Huizenbouw, dorpsontwikkeling en migratie

De maand juli is een volle maand geweest. Aangezien CWS met een diversiteit aan partner organisaties werkt, zijn we de ene keer meer bezig met landbouw, een andere keer met kinderen of gehandicapten, en weer een andere keer met huizenbouw. Afgelopen maand was het veel werken met SSID en UMCOR op het gebied van huizenbouw en gemeenschapsontwikkeling. Ontmoetingen met personeel van UMCOR in Haïti en Amerika, een donateur mee naar Boen en Balan om de watertanks en pompen te bezoeken, de huizen die zijn gebouwd, de kippen die worden gehouden voor productie van eieren, de geiten. Een aantal dagen later gingen we opnieuw naar Boen, in gesprek met mensen die deelnemen aan het programma. Eerst spraken we met een lid van een comité dat verantwoordelijk is voor een aantal van de waterreservoirs. Terwijl we daar stonden, kwamen er gedurig mensen naar de reservoirs om water te halen. Een van hen vulde emmers water om de was te doen. Ze zei dat ze nu water zo dichtbij heeft dat het net is alsof ze thuis water heeft. Nu kan ze op een en dezelfde dag water halen en de was doen. Ze betalen een maandelijkse bijdrage voor onderhoud van de reservoirs.

We liepen verder en spraken de eigenaar van een sorghum plantage. Daarin heeft hij wat winst kunnen maken, maar veel andere producten zijn verloren gegaan omdat het niet regende en er ook geen of weinig stroom was voor irrigatie. Even verderop kwamen we bij het huis van iemand die eieren koopt van het eier-productie centrum in Boen, wat voor haar voordeliger is dan naar de verder gelegen markt gaan, waarvoor ze transport moet betalen en waar de eieren duurder zijn. Ze gebruikt de eieren om haar kinderen eten te geven en ook om ze gekookt te verkopen als ontbijt. Een andere vrouw in Boen ontving ons met een grote, trotse lach in haar huis dat in 2014 is gebouwd. Haar betonblokken huis was ingestort tijdens de aardbeving en via ons programma heeft ze uiteindelijk een nieuw huis kunnen bouwen. Ook liet ze ons haar zwart-witte geit zien die ze pas ontvangen heeft. De geiten worden gefokt en gebruikt om te verkopen als geld nodig is, of geslacht voor een maaltijd.

We spraken een 28 jarige jongedame die actief betrokken is bij verschillende comités, waaronder het comité voor het verminderen van risico's en rampen, die onder andere eerste hulp verlenen, maar ook mensen onderwijzen over gevaren en ze helpen voorbereiden op orkanen. Ze heeft een nieuw huis via het project, een geit, koopt en verkoopt eieren en runt een kleine handel.

Vandaar gingen we naar Ganthier, waar we een vrouw bezochten die pasgeleden haar nieuw gebouwde huis had betrokken. Ten tijde van de aardbeving woonde ze in Port-au-Prince, waar haar huis instortte. Daarna is ze in een kamp in Ganthier beland. Na een aantal maanden in het kamp kreeg elk gezin een financiële bijdrage om terug te keren naar hun eigen grond, of alternatieve woonruimte te zoeken. Deze vrouw investeerde in een handel. Met de opbrengst daarvan heeft ze een stukje grond kunnen kopen, waar ze nu eindelijk een eigen, veilig huis heeft.

We keken ook bij de kippen in Ganthier. De productie van eieren hangt heel erg af van het voedsel dat de kippen krijgen, waar nog het een en ander aan ontbreekt, vooral nu de leider van het dorp kortgeleden is overleden.

In Balan waren net een paar dagen eerder kuikens geleverd; niet voor de productie van eieren, maar om vet te mesten voor verkoop als vlees. Er was nog een laatste huis in aanbouw in Balan. Een van de bouwlieden die bezig was met het aanleggen van de fundering van het huis zei dat hijzelf en de andere bouwlieden hebben deelgenomen aan training over bouwmethodes en principes om aardbeving- en orkaanbestendige huizen te bouwen. Het project is volgens hem van belang om mensen een veilig onderkomen te bieden waar ze met een gerust en vrolijk hart kunnen wonen, ook al zou er weer een aardbeving komen. De eigenaars helpen flink mee in het proces, zei hij. Dat was te zien; de eigenaar van dit huis, een vrouw die een aantal maanden geleden weduwe is geworden, was druk bezig met emmers water halen, ondanks haar 69 jaar. Het water moest van ver komen. Ze tilde de emmer van haar hoofd om die in een groot vat te legen voor de bouw. Ook haar zoons hielpen mee met beton mixen en materialen dragen. Haar vorige huis, van leem, helde over en viel uiteindelijk neer. Een lemen huis is een probleem, zei ze; elke keer als het regent, moeten ze de muren opnieuw aansmeren.

Een landbouwer beaamde wat de vrouw zei; ook hij woonde voorheen in een lemen huis, maar nu heeft hij een veilige woning waar hij met een gerust hart kan slapen, in harde wind of regen. De muren van een lemen huis daarentegen brokkelen af in de regen, waardoor mensen van buitenaf zo naar binnen kunnen kijken. De man heeft vorig jaar een geit ontvangen. Het eerste jong heeft hij inmiddels aan iemand anders gegeven, zoals iedereen doet. Wellicht dat hij in de toekomst kan investeren in een koe, om geld te sparen en schoolgeld te kunnen betalen voor zijn 6 kinderen. Hij heeft dit jaar sorghum geplant, papaja, bonen, maïs, okra, zoete aardappelen, rode bieten, maniok en uien. Veel ervan is verloren gegaan door de hete zon in de aarde en het gebrek aan regen en water voor irrigatie. Daarom heeft hij zijn toevlucht gezocht tot het maken en verkopen van houtskool, om eten op de markt te kunnen kopen.

Sinds 17 juni zijn er in een aantal weken tijd 40.000 Haïtiaanse immigranten en Dominicanen van Haïtiaanse komaf teruggekeerd naar Haïti. We kwamen bijeen met organisaties van beide landen, in Ouanaminthe dit keer. Om kwart over vijf 's ochtends vertrok ik dinsdag 21 juli van huis, om vervolgens anderhalf uur te staan wachten op de organisatie met wie ik meereed. Eindelijk vertrokken we richting Gonaïves en de bergen door naar Cap Haïtien en Ouanaminthe. Het blijft een schitterend mooie omgeving. Wat een bergen, wat een landschap, met een rivier in de diepte en de weg slingerend van bocht tot bocht.

Aan het eind van de middag kwamen we bijeen op het kantoor van Solidarite Fwontalye/Jezuïeten Dienst aan Migranten. Met een groep van 20 personen spraken we over de huidige context van de Dominicaanse Republiek en Haïti, waarbij veel informatie werd gegeven over de situatie aan de grens en het aantal mensen dat onder druk uit de Dominicaanse Republiek is vertrokken naar Haïti nu de inschrijfdatum voor het regularisatieplan is verlopen. De Dominicaanse overheid stelde tot 6 juli gratis transport beschikbaar naar Haïti. Vanaf augustus zullen meer deportaties plaatsvinden. Aan de zuidelijkste grens, van Pedernales naar Anse-à-Pitre, hebben zich kleine kampen gevormd van mensen die geen onderdak hebben.

De volgende ochtend spraken we verder over de structuur van deze binationale commissie en plannen voor de toekomst. In plaats van terug te keren naar Port-au-Prince, reed ik na de bijeenkomst mee met de delegatie uit Santo Domingo. We staken de grens over naar Dajabon. Je bent sneller van Ouanaminthe in Santo Domingo dan in Port-au-Prince; goede wegen in de Dominicaanse Republiek, waar je vlot door kunt rijden. Eerst veelal vlak landschap, later meer bergen. We reden door Monte Cristi en Navarrete buiten Santiago om naar Santo Domingo. Mijn medereizigers vertelden me dat hun werk riskant is; allen zijn werkzaam op het gebied van mensenrechten, de meesten zijn van Haïtiaanse komaf. Ze zetten zich in voor mensen die hun nationaliteit dreigen te verliezen, zich niet konden inschrijven of wiens registratie nog niet rond is, of ouderen die jarenlang in de Dominicaanse Republiek hebben gewoond en nu het risico lopen om gedeporteerd te worden.

Ik werd afgezet bij het kantoor van SSID in Santo Domingo. Een van de medewerkers bracht me naar huize Josue, die zelf die dag ook uit Haïti kwam. De volgende ochtend bleek er een persconferentie te zijn op het kantoor van SSID, waar afgevaardigden van de Haïtiaanse kerken van Iglesia de Dios (Kerk van God) een reactie gaven op de naturalisatie- en regularisatieplannen. Verwonderd hoorde ik hen volledig de verantwoordelijkheid bij de Haïtiaanse regering leggen, die niet de benodigde documenten op tijd heeft geleverd (geboortebewijzen, paspoorten). Daarna vergadering van ACT Alliance Dominicaanse Republiek en een gesprek met onze beide Dominicaanse partner organisaties; SSID en Caminante, wederom over personen die zich hebben ingeschreven voor het regularisatieplan maar nog niet alle benodigde documenten hebben ingediend. Terwijl wij onderweg naar Ouanaminthe waren, vond er een demonstratie plaats in Port-au-Prince in solidariteit met gedeporteerden. Het is een van de onderwerpen die momenteel in de actualiteit is in Haïti en de Dominicaanse Republiek. Ook het netwerk CCO nodigde ons uit om naar een update van de VN te komen luisteren. Verder wordt er in beide landen veel gesproken over verkiezingen; vandaag vinden er verkiezingen plaats in Haïti. Bovendien hebben beide landen veel te lijden van de enorme droogte. Maar liefst 80% van de rijst productie in het Noordwesten van de Dominicaanse Republiek is verloren gegaan.

Vrijdag werkte ik verder met SSID aan het eindverslag dat we in moesten dienen bij UMCOR. De volgende dag vloog ik terug van Santo Domingo naar Port-au-Prince. Dames eerst, zei de medewerker van de vliegmaatschappij tegen de vier heren die samen met mij de enige passagiers vormden, waarop hij mij als eerste in liet stappen. Ik keek naar de bergen, meren en huizen onder ons. Eenmaal geland kon ik gelijk door naar kantoor. Toen ik op Delmas reed, ontstond er paniek; mensen sprongen uit taptaps en renden allemaal bergopwaarts. De straat was al snel leeg. Er werd met stenen gegooid en er klonken schoten. Algauw stond er politie op de weg en konden we weer verder.

De laatste tijd hielden de kerken in Kenscoff omstebeurt een soort dankdag, een feest om dank te geven voor de landbouw, ondanks het feit dat het zo weinig geregend heeft dat de opbrengst van de oogsten erg laag is uitgevallen. Op de muur van de kerk in Boulard is een papier opgehangen door het tribunaal met de mededeling dat de kerk gesloten is. Iemand in de omgeving die veel contacten heeft, had geklaagd over geluidsoverlast. De kerk gaat echter door met het houden van diensten en heeft een advocaat in de arm genomen om het besluit ongedaan te maken. In de kerk werd voorbede gedaan voor iemand die de dag ervoor had moeten trouwen, maar in de gevangenis is beland. Toen ik na de dienst verder informeerde, hoorde ik dat de man in een hotel werkt, waar iemand zelfmoord had gepleegd. Het verhaal kwam me bekend voor; mijn collega kende de overledene en had me al verteld van de zelfmoord. Twee medewerkers van het hotel zijn gevangen gezet. Het rechtssysteem laat veel te wensen over. Geen mens die weet hoelang ze vast zullen zitten.

Maandag 27 juli organiseerde CWS Amerika een 'webinar' voor kerken die CWS steunen en ander organisaties, over de huidige situatie tussen Haïti en de Dominicaanse Republiek. Ik sprak over de regularisatieplannen, overheidsposities, deportaties, etc. We dachten ook na over manieren om te lobbyen, de rol van kerken, waar gedeporteerden naartoe zullen gaan, etc.

Ik kreeg een telefoontje uit Jean Rabel, waar CWS een workshop financierde die werd gehouden door de overheidsinstantie CNSA, om met inwoners, organisaties en autoriteiten van de commune Jean Rabel na te denken over voedselveiligheid.

's Avonds waren we in Duvier, om in gesprek te gaan met het comité van GADCOBEM en daarna met de gezinnen die kortgeleden een nieuw huis gebouwd hebben met financiële steun van Woord en Daad, via KDRe. Een van hen zei: "Ik ben zo blij met mijn nieuwe huis, het is alsof ik in een koelkast woon". Een opmerkelijke uitspraak om zijn blijdschap weer te geven. De samenwerking was goed, buren en familieleden hielpen met het lossen en sjouwen van bouwmaterialen, water en het bereiden van maaltijden voor de bouwlieden. Een ander zei dat alleen God zijn blijdschap kan zien, dat hij nu pas beseft hoe slecht hij voorheen woonde, maar nu woont hij comfortabel. Dankzij kostenbesparende aankopen en met wat aanvullende fondsen, is het mogelijk om nog een huis te bouwen. Daar zullen we hopelijk binnen niet al te lange tijd mee beginnen.

Dinsdag kregen we ASR op bezoek, die in Genève waren geweest om een onderzoek te presenteren dat ze hadden gedaan naar de mate waarin de Haïtiaanse overheid kinderrechten respecteert. Voor de derde keer reed ik naar het kantoor van DCPJ; de politie eenheid waar ik mijn verklaring van goed gedrag moest aanvragen. De eerste keer dat ik er kwam, werd me gezegd dat er nog een aantal documenten ontbraken. De tweede keer kreeg ik te horen dat het kantoor dicht was wegens rouw; een van de agenten was overleden. Het kantoor was echter niet echt dicht en uiteindelijk werd ik toch binnengelaten en kon ik alle documenten indienen en gemeten en gewogen worden. Geen idee wat dat te maken heeft met goed gedrag, maar goed, bij de derde poging kon ik mijn verklaring van goed gedrag in ontvangst nemen. Het blijft een ongemakkelijke onderneming om je weg proberen te vinden in overheidsinstanties.

Aan het eind van de middag wederom naar UMCOR, waarmee we nauwer gaan samenwerken. Binnenkort zal UMCOR beginnen met huizenbouw in Cabaret. Daaraan voorafgaand zullen CWS en SSID samen met UMCOR alle 63 betrokken gezinnen bezoeken en de benodigde informatie vergaren. De volgende dag spraken we de lutheraanse organisatie LWF, ook om van gedachten te wisselen over huizenbouw. Dit naar aanleiding van een presentatie die CWS en SSID hielden over onze samenwerking op het gebied van huizenbouw tijdens de maandelijkse bijeenkomst van ACT Alliance in Haïti. LWF heeft een dorp gebouwd met 151 huizen in Gressier. Een andere aanpak, waar duidelijk is geworden dat mensen minder waarde hechten aan de huizen als ze niet zelf meewerken aan de bouw.

Toen ik 29 juli 's avonds thuiskwam, kwam de poes niet zoals gewoonlijk op me af. Er klonk gepiep; poes had net drie jongen op de wereld gezet, boven op de trap dit keer, op de avond voor mijn vertrek. Ik vond op twee traptreden een dood kitten en 1 levende bij de moeder. Hopelijk overleeft nummer drie het. Vervolgens koffer inpakken met kunstvoorwerpen en de vloer vegen. Daarbij kwamen opeens alle tegels los en omhoog in de slaapkamer. De stroom lag er ook nog steeds af. Een mooie manier van het huis om te zeggen 'tijd voor vertrek'.

Donderdag de 30e kwam Free the Slaves praten over hun en ons werk met kindslaven. Mijn collega's waren intussen in gesprek met iemand over plannen van de overheid voor de kwaliteitsverbetering van onderwijs. Deze referentie hadden we gekregen tijdens een gesprek met iemand van Inter American Development Bank, die een groot en mooi kantoor hebben, niet extravagant, maar mooi ingericht met Haïtiaans kunstwerk. We hopen dat het plan voor training van docenten vruchten af zal werpen.

's Middags kwam er nog iemand op bezoek van de Reformed Church of America die meer wilde weten over ons werk op het gebied van landbouw in het Noordwesten. Aan het eind van de middag bracht mijn collega me naar het vliegveld, waar ik vier uur lang van de ene rij in de andere kon aansluiten, totdat we na een rij of zes eindelijk met ruim een uur vertraging vertrokken. Drie kwartier later waren we in Santo Domingo en vandaar ging het verder naar Parijs. Met opnieuw vertraging kwam ik uiteindelijk na middernacht aan in Oslo, waar mijn ouders me opwachtten. Vakantie met mijn ouders, broer, schoonzus en nichtjes in het mooie Noorwegen.