Noordwest, Fort Drouet, wegwerkzaamheden,kinderdag

De afgelopen weken zijn we twee keer naar het Noordwesten gereisd. Eerst maandag 23 mei, waarbij we met donkere lucht en regen via een gladde weg aankwamen in Lacoma. De binnendoorweg is onbegaanbaar in de regen (een zandpad), dus ging het buitenom. We werden hartelijk verwelkomd door de muggen, in grote getale.

Voor zes uur 's ochtend waren we vertrokken en om half drie 's middags waren we in Lacoma. Die middag gingen we in gesprek met 23 leden van MUSOFALA; Wederzijdse Solidariteit Agro-ecologische Families in Lacoma. Dit is een microkredietgroep opgericht door dorpsbewoners die maandelijks bijeenkomen. Tijdens elke bijeenkomst draagt een ieder 10 gourdes bij voor een 'solidariteitskas' die aangesproken wordt als iemand een probleem heeft, zoals een sterfgeval of ziekte. Een ieder geeft eveneens aan hoeveel geld ze die maand willen sparen en draagt rente af over het geleende geld. Met het binnenkomende geld worden direct nieuwe leningen afgesloten voor een aantal leden, die het geld investeren in een handel. De handels lopen uiteen van auto en motoronderdelen tot cosmetica, voedsel en geiten. Een van de dames die in cosmetica handelt, gaf aan dat ze met de lening haar handel heeft kunnen uitbreiden en met de winst betaalt ze de rente volgens afspraak, spaart geld in de MUSO, verzorgt eten in huis, en investeert opnieuw in de handel. Een andere vrouw die voedselproducten verkoopt, heeft met de winst een geit kunnen kopen. Een goed georganiseerde groep, met dromen over een eigen vrachtauto in de toekomst om zelf producten te kunnen inkopen in plaats van gevaarlijke tochten te ondernemen zittend bovenop de handelswaar in een open truck.

We overnachtten in Lacoma, bij de coördinator van ADRUH. De volgende ochtend liep ik de tuin in, waar een kruiwagen vol peper geoogst was en mensen nog aan het oogsten waren. We reden naar Nan Sitron, een serie zandwegen over die inmiddels glad waren geworden van de regen die ’s nachts was gevallen. We bezochten daar land waar mensen natuurlijke barrières hebben gebouwd voor bodembescherming, van stro en aarde, met bananenbomen erachter en olijf ervoor. Tussen de barrières in is maïs geplant op de helling, erwten, enz. De barrières worden gebouwd met materialen die beschikbaar zijn op het land. Ze helpen om voedsel te verschaffen voor dieren, compost te maken, of huizen te versterken. De barrières voorkomen dat water vernieling aanricht, beschermt de bodem, zorgt voor een betere waterverdeling en minder erosie.

We bezochten een andere vrouw, die eveneens barrières heeft gebouwd en tomaten heeft geplant, peper en andere groente. Ondanks het feit dat ze de groentes regelmatig water geeft, is er veel verloren gegaan in de droogte. Op een derde stuk land dat we bezochten, worden de principes van agro-ecologie eveneens toegepast; grond omheinen, bomen planten, natuurlijke compost gebruiken, barrières aanleggen, etc. De enige bron in de omgeving heeft een pomp die niet functioneert. Het water is hier ondiep, maar putten zijn er nog niet gegraven.

Vervolgens reden we naar Fond Neptune om bij een van de waterreservoirs te kijken, waarnaast recent 65 'cesalpina' boompjes en 54 peper planten zijn geplant. In Bouflet heeft iemand eveneens vele boompjes geplant, met het idee om een klein bos aan te leggen, gebruik makend van de recente regenval. Hij heeft 233 'cesalpina', eik en es geplant. Dinsdag is marktdag en op de markt troffen we verschillende leden van MUSOFALA die daar voedselproducten, cosmetica en auto-onderdelen aan het verkopen waren.

Laat in de middag vertrokken we door een mistige omgeving naar Anse Rouge. De volgende ochtend reden we terug naar Pétion-Ville, rechtstreeks naar kantoor. Vroeg vertrokken zodat we ’s middags de maandelijkse vergadering van ACT Alliance bij konden wonen, dit keer met bezoek van Brot für die Welt uit Duitsland.

Donderdag 26 mei was 'Corpus Christi' dag, met processies van de katholieke kerk op straat. Ik was die dag bij onze partnerorganisatie SSID in Boen. De agronoom vertelde over een training die hij net de dag ervoor had gehouden over groentetuin, mensen uitleggend hoe ze in de achtertuin groentes kunnen verbouwen in oude autobanden op een verhoging, om te voorkomen dat geiten en kippen de groentes opeten.

Vijf gezinnen hebben recent een koe ontvangen. Tegen de tijd dat er een kalf geboren wordt, houdt de familie het kalf en geeft de moeder terug, die dan naar een ander gezin gaat en zo verder. De mensen zijn blij met de koeien, niet alleen omdat het een kostbaar dier is en melk geeft, maar ook omdat koeien moeilijker te stelen zijn dan geiten, doordat ze een oormerk hebben en er een bewijsbrief getoond moet worden voor verkoop van een koe of koeienvlees.

We bezochten een van de gezinnen die een koe hebben ontvangen. De sorghum is daar verloren gegaan door een ziekte, maar het hardwerkende echtpaar heeft eveneens veel maïs geplant, wat er goed bijstaat. De koe stond naast een veld suikerriet, ook door hen geplant. Volgens de boer is de koe al flink aangekomen sinds ze onder zijn zorgen is gekomen.

De agronoom stapte uit en de ingenieur stapte in, om een zestal huizen te bezoeken die momenteel in aanbouw zijn. Sommige waren nog bezig met de fundering, die met rosten gebouwd wordt, andere al met de muren. Er zijn de afgelopen weken eveneens twee putten gegraven. Dat ging moeizaam, door een steenlaag, maar ze zijn toch 61 meter diep. Gedurende het proces droegen omwonenden emmers water aan om de boor draaiende te houden.

De paden zijn flink aangetast door de regen, met diepe geulen. Op een zandpad naar Bosquet/Ganthier reed een vrachtwagen voor ons. Het linker voorwiel zakte weg, de laadbak kiepte half om en de lading grind viel er half uit. Bij het huis in Bosquet waren ze bezig de latrine te graven. Een jongen stond boven en haalde gedurig een emmer omhoog. In het gat in de diepte zat een man die de grond losgroef en in de emmer deponeerde. Ze graven 6 meter diep. Bij een ander huis in Ganthier sprak ik de eigenares en haar zoon van 21 die bezig was met mixen van specie. Achter de fundering van het nieuwe huis staan twee optrekken van zeildoek, waar de vrouw woont met 3 jongens en 7 meisjes. Het lemen huis van de vrouw is ingestort. De jongen moet nog 3 jaar middelbare school doen, maar momenteel is er geen geld voor school. Desondanks hoopt hij eens ingenieur te worden. Zijn moeder kan met haar kleine handel in plastic etensbakjes niet genoeg geld verdienen om voor alle kinderen schoolgeld te betalen. Onder die kinderen bevinden zich ook drie kleinkinderen, die na de dood van hun moeder bij hun oma zijn komen wonen.

Intussen was er in Bosquet een vergadering gaande met een 60 tal bewoners over reservoirs en waterputten die aangelegd worden in die wijk. We voegden ons bij de vergadering, waar gesproken werd over deelname van de bewoners in de aanleg van de reservoirs en het beschikbaar stellen van grond, een comité om de reservoirs en putten te beheren, etc. Belangrijk, aangezien het de gemeenschap is die uiteindelijk verantwoordelijk is voor het onderhoud en gebruik van de infrastructuur die gebouwd en aangelegd wordt.

Haïti kent een rijke historie. Nadat het als eerste zwarte land onafhankelijk was geworden in 1804, gaf Jean Jacques Dessalines de opdracht om een serie forten te bouwen ter verdediging tegen eventuele terugkeer van Fransen of andere volkeren. Een van deze bouwwerken is Fort Drouet. In een weekend reden we naar Cabaret om daar een pad in te slaan naar Casale en Fond Blanc. Een onverhard pad, eerst langs een rivier, motor taxi’s met mensen op de tank en achterop, daarna slingert het pad omhoog de bergen in, zicht op zee en bergen. De omgeving was weer overweldigend en adembenemend mooi; bergen en dalen, groene hellingen, een rivier heel in de diepte, bonen geplant op de hellingen, een wit, onverhard pad, hier en daar modder na de regen, dan langs een rotswand aan de ene kant en een afgrond met daarachter bergen aan de andere kant. Zo kwamen we uiteindelijk bij Fort Drouet, enkel aangegeven door een vervaald bord. , mensen stonden gebogen op een akker tussen de oude gebouwen in te planten.

Op de ene helling ligt Habitation Lamothe, een voormalige koffieplantage verdeeld in vele vertrekken waarvan de muren grotendeels nog staan en de vormen van de poorten. Ertegenover het eigenlijke fort, Fort Drouet, dezelfde vorm als diverse andere forten. Strategische positie met zicht op zee en de bergreeks van Chaîne de Matheux. Een aantal kanonnen voor het fort, een intacte opslagruimte voor buskruit in het midden, grote openingen voor kanonnen en kleinere voor geweren, zicht op de ruïnes ertegenover. Het fort zelf is nog volledig intact.

Nabij het fort is eveneens een voormalige koffieplantage met slavenverblijven. We volgden het pad de andere kant op, met aan de ene kant hellingen vol rotsen en de andere kant vrij zicht op een bergrug. Het pad werd hier een stuk slechter met grote stenen en gaten en deels weggespoeld met grote geulen van de regen. Een vervaald bord wees ons op habitation Dion, wederom een verzameling gebouwen, ruïnes meer, met de muren nog (deels) overeind. Achter een weiland waar een paard en een koe stonden te grazen, kwamen de slavenverblijven in zicht. We liepen een stenen trap af een open ruimte in, wederom nu enkel bewoond door een koe, en aan de andere drie zijden omzoomd door gebouwen met elk 7 vertrekken van 4.5 bij 4.5 meter. De meest zichtbare herinnering aan de tijd van de slavernij, die een sterk stempel op de geschiedenis van Haïti heeft gedrukt. Indrukwekkend. Hier verbleven de slaven die op de koffieplantage werkten.

We reden dezelfde route terug door de bergen. Het was maar 32 kilometer terug naar de hoofdweg, maar het duurde een uur of anderhalf. De lucht was gedurig grijs. Gelukkig bleef het droog op het bergpad. Wel kwamen we 's avonds in de stromende regen aan in Desarmes, waar we bij MCC verbleven, mijn voormalige werkgever.

De volgende ochtend reden we via Pont Sondé naar Petite Rivière de l’Artibonite. Het blijft een mooi gezicht, de groene rijstvelden langs de weg, de bergen erachter. We wilden naar het Paleis met de 365 poorten en zagen inderdaad een aantal van de vele openingen en de rondingen van het paleis, maar helaas bleek het nog steeds in restauratie te zijn en dus gesloten. Daarop zochten we verder naar Fort Crête-à-Pierrot, waar in 1802 een grote strijd is geleverd. De muren waar de kanonnen nog voor de gaten staan, bieden een prachtig uitzicht; op de rivier, met kano’s die naar een zandvlakte in het midden varen om zand te halen die aan de oever in vrachtwagens geladen wordt, voor de bouw; op rijstvelden en bergen. Ook de geiten schenen te genieten van het bijzondere uitzicht, zich in de zon uitstrekkend op de muren en in de kanonsgaten. Wat een land rijk aan historie en natuurschoon.

Terug in Pétion-Ville woonde ik ’s middags de graduatie bij van mijn collega Rony, die is afgestudeerd in theologie. Het regende even ervoor en natuurlijk was dat genoeg reden voor lange vertraging. Graduaties zijn hier hele ceremonies, zowel bij het afronden van de basisschool als de middelbare school en universiteit.

We bezochten FOPJ, een van onze partnerorganisaties. Recent is hun schoolgebouw uitgebreid, waar ze kinderen die elders in de huishouding werken een versneld basisonderwijsprogramma aanbieden. Ik bracht eveneens twee dagen door in Hotel Montana, voor een bijeenkomst over samenwerking tussen associaties, Haïtiaanse en internationale organisaties, donateurs en de overheid. Verschillende sprekers kwamen aan het woord over onderwerpen als de historie van samenwerking tussen internationale en Haïtiaanse organisaties, vormen van samenwerking, toegang tot financiering voor Haïtiaanse organisaties, maar ook de relatie tussen organisaties en de overheid. Een van de sprekers zei terecht dat organisaties de problemen van het land niet op kunnen lossen; dat is uiteindelijk de verantwoordelijkheid van burgers en de overheid. Ook de problemen in samenwerking tussen internationale en Haïtiaanse organisaties kwamen aan bod. Er kwamen eveneens felle vragen voor MINUSTAH, over de aanwezigheid van deze vredesmissie in Haïti sinds 2004.

Zaterdag zowaar naar de bouwmarkt. Vervolgens ontving ik een telefoontje met het verzoek om een zieke vriend naar het ziekenhuis te brengen. De overheidsziekenhuizen zijn nog steeds in staking. Even bij de buren gekeken die uien aan het oogsten waren. 's Avonds kreeg ik bezoek, wat niet zo vaak gebeurt.

Vorige week maandag opnieuw naar het Noordwesten. We zouden de hele week wegblijven en pas vrijdag terugkomen, maar de plannen werden onderweg weer eens gewijzigd. Nog voor zes uur ’s ochtends op pad. Om half vier ’s middags kwamen we aan in Crève/Bombardopolis, waar we op uitnodiging in gesprek gingen met een plaatselijke organisatie, OBRED, die met 120 gezinnen werkt, vooral op het gebied van groente verbouwen; wortels, rode bieten, peterselie, tomaat, kool, enz. De priester voegde zich bij ons voor een deel van het gesprek en nodigde ons uit om na afloop even bij de katholieke kerk langs te komen. Hij liet ons de kerk zien en zijn werk- en woonvertrek en nodigde ons vervolgens uit om een maaltijd met hem te nuttigen; de rijst met groente en kip stond al op tafel. Aan tafel met de priester dus. Het leven blijft vol verrassingen.

Een lange dag; pas om acht uur ’s avonds kwamen we aan in Mare Rouge, onder een prachtige sterrenlucht. De volgende ochtend hadden we daar in de buurt een gesprek met de organisatie UPBNO. Een jonge organisatie vol wilskracht, dromen en plannen voor hun gemeenschap; kippen fokken, een winkel openen, andere dieren fokken, fruit transformeren, een bakkerij opzetten, enz. Ze hebben tot nu toe in herbebossing gewerkt en wegwerkzaamheden (met de hand), fokken van koeien, evenals voorlichting op het gebied van gezondheid.

Vervolgens een gesprek met AGEHMDNG. Ze zijn hier goed in afkortingen... De eieren stonden al bij de deur. Een organisatie die zich richt op voedselveiligheid. Ze hebben recent een boetiek gebouwd waar drinkwater gezuiverd wordt en beginnen binnenkort met de bouw van 30 woningen. De eieren zijn afkomstig van 500 kippen die ze houden speciaal voor productie van eieren. Voorheen moest men helemaal naar Port-de-Paix reizen om eieren te kopen, waarvan vele kapot gingen tijdens transport. Ze zijn werkzaam in fokken van geiten en koeien en krijgen technische assistentie van een agronoom die na enige jaren elders in het land gestudeerd en gewerkt te hebben, besloten heeft terug te keren naar zijn geboorteplaats. Een mooi voorbeeld, want helaas zijn er teveel mensen die de dorpen verlaten, elders kennis opdoen en niet terugkeren om de kennis te delen en zo te proberen hun dorp vooruitgang te helpen boeken. Er verscheen een uitgebreide maaltijd op tafel, met rijst, gebakken plantanen, pikante koolsalade en geitenvlees. De geit was geschonken door degene die de waterboetiek runt. We bezochten de kippen en de waterboetiek, waarbij water uit een reservoir gefilterd wordt en vervolgens omhoog gepompt in een tank, waarna mensen hun flessen en gallons water kunnen komen vullen. We kregen van alles mee van de lokale productie; ananas, eigengemaakte jam van mango en ananas, kokosnoot, bananen en eieren, die nog een lange weg te gaan hadden.

In de loop van de middag kwamen we aan in Lacoma, waar we te horen kregen dat wegens ziekte en pech onderweg onze afspraak van die dag en de volgende dag niet door kon gaan. Daarop hebben we onze planning omgegooid en zijn we direct naar Gros Morne gereden. We reden binnendoor via Cabaret naar Passe Catabois. Het was letterlijk gedurig zoeken naar de weg; waar is de weg? Dat spoor lijkt meer op een pad dan dat spoor... Het spoor bestond uit een enkele band, motoren dus. We vroegen een motortaxichauffeur die we tegenkwamen of auto’s Passe Catabois konden bereiken. Ja hoor, zei hij, je moet enkel wat afremmen als er een kuil in de weg zit. Juist ja... Maar de kuilen waren zo nu en dan zo diep en de auto stond zo schuin dat we een alternatieve route door de struiken moesten zoeken. Het pad was smal, tussen de takken door.

We kwamen gelukkig veilig en wel aan in Passe Catabois, de plaats waar ik in 2007 kennismaakte met Haïti, en reden verder naar Bassin Bleu. Daar stonden we weifelend voor de rivier, met schijnbaar vrij snelstromend water; waar is de oversteek? Een jongeman die net wou oversteken, zou voor ons uitlopen zodat we hem konden volgen. Door enkeldiep water liep hij tot een droog stuk in het midden van de rivier. Dat was prima te doen. Hij liep verder en het water kwam nu tot z’n knieën. Oh, hier is het dieper. Vervolgens verdween hij tot z’n heupen in het water en toen hield ik halt in het enkeldiepe water. Het is hier wel erg diep, zei ik. "Ja," zei mijn collega, "doorrijden." Mensen aan de andere oever en de jongeman wezen welke kant ik op moest sturen en zo reed ik het diepe water in, flink sturend om de wielen aan de grond te houden en de auto rijdende. We hebben weliswaar zo’n slurf aan de auto voor onder water, maar die test ik liever niet uit. Ik was blij toen we veilig en wel aan de oever stonden. Rivieren zonder bruggen...

We zochten een hotel in Bassin Bleu, maar het enige hotel is omgebouwd in een school, dus konden we doorrijden naar Gros Morne. De volgende ochtend weer om zes uur op pad, nu naar Pandi. De stenen in de rivier over en rustig aan liepen we de berg op richting Mayonbe, waar landbouwcorporatie KAMM gevestigd is. De inwoners hebben besloten dat het steile, smalle bergpad, een voetpad en de enige toegangsweg naar hun dorp vanuit Pandi, verbreed en verbeterd moet worden, zodat zieken niet meer op deuren omlaag gedragen hoeven te worden en producten makkelijker naar de markt getransporteerd kunnen worden.

Van beneden af aan zagen we al wat er aan het pad is gedaan. Het pad is breder gemaakt, maar het blijft steil en de losse stenen kunnen nog steeds problemen veroorzaken voor bijvoorbeeld motoren. Tot op heden was het pad zelfs moeilijk begaanbaar voor ezels. Het doel is dat motoren straks boven kunnen komen. Ze zijn al ver gekomen met het werk. Uiteindelijk hoorden we stemmen en kwamen we bij het punt waar de dorpsbewoners aan het werk waren, een moeilijk punt waar voorheen het pad vol rotsen was. Een waarlijk indrukkwekend werk.

Op verschillende hoogtes van het pad waren mannen en vrouwen, jong en oud, met pikhouwelen, scheppen en ander gereedschap aan het hakken, scheppen en spitten. De een sloeg de grond los of de rotsen kapot, een ander schepte het losse zand en stenen weg, vrouwen droegen grote rotsblokken naar de kant van de weg, een groepje mannen spitte een enorm rotsblok los en rolde die met vereende krachten naar de kant, waar de stenen werden gebruikt om een muur te bouwen. Wat een hard werk, petje af. Dit is een voortreffelijk voorbeeld van ‘samen staan we sterk’. Zwaar werk, in de brandende zon, alles met de hand. Een duidelijk voorbeeld van dat je samen als gemeenschap heel wat kunt verrichten en bereiken.

We liepen verder omhoog, tot het punt waar de weg moet komen. Over gesteente, over een smal pad dat de bergrand volgt, over wit gesteente verder omhoog. Daarboven zijn ze ook al bezig geweest met verbreden van het pad. We konden zowaar in de schaduw van bomen in 2013 geplant in samenwerking met KDRe een banaan en suikerriet koek eten, beide afkomstig uit het dorp. Het pad zal aangelegd worden tot in een kleine markt in Mayonbe. Wat een groots werk.

Vervolgens daalden we de helling weer af en reden via Gonaïves terug naar Port-au-Prince en omgeving. Tijdens de vele uren in de auto komen er heel wat onderwerpen aan de orde; werk, maar ook religie, cultuur, etc.

Afgelopen zaterdag wederom naar de bouwmarkt, waar een vriend materialen kocht voor een huis dat hij aan het bouwen is. We brachten de materialen gelijk naar zijn huis, vlakbij zee in Montrouis. We maakten van de gelegenheid gebruik voor een bezoekje aan Obama beach. Een mooie kust aan dit tropische eiland; een bootje op zee, het eiland La Gonâve in de verte, enigszins heiig. Mooi. We hebben heerlijk in zee gedobberd en gezwommen. Het was rustig, we hadden het rijk alleen. Baantjes trekken in de zee, kijken naar La Gonâve, de bergen, het verstrekkende water. Het water was helder; zwemmen boven zand, verderop groen van algen, aan de oever stenen. Even dingen van ons afzetten en ontspannen.

Afgelopen zondag was het nationale kinderdag en internationale dag tegen kinderarbeid. In het kader daarvan stonden de kerkdiensten in het teken van kinderen. Het waren de kinderen die de schriftlezing verzorgden en solo en groepszang leidden. En ze deden het werkelijk waar heel goed. De preek richtte zich op de omgang met kinderen. Nog te vaak worden kinderen zonder waarde behandeld, vooral kinderen die niet eigen kinderen zijn. In de kerk van mijn collega ging het nog een stapje verder; zijn 9 jarige zoon verzorgde de preek. CWS heeft eveneens een aantal activiteiten gefinancierd voor de viering van deze kinderdag, zowel met de overheidsinstantie IBESR in Jean Rabel, Noordwest, als met partnerorganisatie ASR in Port-au-Prince en Jean Rabel.

Intussen wachten we af wat er gaat gebeuren nu de termijn van de interim-regering deze week verloopt. In oktober 2015 is de eerste ronde presidentsverkiezingen gehouden. Sindsdien is de tweede ronde tot drie keer toe uitgesteld. Nu zijn eindelijk de resultaten bekendgemaakt van een verificatie. De conclusie: de verkiezingen van 2015 worden geannuleerd en in oktober van dit jaar zullen er opnieuw presidentsverkiezingen plaatsvinden.