Pestel en ontmoetingen met oud-collega’s

De week na het Noordwesten volgde er een reis naar de andere hoek van het land; Grand Anse, het zuidwesten. Woensdag 6 december bracht mijn trouwe motor taxi chauffeur me opnieuw naar het vliegveld, met een tussenstop bij familie Nelson om wat op te halen dat mee naar Pestel moest. Dit keer vloog ik met Sunrise Airways, een commerciële maatschappij. Naar Port-de-Paix vliegt enkel de VN, maar naar Les Cayes zijn naast de VN ook commerciële vluchten. Het zijn kleine vliegtuigjes, voor een man of 30.

Ik had een prachtig uitzicht. Genoten van de bergen en zee en rivieren die onder me door trokken. We begonnen aan de noordelijke zeekant, vlogen over de bergketens en eindigden aan de zuidelijke zeekant. We keken uit op de weg waar we voorheen langsreden naar het Noordwesten en de weg naar Pestel, nabij Port-au-Prince. Beide wegen lagen er nu leeg en verlaten bij. Algauw landden we buiten Les Cayes. Daar werd ik opgewacht door een motor taxichauffeur die vanuit Pestel was gestuurd om me te komen halen. De krukken werden schuin langs de motor vastgebonden.

Ook van de motorrit heb ik genoten. Het is en blijft een schitterend mooi land. Het was de eerste keer dat ik deze route aflegde sinds de aardbeving van 14 augustus 2021. Ik was verbaasd de asfaltweg te zien. Deze nog vrij nieuwe weg is grotendeels verdwenen onder stenen en aardverschuivingen als gevolg van de aardbeving. Op veel plaatsen is nog maar de helft van de weg begaanbaar, op andere plaatsen is heel het asfalt verdwenen of zitten er grote scheuren in. Na Kafou Zaboka kwam het onverharde deel en de prachtige uitzichten op de eilanden Cayemites, de bergen, de rotsen en de weg naar Pestel. Een strakblauwe lucht. Wat is het toch een mooie schepping. Maar ook: vrijwel alle huizen op dit parcours bestaan deels uit zeildoeken en/of golfplaten. De schade van zowel orkaan Matthew als de aardbeving is duidelijk zichtbaar. Ik herkende onderweg ook al enkele huizen gebouwd door CWS. Hoewel ze allemaal net wat anders zijn afgewerkt, is het model hetzelfde en herkenbaar. Mooie, stevige huizen.

Om twee uur werd ik afgezet bij huize Amost, bij wie ik vele malen heb gelogeerd. Nadat ik het stof van me had afgespoeld en ook de krukken waren schoongeboend, werd ik naar het dorp Pestel gebracht, waar ik bij Elondieu en Samuel op bezoek ging in huize CWS. Ik werd letterlijk met open armen ontvangen en kreeg gelijk vis geserveerd. Pestel ligt aan zee, dus vis is dichtbij. Daarna terug naar huize Amost, waar ik deze dagen logeerde. Ik hoorde de krekels weer zingen en keek naar de prachtige sterrenlucht.

De volgende ochtend stond ik buiten toen een van de bouwlieden langsliep, die al sinds 2016 betrokken is bij CWS. We schudden elkaar de hand. Het was de bedoeling dat ik zes huizen en een waterreservoir zou bezoeken die CWS dankzij financiering van de Christelijke Gereformeerde Kerken bouwt. Dat is niet helemaal gelukt, maar wel heb ik vier huizen kunnen bezoeken. Eerst reden we naar Desriveaux, op twee motoren. Ik kon opnieuw genieten van de mooie route.

Bij het eerste huis dat we bezochten, werd gewerkt aan het bepleisteren van de binnenmuren. Het nieuwe huis staat pal naast de oude woning. Het bestaat uit twee slaapkamers, een woonkamer en een veranda. Van de oude woning zijn alle muren ingestort. Het dak staat nog, op een houten skelet. In plaats van muren zijn er nu kleden, zeildoek en golfplaten. Na de aardbeving heeft het gezin een tijdje in de open lucht geslapen. Ook de inboedel is vernield; bedden, tafel, keukengerei. Een van de zoons raakte gewond aan zijn been door vallende rotsen. De nieuwe woning is een stuk steviger gebouwd dan het oude huis, met goede kwaliteit materialen. Bij een volgende orkaan of aardbeving zal het huis staande kunnen blijven. Dan moet ik denken aan het kinderliedje “Een dwaas man bouwde zijn huis op het zand en de regen stroomde neer en het huis deed plof. Een wijs man bouwde zijn huis op een rots en de regen stromde neer en het huis bleef staan.”

Het tweede huis dat we bezochten, was hier vlakbij. De dag van ons bezoek was een organisatie in het dorp aanwezig om bepaalde gezinnen een geldbedrag te verstrekken. De vrouw des huizes verliet de rij om met ons in gesprek te gaan. Toen ik haar vroeg naar het verschil tussen haar oude en nieuwe huis, lichtte haar gezicht op en begon ze helemaal te stralen. De nieuwe woning is heel wat anders, heel wat mooier en steviger. Ook bij dit huis waren de stenen muren ingestort en ook hier zijn ze vervangen door zeildoek en kleden. De vallende muren vernielden eveneens de bedden, tafel, stoelen en keukengerei. Ze bood me een zitplaats aan op de enige overgebleven stoel, die ook half uit elkaar lag. Op het moment van de aardbeving was ze zelf in Les Cayes, waar ze als alleenstaande moeder bananen, zoete aardappels en sinaasappels verkocht om geld te verdienen voor haar gezin. Maar ook in Les Cayes was de aardbeving voelbaar en ze verloor al haar handelswaar, waardoor ze de handel niet langer kan voortzetten. Geen van de kinderen gaat naar school, daar is geen geld voor. “Als ik God niet had gehad, had ik dit huis niet gekregen,” zei ze.

We reden terug richting Pestel en stopten onderweg aan de kant van de weg om een huis te bezoeken dat enkel te voet bereikbaar was. Dus ik krukte een smal voetpad op, tussen rotsblokken door. Het is gelukt, ik bereikte de mooi aangelegde tuin in een rustige, groene omgeving. Dit was een extra speciaal gezin want hun huis is gefinancierd met giften die via de kerk in Drogeham zijn binnengekomen. Een ander verschil is dat dit huis al door orkaan Matthew was vernield. Daarna heeft het gezin hun huis weer opgebouwd, om het vervolgens weer weggevaagd te zien worden in de aardbeving. Er is niks meer over van het oorspronkelijke huis. Op dit moment woont het gezin van 9 in een onderkomen opgetrokken uit golfplaten met een oppervlak van 12 m². Het nieuwe huis is bijna af, alleen de deuren en ramen ontbreken nog. Dit is op een heel andere manier gebouwd dan de vorige woning. Het gezin denkt dan ook niet dat deze woning zal instorten bij een orkaan of aardbeving. “Nu hoeven we niet meer naar buren te vluchten, maar buren kunnen hier hun toevlucht komen zoeken. Nu kunnen we hen ontvangen, net zoals zij ons ontvingen.” Er kon ons geen stoel aangeboden worden, want die hebben ze niet, dus we zaten op de traptreden van de veranda. Ook een bed is er niet om in het nieuwe huis te zetten. De inboedel is verloren gegaan, evenaals dieren en oogst. “Maar de Heere heeft ons leven gegeven, dus we zeggen Hem dank.” De gezondheid van de vrouw des huizes is niet al te best, wat weer kosten met zich meebrengt. De man des huizes heeft de aardbeving ternauwernood overleefd. Hij bevond zich tussen de rotsen, die begonnen te rollen. Hij raakte gewond aan z’n zij. Het was een mooi bezoek, de vrouw zei zelf al dat ze graag met mensen praat. “Je zou m’n hart moeten openmaken om te zien wat er in zit, hoe belangrijk dit huis is voor mij.” Dan zou ik de vreugde zien. Dit huis blijft als een erfenis voor de kinderen en kleinkinderen.

We vervolgden onze rit richting Pestel om een huis te bezoeken dat zich aan de doorgaande weg bevond. Dit huis was al af en bewoond. De heer des huizes is maar liefst 93 jaar. Hij heeft al jong de bijnaam Kikker gekregen, omdat hij zo klein is. Ook hier zijn de muren van de oude woning ingestort en is inboedel verloren gegaan. De manier waarop de nieuwe huizen zijn gebouwd, zou onbetaalbaar zijn geweest voor de gezinnen, al kosten de huizen niet meer dan € 7.250.

Daarna gingen we terug naar huize Amost. Ik liep een rondje om hun oude huis en de bakkerij die daar is gebouwd. Die is ook vernield in de aardbeving maar inmiddels weer gerepareerd. Om het huis staan suikerriet en palmbomen met hoog in de bomen kokosnoten, terwijl op de akkers cassave en pinda’s te vinden zijn. Vlakbij werd gewerkt aan een ander huis in aanbouw door CWS.

Vrijdag konden we helaas niet de overige huizen en het waterreservoir bezoeken, dus legde ik wat persoonlijke bezoeken af. Eerst naar een predikantsgezin in Lafièvre. De voorgevel van hun woning staat er nog, dus het lijkt alsof hun huis de aardbeving aardig heeft overleefd. Maar ze namen me mee naar binnen en daar is algauw duidelijk dat de voorgevel de enige muur is die nog staat zoals ie was, al zitten er scheuren in. De overige muren zijn vervangen door golfplaat. Bij dit gezin is door CWS een waterreservoir gebouwd en toevallig werden op deze dag de dakgoten aangelegd. Gelukkig is het golfplaten dak nog intact, zodat het water opgevangen kan worden. Water is het allerbelangrijkste, zeiden ze. Het was goed om elkaar te zien en spreken. Op de veranda van het huis werd er samen gebeden voordat ik weer achterop de motor stapte.

Het volgende bezoek was in Pestel zelf. Ik was even gedesorienteerd, want ik zag het huis niet. Dat kan kloppen, want ook dat heeft de aardbeving niet overleefd. Maar het gezin wel, dus ik kon Pierre z’n familie gedag zeggen. Er was een groot rotsblok op het erf gerold, hoewel het gelukkig stopte voordat het ’t huis raakte. Dat is de omgeving van Pestel, volop rotsblokken. Dan heeft een aardbeving weer een heel ander effect. Ik mocht vooral niet met lege handen vertrekken, dus ik kreeg eieren mee, gewikkeld in grote, groene bladeren, die ik voorzichtig in m’n rugzak stopte.

Een bezoek aan Pestel is niet compleet zonder te genieten van het dorpsplein, gelegen aan zee, met zicht op Cayemites en een eilandje vlak voor het plein. Ik ging even op een bankje zitten. Een van de bouwlieden was ook op het plein en kwam een praatje maken.

Daarna werd ik afgezet bij huize CWS, waar ik wachtte op Elondieu en Samuel. Met Samuel ben ik nog een keer naar het plein gelopen, maar we werden algauw weer weggestuurd. Guy Philippe, verkozen senator voor Grand Anse, is na 7 jaar in Amerika in de gevangenis gezeten te hebben teruggekeerd naar zijn geboortedorp Pestel. Hij zat gevangen voor het witwassen van drugsgeld. Hij was op dezelfde dag als ik aangekomen en bevond zich net als ik op het plein. De bevolking heeft hem zeer hartelijk verwelkomd. Mijn aanwezigheid als blanke buitenlander werd met argusogen bekeken, aangezien men vermoedde dat ik er was om hem in de gaten te houden. Dus nadat Samuel aan een kruisverhoor was onderworpen, konden we weer vertrokken.

Zaterdag reisde ik terug naar Kenscoff. Om 6:45 uur zat ik weer op de motor naar Les Cayes, een rit van 2.5-3 uur. Het was bewolkt, de zee schitterde minder blauw. Ik liet het mooie uitzicht en gebergte en rotsen en groene bedekking aan me voorbij gaan. De onverharde weg maakte plaats voor asfalt, weer tuterend langs de grote rotsblokken die naar beneden zijn gekomen. Een boer was aan het werk op een akker, waar hij ossen een ploeg liet trekken.

Om half 10 werd ik afgezet bij het vliegveld van Les Cayes. Nu kon ik van de andere kant genieten van het uitzicht. Ik keek uit op de zuidkust, de zee, de witte koppen, eilandjes, bergen en een uitgestorven weg langs Martissant. Kort na de middag landden we in Port-au-Prince, waar ik tegelijk aankwam met m’n motor taxichauffeur. Het was gelukkig wat minder druk op de weg. Het zou vast interessant zijn om zo’n motorrit te filmen. De chauffeur haalt wat manoeuvers uit, zich tussen vrachtauto’s en marktstalletjes en auto’s door wringend. Bij Delmas liep een groep Christenen op straat, een stilzwijgend protest denk ik.

We stopten bij een supermarkt in Pétion-Ville. Eerst kwam ik Steven tegen in de winkel en vervolgens trof ik bij de kassa oud-collega Valery, met wie ik bij de Micha Campagne werkte. Hij had z’n dochter bij zich, die ik toentertijd als 3-jarig meisje op schoot had. Inmiddels is ze een volwassen jongedame. Dat maakt een bezoek aan de supermarkt weer interessant, leuk om bekenden tegen te komen, goed weerzien.

Eenmaal thuisgekomen, liepen de buurjongens gelijk mee naar binnen, maar ik wilde toch eerst graag het stof van de rit van me afspoelen. Daarna naar de buren, om te kijken hoe het met de zieke buurvrouw ging en met de baby. Ik mocht gelijk blijven eten, maar de drie jongens (drie neven) waren ongeduldig en wouden naar mijn huis. Dus we gingen met z’n vieren terug naar mijn huis, waar ze bouwden met Duplo en speelden met autootjes.

Ook nu weer trof ik een hagedis aan in de wc. Geen idee of het dezelfde was die ik al eens eerder had doorgespoeld... Vervolgens rende er op z’n gemak een muis door m’n kamer.

Zondag werd er gepreekt over de trouw van God (Hebreeën 11:11). God houdt Zijn beloften aan ons. Na kerktijd kwamen de buurjongens weer bij me spelen. Ik had een teil met water buiten staan, waarin de schoenen van een van de jonge bezoekers belandden... Dus die heb ik gelijk maar schoongemaakt, waarna z’n neef hem op blote voeten naar huis bracht, om met andere sandalen weer terug te keren. Ik wandelde naar Isna, die net naar mij toe zou komen. M’n buren voegden zich bij ons en daarna liepen we alsnog met z’n allen naar mijn huis. Dit keer vier kinderen en twee moeders in huis.

De volgende dag kwam Sousoune op bezoek. En ook m’n trouwe buurjongetje was er weer. Toen ik zat te eten, constateerde hij dat hij zelf nog niet had gegeten en dus lepelde hij de rest van de rijst naar binnen. Blijkbaar smaakt het eten bij mij beter, al is het hetzelfde eten dat ook bij hem thuis geserveerd wordt. Aangezien hij thuis niet wil eten, werd z’n eigen bord met eten de dag erna mijn kant op gestuurd, zodat hij beter kon eten... Ook deze dag weer bezoek ontvangen.

Woensdag 13 december had ik de gelegenheid om me onder oud-collega’s te bevinden. ’s Ochtends naar MCC, mijn eerste werkgever hier in Haïti. Ik kan me de dag nog goed herinneren dat ik daar voor het eerst het kantoor binnenging. Het MCC team begint op woensdag met een gezamenlijke opening en daar sloot ik bij aan. Er werd gezongen, gebeden en gemediteerd. Als dankpunt noemde iemand dat bendeleden gelukkig niet al teveel gestolen hebben uit zijn huis. Dat is de realiteit hier. Zijn gezin heeft al een tijd geleden moeten vluchten, nadat ze jarenlang hard gewerkt hebben om een eigen huis te bouwen. Begin dit jaar werden ze overvallen toen ze in een auto van MCC reden. De auto werd meegenomen, maar gelukkig werd het gezin vrijgelaten. Toen de politie de auto terug wist te halen uit handen van bendeleden, werd het gezin een doelwit voor de bende. Niet veel later viel de hele wijk in handen van een bende. Er werd gemediteerd uit Psalm 126 en teruggekeken op het jaar 2023. Ook hier werd gesproken over de beloftes van God en over ‘tel uw zegeningen’. Vertrouwen in God, niet ontmoedigd raken ook al hebben of zien we nog niet wat we graag zouden willen.

Vandaar ging ik naar een restaurant in Pétion-Ville, waar ik me voegde bij vijf heren met wie ik vele jaren heb samengewerkt als onderdeel van het netwerk ACT Alliance. Ze kwamen deze dag bijeen om aan diverse dossiers te werken. Ik was uitgenodigd aangezien ik geholpen heb in de verslaglegging naar aanleiding van de aardbeving. Het is moeilijk om daadwerkelijk de context van Haïti over te brengen aan donateurs. Ze bekijken Haïti meer met medelijden dan met begrip. We sloten het samenzijn af met een gezamenlijke maaltijd. Goede sfeer, moeilijke omstandigheden. Elk van deze mannen kiest er bewust voor om in hun vaderland te blijven, om hun talenten in te zetten in een poging om verandering tot stand te brengen. Er is teveel werk te doen in eigen land, concludeerden ze. Ook werd er gesproken over onderwijs, wat hier voornamelijk bestaat uit herhalen/uit het hoofd leren, maar niet nadenken, begrijpen of analyseren. Het was heel mooi om erbij te zijn. Mijn hart ligt nog steeds in Haïti.

Patrick zette een van de mannen af bij SCH, een organisatie die in 1954 is opgericht door CWS en met wie we voorheen een kantoor deelden. Daarna reed ik met hem mee naar huis, waar ik op de motor werd opgehaald, nadat ik een naburig gezin even gedag had gezegd. Dat wordt op prijs gesteld, even aanwezigheid tonen en gedag zeggen.

Donderdag 14 december werd er op de poort geklopt. Toen ik de deur opendeed, zag ik Isna met een poes in d’r armen staan. Ze kwam me hun (jonge) poes lenen, omdat de muizen bij me door het huis rennen en me wakker maken met hun geritsel en gedoe. De poes hadden ze net een paar dagen eerder gevonden in Grande Savanne, bij hun eigenlijke huis dat ze verlaten hebben wegens bendegeweld. Er was een brigade dus waagden ze het erop om naar hun huis te gaan en wat spullen op te halen. Daarbij troffen ze ook een kitten aan, die ze meenamen. Het is hier moeilijk voor te stellen dat er zo dichtbij bendes actief zijn, hoewel ik op avond gedurig schoten hoor. Nu rent de poes hier door het huis en vallen de muizen stil. Het beestje voelde zich algauw thuis en volgt me nu elke stap in huis.

Vervolgens kwam een van de kinderen van Isna me een prachtige tekening brengen. Dat zijn bijzondere, waardevolle cadeaus, als iemand de tijd neemt om iets voor je te maken. Ook de andere kinderen kwamen spelen. De dochter vroeg me of ik haar wat aloë uit de tuin mee kon geven om d’r haar mee te wassen, zodat ze net zulk lang haar kan krijgen als ik... Zo nu en dan hebben buren ook wat emmers water nodig uit mijn reservoir, waarin regenwater opgevangen wordt.

Volgens een verslag van Organisation des Citoyens pour une Nouvelle Haïti zijn er tussen juni en november 317 gevallen van seksueel geweld geregistreerd. De VN rapporteerde dat er 3.960 mensen zijn gedood, 1.432 gewond geraakt en 2.951 ontvoerd dit jaar, al blijven statistieken onduidelijk. 200.000 mensen hebben hun huis moeten verlaten, van wie 143.000 in de omgeving van Port-au-Prince. Een dorp nabij Leogane is vanaf zee aangevallen. Twee boten van de organisatie Food for the Poor zijn gestolen, evenals een motor, terwijl diverse huizen en winkels zijn leeggeroofd. Leogane zelf werd ook aangevallen, waarbij huizen geplunderd werden. Een busje belandde in Mariani in een vuurgevecht tussen bendeleden en de politie, waarbij minstens zes passagiers gewond raakten. In Carrefour vielen zes doden en diverse geworden toen bendeleden de wijk aanvielen en mensen martelden, doodden en verbrandden, terwijl anderen werden ontvoerd. Ook vanuit een kerk in Petit-Rivière de l’Artibonite en vanuit een busje onderweg naar Port-au-Prince (bij Morne-à-Cabri) werden kerkgangers ontvoerd. Bij Delmas 19 en in Vivy Mitchell bij iemand thuis werden bij een poging tot ontvoering de slachtoffers gedood.

En dan is het Kerst en spreken we over vrede op aarde. Het is ver te zoeken. Laten we hopen dat 2024 een beter jaar wordt, een jaar waarin wapens neergelegd worden, mensen tot inkeer komen, eenheid gevonden wordt, mensen niet meer bang hoeven te zijn om de straat op te gaan.