft. Aangezien mensen vaak het beste schijnen te leren door voorbeelden, is er in Boen een ‘demonstratietuin’ aangelegd waar prei en spinazie verbouwd wordt en grapefruit en sinaasappelboompjes gekweekt worden. Daar in de buurt is een huis in aanbouw en verderop hebben landbouwers rode bieten, bonen en uien verbouwd. De landbouwdeskundige begeleidt de boeren en biedt continu training en nieuwe technieken en producten.

Vervolgens reden we naar Beauge, waar een waterreservoir en waterpomp zijn geïnstalleerd. Daarnaast is recent een nieuw huis gebouwd. We spraken met de eigenaar, die laatst gevallen is en haar been heeft gebroken. Vandaar reden we naar Bosquet. Dat was een geweldig gezicht. Zaterdag is wasdag. Rondom het vorig jaar gebouwde waterreservoir zaten tientallen mensen geschaard om hun teilen om de was te doen. Emmers werden gevuld onder de kranen van het reservoir, vrouwen kwamen met wasgoed op het hoofd aanlopen, kinderen vulden gallons en dronken water uit de kraan. De vrouwen bedekten hun hoofden met textiel tegen de hete zon. Eerst moesten zij allemaal naar Gros Figuier om water te halen, in een ravijn een eind lopen. Wat een prachtig bewijs dat het bouwen van dit waterreservoir belangrijk was. Als je zoveel mensen daar bijeen ziet, dan hoeft er geen verdere uitleg aan te pas komen. Het uitzicht is eveneens prachtig. Een heldere dag, met zicht op het meer en de bergen richting de grens met de Dominicaanse Republiek.

Naast dit reservoir wordt een nieuw huis gebouwd. De eigenaar van dit huis had z’n grond beschikbaar gesteld om het reservoir op te bouwen, dat voor gemeenschappelijk gebruik is. Hij woonde in een onderkomen van zeildoeken. Wegens kostenbesparingen op eerdere huizen kunnen er 4 extra huizen gebouwd worden, waaronder een huis voor dit gezin.

We reden naar Ganthier om onze gasten van eten te voorzien. Zitplaatsen zijn er niet, dus kregen we stoelen aangeboden in het nieuw gebouwde huis ernaast. Ook de latrine moest van dichtbij bekeken worden. Vandaar ging het naar Balan, waar net als in Boen een ‘demonstratietuin’ is aangelegd, waar geëxperimenteerd wordt met een nieuwe soort prei en uien. De laatste werkte niet goed in Balan. Al doende leert men. Er groeit eveneens okra en bonen. In Balan zijn in de loop der jaren tientallen nieuwe huizen gebouwd. Sinds kort heeft men geleerd om moestuinen nabij het huis aan te leggen, o.a. in oude autobanden. Een rat schoot weg voor m’n voeten toen we tussen de bonen doorliepen naar een koe die als onderdeel van het project aan een familie geschonken is. De eerste die gekalfd heeft. Ook aan de geiten werd een bezoekje gebracht. Nog steeds wordt de eerstgeborene doorgegeven aan een andere familie. Tijdens het bezoek werd het belang van toegang tot water weer heel duidelijk. Zonder water geen landbouw en geen leven. Terug in Boen bezochten we nog een huis in aanbouw en daar eindigde het bezoek.

Ik bracht de dames terug naar Hotel Montana. Dat hotel heeft een geladen geschiedenis voor UMCOR. Afgelopen week had ik een afspraak met een andere collega van UMCOR, met wie ik de afgelopen jaren heb samengewerkt. Hij vertelde me over de 55 uren die hij na de aardbeving van 2010 doorbracht onder het puin van dit hotel. UMCOR had die dag een vergadering in het hotel over de toekomst van UMCOR in Haïti. Deze collega kan het verhaal nog navertellen, maar anderen hebben het niet overleefd. Heftige verhalen.

Het jaar 2017 is nog maar kort geleden begonnen, maar in deze paar weken hebben we helaas al vele overlijdensberichten te horen gekregen. Onze contactpersoon van UMCOR in Haïti, een Amerikaanse jonge vrouw van 36 jaar, is compleet onverwacht in haar slaap overleden. Een andere Amerikaan, overleden in een ziekenhuis op het eiland La Gonave. Meerdere bekenden en koorleden van mijn collega, ook nog op jonge leeftijd. Een steekpartij. Het leven is ontzettend fragiel. En gezondheidszorg laat hier te wensen over. Ik kreeg een telefoontje van het Rode Kruis; ze hadden een aantal urgente gevallen en vroegen of ik bloed kon komen doneren. Het was echter nog geen twee maanden geleden dat ik bij Artsen Zonder Grenzen was geweest, dus dat kon nog niet. Al zo vaak heb ik verhalen gehoord van mensen die bloed nodig hebben maar het niet kunnen krijgen.

En dan vraagt iemand advies over vertrekken uit Haïti, naar Chili of waar dan ook. Zoveel mensen zien het verlaten van Haïti als oplossing. Zoveel gezinnen raken verscheurd. Zoveel desillusie ook. Ouders willen hun kinderen een betere toekomst bieden, ze naar een duurdere school sturen. Maar wat is de aanwezigheid van beide ouders bij de opvoeding ook belangrijk! Hoe werkt een huwelijk als man en vrouw elkaar jarenlang niet zien?

Afgelopen weekend bracht ik opnieuw een bezoek aan Smith, een blik stroopwafels en een fotolijst met foto’s van de kantoorgenoten in m’n handen. De stroopwafels zijn zeer geliefd in Haïti. Smith liet me zien hoe hij op z’n krukken loopt. Gelukkig kan hij nu weer wat van huis uit werken, afleiding van de gedachten. Het bizarre is dat hij verantwoordelijk is voor training over trauma, terwijl hijzelf nu opnieuw trauma ervaart in zijn persoonlijke leven.

Intussen gaat ook het werk met KDRe door. Een vergadering met het bestuur, verslaggeving over de herbebossingsprogramma’s in Lamontay en Mayonbe, een gesprek met ASPED, een organisatie werkzaam op het eiland La Gonave, die aangaven dat in plaats van latrines er momenteel meer behoefte is aan microkrediet en reparatie van huizen. Voor Grand Anse zijn fondsen beschikbaar gesteld voor de aankoop van zaden (maïs, pinda’s en bonen), zodat 250 gezinnen weer kunnen planten. In Grand Anse is 100% van de landbouw verloren gegaan en zijn daardoor de prijzen van zaden enorm gestegen. We hopen op een goede oogst.