Argentinië en terug naar Haïti; gelukkig nieuwjaar

Het jaar 2019 is ten einde. Aan het begin van een nieuw jaar kijken we een onbekende toekomst in, onzeker en afwachtend wat het jaar ons brengen zal. Aan het einde van een jaar kijken we terug op hoogte- en dieptepunten van het afgelopen jaar.

Het is een veelbewogen jaar geweest, zowel persoonlijk als qua werk. Roerige tijden, een jaar dat eindigde met maandenlange protesten in Haïti.

Maar eerst nog Argentinië. Het was drie jaar geleden dat ik mijn collega Luciano voor het laatst gezien had. Goed weerzien. Hij haalde me op van het vliegveld in Buenos Aires en samen haalden we zijn dochter van 2.5 jaar op. Ik verbleef de eerste nacht bij hen en de jongedame nam me algauw mee het appartement door. De volgende dag ging ik samen met Luciano naar het regiokantoor van CWS. Dit kantoor kende ik nog niet, aangezien ze recent verhuisd zijn. Een appartement in een rustige wijk. Luciano is verantwoordelijk voor programma’s met kinderen en jongeren in de regio en helpt ons nadenken over verdere plannen in Haïti.

Diezelfde avond, 22 november, vloog ik van Buenos Aires naar Iguazú. Met een busje naar hostel Garden Stone. Iguazú is een toerischtische bestemming op het drielandenpunt van Argentinië, Brazilië en Paraguay. De aanleiding hiervoor zijn de watervallen van Iguazú, de breedste watervallen ter wereld. Vrijdagochtend nam ik de bus naar de Argentijnse kant van de rivier Iguazú. Goed georganiseerd allemaal. Diverse wandelpaden en ook een treinspoor. Ik liep eerst het ‘boven circuit’ af, over smalle wandelpaden bestaande uit ijzeren rekken die over het water leiden. Vandaar mooi zicht op de breedte van de watervallen. Het ‘lage circuit’ leidde langs andere uitzichtpunten. Vele watervallen, elk met een eigen naam. Ook een rijk dierenleven, met aapjes, tucan, vogels, hagedissen. Het water raasde in de brede rivier. Een heftig natuurverschijnsel.

Ik liep naar de ‘keel van de duivel’, waarbij vele paden over het water leiden tot de waterval zelf. Schildpadden en grote vissen in het water. De ‘duivelskeel’ bestaat uit zoveel stuivend water dat er een regenboog in het water was en je de bodem niet kon zien. Wat een hoeveelheid raast daar naar beneden. Aan de overkant de Braziliaanse vlag en wandelpaden. Het deed bijna zeer aan m’n ogen, het weerkaatsende en neerstortende water. Helaas was het erg druk op de smalle paden. Het laatste pad ging naar Maduco, een jungle trail met aan het eind een uitzichtpunt en trappen af naar een smalle, hoge waterval waar mensen in een bassin konden zwemmen. Grote mieren op het bospad.

Aan het eind van de middag terug naar het dorp, waar ik naar het drielandenpunt liep. De grenzen worden gevormd door rivieren. Aan de ene oever ligt Paraguay, aan de andere kant Brazilië en dan Argentinië.

De volgende dag nam ik de bus naar de Braziliaanse kant van de watervallen, die daar Iguaçu heten. We reden de brug over de rivier die de grens vormt tussen Argentinië en Brazilië. In het midden van de brug gaat de betonrand van blauw-wit, de kleuren van de Argentijnse vlag, over op geel-groen, de kleuren van de Braziliaanse vlag. Twee keer stoppen voor de douane, wat vlot ging aan beide kanten.

Ik was gelukkig vroeg, voor de meute uit. De ingang is nog een eind bij de watervallen vandaan, waar we met een bus naartoe gebracht werden. De Braziliaanse kant heeft in tegenstelling tot de Argentijnse kant maar één wandelpad, maar wel met meer panoramische uitzichten op de breedte van de watervallen. Overweldigende uitzichten. Wat een geklater van water. Op een bepaald punt leidde het pad over het water heen, waar we nat spetterden. Nu keek ik uit op de wandelpaden en de Argentijnse vlag en de plaatsen waar ik de dag ervoor stond, inclusief de ‘duivelskeel’. Aan het eind kun je met een lift omhoog voor een panoramisch uitzicht. Een bijzonder stukje schepping. Om me heen klonk Portugees, Spaans, Duits, Frans. De watervallen van Iguazú zijn een van de wereld natuurwonderen.

Ik reisde met de bus terug naar Iguazú, wederom vlot door de douane. Na wat zoeken, vond ik het kantoor van een busdienst naar het vliegveld. Mooi om het water en de rivier onder ons te zien verdwijnen. Het donker maakte plaats voor de ontelbare lichtjes van de stad Buenos Aires. Een spraakzame taxichauffeur bracht me naar hotel Torre in de wijk Chacarita.

De volgende dag een rustige dag. Een blokje om bij het hotel, wat straten doorlopen en in het park zitten van Chacarita. Vanaf de 7e verdieping mooi uitzicht op de gebouwen en bomen en het verkeer en het park. ’s Middags kwam Luciano me halen om de avond met zijn gezin door te brengen. Goede gesprekken, goed gezelschap.

Maandag maakte ik kennis met een andere collega, Agustina. Zij werkt met de partnerorganisaties in de Chaco in Argentinië, Paraguay en Bolivia. In gesprek met de collega’s in Haïti, die vertelden dat de overheid haar best deed om wegen vrij en begaanbaar te maken. Enkele scholen begonnen te functioneren, maar zonder schooluniformen. Gesprekken over orkaan Dorian in de Bahamas gaan eveneens door. Tevens plannen maken om de scholen die we hebben gebouwd uit te breiden met andere activiteiten, zoals sporttoestellen. Intussen waren de collega’s in Haïti in gesprek met vier organisaties om samen te bekijken hoe we lobby op het gebied van kinderrechten kunnen versterken.

Dinsdag voegde ook collega Erwin uit Guatemala zich bij ons. Hij werkt met de landbouwpgramma’s en migranten in Centraal Amerika en Mexico. Onze leidinggevende, Martín, was er ook en zo was het regioteam van Latijs Amerika/Cariben voor het eerst in jaren compleet en bijeen. Een mooie gelegenheid om een bijzondere activiteit bij te wonen in het congres. De afgelopen jaren heeft Luciano veel werk verricht met kinderen wier ouders in de gevangenis zitten. Deze groep is vaak gestigmatiseerd en heeft vele gevolgen te lijden van de afwezigheid van hun ouders. Samen woonden we de presentatie bij van een verslag getiteld: ‘Verder dan de gevangenis: vaderschap, moederschap en jeugd beïnvloed door gevangenschap’. Dit werk is van de grond af opgebouwd en het is indrukwekkend te zien waar CWS zich vandaag bevindt, met UNICEF, een netwerk van organisaties in heel Latijns Amerika en samenwerking met overheidsinstanties van strafinrichtingen. Verschillende partijen gaven toespraken en het onderzoek/boek werd gepresenteerd. Een indrukwekkende en heftige video liet iets zien van de impact van gevagenschap op kinderen. Ook Luciano sprak in een panel. Mooi om erbij te kunnen zijn. Tijdens de gelegenheid voor vragen en reacties sprak een vrouw die vertelde dat ze zelf in de gevangenis gezeten heeft, daar een kind heeft gebaard maar hem nooit heeft verteld dat hij in de gevangenis is geboren en dat haar dochters op school nooit hebben verteld dat hun moeder gevangen zat. Heftig. Het was ook mooi dat iemand zei dat het bijzonder was om te zien dat Church World Service als christelijke organisatie werkt op het gebied van mensenrechten.

Na afloop liep ik samen met Erwin en Agustina door het centrum, langs het congres, de obelisk, vele paarse bomen in bloei deze tijd van het jaar. Na een mooie wandeling reisden we verder terug naar het hotel per metro.

Van woensdag 27 tot en met vrijdag 29 november vond er een training plaats voor partner organisaties uit de Chaco, met deelnemers uit Argentinië, Paraguay en Bolivia. Erwin verzorgde het grootste deel van de training. Het onderwerp was ‘Goede voorbeelden van humanitaire acties in antwoord op noodsituaties in de Chaco’. Er werd gesproken over de humanitaire cyclus, de aanwezigen presenteerden de voornaamste risico’s en kwetsbaarheden van de dorpen waar ze werken. Er was goede deelname. We spraken over het voorkomen en managen van rampen, over plannen in antwoord op een noodsituatie, evaluatie van schade en analyse van noden, onmiddellijke hulp. De dorpen in de Chaco hebben vooral te maken met overstromingen van rivieren en met droogte. Daarbij kunnen sommige dorpen maandenlang totaal geïsoleerd raken. Ook de rol van de overheid kwam aan bod. In groepen werd er gewerkt aan plannen die de organisaties al hebben in antwoord op noodsituaties en wat er verbeterd/toegevoegd moest worden.

De tweede dag begonnen we met een sessie met een focus op mensenrechten, mannen/vrouwen, het belang van het voorkomen van nadelige gevolgen, schade of kwaad als resultaat van goede bedoelingen. Er werd gesproken over het selecteren van mensen voor hulp. Deze dag hield ik een sessie over de internationale standaarden van Sphere, waarover ik in Cuba een training had bijgewoond. We bespraken de theorie aan de hand van praktische voorbeelden. In vier groepen werd nagedacht over de onderwerpen water, landbouw, onderdak en gezondheid. In de middag werd er een sessie gehouden over psychosociale hulp. Vooral onverwachte gebeurtenissen kunnen trauma creëren. Daarbij is steun van naasten belangrijk. We spraken over stress, lichamelijke en emotionele reacties daarop en manieren om ermee om te gaan. Je kunt zoveel onmacht voelen in situaties van stress en nood.

’s Avonds gingen we met z’n allen ergens eten. Ik was in gesprek met de Bolivianen over de politieke situatie in hun land. In Argentinië wordt laat gegeten. Het restaurant gaat ’s avonds om acht uur pas open. Om tien uur stonden mensen te wachten omdat alle tafels bezet waren. Het eten in Argentinië smaakt prima, al zijn het flinke maaltijden. Veel vlees, kaas, brood, aardappels. Klinkt Nederlands...

Vrijdag sloten we de training af met een sessie over lobby. Per organisatie noteerden de deelnemers wat ze gaan doen na de training met de nieuw opgedane kennis. ’s Middags keerden de deelnemers terug naar hun respectievelijke woonplaatsen. Wij wisselden van hotel, om de tweede week in Howard Johnson Inn Palermo door te brengen. Een miljoenenstad, met veel hoogbouw, allemaal appartementen. Sommige gebouwen tellen 40 verdiepingen. Wat een mensen. ’s Avonds uit eten met collega’s Martín en Erwin.

Het is tevens een stad waar goed gewandeld kan worden dus dat heb ik in het weekend gedaan. In de wijk Palermo, met z’n straten omzoomd door bomen en diverse pleinen waar kraampjes opgebouwd werden. Sommige wegen met kinderkopjes, hier en daar tekeningen op de gevels, op de hoeken restaurants, tafels op de stoep. Ik nam de suggestie van Martín ter harte en ging met een toerischtische bustoer de stad door. Vanaf Palermo ging het langs diverse parken naar Recoleta, Avenida 9 de Julio (met 18 rijbanen de breedste weg ter wereld), Plaza de Mayo met het roze paleis, het congres, San Telmo, La Boca (meer vervallen, lagere gebouwen), Puerto Madero aan het water met nieuwe hoogbouw, Retiro en terug naar Palermo. Zwart-gele taxi’s op de wegen. Een mooie maar volle stad. Veel mooie gebouwen en monumenten. Een tweede busroute ging van Palermo naar de noordkust, langs de rivier die Argentinië van Uruguay scheidt, langs een stadium (Estadio Antonio Vespucio Liberti) en de Universiteit van Buenos Aires, door de wijk Belgrano, langs een paardenrenbaan en terug naar Palermo. Het waren mooie, heldere dagen.

In de middag liep ik naar Parque Centenario, een groot, rond park met water en speeltoestellen en veel mensen. Daar in de buurt nam ik de metro naar Florida, vanwaar ik over Plaza de Mayo liep, langs de kathedraal en het roze paleis en andere indrukwekkende gebouwen naar Puerto Madero, een nieuwe wijk aan het water. Een mooie plaats om te wandelen en uit te waaien. Daar had ik afgesproken met Luciano en z’n dochter, die me vrolijk groette. We liepen naar een park daar in de buurt, Plaza María Eva Duarte de Perón, waar ik de jongedame heb geduwd in de schommel. Na een rustig samenzijn liep ik langs het water van Puerto Madero naar de metro achter Centro Cultural Kirchnes om terug te gaan naar het hotel. Er was een stel tango aan het dansen bij Puerto Madero, er klonk muziek en in het park was een goochelaar voor de kinderen. Een leefbare stad, van alles te doen, allemaal mensen buiten aan het wandelen, in diverse stijlen en van diverse achtergronden. Hoogbouw afgewisseld met laagbouw en verschillende bouwstijlen. Ook kinderen zijn tot laat buiten, om middernacht nog.

Vanaf het hotel konden we naar kantoor lopen. Daar kwamen we drie dagen bijeen als regioteam, voor het eerst in jaren. Het afgelopen jaar is er nieuwe leiding gekomen voor de internationale programma’s en ik maakte kennis met een van hen uit Colombia, die vanaf het kantoor in Washington DC werkt. De ander is gevestigd op het kantoor in Nairobi, Kenia. Zij sprak over de doelen wereldwijd, programma’s, staf, monitoring, samenwerking met partners en donateurs. We spraken over de programma’s in de regio; in de Chaco, in Centraal Amerika, Mexico, kinderrechten in Latijns Amerika, Haïti. Het waren lange dagen, die afgesloten werden met gezamenlijk eten.

De tweede dag begon met een gesprek over gelijkheid tussen man en vrouw en andere gevoelige onderwerpen. Ik vertelde over het werk verricht in Haïti na orkaan Matthew en Luciano over onderzoek verricht over de impact van drugsbeleid op kinderen van gevangenen in zeven landen in Latijns Amerika. Een collega in Amerika gaf online een presentatie over agressie van klanten en de-escalatie. ’s Avonds liep ik met Erwin naar Luciano, een uur lopen vanaf het hotel. Een mooie wandeling. Daar kwamen we met z’n allen bijeen voor een traditionele Argentijnse barbecue, met allerlei soorten vlees. Het smaakte allemaal voortreffelijk.

De derde en laatste dag van de bijeenkomst ging over voeding en gezondheid in noodsituaties, partnerorganisaties, plannen en verslagen voor het huidige fiscale jaar, communicatie. ACIFAD, een organisatie die werkt met familieleden van gevangen, kwam vertellen over hun samenwerking met CWS en hoe deze samenwerking hen geholpen heeft, wat voor belang het heeft gehad. Er kwam ook een jongeman mee wiens vader in de gevangenis zit.

De collega’s uit Amerika en Guatemala keerden terug naar huis en ik bleef nog twee dagen voor verdere planning omtrent kinderrechten in Haïti, netwerken, plannen voor het komende jaar. Goede, nuttige gesprekken waar we mee verder kunnen. Me nuttig gemaakt op het kantoor in Buenos Aires door logo’s van CWS netjes op de ramen te plakken, wat ze net een klusje voor mij vonden omdat ik zo precies ben... Via Skype een gesprek met IOM Bahamas over mogelijke samenwerking, vooral om Haïtiaanse migraten te helpen aan nieuwe documenten.

Aan het eind van de vrijdagmiddag vertrok ik naar het vliegveld. De taxichauffeur vertelde een en ander over de wijken waar we doorheen reden, inclusief een wijk waar veel mensen uit Senegal en Kameroen wonen en kleren verkopen. De lichten van de miljoenenstad Buenos Aires strekten zich onder ons uit toen het vliegtuig vertrok naar Atlana. Heel wat landen gingen onder ons door; Argentinië, Paraguay, Bolivia, Brazilië, Colombia, Cuba. Op het vliegveld in Buenos Aires had ik de zon onder zien gaan en in Atlanta zag ik de zon opgaan. Van Atlanta naar Port-au-Prince. We vlogen over een reeks eilanden, verschillende tinten blauw in de zee, wegen, zandbanken, schepen. Eindelijk terug naar Haïti. Ik was voor 10 dagen vertrokken naar Cuba maar ben uiteindelijk exact drie maanden weg geweest; 7 september vertrokken en 7 december teruggekeerd.

Rony stond me al op te wachten. Terug in de tropen. Het was 30 graden. Het is elke keer weer een verrassing wat ik aantref bij een thuiskomen. Dit keer bleken er huisnummers op de huizen aangebracht te zijn, al schijnen de nummers elkaar niet echt op te volgen. Ik heb nummer 1750 en de buren 1736. Er is beton gestort op het hele erf, dus geen tuin meer en ook de bananenboom is helaas weggehaald.

Grote schoonmaak in huis. Er is nu nog minder elektriciteit dan voorheen. Pas een week na terugkomst was er thuis voor het eerst stroom. Terug naar Bijbelstudie voorafgaand aan de zondagse kerkdienst. Een passend onderwerp: corruptie. Ik geniet weer van de prachtige zang.

Als eerste ben ik wezen condoleren bij familie Nelson met het compleet onverwachte overlijden van hun zoon en broer. Een grote klap voor mijn collega, die in de aardbeving al zijn oudere broer (toen 25) verloren heeft en nu z’n jongere broer (33).

Eindelijk terug op kantoor. Het lijkt alsof iedereen blij is eindelijk weer de straat op te kunnen, waardoor het verkeer muurvast staat en het dus meer tijd kost om van huis naar kantoor te komen. Het is een worsteling om door het agressieve verkeer te komen, wat vaak intimiderend is. De dagelijkse markt in Fermathe vindt midden op de weg plaats, waarbij het zeer goed opletten is om niet over een mand met koopwaar te rijden of tegen de meute mensen, vooral als er een tegenligger aankomt. We proberen niet al te vroeg en niet al te laat op pad te zijn. Er is de afgelopen tijd ook regelmatig olie op de weg gegoten, vooral in de vroege ochtend, wat tot ongelukken leidt. De buren verbranden regelmatig hun afval pal onder het raam van mijn kantoor, waarop ik vlucht naar een ander vertrek.

Ik had een gesprek met iemand van een organisatie (J/P HRO) die is opgericht door acteur Sean Penn na de aardbeving van 2010. Interessant gesprek. De aanleiding was om te kijken of we kunnen samenwerken in de Bahamas en dan vooral met Haïtiaanse migranten. We spraken ook gelijk over onze programma’s in Haïti. Ze hebben een school waar 30% van de kinderen een handicap heeft, als manier om integratie te bevorderen en discriminatie te verminderen. Interessant initiatief. Ze zijn ook bezig met sport als middel voor ontwikkeling, een onderwerp dat wij ook aan het onderzoeken zijn. Ze hebben zelfs een campagne gehouden over autisme, wat in Haïti vrijwel totaal onbekend is, alleen is het niet volledig van de grond gekomen door beperkte betrokkenheid van het Ministerie van Onderwijs.

Church World Service bestaat volgend jaar 75 jaar. Er vinden diverse wijzigingen plaats en de CEO organiseerde een virtuele bijeenkomst om de collega’s in Noord, Midden en Zuid Amerika en de Cariben te informeren over migratie, klimaatverandering, politiek, enz. Church World Service is een van de weinige organisaties in Amerika die namens de overheid migranten bijstaat in het hele proces, vanaf hun thuisland tot na hun aankomst in Amerika. Het beleid van president Trump om veel minder migranten toe te laten dit jaar dan voorgaande jaren, heeft grote gevolgen voor de manier waarop CWS haar werk kan doen.

In het weekend bij deze en gene op bezoek, weerzien met Amost die ondanks z’n vele talenten en opleiding nog steeds zonder werk zit. De aanvangstijd van de zondagse kerkdienst was niet geheel duidelijk, dus de ene keer was ik te laat en de volgende keer zat de deur nog op slot. Het elektriciteitsprobleem wordt ook bij de kerk duidelijk; mensen komen met hun telefoons om die tijdens de dienst op te laden, terwijl de generator aan staat voor het geluidssysteem. Een groep van negen jongemannen zingt acapella. Ik zat geboeid te luisteren. Ze zingen erg goed en mooi. Het is ook mooi om te zien dat werkrelaties doorgaan in de kerk; Patrick kent Amost via z’n werk en Amost preekte in Patrick z’n plaats. Bijzonder.

De rust is weer engiszins weergekeerd, hoewel de politieke crisis nog steeds niet is opgelost en het aantal mensen dat geen toegang tot voldoende voedsel heeft, neemt toe. Schoten blijven klinken, vrouwen die met hun koopwaar onderweg zijn, worden verkracht en beroofd. Hotels sluiten. We proberen ons aan te passen en te bedenken hoe we ons werk het beste kunnen voortzetten. We denken na over activiteiten met scholen, sport, kinderrechten, water, landbouw.

Zo zijn we woensdag 18 december voor het eerst sinds september weer naar het Noordwesten afgereisd. Voor vertrek bekenden gebeld in Arcahaie om te informeren of de weg niet geblokkeerd was. De reis verliep zonder problemen. We zagen onderweg zwartgeblakerde grond waar autobanden verbrand waren en op een bepaald punt was de weg half afgesloten met stenen. In Gonaïves gingen we naar het restaurant waar we meestal eten, maar dat is gesloten sinds de crisis. De situatie heeft vergaande gevolgen. Een tweede restaurant was ook gesloten. Pas bij de derde konden we terecht voor een maaltijd. Vervolgens belandden we in een ‘mars voor de vrede’, over de hele breedte van de weg, dus we hobbelden er noodgedwongen achteraan.

In Dupre bekeken we de voortgang van het graafwerk voor de waterleidingen van een natuurlijke bron naar een locatie waar een reservoir gebouwd gaat worden. Ons bezoek bleek niet voor niks te zijn, ook al werd er die dag niet gewerkt, want we troffen een koe aan die in de geul was gevallen en bijna stikte aan zijn touw. Gauw losgesneden dus en mannen optrommelen om de koe eruit te halen.

We verbleven bij Anouce en z’n vrouw en kinderen in Dos d’Ane. Z’n vrouw zat op avond een Bijbelpassage te bestuderen die we gezamenlijk bespraken. De volgende ochtend reden we naar Vieille Terre, om de dag met AGEHPMDNG door te brengen. Eerst bezochten we een boomkwekerij, waar iemand zakjes met grond aan het vullen was en iemand anders grond aan het zeven. Olijven en sinaasappelzaadjes zijn al in de zakjes geplant. In de buurt van de kwekerij was een groep jongemannen bezig met het graven van kanalen waarin bananen geplant worden en die regenwater vasthouden, een techniek voor betere bodembescherming en hogere productie. Het werk met AGEHPMDNG is 1 november begonnen. We bezochten de stenen muren en kanalen die zijn aangelegd als onderdeel van het bodembeschermingswerk. De rest van de dag voegden we ons bij een training die werd gehouden voor de comités van AGEHPMDNG en de vier organisaties waarmee ze samenwerken, over management van organisaties, documenten/administratie die aanwezig moeten zijn, vergaderingen, de rol van voorzitter, secretaris en anderen, etc. Een grote pan stond op een drietal stenen waaronder een open vuur brandde, om de aanwezigen van rijst met bonen en vlees te voorzien. AGEHPMDNG zorgt qua eten altijd goed voor ons. In de mist reden we terug naar Dos d’Ane.

Vrijdag werd ik wakker met diarree, wat niet handig is als je te voet naar een dorp gaat en er niet of nauwelijks latrines zijn. Deze dag brachten we door met GRADAID. We ontmoetten hen in Mare Rouge en reden naar Côtes de Fer, waar we de auto achterlieten om te voet naar Rivière Côtes de Fer te gaan, ongeveer een uur lopen. Een mooie wandeling, door een gebied met begroeiing, een watersysteem aangelegd met kanalen, bergafwaarts. Zo’n beetje het hele team van GRADAID is in 2019 betrokken geweest bij motorongelukken. Twee van de vijf wandelaars hadden problemen met knie en voet, wat de tocht voor hen wat moeizamer maakte. Uiteindelijk kwamen we op een vlakte en vervolgens daalden we nog een berg af, via rotsen en toen stonden we tegenover het kerkgebouw waar een training gehouden werd voor APKF, een associatie van vissers. Helaas richtte de trainer zich vooral op de coördinator en was zijn aanpak weinig geschikt. De associatie beschikt nog niet over de nodige documenten, een administratie, regelmatige verkiezingen, duidelijke rollen. Er werd gesproken over het belang van algemene vergadering en het omgaan met eventuele conflicten. Hier kregen we vis te eten, uiteraard, aangezien de aanwezigen van de visserij leven. De training werd afgesloten met een mooi stukje toneel over een hypothetische conflictsituatie die zeer overtuigend gepresenteerd werd. Ik ging informeren waar een latrine was. Het duurde nogal even voordat er een latrine werd gelocaliseerd, die zo te zien al heel lang niet gebruikt was. Hij werd afgesloten met een los stuk golfplaat, dat aan de kant getrokken werd zodat ik me erin kon wurmen. De kinderen vonden het wel vermakelijk en ik was blij en opgelucht...

Vervolgens liepen we terug naar Côtes de Fer, nu bergopwaarts, vanwaar we naar Rodolf reden. Daar werkt GRADAID met GFAR, een groep landbouwers. Ook dit programma is 1 november begonnen. Ze waren bezig met het aanleggen van een stenen muur als onderdeel van bodembescherming. Daarvoor en tussen kan suikerriet, ananas of grassen geplant worden. Deze techniek houdt meer water vast en helpt hopelijk om verliezen in tijden van zowel droogte als overstromingen te beperken. De leden helpen elkaar, dus de ene dag werken ze bij de een en de volgende dag bij een ander. Het was een prettig, ongedwongen samenzijn. Onder hen zijn diverse families wier huis is herbouwd na orkaan Matthew. Ze spraken open met ons over de gevolgen van de crisissituatie. Voor hen heeft het vooral geleid tot minder activiteiten en gestegen prijzen. Wegens de wegblokkades konden producten niet getransporteerd worden voor verkoop. Alles is duurder geworden. Heel de provincie Noordwest is door een in oktober uitgebracht onderzoek als noodsituatie aangewezen, fase 4 van 5 fases. De rest van het landt bevindt zich in crisissituatie, fase 3.

De eigenaar van het stuk grond waar we ons bevonden, vertelde dat hij deze technieken al wel eens had gezien maar hij had ze nog niet eerder toegepast. Zijn oudste dochter verblijft bij een tante in Mare Rouge, die voor haar de middelbare school betaalt. Ze wil graag terug naar huis, maar er zijn nog zes kinderen en haar ouders hebben het geld niet om voor alle kinderen onderwijs te betalen.

Tegelijkertijd gaven ze aan dat de huizen een geweldige opluchting en vooruitgang zijn in hun levens. Een van hen zei: “Laatst hoorde ik dat het regende en ik lag te lachen.” Vreugde omdat hij veilig en wel kon blijven liggen, omdat hij droog en beschermd lag en niet z’n bed uit hoefde omdat de regen het huis in lekte.

Zaterdag keerden we terug naar Port-au-Prince. We waren nog niet lang onderweg toen we achter een vrachtauto terechtkwamen die met pech stilstond. De weg was smal en we konden niet passeren. Rony ging een naburig stuk land op om te kijken of we daar langs konden. Hij liep voor me uit en wees me waar langs te rijden, door het struikgewas. Gelukkig konden we zo toch verder. Onderweg hadden we het over kerst. Dat wordt hier niet of nauwelijks gevierd. Ik begrijp nog steeds niet hoe het komt dat de geboorte van Jezus niet gevierd wordt, terwijl Zijn kruisiging en opstanding, oftewel Pasen, wel uitgebreid herdacht wordt. De enige reden die Rony wist te bedenken is dat de geboortedatum onduidelijk is. Maar dat geldt net zo goed voor Pasen, wat bovendien elk jaar op een andere datum gevierd wordt.

In alle grotere plaatsen was nogal wat oponthoud, wegens markten en ander verkeer. In Saint Marc zag ik dat de bank daar in brand gestoken is. We hadden het onderweg uiteraard ook over politiek, de weigering van de president om te vertrekken en de weigering van oppositie om in gesprek te gaan met de president. Sinds 1994 heeft Haïti geen leger meer. En dan probeer ik uit te leggen dat in Nederland elke dag ‘stikstof’ op de voorpagina van het nieuws staat en dat alles omgezet moet worden naar zogenaamde ‘groene’ stroom. Zoiets heeft weinig effect als het niet een wereldwijde aanpak is.

Het is zelfs gelukt om onderweg live de kerstzangdienst van Drogeham mee te luisteren. Bijzonder, op zo’n grote afstand, terwijl wij onderweg zijn in Haïti en dan zomaar het koor te kunnen horen zingen en de meditatie en het orkest.

Toen ik thuiskwam, kon ik mijn huissleutels niet vinden. Uiteindelijk ben ik de reservesleutel bij de buren gaan halen. Daar werd ik ontvangen met droevig bericht. De 2-jarige zoon/kleinzoon had al een aantal weken in het ziekenhuis gelegen en was nu overleden. Hij was direct begraven, de dag dat ik terugkwam. Wat een verdriet. De artsen konden er niet achter komen wat er met hem aan de hand was. Twee van hun drie kinderen zijn nu al overleden, alleen de middelste is nog over. De volgende dag ben ik bij ze wezen condoleren. De tuin zat vol familieleden en buren.

We sloten het jaar op kantoor af met een strategisch overleg omtrent plannen voor het komend jaar en met een samenzijn met de collega’s die ons team kwamen versterken na orkaan Matthew. Hun contracten zijn inmiddels afgelopen. Helaas heeft geen van allen nog ander werk kunnen vinden. Dat wordt alleen maar moeilijker. De politieke crisis leidt alleen maar tot meer sluitingen en minder investeringen en activiteiten. We hebben gezamenlijk gegeten en een film gekeken die mijn vader heeft samengesteld van zijn bezoek aan ons werk in Haïti. Goed om de heren weer eens bij elkaar te hebben.

Aan het eind van 2019 en het begin van 2020 is het kantoor een aantal dagen gesloten, voor kerst en oud- en nieuw. Ik maak van de gelegenheid gebruik om een en ander te regelen. Aangezien er weer protesten zijn aangekondigd voor januari, heb ik een zonnepaneel en batterijen aangeschaft en thuis laten installeren. Mocht ik dan m’n huis niet uit kunnen, dan heb ik in ieder geval stroom (zolang de zon schijnt...). Nieuw gasfornuis aangeschaft, aangezien de andere ermee opgehouden is. Op bezoek bij Smith, die drie jaar na zijn motorongeluk nog steeds zijn knie niet kan buigen. Naar het Rode Kruis, waar ik als vrijwilliger om de drie-vier maanden bloed doneer. Toen ik eten haalde, constateerde ik dat alle ramen met plywood zijn dichtgemaakt. Voorzorgsmaatregel om het pand te beschermen tegen eventuele nieuwe protesten.

De afgelopen twee zondagen weer interessante onderwerpen bij de Bijbelstudie; discipline en reputatie. Bij het onderwerp discipline ging het ook over het verschil tussen corrigeren/straffen en mishandelen/geweld. Van oudsher is voor veel ouders het eerste middel van discipline hier een broeksriem of een ander materiaal om een flink pak slaag uit te delen. Een interessant en belangrijk onderwerp dus. Ouders zijn ook weinig gewend om tegen hun kinderen te zeggen dat ze van hen houden. De laatste zondag van het jaar ging het over reputatie, tegenover God en tegenover de medemens. Het valt niet mee om je reputatie te veranderen. Deze laatste zondag woonde ook Mercidieu van AGEHPMDNG uit het Noordwesten de dienst bij. Bijzonder om te zien dat hij de moeite nam om naar de kerk van Patrick te komen, om op die manier zijn steun te betuigen aan de familie. De relaties gaan verder dan enkel werkrelaties. De kerk was mooi versierd, met roze, witte en groene stof om de pilaren en aan de muren gedrapeerd. Overblijfsel van een trouwerij van eerder die week. Rony preekte deze zondag, over erkenning, dus wederom collega’s die verder gaan buiten werk. En kerkrelaties gaan verder buiten de kerk, want het is iemand van de kerk die bij mij thuis voor elektriciteit gezorgd heeft.

Het einde van het jaar brengt helaas ook vaak meer ongelukken met zich mee. Een motor met twee passagiers rijdt pal voor me tegen een muur aan. Ik stop om te vragen of er iemand mee moet naar het ziekenhuis. Hoewel de passagiers bloeden, lopen ze liever naar huis.

1 januari is hier niet alleen nieuwjaarsdag, maar vooral ook onafhankelijkheidsdag. 216 jaar geleden werd Haïti onafhankelijk. Traditiegetrouw wordt er op deze dag pompoensoep gegeten, een gerecht dat ten tijde van de slavernij voor de meesters bereid moest worden zonder er zelf van te mogen eten. Ik zou net vertrekken op de ochtend van 1 januari, toen het buurmeisje kwam melden dat ze soep voor me hadden. Net als vorig jaar, bracht ik 1 januari door bij het gezin van Jackson Paul in Fort Jacques om bij hen pompoensoep te eten. Ik kreeg zijn zoontje van vijf maanden op schoot. Het dochtertje van 2 jaar kwam ook gedurig bij me staan om een praatje te maken. De oudste zoon was met neven en nichten aan het spelen. Hun moeder is lerares, maar helaas wordt het beroep van docent hier weinig gewaardeerd en liggen de salarissen zo laag dat het een ouder niet eens in staat stelt om zelf schoolgeld voor eigen kinderen van te betalen.

Het is een mooie omgeving daar in Grande Savane, voorbij Fort Jacques. Rustige bergen, waar de onrust van de stad niet doordringt, hoewel de gevolgen ook daar te merken zijn want de oogst kan niet verkocht en getransporteerd worden en er is nauwelijks eten te verkrijgen als er geen transport is vanuit Port-au-Prince. Ook zijn de prijzen enorm gestegen.

Vervolgens nog even bij familie Nelson geweest om hen gelukkig nieuwjaar te wensen. 2019 is een moeilijk jaar voor ze geweest. Het 10-maanden oude zoontje van de overleden broer zat op de arm bij zijn oom, Patrick. Hij wou niet naar z’n oma noch naar anderen, maar toen ik mijn armen uitstrekte, kwam hij naar mij. Zulke kleine dingen kunnen een glimlach brengen. Thuis de buren gelukkig nieuwjaar gewenst en ook daar dus soep ontvangen.

En zo kom ik terug bij het begin. Elk jaar aan het begin staan we onzeker en afwachtend en onwetend wat het jaar ons brengen zal. Elk jaar aan het eind kijken we terug. 12 januari komt dichterbij. Dan is het 10 jaar geleden dat Haïti werd opgeschrikt door een verwoestende aardbeving. Wat blijft er nog veel te doen op het gebied van veilige en stevige bouw. Via deze weg wens ik alle lezers een gezond, vreedzaam, tevreden, hoopvol, liefderijk en gelukkig 2020.