Suikerriet batey en Haïtiaanse partners

Een intense tijd van veel bezoeken, gesprekken, ontmoetingen.

Vorige week bezochten we enkele van de programma's van partner organisatie SSID in de Dominicaanse Republiek. SSID staat voor Servicio Social de Iglesias Dominicanas, oftewel Sociale Dienst van Dominicaanse Kerken. Maandagochtend reden ze ons naar Antonci, een gemeenschap in Monte Plata. Daar spraken we met enkele vrouwen, leiders van een groep gezondheid en een groep landbouw. Door het gezondheidsprogramma is er nu minder kindersterfte dan voorheen, minder gevallen van diarree, en geen ondervoeding. We bezochten enkele van hun percelen, waar vooral cacaobomen groeien. Daarnaast groeien er enkele avocado bomen, platanen, 'breadfruit' en 'zapote'. Deze grond was voorheen eigendom van de suikerriet industrie. SSID werkt namelijk met gemeenschappen in voormalige suikerriet kampen. De suikerriet industrie was vroeger een grote industrie in de Dominicaanse Republiek, gesubsidieerd door de overheid. Toen de overheid vond dat het niet rendabel genoeg meer was, werd de industrie geprivatiseerd. Vele delen zijn toen gesloten. De mensen die op het land werkten om het suikerriet te oogsten, waren veelal afkomstig uit Haïti. Ze kregen een erg laag loon en moesten hun benodigdheden kopen bij dezelfde landeigenaar die hen in dienst had en die zulke hoge prijzen vroeg, dat ze daar weer een lening voor af moesten sluiten. Zo kwamen ze economisch niet ver vooruit. Ook hun leefomstandigheden waren droevig, bij elkaar gestopt in barakken.
We bezochten eveneens kassen waar de dames oregano, sla, kool, komkommer, peper, etc. groeien. Van Antonci reden we naar Sabana Grande de Boya, waar het regiokantoor van SSID voor Monte Plata gevestigd is. Na een maaltijd met het team daar bezochten we de gemeenschap Taranas. SSID werkt met 'promotors' in elk gebied. We gingen in gesprek met de 'gezondheidszorg promotor' van Taranas, die niet alleen eerste hulp verleent maar ook varkens heeft. Door de gezondheidszorg promotie weet men nu beter wat voor voeding te geven aan kinderen. Promotor Ramona heeft in het verleden 1 varken gekregen via SSID. De eerste twee jongen worden aan iemand anders in de gemeenschap gegeven. Nu heeft Ramona een varkensstal, gemaakt van stammen en gaas, plus een aantal varkens achter haar huis. Ook heeft ze microkrediet geleend, waardoor ze uiteindelijk haar eigen huis heeft kunnen krijgen.
Ook Ramona's moeder is erg actief. We bezochten haar velden met oregano, een nieuw geïntroduceerde plant voor deze verbouwers, eveneens op voormalig grond van de suikerriet industrie. De kleine, houten huizen in het dorp getuigen van het verleden. Ramona's moeder droeg een T-shirt met een afbeelding en tekst van Che Guevara. Wat kom ik die tegenwoordig vaak tegen.

Tot slot bezochten we Batey Nuevo de Majaguan. De gemeenschapsleiders vertelden ons iets over de geschiedenis. Het heeft jaren geduurd voordat hun pogingen om mensen te vertellen over gezondheid, vaccinaties en hygiëne geaccepteerd werden. Dat heet nog eens doorzettingsvermogen. We zaten in een kerk, die een Christelijke Gereformeerde Kerk bleek te zijn. Vervolgens een ronde door het dorp. Ik heb veel gelezen en gehoord over het leven in 'batey'; de suikerriet 'kampen'. Houten gebouwen die voorheen als slaap barakken dienden. Nu zijn ze door middel van lage, dunne houten wanden in achten gedeeld, zodat er acht gezinnen in een kleine ruimte bijeen wonen, vier aan elke kant. Beide kanten hebben twee 'keukens' in golfplaten bouwsels, gedeeld dus. Wat een leefomstandigheden.
Onze gesprekken vonden plaats in het Spaans, maar ik hoorde dat de mannen onderlings Creools spraken, dus ik schakelde over. Dat vonden ze prachtig. Het mooie is dat de meesten in de Dominicaanse Republiek geboren zijn, maar ze houden hun taal hoog. Mooi!

Na een lange dag op de terugweg nog pech met de auto, wat verholpen werd onder toeziend en wakend oog van gewapende agenten (er schijnt daar nogal veel criminaliteit te zijn). We overnachtten wederom in Santo Domingo. De volgende ochtend vertrokken we naar San Juan de Maguana. Eerst iemand ophalen op het regiokantoor aldaar en toen naar Babor Abajo. Dit zijn onverharde wegen. Een enthousiaste groep mensen stond klaar om ons te verwelkomen. Ze hadden stoelen aan de rivier gezet, om in een vredige, rustige omgeving met elkaar te spreken, temidden van natuurschoon. Ook hier promotors voor landbouw, gezondheidszorg en onderwijs voor jonge kinderen. Zes jongeren voerden een theaterstuk op, om op die manier weer te geven wat voor impact het werk van SSID heeft in hun gemeenschap. Vervolgens genoten we van een lunch aan de rivierzijde, die we na de maaltijd te voet overstaken (van steen tot steen springend). Deze gemeenschap heeft steun gehad in zaden voor bonen, groenten, maïs, etc., evenals training omtrent landbouwtechnieken. De zaden zijn een lening en worden terugbetaald van de oogst. We liepen naar de maïsvelden, waar aan de kanten mango's groeien, kokosnoten, platanen, avocado's, sinaasappels. Een ander liet ons zijn veld met bonen zien, dat hij bewerkt met geleende ossen. Men heeft ook een preschool in deze gemeenschap, voor de jonge kinderen.

De volgende gemeenschap die we bezochten was El Batey Los Oroscos. Daar spraken we met een groep mensen die een alfabetiseringscursus hebben gevolgd; volwassenen die op jonge leeftijd niet hadden leren lezen of schrijven. Hoewel het moeite vereiste om schaamte te overkomen om toe te geven dat ze niet konden leren lezen en schrijven en daarom deelnamen aan deze cursus, zijn de deelnemers nu trots dat ze niet meer afhankelijk zijn van anderen om hen te vertellen wat ergens geschreven staat. Ze kunnen nu naar de bank gaan, straatnaamborden lezen en hun weg vinden zonder te verdwalen, hoeven niet langer met een kruisje te tekenen, kunnen hun kinderen helpen met huiswerk, voelen zich meer waard en trots. "Als God je een gelegenheid geeft om te leren, moet je die nemen," zeiden ze. Ook leren ze cijfers, zodat ze niet meer voor de gek gehouden kunnen worden. Een moeder vertelde hoe het kunnen lezen haar kind gered heeft, toen ze de verkeerde medicijnen had gekregen en dat ontdekte dankzij het feit dat ze had leren lezen. "Niet kunnen lezen is als blind zijn, kunnen lezen is kunnen zien."
Tijdens ons gesprek zaten de jonge kinderen van preschool rustig op hun stoelen. Ook hier heeft informatie over gezondheidszorg een verschil gemaakt; voorheen dacht men dat het hekserij/magie was als een kind 'leeggezogen' werd door diarree en overleed. Nu weet men wat te doen.

We overnachtten in San Juan de Maguana. Aansluitend aan het ontbijt een gesprek met de staf van het regiokantoor. Vervolgens vertrokken we richting Barahona. Telkens prachtige omgeving, mooie routes, prachtig gebergte. Nog steeds wel suikerriet velden.
We bezochten Batey 2, Baharuco, waar we een interessant gesprek voerden in de schaduw onder een boom. We keken bij de preschool, waar kinderen van 3 tot 5 jaar voorbereid worden op de basisschool. Ook hier werkte men voorheen in de suikerriet industrie. Nu is er veel werkeloosheid. Hoewel het geen vetpot was met het suikerriet, kon men min of meer rondkomen. Nu is het een stuk moeilijker, zonder andere mogelijkheden. Ook hier wordt gewerkt op het gebied van gezondheidszorg en hygiëne.

Op de volgende bestemming, Batey Santa Maria, aten we eerst gezamenlijk een middagmaal. Deze gemeenschap is al vroeg begonnen met lobbyen om grond te krijgen van de suikerriet industrie, nog voor het privatiseringsproces. Ook hebben ze met elkaar een school gebouwd. Het zich organiseren in een groep is belangrijk. "Niemand kan met onze rechten spelen. We zijn niemands slaaf, niemand kan ons zeggen wat te doen."
We spraken eveneens met de jeugd, die HIV/AIDS, drugs en analfabetisme als problemen identificeerden. Ze liepen met ons rond door het dorp, waar iemand me wees op alles wat nog stamt van het tijdperk van de suikerriet activiteiten. Hoewel de omstandigheden zijn verbeterd, staan er naast cementen huizen nog steeds een aantal huizen in zeer slechte staat, van leem en takken, met van alles en nog wat op het dak (doek, banden), dat vervolgens nog steeds lekt. Modderige paden tussen de woningen, geen goede afvoer.

Tot slot spraken we met de staf van deze regio op het kantoor in Barahona, de staf die ons deze dag had begeleid. De volgende dag, donderdag, reden we naar Haïti. We waren in twee auto's. De tweede auto zat vast in het verkeer. Donderdag is marktdag. Ook het gestegen waterniveau zorgt voor problemen. Eerst naar de Dominicaanse douane, formulieren invullen, paspoorten stempelen, papieren regelen voor de auto. Een van de groepsleden en ik liepen even over de markt, waarbij we meerdere handen uit onze zakken moesten halen; zakkenrollers zijn daar flink actief.
De Haïtiaanse douane is kortgeleden verhuisd naar een nieuw gebouw, aangezien het oude onder water staat. Het waterniveau van het meer stijgt steeds hoger en hoger. Nu bleek ook het nieuwe gebouw al onder water te staan en is de douane weer in een ander gebouw gevestigd, nog iets hoger de helling op. Eerst ergens betalen voor de bezoekers, toen elders formulieren invullen en paspoorten stempelen, vervolgens wilden ze ons nog meer laten betalen voor de auto. Ik ben gewend om met auto's met een Haïtiaans kenteken de grens over te gaan. Dan levert de Dominicaanse kant problemen. Nu hadden we een auto met Dominicaans kenteken en leverde de Haïtiaanse kant problemen. Al met al heeft het hele proces zo'n 3,5 uur geduurd.
We bezochten een aantal woningen in Ganthier en Boen, een gezamenlijk project van SSID, CWS en Christian Aid, waar huizen zijn gerepareerd en nieuw gebouwd na de aardbeving. Door de opgelopen vertraging hadden we niet veel tijd meer, want 's avonds hadden we een diner met de Haïtiaanse partner organisaties. Het was een redelijke toren van Babel met vertalen tussen Creools, Engels en Spaans, waarbij we ons soms vergisten en per ongeluk overschakelden op een andere taal.

Vrijdag hadden we een parallel programma lopen; mijn collega begeleidde onze Dominicaanse partner naar een conferentie in het kader van de nationale dag tegen het restavèk systeem, waarbij ook gedelegeerden van de overheid aanwezig waren en gesproken werd over een protocol voor de bescherming van deze kinderen, waaraan partner ASR momenteel werkt. Intussen ging ik met de rest naar SKDE, waar ze zeer geïnteresseerd waren om meer te horen over het microkrediet systeem in de corporaties in het Noordwesten en in het algemeen de visie van de staf over de president, over transformatie, over de noodzaak van landbouw ontwikkeling voor het land. 's Middags liet SCH iets zien van hun werk met gehandicapten; reparaties van huizen, steun bij het opzetten van kleine handel, etc.
Zaterdag bezochten we CEMEAH, een lid van ASR, waar de schoolkinderen bijeengekomen waren voor de gelegenheid van de nationale dag tegen restavèk. Aangezien ik als enige van de bezoekers bekend ben bij CEMEAH en Creools spreek, kreeg ik de microfoon in handen om enige animatie voor de kinderen te brengen. De kinderen wilden wel een lied met ons zingen. En zo stond ik dus 'Hoofd, schouders, knie en teen' voor de kinderen te zingen. Zij in het Creools, de Dominicanen in het Spaans, de Amerikanen en Canadezen in het Engels, ik in het Nederlands. Vervolgens overhandigden ze me een prachtig schilderij, gemaakt door enkele van de kinderen en de situatie afbeeldend waarin de kinderen leven; tot 's avonds laat hard werken.
Toen nog een bezoek aan de kliniek van CEMEAH en vervolgens naar FOPJ. Daar wordt op zaterdag muziekles gegeven, dus een van de bezoekers speelde een duet trompet met de docent. Tijdens de rondleiding door het gebouw viel het me op dat er een schilderij van Che Guevara in het kantoor van de directie hangt. Alweer.
Ook deze middag een parallel programma. De CWS groep ging souvenirs kopen, een rondrit door de stad maken en naar Fermathe; cultureel uitje. Ik reed met de FRB staf naar het vliegveld om een studente op te halen en vervolgens een vergadering met SKDE te voeren.

De volgende ochtend vertrokken de Amerikanen van CWS en de Dominicanen. Ik ging met FRB en SKDE naar het Noordwesten. Het programma dat we daar hebben met corporaties is een samenwerking met FRB. We waren de hele dag onder de pannen om in Jean Rabel te komen. Het was stevig vasthouden om niet de auto doorgeslingerd te worden. Het blijft een mooie omgeving. Het blijven slechte wegen. En ik blijf het fijn vinden om naar het Noordwesten te gaan.
Het regende 's nachts, dus de weg werd glibberig en modderig. We kwamen veilig en wel aan bij KEPK in La Reserve/Kolen, waar de kerk vol mensen zat. Ze zongen een zelf gecomponeerd lied, over samenwerken in een corporatie. FRB ging in gesprek met de corporatie, ik vertaalde en leidde de conversatie. Onze volgende bestemming was KED in Dupre. Op een gegeven moment kwamen we terecht achter een truck die met pech midden op de weg stil stond. We probeerden er langs te manoeuvreren, maar dat ging niet. Het leidde er enkel toe dat wij bijna in een lager gelegen tuin belandden. Met vereende krachten hebben een aantal mannen de auto weer min of meer uit de modder op vaste grond getild. Vervolgens ging men aan de andere kant van de truck de berm te lijf; die uithakken zodat we er langs zouden kunnen. Intussen werden wij maar vast te voet naar KED gestuurd, aangezien we niet wisten of het zou lukken met de auto. Bijna iedereen loopt in dat gebied, dus het was eigenlijk wel goed om ook even te lopen. Dan beleef je je omgeving toch op een andere manier. De auto kwam er uiteindelijk langs en pikte ons op voordat we bij KED arriveerden. Daar hadden we een fijn gesprek met een select gezelschap. De mensen vertelden positief over wat ze doen en al gedaan hebben. Na het gesprek lieten ze ons de 'dorpswinkel' zien met voedsel en bouwmaterialen. Ook een bezoek aan de bakkerij mocht niet ontbreken. Konden we gelijk wat brood kopen, want we hadden nog niet gegeten. We gingen langs het huis van een van de leden, liepen door tuinen/langs landbouw, zagen geiten die deel uitmaken van het project en liepen door een bos aangelegd door de leden die zelf aan herbebossing doen.

Na een overnachting in Mare Rouge reden we dinsdagochtend naar Bombardopolis voor een bezoek aan CRPB. Het was marktdag, dus we hebben het gesprek kort gehouden. Bovendien moesten wij nog terug naar Port-au-Prince. De leden vertelden over de opslag van zaden die ze hebben. We hadden het over dieren die sterven in orkanen doordat ze vastgebonden zijn. Een korte stop bij de markt en toen naar Baie-de-Henne, waar huizen waren overstroomd tijdens orkaan Sandy. Langs zee gereden waar de huizen staan en toen verder naar Port-au-Prince. Bij Cabaret stonden we echter weer stil. De brug ligt eruit in Cabaret; die is vernield door de orkanen. Nu moet het verkeer dus via een andere route rijden. Een omgevallen trailer blokkeerde de andere route, dus iedereen stond muurvast. Daar hebben we een anderhalf uur stilgestaan. Uiteindelijk zijn we 's avonds laat veilig en wel teruggekomen.

Woensdag twee bezoekers naar het vliegveld gebracht. Met de overgebleven bezoeker een vergadering tussen FRB, CWS en UMCOR, een methodistische organisatie; uitwisseling om meer te weten te komen over elkaars werk en activiteiten. Donderdag de laatste overgebleven bezoeker naar het vliegveld gebracht. Goede, intense weken achter de rug. Nu weer terug op kantoor. We hebben een fijn team van beide organisaties op kantoor, dus het is goed om weer in hun midden te zijn. Er wordt aan de weg gewerkt die ik afleg als woon-werk route, evenals op andere plaatsen. Scholen worden weer herbouwd, er wordt meer aandacht geschonken aan gehandicapten. Er gebeurt best wel wat.

Ik moest denken aan een lied dat ik als kind heb geleerd:

Jezus zegt dat Hij hier van ons verwacht
dat wij zijn als kaarsjes brandend in de nacht
En hij wenst dat ieder tot Zijn ere schijn
jij in jouw klein hoekje en ik in 't mijn

Zo is het. Laten we allemaal een lichtje zijn, een ieder op onze plaats, op onze manier.