Tranen van verdriet… en van vreugde

Wat gebeurt er in Haïti en elders? Als iemand verkracht wordt in Haïti of als er iets gestolen wordt, kiest men er vaak voor dit niet aan te geven. Een onderzoek kan namelijk het resultaat opleveren dat de daders degene die hen aangeven om het leven brengen.
Afgelopen week reed ik van een vergadering terug naar kantoor en daar lag een dode man midden op straat. Omstanders hadden enkel wat stenen om hem heen gelegd zodat niemand over hem heen reed, maar daar lag hij dan, onbedekt. Ik heb teveel lijken op straat zien liggen.
Intussen is New Jersey na door orkaan Sandy te zijn getroffen, nu in een sneeuwstorm beland. Guatemala is getroffen door een aardbeving van 7.4 op de schaal van Richter. Natuurrampen en dingen die we als mensen elkaar aandoen.
Op een andere noot is het bericht van de herkiezing van Obama in Haïti met plezier ontvangen en door velen op de voet gevolgd.
Op een avond reed ik naar huis en toen ik bij de haarspeldbocht kwam niet ver van huis, bleek daar aan de weg gewerkt te worden. Dat wordt uiteraard niet vanaf het begin aangegeven, dus kun je weer helemaal terug en de andere kant op.
We hadden een vergadering met Brot für die Welt, die net als wij in het Noordwesten werken. Een aangenaam gesprek. We blijken eenzelfde visie te hebben van werken met partners. Ze werken voor training van docenten, voedselveiligheid.
Temidden van dit alles dachten we tijdens devotie na over onze talenten, giften, krachten. Hoe kunnen we die verder ontwikkelen, wat heeft God ons gegeven om mee te dienen in deze wereld vol moeiten, maar ook vol zegeningen?

Deze maand staat er een bezoek op het programma van collega’s van Church World Service die in verschillende kantoren in Amerika werken. Zij houden zich bezig met ‘crop walks’, waarbij een groep mensen ‘loopt omdat zij lopen’, waarbij ‘zij’ mensen zijn in ontwikkelingslanden. Oftewel staf die zich bezig houdt met fondsenwerven. Nu komen ze de programma’s bezoeken in de Dominicaanse Republiek en Haïti, om een beter idee te hebben van het werk dat gedaan wordt met de fondsen die zij werven, wat hen helpt om mensen beter te informeren en effectiever fondsen te werven.

Vanwege dit bezoek vertrok ik woensdag naar de Dominicaanse Republiek. Eigenlijk zou ik donderdag gaan, maar in verband met verwachte vertragingen op donderdag, marktdag, vertrok ik een dag eerder. Dus ‘s ochtends werd ik afgezet bij het busstation. Er is een goede busservice tussen Haïti en de Dominicaanse Republiek, met lange afstandsbussen zoals in Nederland, waarvoor je een reservering kunt maken. Ik vertrok vanuit Pétionville, maar het hoofdstation is in Tabarre, dus daar werd een tussenstop gemaakt. Vandaar zonder stoppen naar Santo Domingo. Vanaf Ganthier is de doorgang een tijdje belemmerd geweest na orkaan Sandy, door een ingestorte brug. Nu is de weg weer begaanbaar, maar zelfs 10 dagen na Sandy reden we nog door hoogstaand water. We zouden natte voeten hebben gekregen als we gelopen hadden. Ook bij de grensovergang staken puntdaken net onder het water uit, terwijl platte daken onder water lagen. Ze blijven de weg verhogen, maar het is een strijd tegen het water dat de weg aan beide kanten omringt. Zo nu en dan zie je heel geen weg, enkel water. Hoe dan ook, iedereen de bus uit bij de grens. Met paspoort in de hand naar de Dominicaanse immigratie (de Haïtiaanse kant was gestempeld voor iedereen tegelijk), vervolgens ieder de koffer de bus uit voor controle. Hoewel tig mensen wilden ‘helpen’, viel de druk en de tijd mee. Algauw waren we weer op pad naar Santo Domingo. Daar werd ik bij aankomst ‘s avonds hartelijk verwelkomd en opgehaald door medewerkers van Caminante, een partnerorganisatie van CWS. Goed weerzien. Ze brachten me naar Boca Chica, waar we in hetzelfde hotel verbleven als januari (en herkend werden door het personeel).

De omgeving van New Jersey, twee weken geleden nog getroffen door orkaan Sandy, had nu te kampen met een sneeuwstorm. Daardoor waren de vluchten van vier van onze bezoekers afgelast. Zo werd donderdag een rustige dag. Een bezoek aan Caminante, gezamenlijke lunch, verder in het hotel aan het werk. Ons uiteindelijke gezelschap bestaat uit 9 personen; 5 werkend voor Church World Service in Amerika, 2 van donororganisatie Foods Resource Bank en 2 van CWS Latijns Amerika. Foods Resource Bank heeft een hele interessante aanpak om fondsen te werven. Zij werken met boeren, kerken, individuen die (de financiële opbrengst van) oogsten doneren. De vier van CWS en FRB waren er woensdag al. Pas vrijdagavond waren we compleet.
Ons hotel lag aan het strand, maar het is een strand dat in de loop der jaren bekend is geworden om sex toerisme. Hier is ook het werk begonnen van Caminante; het strand op en neer lopend, kinderen zoekend die slachtoffer zijn geworden en in moeilijke omstandigheden leven. Hun project om jongens die schoenen poetsen van de straat te halen en terug naar school te laten gaan is zo goed geslaagd, dat de fondsen ervoor stopgezet zijn, want alle jongens zitten nu op school.

Vrijdagochtend bezochten we een school gebouwd door de First Lady, eveneens een supporter van Caminante. In het gebouw is een klaslokaal gereserveerd voor Caminante (de ‘groeiklas’ genaamd), waar ze begeleiding bieden aan een groep kinderen voornamelijk van Haïtiaanse afkomst. In dit gebied, Boca Chica, wonen veel immigranten/vluchtelingen uit Haïti. Voorheen was er hier een suikerriet fabriek, waar Haïtianen voor de arbeidskracht zorgden. Die fabriek is gesloten. Kinderen van Haïtiaanse ouders geboren in de Dominicaanse Republiek worden niet erkend als Dominicaanse burgers en krijgen geen papieren. Zonder papieren kunnen ze echter niet naar school. De kinderen in deze groep vertelden hoe deze klas anders is dan de school. Hier is er aandacht voor ze, ze krijgen hulp bij hun huiswerk, ze leren waarden en ze worden met waarden behandeld, ze werken samen als vrienden, ze vechten niet. We zongen met elkaar en er werd op een leuke, interactieve manier appèl gehoorden, waarbij een ieder toegezongen werd.

Vandaar reden we naar La Torre, een gemeenschap buiten Boca Chica. Hier ben ik in januari ook geweest. Tegenwoordig kan ik vaak wel janken van verdriet om alle ellende, alle lijden, alle problemen, alle strijd. Nu kon ik eindelijk wel huilen van vreugde! In januari stond hier een uit golfplaten opgetrokken school, een bouwval dat de naam school niet verdiende. In de regen worden de kinderen nat, ze krijgen les in twee of drie lokalen. De gemeenschap heeft enkel de noodzaak van onderwijs ingezien en heeft dit neergezet. Jongeren van Caminante kwamen tijdens een evaluatie bij deze school terecht. Ze zijn toen met de leerlingen gaan werken en eveneens heeft Caminante wat connecties ingeschakeld. En nu is het ministerie van onderwijs zelf een nieuwe school aan het bouwen voor deze gemeenschap! Wat geweldig. Wat is het prachtig mooi om zo’n verandering te zien. Een grote school, met 8 klaslokalen en een afzonderlijke kleuterschool, stevig en goed. Ik kan niet uitdrukken wat me dat deed, om dit enorme verschil te zien. Het golfplaten gebouw is tijdelijk op een stuk land vlakbij neergezet, zodat de lessen tijens de bouw door kunnen gaan. We bezochten de kinderen en deden wat kringspelen met ze. Het meisje naast me zei: “Ik heet Anna.” “Ik ben Margot,” zei ik. “U bent hier eerder geweest.” “Weet je dat nog?” vroeg ik verbaasd. “Ja, u woont in Haïti.” Wat geweldig dat zo’n kind dat nog weet, tien maanden later. We hebben met veel plezier even gespeeld met de hartelijke kinderen die net als de docenten veel wilskracht tonen. Een van de leerlingen bleek een ontstoken voet te hebben doordat ze een spijker in haar voet had gekregen. Haar hebben we terug in Boca Chica bij de kliniek gebracht. Een medewerker van Caminante bleef bij haar en wachtte op haar moeder.

‘s Middags gingen we in gesprek met een groep jeugd. Ook deze activiteit werd begonnen met animatie, in de vorm van een soort balspel. Het spel was echter ook een manier om seksuele voorlichting en een boodschap aan de jeugd mee te geven en ze te laten nadenken. Deze voorlichting wordt niet alleen aan meisjes gegeven (die zwanger raken), maar ook aan jongens (die tenslotte de meiden zwanger maken). De jongelui stelden ons een aantal vragen en deelden met ons wat dit programma betekent voor hen. Ook van hen is de meerderheid van Haïtiaanse afkomst. Haïtianen worden erg gediscrimineerd. Caminante leert de kinderen zelfvertrouwen. Een van de jongeren gaf dat duidelijk weer in haar opmerking: “We houden het hoofd omhoog!” Hun groep wordt ‘ruimte om te leren’ genoemd. Ze leren elkaar als gelijken te zien, ongeacht afkomst; geen discriminatie. ‘Sport voor het leven’ maakt deel uit van het programma, evenals seksuele voorlichting, seksueel overdraagbare aandoeningen, zwangerschap, onthouding. De jongelui namen actief deel aan het gesprek. Een meisje dat getuige was van mishandeling in haar wijk wist nu dankzij dit project dat ze een verschil kon maken en is in gesprek gegaan met het slachtoffer. Na de gesprekken in het Spaans kwamen er een aantal Haïtiaanse jongeren bij me om even in het Creools te kunnen praten. Dat gebeurde gedurig tijdens onze dagen bij Caminante.

‘s Avonds aten we letterlijk pal aan het strand, het water achter de tafel, bij Sony’s restaurant. De lunches aten we bij Caminante; Dominicaans eten. Sony was vroeger ook een straatjongen. Hij is deel geworden van het Caminante project en runt nu zijn eigen restaurant, is getrouwd, heeft zijn kinderen op een geode school. Ook minstens vier van de medewerkers van Caminante zijn vroeger zelf begunstigde geweest van het project. Ze zijn psycholoog geworden, sociaal werker, een studeert voor ingenieur. En ze wilden werken bij deze organisatie die hun leven heeft veranderd.

Gisterochtend waren diverse jeugdgroepen bijeen verzameld. Normaalgesproken komen ze afzonderlijk bijeen, maar vandaag was iedereen voor de gelegenheid bij elkaar. We begonnen natuurlijk met gebed en met een stukje animatie. Het onderwerp voor de dag was solidariteit. De jongeren gaven voorbeelden van wanneer je getuigt van solidariteit, wat solidariteit is; dat je wilt dienen. De groep die met bovengenoemde school in aanraking was gekomen tijdens een evaluatie onderzoek vertelde hoe dat gegaan was. In de zomer hebben ze daar gedurende een aantal dagen een zomerkamp gehouden, waarbij eveneens een medisch team aanwezig was. De jongeren vertelden ook dat na de aardbeving van 12 januari 2010 veel Haïtiaanse families naar Boca Chica zijn geëmigreerd. Zo vonden ze een familie die alles had verloren. Ze hebben het gezin geholpen met kleding en andere benodigdheden. Ze spraken over kinderen jonger dan 15 jaar die zwanger raken, over criminaliteit omdat kinderen geen onderwijs hebben.
Een groep genaamd ‘Stralende meiden’ werkt met vrouwen, krijgt en geeft seksuele voorlichting, leert zichzelf respecteren als jonge vrouwen die waarden hebben; iedereen is mooi. Ze hebben een curriculum met 12 thema’s, waarbij ze kijken naar ‘waarom ben ik belangrijk en mooi’; dat is geen kwestie van huidskleur, groot of klein, dik of dun. Ze leren hun lichaam begrijpen. Ook krijgen ze Engelse les en dansen ze.
Het ‘jongeren netwerk’ doet aan preventie, bespreekt kwesties en problemen. De jongeren zijn afkomstig uit verschillende wijken van Boca Chica, een plaats met 125.000 inwoners. Een van deze jongelui nam in maart deel aan de uitwisseling in Brazilië. Elke maand is ergens aan toegewijd en zo is november de maand van familie en geweldloosheid tegenover vrouwen.
De tieners noemden als problemen in hun wijken tiener zwangerschappen, criminaliteit en seksueel misbruik.

Het geheel werd geleid door drie psychologen/sociale werkers van het prachtige Caminante team dat op zo’n natuurlijke manier met de jongelui weet om te gaan. De tieners zelf waren expressief.
Elke groep voerde wat op. Voor de eerste wist een jongedame heel knap in haar eentje in een soort theaterstuk weer te geven hoe een vrouw mishandeld werd. Haar man zag uiteindelijk dat zijn gedrag tegenover zijn vrouw heel anders en slechter was dan hoe andere mannen hun vrouwen behandelden. Hij vroeg zijn vrouw pardon en veranderde zijn gedrag. De tweede groep voerde een stukje theater op; een alleenstaande moeder met drie dochters, van wie de oudste twee de jongste mishandelden. De twee zagen uiteindelijk dat de jongste geen tijd had voor haar huiswerk doordat ze al het werk in huis moest doen. Ze hielpen haar met de taken in huis. ‘Familie gaat voor.’
Een andere groep deed ‘pantomime’ op een lied. Hun bewegingen volgden de tekst. Een moment om te huilen; met vingers biggelende tranen. De tijd achter je laten, naar vreugde overgaan. Een tekst met een boodschap. De laatste groep, de ‘stralende meiden’, voerde een dans op.
Een groep tieners met een geschiedenis die je hart kunnen breken. Maar ze leren het heft in eigen handen nemen, zien een andere toekomst voor hun leven. Door Caminante krijgen ze de gelegenheid in een ruimte bijeen te komen waar geen drugs en alcohol geserveerd wordt, waar ze hun talenten kunnen ontwikkelen, problemen bespreken, onderwijs krijgen.

We kregen nog een rondleiding door het trainingscentrum, waar professionele training wordt gegeven op het gebied van informatica, cosmetologie, bar/restaurant, naailes, bakkerij. Er is eveneens een ‘handenarbeid’ hoek, waar ruwe kokosnoten heel fijn en glad geslepen worden en in sieraden gemaakt. Ook worden er potten gebakken. De sieraden worden verkocht. Voor de jongelui is het een manier om hun artistieke talenten te ontwikkelen, om zich ergens op te leren concentreren en ook om wat geld te verdienen. Er zijn prostituten geweest die hier een vak hebben kunnen leren en daardoor de prostitutie verlaten. Straatkinderen zijn goede huisvaders en voorbeelden in de samenleving geworden. Een van de medewerkers van Caminante, een hartelijke jonge man, vertelde ons zijn verhaal. Als tiener ging hij schoenen poetsen in een wijk van Boca Chica waar veel toeristen komen en dus meer te verdienen valt dan elders. Tijdens een politie actie werden alle schoenpoetsers opgepakt en in de gevangenis gezet. Zo maakte hij kennis met Caminante, waar hij uiteindelijk leerde nadenken over zijn toekomst. Hij wilde studeren. En hij wilde zelf bij Caminante gaan werken. Dat doet hij nu, met passie en capaciteiten.

Er is veel gezegd tijdens ons bezoek aan Caminante. Er is ook veel niet gezegd; wij zien een klein stukje van het grote werk dat Caminante doet. Mooi werk, goed werk. Als afsluiting hielden we met z’n allen een barbecue achter het hotel, aan het strand. Vervolgens gingen we nog even uit. Zo zie je algauw de minder mooie werkelijkheid van Boca Chica; mannen rondrijdend op zoek naar jongedames, de dames die zichzelf openlijk presenteren op straat, oudere mannen (veelal buitenlanders) die met de jongedames dansen. Ook dat is Boca Chica; seks toerisme. Hoe houdt het team van Caminante het hoofd boven water, hoe zorgen ze ervoor dat ze er zelf niet aan onderuit gaan, aan alles waarmee ze in aanraking komen? Misschien is dansen een van de manieren om zich te ontspannen.

Vandaag zijn we verplaatst van Boca Chica naar Santo Domingo. We hebben het energievolle team van Caminante en de jongeren met wie ze werken gedag gezegd. De rest van onze tijd hier zullen we het werk van Servicio Social de Iglesias Dominicanas bezoeken. Maar vandaag een rustige dag, met een bezoek aan ‘ciudad colonial’, het oude stadscentrum. Ik zal er al wel vaker over geschreven hebben. Beelden van de drie oprichters, de poort waar de onafhankelijkheidsverklaring is getekend. Een winkelstraat (enkel voor voetgangers). De oude kathedraal, in 1523 gebouwd. De vesting vanwaar zicht is op alle ingangen van zee, rivier en de stad, een strategische positie om de stad te verdedigen. Het ‘panteon de la patria’, waar bekende figuren opgebaard liggen. Een oud uurwijzer uit 1753 dat nog steeds de juiste tijd aanwijst, bij de oude stadsmuur. Het huis van Columbus.

Hispaniola; het eiland van de Dominicaanse Republiek en Haïti. Er valt veel te strijden, er valt veel te leren, maar met kleine stappen is er toch verandering te zien, draagt die strijd toch vruchten.