December: (ver)(t)rouwen, opbouwen en afronden

Deze week klinkt er elke dag mooie kerstmuziek op kantoor. Collega Rodrigue zorgt ervoor dat we in de stemming komen door passende muziek te draaien. Zo nu en dan klinken er ook fraaie bas- en tenorstemmen in het gebouw, als de opgenomen muziek wordt bijgestaan door live muziek.

December is trouwseizoen in Haïti. Er werden maar liefst 7 bruidsparen afgekondigd in de kerk. Tegelijk zijn er ook diverse sterfgevallen in de gemeente, de vreugde van de huwelijken zodoende vermengend me het verdriet van de dood door kanker en hartaanval. In het algemeen is december vaak een maand met meer misdaad, overvallen en ontvoeringen, omdat mensen geld nodig hebben aan het eind van het jaar. Dit jaar wordt dat nog verergerd door de op handen zijnde verkiezingen: de tweede ronde voor president, die gehouden zal worden op 27 december. Ook buiten de stad gebeuren rare dingen: in een conflict om landbezit in de omgeving van Petit Rivière de l'Artibonite zijn maar liefst 39 doden gevallen.

Maar er zijn ook mooie, kleine voorbeelden van goed vertrouwen. Ik ging een sleutel laten kopiëren van ons nieuwe kantoor, maar de beste man had geen wisselgeld (dat gebeurt hier nogal eens). Ik had ook geen kleingeld, dus hij zei: "Betaal een andere keer maar." Dat is ook wat. Ik vroeg of ik de rest later zou komen brengen, maar dat wuifde hij weg. "Je komt hier wel vaker, dus als je weer eens sleutels nodig hebt, dan betaal je de rest maar." Dat vond ik dan wel weer een bijzonder mooi gebaar.

Een week nadat ik afscheid had genomen van de Zweedse directeur van Lutheran World Federation, vertrok ook de Canadese directrice van UMCOR. Een dag voor haar vertrek aten we samen, waarbij ze ervaringen deelde van 30 jaar werk in verschillende landen en bij verschillende organisaties. Ze is waarschijnlijk de eerste persoon die ik heb horen zeggen: "Haïti is een makkelijke plaats om te leven." Ze dacht terug aan een moeilijke tijd in Zuid-Soedan. Aangezien CWS met beide organisaties samenwerkt, zullen we ze missen.

Maandag 7 december was het vroeg dag. Om half zes 's ochtends vertrok ik van huis. Collega Rony kwam ook vroeg naar kantoor en samen vertrokken we naar het Noordwesten. Onderweg vertelde hij hoe zijn vrouw tijdens het weekend was opgeschrikt toen ze vlakbij een markt er getuige van was hoe een aantal mannen na een overval op de markt zich schietend een vluchtweg baanden, onderweg verschillende mensen dodend. Rony was nauwelijks uitgesproken toen ik buiten Cité Soleil afsloeg en in de bocht moest uitwijken omdat er stenen op de weg gestapeld waren om te voorkomen dat auto's over het lichaam reden dat tussen de stenen lag. Een jongeman, alweer iemand neergeschoten. Een paar dagen later kwam een andere collega met eenzelfde soort verhaal: bij Carrefour Aeroport klonken schoten en vervolgens zag hij iemand dood naast de auto liggen waar de betreffende persoon net uitgestapt was. Ook is er een 24 jarige jongedame ontvoerd bij de universiteit waar ze studeerde. Nadat haar ouders $ 100,000 US losgeld hadden betaald, is ze alsnog om het leven gebracht. In triest.

Met voldoende gesprekstof vervolgden we onze weg via Gonaïves en Anse Rouge naar Lamontay. Rony is accountant van beroep en werkt met vier corporaties aan financieel management. Het was even wachten op de zeven deelnemers van KRCLJ. Ik woonde een deel van de training sessie bij. Accounting en boekhouding zijn geen eenvoudige onderwerpen voor de leden van de corporaties. Ze oefenden concrete voorbeelden op een bord om zo beter hun financiën te kunnen beheren en ook financiële verslagen op te stellen. Mijn collega beheerst het vak duidelijk en houdt van lesgeven. Het deed mij terugdenken aan economie 2 op het Lauwers College. Nadat we een enorme schaal vol eten voorgeschoteld hadden gekregen, vol rijst met bonen, gekookte banaan en sla, werkte Rony verder met de zeven deelnemers, terwijl ik met de agronoom en twee landbouwers op pad ging. In vlot tempo gingen ze me voor de hellingen op. Aangezien Lamontay in de bergen ligt, vindt de landbouw plaats op soms zeer steile hellingen. Daar kan dus niet elk willekeurig gewas verbouwd worden. Ze lieten me zien hoever de bonen gegroeid zijn sinds CWS zaden beschikbaar heeft gesteld als antwoord op de extreme droogte, gestegen prijzen en gebrek aan zaden op de markt. Er waren drie soorten zaden verdeeld in Lamontay: bonen, maniok en suikerriet. Sinds november heeft het niet meer geregend, dus nu is het wachten op nieuwe regen zodat de planten verder kunnen groeien.

Een van de deelnemers aan de training, een docent, heeft een verstandelijk gehandicapte zoon. De jonge jongen is vaak in de buurt te vinden als we op bezoek komen en dan maken we even een praatje met hem. Hij is nooit naar school geweest. Jammer dat hij niet betere begeleiding kan krijgen, dan zou hij ver kunnen komen. Het leven is al zo moeilijk voor mensen die volledige beschikking hebben over alle lichamelijke en geestelijke capaciteiten, laat staan voor mensen die dat niet hebben. Een andere collega maakt zich momenteel veel zorgen over haar zoon, die dit jaar niet over lijkt te kunnen gaan en een achterstand lijkt te hebben. Hoe zal hij zich kunnen handhaven in een maatschappij waar werk al zo moeilijk is voor mensen die volledig functioneren?

Tegen half zes 's avonds vertrokken we uit Lamontay, om in Mare Rouge te overnachten. Een lange dag. We waren de dag begonnen met gesprekken over doden en gingen daar nog even mee verder, nu in het kader van culturele verschillen. Mijn collega heeft zijn eerste kind aan de wiegendood verloren. Het kind is begraven op een begraafplaats, maar de ouders waren er niet bij, weten ook niet waar het ligt en bezoeken het niet. Hier bestaat angst over bezoeken aan begraafplaatsen en wordt het bezoeken van graven meer geassocieerd met dodenverering, of het oproepen van geesten. Zelfs bedden opschudden is cultureel bepaald: het hoeslaken wordt netjes recht gestreken en het bovenlaken opgevouwen op het kussen gelegd.

De volgende ochtend vertrokken we alweer vroeg naar Lacoma. Terwijl Rony de financiën van ADRUH doornam, ging ik in gesprek met de coördinator en enkele agronomen. Plannen maken voor een uitwisseling in februari, een bezoek van een donateur en collega's in januari voorbereiden, samen kijken naar verslagen die geschreven zijn, de stand van zaken bespreken van activiteiten op het gebied van bodembescherming, boomkwekerijen, maar ook de gevolgen van de droogte. In Lacoma heeft dat net als elders in het Noordwesten geleid tot het verlies van zo'n 80% van de oogsten. Tegelijk draagt men heel goed zorg voor de dieren, die niet 'mogen sterven aan honger of dorst, zon of regen'. Ze bouwen beschutting voor de dieren om ze te beschermen tegen weersomstandigheden. Er zijn dus geen dieren verloren gegaan. In een heel jaar tijd zijn de waterreservoirs die vorig jaar gebouwd zijn niet een keer volledig gevuld met regenwater, zo weinig heeft het geregend. Er moeten dus alternatieve methodes gezocht worden voor toegang tot water. De vier microkrediet groepen functioneren wel goed en stellen vrouwen in staat om geld te lenen voor het runnen van een kleine handel.

Terwijl de muggen zich aan ons tegoed deden, kregen we spaghetti te eten, wat hier ontbijt is. Vervolgens liepen we naar een boomkwekerij in de buurt. Op dat terrein heeft collega Rodrigue in samenwerking met Fondasyon Limyè Lavi in november een sessie gehouden over kinderrechten, restavèk, anticonceptie/familie planning en risico's van migratie van kinderen. In de kwekerij was men net begonnen met het vullen van zakjes met grond en zaden. Twee van de technici reden met ons mee naar Bouflet om een groentetuin te bezoeken die er mooi bij ligt. De eigenaar zei dat hij bevoorrecht is ten opzichte van andere gezinnen, omdat hij de mogelijkheid heeft water vanuit een naburig kanaal naar zijn land te leiden. De aubergines groeien dus goed, hoewel de boomkwekerij er dor en droog bij staat en er vele boompjes verloren zijn gegaan. In de voortuin groeien papaja bomen en peper. De eigenaar zei dat zijn vrouw elke dinsdag voor tenminste 100 gourdes aan peper op de markt verkoopt (een kleine 2 euro).

Het was dit keer geen lang bezoek aan het Noordwesten, dus vanuit Lacoma keerden we terug. We overnachtten in Anse Rouge, temidden van warmte, muggen, slechte bedden en een onverlichte badkamer. De volgende ochtend weer vroeg op pad. In Gonaïves bezochten we de bouwplaats van de corporatie KAPODKA, de laatste van 12 corporaties die een kantoor bouwen met financiering van CWS. Hoewel het nog vrij vroeg in de ochtend was, zorgde de brandende zon al voor menige zweetdruppel. Een groep mannen was bezig met beton mixen, een paar anderen raapten grote stenen op, die van man tot man gegooid werden, om zo gezamenlijk de fundering aan te leggen.

We reden verder naar Port-au-Prince. Er is veel leven op het nieuwe kantoor. Niet alleen zijn we nu met meer mensen (twaalf in totaal, verspreid over drie organisaties), maar ook geeft de organisatie Wozo regelmatig trainingen over trauma en weerbaarheid. Zo nu en dan klinkt er gezang van de deelnemers door het gebouw, of luid gemekker, gekukel, geloei, gehinnik en geknor, voor een van de oefeningen.

Bij CWS blijven er veel veranderingen, vooral op het niveau van de kantoren in Amerika. Het grootste deel van het werk van CWS bestaat uit hulp aan migranten, zowel in Amerika als in Afrika, Azië en ook in Syrië. Aangezien dat niet erg positief wordt gezien, heeft CWS al meerdere dreigementen ontvangen in Amerika, voor de steun aan Syrische migranten. Dit alles terwijl de 'mensenrechten dag' herdacht werd op 10 december.

Diezelfde 10 december woonde ik een bijeenkomst bij die de hele dag duurde. CCO, netwerk van internationale organisaties, had alle leden uitgenodigd in Hotel Montana om samen na te denken over het doel, de visie en strategie van CCO, vooral actief op het gebied van lobby. Een paar dagen later was CCO in het nieuws. CNSA, de Nationale Coördinatie voor Voedselveiligheid, had een alert gepubliceerd wegens de extreme droogte en het daaraan gerelateerde gebrek aan kwaliteit en kwantiteit voedsel, vooral in het Noordwesten van het land. http://www.haitilibre.com/en/news-16048-haiti-humanitarianalert-to-food-insecurity-cco-haiti-provides-support.html

's Avonds reden we niet gelijk naar huis, maar gingen Kenscoff voorbij om naar Furcy te rijden, hoger de bergen in, meer naar het zuiden. Het was helaas al donker, maar het is een mooie omgeving, midden tussen de dennenbomen en bergen. We bezochten twee hotels in Furcy om informatie te vragen, aangezien in januari mijn leidinggevende en zijn vrouw naar Haïti komen voor vakantie en werk. Een van de hotels verhuurt zelfs boomhutten als kamers, terwijl het interieur bestaat uit lampen en kerstbomen van flessen, hout en ander herbruikt materiaal.

De volgende dag kregen we bezoek van de 'observatie tegen mensenhandel', die in Latijns Amerika in 13 landen actief zijn. 's Middags hield ACT Alliance voor de eerste keer een soort markt, waar leden en partners lokale producten konden aanbieden. Het was een mooi initiatief met een divers assortiment, maar helaas weinig bezoekers. Er waren Haïtiaanse specialiteiten te verkrijgen zoals 'kremas' (een soort advocaat maar dan scherper), ak100, kunst van zandsteen en ijzer, schilderijen, handgemaakte sandalen, tassen en sieraden, lokaal geproduceerde kaas, thee, koffie, jam, pindakaas, honing, bloem, maar ook parfum.

Diezelfde middag vond de officiële presentatie plaats van een onderzoek waaraan CWS heeft meegewerkt en dat is uitgevoerd door de Noorse organisatie Fafo, onder leiding van UNICEF. Het onderzoek biedt interessante informatie over de algemene situatie van kinderen in Haïti, van wie 1 op de 4 niet bij een biologische ouder woont en 77% een school achterstand heeft. Het aantal kinderen in onacceptabele situaties van huishoudelijke dienst wordt geschat op 207.000. Ook hiervan werd een artikel in het nieuws gepubliceerd: http://www.haitilibre.com/en/news-16057-haiti-social-207-000-restaveks-of-less-than-15-years-exploited-in-the-country.html

Vorige week zaterdag was de laatste dag van een training van Wozo. Ik bracht een van de trainers naar het busstation in het centrum van de stad. De lucht kleurde donkergrijs. Ik had mijn passagier nog maar net afgezet of ik belandde in de stromende regen. Dat betekent verkeersopstoppingen en overstromingen. Inderdaad kwam het water in stromen de weg af, afval en autobanden en wat al niet meer meeslepend. Een vloedgolf, hoog opspattend rondom geparkeerde auto's, stenen en andere obstakels aan de kant van de weg. Om de files te vermijden nam ik een route binnendoor, maar die gaat door een ravijn dat een rivier was geworden, dus kon ik weer omdraaien. Toen ik later van kantoor naar huis reed, schoot het weer niet op. Een vrachtauto met pech op de weg, vlakbij huis een pick-up dwars op het pad, ook met pech. Vervolgens een motor die slippend op het onverharde stuk stond te glibberen en de helling niet op kon komen, waar ik prompt ook vast kwam zitten. Ik heb voor m'n gevoel de halve dag wachtend in de auto doorgebracht.

Thuis trof ik een verzameling dode hagedissen aan, speelgoed van de poes, die er achteraan rent en tegenaan slaat totdat ze dood zijn. De buurman heeft besloten dat mijn tuin een mooie gelegenheid biedt om een thee kwekerij op te zetten, dus nu staat er een hele verzameling zakjes in de tuin waarin thee geplant is, die te zijner tijd uitgeplant moet worden.

Op het werk deze week bezig met veel dingen bijwerken en afronden zo tegen het einde van het jaar. We zijn letterlijk al jaren bezig met het proces om CWS officieel in te schrijven in Haïti, maar onze advocaat is niet beschikbaar en vertraagt het proces enorm, ook al hebben we alle documenten gereed. Twee personen die lid worden van het comité van CWS in Haïti moesten elk een verklaring van goed gedrag halen, wat weer veel tijd kostte, met grote problemen bij de betreffende overheidsinstantie.

CWS vereist van elk land waar een kantoor is dat er iemand aangewezen wordt als contactpersoon voor veiligheid. In ons geval is dat mijn collega Rony, die de nodige training heeft gevolgd en een plan heeft opgesteld. Er zijn deze week zonnepanelen op het dak van het kantoor geïnstalleerd, dus hopelijk betekent dat nu in ieder geval dat we niet gauw zonder stroom zullen zitten.

Aan het eind van het jaar moeten de financiën weer bijgewerkt worden en verslagen ingediend. We zijn bezig met logistieke planning voor januari, als we 6 bezoekers krijgen. Naar de bank gaan is een frustrerende en riskante opgave, aangezien je zomaar uren in de rij staat en vervolgens het risico loopt om beroofd te worden. We kregen bezoek van een Amerikaans-Haïtiaans echtpaar dat in een wijk van Port-au-Prince werkt waar veel bendes actief zijn. Ze werken met kinderen, ook kinderen met lichamelijke handicaps.

Intussen heeft KDRe ook heel wat activiteiten in december. Bij GADCOBEM wordt de bouw van een zevende huis afgerond en in het Noordwesten is begonnen met de bouw van een waterreservoir, als alternatief om toch water in Lamontay te brengen, al leverde het boren van putten geen water op. Tegelijkertijd vindt dit weekend in het Noordoosten een training plaats op het gebied van microkrediet.

Gisteren hadden we eindelijk vrijwel het voltallige personeel bijeen en konden we voor het eerst met z'n allen om tafel om een en ander te bespreken over het nieuwe kantoorgebouw, nieuw personeel en het delen van de ruimte. Het blijft een goed en aangenaam team. Tot mijn verrassing bleek het ook gelijk een eindejaarsafsluiting te zijn, met het langste pak koekjes dat ik ooit heb gezien en zelfs ijs, een hele traktatie. De meeste personeelsleden namen het ijs mee naar huis, voor hun kinderen. Deze zelfde week hadden we ook een jarige op kantoor, waarop weer een prachtig lied door het gebouw klonk ter felicitatie, een extra uitgebreid feestmaal op tafel kwam (rijst, kip, gebakken banaan, salade, verse vruchtensap) en een taart werd aangesneden. Het lijkt wel alsof vrijwel iedere Haïtiaan handelt, dus zo zijn er ook regelmatig collega's die dingen komen verkopen en dan moet natuurlijk iedereen de handel steunen. Deze week werd er een lokale specialiteit aangeboden; een soort cake gemaakt van zoete aardappelen. Wozo had vorige week een werksessie aan het strand. Bij terugkomst namen ze een steen voor mij mee, om te laten zien dat ze aan me hadden gedacht.

Deze week ben ik voor het eerst een visum gaan vragen, bij de Cubaanse ambassade. Nadat we een tijd buiten de poort hadden gestaan, werden we met 3 personen tegelijk binnengelaten, niet meer. Eenmaal binnen ging het snel: formulier invullen, paspoort afgeven en een paar minuten later kregen we het alweer terug, met los visum. Dit jaar hoop ik kerst en oud en nieuw door te brengen in Cuba. Aangezien internet daar karig is, wens ik een ieder alvast prettige kerstdagen en een gezond, goed en vreedzaam 2016!