Gerechtigheid

We vervolgen ons verblijf in Centraal Amerika.

Vorige week donderdag begonnen we de dag opnieuw met devotie, elke dag geleid door iemand anders. Deze dag bekeken we voedselveiligheid vanuit een Bijbels oogpunt. Vervolgens zongen we een lied dat gezongen wordt op het platteland in Nicaragua en dat vraagt om gerechtigheid. Daarna ging een deel van de groep wederom op pad, het andere deel achterlatend voor een vergadering ter plaatse. Dit keer bezochten we de gemeenschap Cueste del Aire. Het kostte wat moeite om er te komen, aangezien de weg op meerdere plaatsen afgesloten was, maar na drie pogingen bereikten we het eerste gezin dan toch, rijdend door bossen en langs uitgestrekte maïsvelden. Dit gezin was dinsdag ook bij het forum in het theater. Hun kas was vol grote, goede en mooie tomaten die er goed verzorgd uitzagen. De tweede familie die we bezochten had minder geluk gehad; hun kas was korte tijd tevoren leeg geroofd en ze waren nu net opnieuw begonnen. Helaas, kwade bedoelingen bestaan overal. Van de groente die ze in hun tuin verbouwen en de tomaten die ze in de kas kweken, verkopen ze vanuit hun huis aan de kant van de weg. Een baby van een jaar oud zat warm op de rug van zijn moeder gebonden een tomaat te eten. We kregen allemaal warme wortelsap voordat we verder reden naar een derde plaats, waar we opgewacht werden door een groep vrouwen; ‘3 sterren’. De ene Guatemalteek vertaalde voor de andere Guatemalteek. Het project geeft verbetering in de gezinnen, zeiden de vrouwen. Ze hebben nu meer te eten en hoeven niet meer naar de markt te gaan omdat ze bepaalde producten nu zelf verbouwen. Voorheen wisten ze niets van zaaien; dit hebben ze allemaal geleerd tijdens het project, ook de ervaring van de kas met tomaten en paprika’s. Ze hebben kennis opgedaan over hun land, over zaden, over onderhoud van de kas. “De overheid denkt niet aan ons,” zei de leidster. Een uitspraak die me welbekend in de oren klinkt vanuit Haïti. Ook hier nemen de vrouwen hun leven in eigen hand. De mannen zijn veelal afwezig. Velen van hen werken illegaal in Amerika. Het is droevig hoe weinig werkgelegenheid er is op het platteland, waardoor de mannen zich geen andere keus zien dan te vertrekken.

Terug bij het hotel kregen we een traditionele soep geserveerd. Vervolgens met z’n allen een evaluatie over de afgelegde bezoeken en de gehouden vergaderingen en uitwisselingen. Aan het eind van de middag zijn we naar Quetzaltenango/Xela gereden. Bij een stadsplein en een overdekte markt liepen we enige tijd rond, met her en der etenswaren te koop aangeboden, traditionele kleding, tafelkleden, sjalen, tassen, enz. Toen terug naar het hotel, voor wederom een maaltijd van bonen, eieren en zoete plantanen.

De volgende ochtend om zes uur stonden we in de nevel en de kou de tassen in te laden. Vertrek uit Totonicapán. Via Retalhuleu reden we naar La Democracia, waar we op het stadsplein oude Maya beelden bekeken, van 3000 voor Christus. We reden verder naar Sipacate, Escuinta, aan de kust. Een lange rit, waarbij het landschap overging van bergen naar vlakte, rivieren en dan toch weer vulkanen de hoogte in reikend. Van maïsvelden naar koffie en suikerriet, van kou naar warmte. We parkeerden de auto’s en stapten met z’n allen in een bootje om naar het strand gevaren te worden. De Pacifische Oceaan, niet zo heel pacifisch zo merkte iemand op, gezien de hoge golven en de kracht van het water. Het strand bestaat uit zwart, vulkanisch zand. We konden even uitwaaien en het water in, om vervolgens verse vis te eten. Toen vervolgden we de rit naar Guatemala stad, waar de delegaties uit Honduras en Nicaragua bij hetzelfde hotel werden afgezet van eerder in de week. We zeiden elkaar gedag. Een bijzondere uitwisseling en week met een bijzondere groep mensen. Ook onze Guatemalteekse collega’s zeiden we gedag, toen ze ons/CWS bij een ander hotel hadden afgezet.

20 oktober 1944 is een dag die in Guatemala nog elk jaar herdacht wordt. De dag van de revolutie. Guatemala heeft vele dictatoren gekend. De revolutie bracht verbetering in de leefomstandigheden van het volk. Nu blijft men op deze datum pleiten voor betere omstandigheden, voor gerechtigheid, voor voedselveiligheid, voor onderwijs, werkgelegenheid, enz. Wij sloten ons aan bij de optocht en keken toe hoe vele mensen aan ons voorbij trokken met spandoeken, posters, graffiti spuitend, microfoons in de hand, trommels; unies, studenten, vrouwen groepen, enz. Het gebeurde in Totonicapán van 4 oktober waarbij 6 mensen omkwamen en 38 gewond raakten, werd ook benadrukt; een groep agenten en soldaten hield een groep Maya mensen zogenaamd onder schot, de namen van de omgekomenen werden meegedragen. Het maakte me triest, denkend aan alle problemen die er bestaan op de aardbol. Het zo mooie land Guatemala kent zoveel problemen, het zo mooie land Haïti kent zoveel problemen. Is het zo moeilijk om in vrede met elkaar te leven, om respect voor elkaar te hebben? Zo liep ik mee in een demonstratie in Guatemala stad, zwijgend, mijn gedachten vele kanten uitgaand. We waren alle vier geraakt. Het deed wat met ons, deze mensen en hun schreeuw om gerechtigheid, tegelijk denkend aan de andere landen waar we wonen en werken, waar andere mensen roepen om gerechtigheid.
De stoet eindigde op het plein voor het nationaal paleis. We aten samen in een nabijgelegen restaurant en keerden vervolgens terug naar het hotel, waar een van mijn collega’s aan een nieuw aangenomen communicatie persoon en mij uitleg gaf over het beheer van de website van CWS Latijns Amerika (www.cwslac.org).

‘s Avonds een afsluitend diner met een van de Guatemalteekse partners en zijn gezin. Kaasfondue, rancho’s, tortilla’s, interessante conversaties over de geschiedenis van Guatemala en de Maya’s. Een van mijn collega’s constateerde dat we vijf nationaliteiten vertegenwoordigden met z’n vijven aan onze kant van de tafel; Amerika, Argentinië, Nederland, Ierland en Guatemala. Ik liet me overhalen om na het diner mee uit te gaan om Guatemalteekse muziek te beluisteren.
Na een korte nacht stonden we in alle vroegte op om naar het vliegveld te gaan. We vlogen met z’n vijven (voltallig CWS Latijns Amerika team op de coördinator na) van Guatemala stad naar Managua, de hoofdstad van Nicaragua. Een klein vliegveld, waar we opgewacht werden door twee medewerkers van onze plaatselijke partner INPRHU, een organisatie die met kinderen werkt. Die reden ons naar hun kantoor, waar ze ook een guesthouse hebben en wij die nacht verbleven. Het was nog vroeg in de ochtend en ze hadden een mooi programma voor ons samengesteld. Managua is een vreemde stad, zo drukte een van mijn collega’s het uit. Geen duidelijk stadscentrum, een ‘grijze’ plaats. Geen hoogbouw, aangezien de stad op een breuklijn ligt en meerdere keren veel schade heeft opgelopen in aardbevingen. 1 van de 5 miljoen inwoners van Nicaragua wonen in Managua. Ook deze stad kent onveiligheid en problemen, voornamelijk wegens georganiseerde misdaad voor drugshandel; veel van de drugs uit Zuid Amerika gaat via deze landen in Centraal Amerika naar Noord Amerika.

We verlieten de stad en reden naar Mayasa, waar we een overdekte artiesten markt bezochten. Mooi houtwerk, lokale kleren, sandalen, tassen, etc. Nu in cordoba’s betalen in plaats van quetzales. Een vrij vlakke en groene omgeving, minder hoge bergen/heuvels in de verte, geasfalteerde wegen, elektriciteit, water. Onderwijs is goed beschikbaar in heel het land en wordt door de overheid aangeboden.
Van Mayasa naar Catarina, vanwaar je een mooi uitzicht hebt op een meer omringd door groene heuvels. De volgende bestemming was Granada, ook aan een meer gelegen. Daar maakten we een rondrit over het kalme water vol kleine eilandjes, gevormd door uitbarstingen van de vulkaan Mombacho. Het centrum van Granada is sfeervol met een mooie kathedraal, diverse binnenhofjes, een mooi plein en straatjes met gekleurde cafés en terrasjes.

Hier in Nicaragua bezoeken we het werk van drie van onze partners. Weerzien met een aantal van de mensen die vorige week deelnemen aan de vergadering in Guatemala. We bezochten eerst AMC; Acción Medica Cristiana, oftewel Medische Christelijke Actie. Daar schoven we aan bij een devotie over Efeziërs 5: 5; wandelen als kinderen van het licht. Vervolgens een bijeenkomst met diverse leidinggevenden van de staf, die uitgebreid de tijd namen om ons in te lichten over verschillende onderdelen van hun werk. AMC is een christelijke organisatie werkend in gezondheidszorg in gemeenschappen, voedselveiligheid, voorkomen van en reageren op rampen, kennis management. Hun geografische gebieden liggen zowel aan de Pacifische kust en Matagalpa als aan de Atlantische kust, waar twee grote, autonome departementen liggen. Interessante presentaties over o.a. ‘land banken’; een groot stuk land verdeeld in percelen en bewerkt door verschillende families. Veel verbouw van koffie en cacao. Tussendoor kregen we een typisch Nicaraguaanse lunch; rijst met bruine bonen, stukjes maïs en kip, plus weer zoete plantaan en sla/tomaat/rode biet. Na nog een rondleiding door het kantoor gingen we in de loop van de middag naar CIEETS, een andere partner en eveneens voorzitter van ACT Alliance Nicaragua. In Haïti woon ik de vergaderingen van ACT Alliance bij, een netwerk van christelijke organisaties. ACT heeft in Nicaragua 14 leden en richt zich op ontwikkeling, advocacy/lobbyen en noodhulp.
In de vroege avond zijn we naar Jinotepe gereden, waar we het werk van CIEETS bezoeken. Onze Nicaraguaanse partners geven ons uitleg over klederdracht, eten, actuele situatie en geschiedenis. Dat is het mooie van een land bezoeken in contact met haar inwoners.

Vanochtend toen ik wakker werd, ben ik eerst een eindje wezen wandelen. Het stadsplein is vlakbij, er klonk muziek uit de katholieke kerk aan het plein. We bleken nog meer te gaan lopen vandaag. Eerst reden we naar Pitia, in de buurt van La Conquista, vanwaar we te voet verder gingen om werk gesteund door CIEETS te bezoeken in de gemeenschap Loma del Miento. Een hele andere omgeving dan Guatemala. Lagere heuvels, zo mooi groen. Het is regenseizoen, vandaar het groene. Het betekent ook dat het pad modderig en glibberig was. Er zitten apen in deze omgeving en zo nu en dan was hun geroep te horen. Ook papegaaien lieten van zich horen. Bij een tussenstop kregen we de nationale drank pinolio te drinken, bereid van geroosterd maïs, water met suiker, cacao. We liepen verder de helling op naar de familie van Pablo, tussen een maïsveld door. Pablo is predikant en woont met zijn gezin in een huis van onderaan betonblokken en bovenaan planken, zoals we meer zien. Ze hebben een waterfilter van CIEETS ontvangen en kunnen zo zuiver water drinken. Ook fokken ze konijnen, vooral als voedsel voor de kinderen. Er staat nu een latrine in de tuin, een voormalig woest terrein is veranderd in een stuk grond met fruitbomen; sinaasappels, mandarijnen, citroen. Daarnaast zijn tomaten en uien gezaaid. Er lopen twee koeien, een programma van de overheid die koeien geeft aan families met eigen grond, als melkvoorziening. Op een groot stuk grond groeien diverse soorten plantanen bomen. Voordat Pablo is gaan zaaien op deze grond, heeft hij stenen verzameld om lage muren te bouwen op de hellingen, die het water vasthouden. Zijn buurman verbouwt rijst, yucca en plantanan. Pablo heeft ook nog grote komkommers in zijn tuin en langs het huis hangen boomstronken met natuurlijke bijenkorven voor de honing voorziening. Een vruchtbaar gebied. Mijn collega die in de Chaco werkt, een belangrijk ecologisch gebied in Argentinië, Paraguay en Bolivia, bekeek en observeerde vanuit het perspectief van de Chaco, terwijl ik bekeek en observeerde vanuit het perspectief van Haïti, een veel droger gebied waar water een probleem is en niet alles kan groeien.

Lager op de helling is een waterput gebouwd, met een wasplaats een latrine. Door aan een wiel te draaien kunnen mensen daar emmers water komen vullen. In de buurt van de waterput was bij een gezin een maaltijd voor ons allemaal bereid; medewerkers van CIEETS (inclusief een aantal die vorige week in Guatemal waren), de CWS collega’s en een aantal plaatselijke animators. Het was de nationale maaltijd; gallo pinto, oftewel rijst met bonen, plus een soort koolsla, kip en kaas en verse sinaasappelsap. Het smaakte weer prima.
We daalden de helling af en reden terug naar Jinotepe. Toen ik even later in het hotel waar we verblijven in gesprek was met een collega over het werk na de aardbeving in Haïti, voelde ik mijn stoel en lichaam trillen. Een onprettig gevoel. Ik zat op een schommelstoel en dacht dat ik maar beter een andere stoel kon pakken. Maar nee, het lag niet aan mij; een aardbeving van 6.6 op de schaal van Richter met het epicentrum in buurland Costa Rica deed ook hier in Nicaragua de aarde trillen. Volgen de aardbevingen me? Van Haïti naar Guatemala en nu in Nicaragua. Ik heb de aarde genoeg voelen bewegen, ik heb genoeg ellende, verlies en verwoesting gezien veroorzaakt door dit trillen. Nog geen bericht uit Costa Rica over schade en verliezen. Laten we het beste hopen.

Heel wat indrukken, veel zien en horen, vele gesprekken en ontmoetingen, veel leren en hopelijk straks toepassen als we teruggaan naar de landen waar we wonen en werken. In beide landen zien we veel de afbeelding van Ernesto ‘Che’ Guevara, ook in de demonstratie in Guatemala stad. Als bijna afgestudeerd student medicijnen reisde hij op de motor door Zuid Amerika. Onderweg kwam hij zoveel armoede, honger, ziekte en ongerechtigheid tegen dat het iets revolutionairs in hem opriep.
Ik besef dat ik bevoorrecht ben de kans te hebben te reizen, landen te bezoeken, in gesprek te gaan met mensen, veel te leren. Ik hoop dat ik al het geleerde op de juiste manier mag en kan toepassen. Er gaan veel gedachten door me heen, als de landschappen langs me heen trekken, als ik luister naar de gesprekken. Armoede, honger, ziekte en ongerechtigheid. Wat Che Guevara zag begin jaren vijftig, dat zien we ook vandaag nog. Dat mag ons tot denken zetten, het kan niet anders. Al deze mensen in Nicaragua, in Guatemala, Honduras, Argentinië, Paraguay, Bolivia, Haïti, de Dominicaanse Republiek, Brazilië, Uruguay, om enkel de landen te noemen waar wij werken in Latijns Amerika. Op wat voor manier leven wij met onze medemens? Hoe dragen wij ons steentje bij om in vrede en respect met elkaar te leven? Dat begint in ons eigen leven, in onze omgang van elke dag. Daar begint gerechtigheid.