Solidariteit in Sao Paulo

Het is begonnen met regenen in Haïti. Dat gebeurt meestal in de avond. De regen is welkom; de grond was droog, de stad was stoffig en de boeren op het platteland worstelden met de droogte. De wind blies de regen echter ons huis in en zette twee kamers blank.

Ook op een andere manier ‘regent’ het in Haïti. Het lijkt slechte berichten te regenen. Eerst het schokkende bericht dat een familie van 5 personen is gedood en verbrand in de wijk Carrefour Feuilles. Dan horen we verbijsterd dat een bevriende predikant, bij wie ik regelmatig in de kerk ben geweest en met wie MCC samenwerkt, midden in de nacht is overvallen. Zijn vrouw en hij werden geslagen en vastgebonden, hun 16 jarige dochter verkracht en de bewaker vermoord. Dit alles naast de kerk en voor de ogen van de kinderen van het kindertehuis. We kunnen er niet bij wat mensen elkaar aandoen. Natuurgeweld is een, maar dit is iets heel anders. Wat gebeurt er toch allemaal?

Intussen staat de ‘slager’ nog steeds trouw elke zondagochtend als ik door Delmas 32 naar de kerk loop, daar met een machete een vers geslacht dier in mootjes te hakken, met de ingewanden in een schaal naast hem. Een klein puntje van continuïteit in een leven en stad vol verandering.

Samen met een collega uit Buenos Aires werkte ik aan de vertaling van een documentaire van FOPJ en presentaties van ASR, in het Spaans, voor een bijeenkomst die afgelopen week plaatsvond. Daarvoor zijn twee afgevaardigden van ASR, een van FOPJ en ikzelf afgelopen dinsdag, 20 maart, gezamenlijk afgereisd naar Brazilië. Tegen de avond vertrokken we van Port-au-Prince naar Panama en vandaar vlogen we naar Sao Paulo. Er was enige verwarring over de vertrektijd, aangezien ‘de wereld’ niet op de hoogte was van het invoeren van de zomertijd in Haïti, wat op het laatste moment bedacht was.
Op beide vluchten vloog met ons mee een groep 15 jarige Haïtiaanse jongens, de nationale selectie van hun leeftijdsgroep, afkomstig uit alle departementen van het land. Alle 22 zijn ze voor een jaar naar Brazilië vertrokken, voor voetbaltraining, een team gesteund door het ministerie van sport en begeleid door de zoon van president Martelly en anderen. Een mooi initiatief.

Woensdagochtend in alle vroegte werden we op het vliegveld van Sao Paulo opgewacht door de chauffeur van Projeto Meninos e Menias de Rua, de partner van CWS in Brazilië. Hij werd vergezeld door de tolk die deze week bij ons is, in dit Portugees sprekende land. Tijdens de rit naar het hotel in Sao Bernardo do Campo vielen gelijk verschillen op. Andere automerken, veel hoogbouw, een enorme stad met maar liefst 19 miljoen inwoners, twee keer zoveel als heel Haïti, meer dan Nederland ook. Een stad in de heuvels, met veel verkeer, veel mensen, veel gebouwen. Het is eind zomer hier en warm.
In het hotel werden we verwelkomd door de andere aanwezigen, die al sinds maandag met elkaar in gesprek waren. Deze week is de regionale bijeenkomst van de vier organisaties die samenwerken voor solidariteit, gerechtigheid en bescherming van kinderen. Dat zijn vier partners van CWS; Gurises Unidos uit Uruguay, IMPRHU uit Nicaragua, Projeto Meninos e Meninas de Rua uit Brazilië (gastheer deze keer), en Caminante uit de Dominicaanse Republiek. Daarnaast was CWS Argentinië aanwezig. De delegatie uit Haïti sloot aan voor de laatste dagen van de bijeenkomst en voor een eigen programma aansluitend aan de bijeenkomst. Parallel aan de vergaderingen van de volwassenen, vond er ook een uitwisseling plaats tussen jongeren uit alle vier de landen, die hun eigen programma hadden.

Woensdagmiddag ging de hele groep, jong en oud, in de bus de stad Sao Paulo in. We reden naar Afro-Brasil museum bij Parque do Ibirapuera, een groot park. Het museum bevat een grote hoeveelheid aan attributen en afbeeldingen die o.a. de geschiedenis van kolonisatie en slavernij weergeven. Onvoorstelbaar wat mensen elkaar aandeden en aandoen, op een andere manier nu maar niets minder erg. Daarna reden we naar het stadscentrum, met onderweg zelfs in de bus vergaderingen. We liepen langs een kathedraal naar Bar Brahma, waar we met z’n allen pizza aten.

Donderdag was het alweer vroeg dag. Van ’s ochtends half acht tot ’s avonds elf uur activiteiten. De laatste hand leggen aan Spaanse ondertiteling voor de documentaire van FOPJ, want deze dag stond in het kader van de Haïti delegatie. Na het welkom ging de eerste sessie van de dag over de regionale context in Latijns Amerika en het Caribisch gebied. Daarna presenteerden de drie uit Haïti over de algemene context in Haïti. Een afgevaardigde uit de Dominicaanse Republiek sprak over kinderen van Haïiaanse voorouders woonachtig in de Dominicaanse Repuliek. ASR presenteerde hun visie en activiteiten, er werd gekeken naar de sterke en zwakke punten omtrent de relatie tussen het regionale kinderprogramma en de organisaties in Haïti en tot slot hield FOPJ een presentatie over het werk van hun organisatie. Tegen die tijd was het half acht en vervolgens werden we allemaal in de bus geladen en naar een mederwerker van Meninos thuis gereden. Brazilianen houden van vrienden en familie op bezoek, samen eten, muziek, dansen. Dus we waren te gast bij iemand thuis, in een woonwijk, waar we soep geserveerd kregen en maïs en rijst. De Portugese versie van lang zal ze leven werd gezongen en een taart gesneden voor een jarige. En intussen werk bespreken, ook daar, gebruik makend van de gelegenheid dat de collega’s uit Argentinië en Amerika even bijeen waren.

Vrijdagochtend voor de sessies begonnen eerst een vergadering met de collega’s uit Argentinië, Uruguay en Amerika. Daarna een sessie over kinderen van wie een ouder in de gevangenis zit. Er werd een planning gemaakt voor de rest van 2012 en ook kwam iemand van de overheid spreken over een overheidsprogramma voor families in extreme armoede in Sao Paulo. De adolescenten voegden zich bij ons en presenteerden informatie over alle vier hun landen, waarna ze de volwassenen onder grote hilariteit en vol energie een spel lieten spelen. Na de evaluatie zat het onderdeel van bijeenkomsten in de groep erop. Toen nog wat gesprekken in kleinere groepen, met Meninos over de agenda voor de rest van ons verblijf en met de leidinggevenden van CWS.

De rest van de aanwezigen is vrijdagavond en zaterdagochtend vertrokken, terwijl de delegatie uit Haïti is gebleven voor verdere bezoeken en uitwisseling. Het was een interessante bijeenkomst, die plaatsvond op de 2e verdieping van het 14 verdiepingen tellende Pampas Palace Hotel waarin we te gast zijn. Het vond plaats in Spaans en Portugees, met de Brazilianen Portugees sprekend en de andere aanwezigen Spaans, plus vertaling in Creools/Frans voor de Haïtianen. Als de tolk even weg was of het niet wist, sprong ik bij. Een ware toren van Babel.

Gisteren zijn we naar het centrum van Sao Paulo geweest, onder begeleiding van Meninos. Met de bus en de metro gingen we er naartoe, allemaal nieuwe ervaringen voor de Haïtianen. Zelfs de metro bestaat uit meerdere lagen, net als de wegen, met viaducten. We bezochten de kathedraal in het centrum, gingen enkele winkels binnen, luisterden naar muziek op straat, bekeken het oudste theater van de stad, wandelden over een kleine markt met Braziliaans handwerk en aten op een terras de nationale maaltijd bestaande uit rijst met bonen en varkensvlees. We stonden naast het golvende gebouw Copan, waar maar liefst 3000 mensen wonen, meer dan in het hele dorp waar ik ben opgegroeid, terwijl de stad meer inwoners heeft dan het hele land. De grootte en omvang van de stad werd ons pas duidelijk toen we in het gebouw Italia naar de 37e verdieping gingen en vandaar uitkeken over de stad. Gebouwen voor zover het oog reikt, er lijkt geen eind aan te komen. Zoiets heb ik nog niet eerder gezien. Wat een wolkenkrabbers, zowel in aantal als hoogte. Alles volgebouwd, wat een stad. Er is echter een groot contrast tussen rijk en arm. Behalve de hoogbouw zijn er ook wijken met laagbouw, waar arme gezinnen wonen in smalle, kleine woningen van rode bakstenen.
Tot slot bezochten we nog Imperial Latino America, waar een expositie was van het grote werk van de Braziliaanse kunstenaar Portinari. De naam van dit werk is ‘guerra e paz’, oftewel oorlog en vrede. Twee indrukwekkende werken die elk een hele (hoge) wand innemen en bestaan uit verschillende afbeeldingen en panelen, mensen en dieren weergevend in verschillende houdingen en uitdrukkingen.

Na een dag vol indrukken gingen we per metro terug naar een plaats waar de chauffeur van Meninos ons ophaalde om ons naar het hotel te brengen. Vanochtend werden we weer opgehaald, om naar een baptisten kerk te gaan met een van de medewerkers van Meninos. De gemeente wist niet dat wij de dienst zouden bijwonen, maar heeft ons zo hartelijk en spontaan ontvangen dat er geen woorden voor zijn. De liederen waren bekende melodieën en dus wel mee te zingen. We werden naar voren geroepen, waar we elk door een lid werden vastgehouden en de handen zegenend naar ons werden opgeheven om voor ons en het land te bidden. Na het Avondmaal dat werd gehouden, baden leden met elkaar en ook naar ons kwamen ze toe om met ons te bidden. De Haïtiaanse delegatie was tot tranen toe geroerd. En daar hield het nog niet mee op; een mand stond voorin de kerk om aan een gemeentelid gegeven te worden, maar in plaats daarvan werd hij overhandigd aan ons. Overrompelend, wat een broederlijk onthaal van Brazilië voor Haïti, vol solidariteit.

Elk land heeft z’n eigen problemen, elk heeft z’n eigen uitdagingen, elk heeft z’n eigen gewoonten en taal. Maar toch zijn we allen broeders en zusters van elkaar, toch kampen we allemaal met dezelfde problemen, toch verstaan we elkaar in liefde en leed.