Het leven in Haïti als de wereld op z’n kop staat

Terwijl de wereld op z’n kop staat wegens het corona virus, mogen we elk afzonderlijk Pasen herdenken en weten dat Jezus gestorven is om ons leven te geven en Hij de dood overwonnen heeft. Temidden van dit alles deel ik wat verhalen uit Haïti.

Dinsdag 18 februari reisde ik samen met Elondieu naar het Noordwesten. Een tank- en lunchstop in Gonaïves en verder naar Dupre, waar we bij KED enkel gedag gingen zeggen om vervolgens door de rijden naar Dos d’Ane, waar we opnieuw bij Anouce te gast waren. Mercidieu en Gerry van AGEHPMDNG kwamen ons eten brengen, bouillon bereid door de vrouw van Mercidieu, nu ik vanwege tyfus een beperkt dieet had en niet in restaurants kon eten.

Dit bezoek aan het Noordwesten was voornamelijk een gelegenheid om rustig in gesprek te gaan met GRADAID en AGEHPMDNG. Eerst een dag samen met GRADAID. Ze vertelden me over hun werk in de boomkwekerij, we spraken over de plannen omtrent het installeren van een waterpomp, contacten met overheidsinstanties, plannen voor distributie van schapen en varkens. We namen verslagen door en bespraken de ‘baseline study’ die voorafgaand aan het huidige programma van twee jaar is gedaan. Ook spraken we over kinderrechten, plannen voor de komende periode en ervaringen van andere organisaties in visserij.

Aan het eind van de middag haalde ik Elondieu op bij AGEHPMDNG, die daar een training had gegeven over het bouwen van waterreservoirs. Zowel bouwlieden als staf van AGEHPMDNG en families bij wie de reservoirs gebouwd gaan worden, namen deel aan de training. De families hebben al stenen en grind bijeengezocht voor de start van de bouw.

Diezelfde dag vond er op ons kantoor in Pétion-Ville een jaarvergadering plaats van ACT Alliance, waar Patrick CWS vertegenwoordigde. We hadden er een ‘feestje’ van gemaakt omdat er afscheid werd genomen van de directeur van Christian Aid die maar liefst 18 jaar betrokken is geweest bij het netwerk. Tegelijk is CWS unaniem gekozen als nieuwe vice-voorzitter.

Die week besloot de politie te demonstreren tegen de sterfgevallen van collega’s in actie, voor betere arbeidsomstandigheden en voor het oprichten van een vakbond. Om hun eis kracht bij te zetten, staken ze de podiums waar carnaval gevierd zou worden in brand en weigerden veiligheid te bieden bij de carnavalsactiviteiten. Rony was dezelfde week ook op pad, in Artibonite, waar hij diverse leden van het netwerk ASR bezocht om meer te leren over hun werk op het gebied van kinderrechten en ook over hun meningen omtrent kindertehuizen.

Donderdag de hele dag bij AGEHPMDNG, in gesprek met de nieuwe staf en het nieuw verkozen comité. De landbouwdeskundingen begeleiden de gezinnen in de bouw van onderdak voor dieren (met plaatselijk beschikbare materialen) en afvalverwerking. Dit laatste doen ze door twee gaten te graven; het ene voor groenafval waarvan compost gemaakt wordt en het andere voor overig afval dat verbrand wordt. Ze werken met vier organisaties en een totaal van 500 gezinnen. Bodembescherming heeft plaatsgevonden op de grond van 13 gezinnen en er zijn plantanen, suikerriet, manioc en bamboe verstrekt om erosie tegen te gaan. Ook met de boomkwekerij gaat het goed en recent heeft de eerste distributie plaatsgevonden, van olijven. We spraken over de bouw van waterreservoirs, over de verslagen die ze hadden ingediend en de ‘baseline study’ die ze hadden verricht.

Toen we terugreden naar Dos d’Ane, besloten Elondieu en ik een bezoekje te brengen aan een van de gezinnen voor wie na orkaan Matthew een nieuw huis gebouwd is met GRADAID. Hierover heb ik in een vorig verhaal meer geschreven. Het zou geen luxe moeten zijn om eten te hebben, gezondheid en onderwijs, een dak boven je hoofd.

Vrijdag keerden we terug naar Port-au-Prince. Tussen Anse Rouge en Gonaïves waren de wegen nat, terwijl het Noordwesten met smacht wacht op regen voor de landbouw.

Zaterdag 22 februari was Patrick jarig dus ging ik daar ’s middags naartoe. Hij was er eerst zelf niet maar ik heb mooi met z’n moeder oude foto’s bekeken. Het was carnavalsweekend en de politie ging door met demonstraties dus uiteindelijk is er van carnaval weinig terechtgekomen. Ze namen auto’s in beslag die ze midden op de weg zetten om de wegen te blokkeren. Het grootste deel van de tijd thuis doorgebracht dus maar toch nog op bezoek gekund bij Ketty en haar zoons en hun neven.

In gesprek met het netwerk ASR over de betrokkenheid van hun leden en de relatie met IBESR (het nationaal instituut voor welzijn) en het jaarplan dat ze ingediend hebben. In samenwerking met CWS en Free the Slaves hoopt ASR de komende maanden te werken aan het verder bekendmaken van de wet tegen mensenhandel en ze zijn van plan om pleeggezinnen te promoten, die hard nodig zijn als er weeshuizen gesloten worden. Alleen zijn de plannen uitgesteld wegens corona virus.

In navolging op de training die we in september hebben bijgewoond in Cuba, ontmoetten Pascal en ik elkaar om een planning te maken voor de trainingen die wij nu moeten geven. Ook die plannen zijn echter voorlopig in de wacht gezet.

Ik had een interessant gesprek met UNICEF over het werk dat ze doen met restavèk kinderen (die gebruikt worden als huishoudhulpen), zowel in zendende als ontvangende gebieden, door onder andere psychosociale steun, hereniging van families en onderwijs, waaronder beroepsonderwijs. Ook kwamen weeshuizen, deïinstiutionalisatie en pleeggezinnen aan bod. Er zijn op dit moment slechts 120 pleeggezinnen in Haïti.

Diezelfde dag had ik de gelegenheid om van afstand te communiceren met de christelijke gereformeerde kerk in Drogeham die bijeenkwam voor een etentje en bingo, terwijl ik iets mocht vertellen over ons werk in Haïti. Geweldig dat er weer zoveel mensen op deze manier bijeen waren en ook meehielpen met eten koken.

President Jovenel Moïse heeft op 2 maart een nieuwe minister-president aangewezen (Joseph Jouthe). Aangezien er geen senaat en parlement is, ging het mandaat van de minister-president per direct in. Diezelfde dag maakte ik kennis met twee Brazilianen die namens de organisatie Avina naar Haïti kwamen om te kijken of ze hun werk hier kunnen hervatten. Een paar jaar geleden is hun laatste programma afgerond en nu willen ze nieuwe manieren zoeken om verder te werken. Ze hadden gevraagd of ze het werk van Church World Service in het Noordwesten konden bezoeken. Maar eerst hadden we een dag samen in Port-au-Prince.

Het was hun eerste bezoek aan Haïti en onze collega Roseline had extra haar best gedaan om ze een smakelijke maaltijd voor te zetten op kantoor. Toen ik in de keuken ging kijken, was ze bezig een kip te plukken die ze net de hals had doorgesneden. Verser vlees kan niet...

We hadden een afspraak bij UNDP (Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties) over een multi-miljoenen plan dat zij hebben ingediend bij Green Climate Fund omtrent klimaatverandering en specifiek het tegengaan van overstromingen in de buurt van de rivier Trois Rivières in het Noordwesten. Ze wachten nog op goedkeuring van het plan. Vervolgens een interessant gesprek met Foi et Joie die scholen bouwen in diverse plaatsen in het land.

Diezelfde middag was Patrick met Wisly en Robest vertrokken naar Gonaïves. Wij volgden een dag later; Elondieu, de beide Braziliaanse bezoekers en ik. ’s Middags spraken we comitéleden van KED in Dupre, die vertelden over hun corporatie. Een van de gevolgen van de periode van ‘het land op slot’ eind 2019, is dat veel leden hun spaargeld hebben opgenomen omdat ze geen inkomsten hadden in die periode. We bezochten hun dorpswinkel, die momenteel alleen bouwmaterialen heeft, de bakkerij en het werk aan de waterleiding.

Aangezien we bezoek hadden, overnachtten we dit keer in het gastenverblijf in Mare Rouge. Hoewel we een reservering hadden, waren de kamers nog niet klaar. Aan schoonmaken doen ze daar niet vaak, de kakkerlakken en spinnen liepen ons voor de voeten, we konden zelf de bedden opschudden, de ton water zat vol met kikkervisjes en er was geen elektriciteit. Wat een welkom.

Onze collega’s verbleven die week bij AGEHPMDNG maar we hebben elkaar weinig gezien. Zij bezochten vijf scholen en deden een evaluatie van tien waterreservoirs die we een jaar of vijf geleden hebben gebouwd.

Woensdag waren we bij AGEHPMDNG. We werden verwelkomd met een keizerlijk ontbijt bestaande uit yam, manioc, plantanen, zoete aardappelen met vis. Daarna bezochten we te voet het bodembeschermingswerk; de muren en kanalen die zijn aangelegd om erosie tegen te gaan en vocht beter vast te houden zodat de gewassen grotere kans van slagen hebben. Op de akkers was al van alles geplant, zoals maïs en bonen. We zagen dat de olijven al zijn geplant, die ze in de boomkwekerij hadden geproduceerd. Mensen zijn erg enthousiast over de olijven, die voor vele doeleinden worden gebruikt.

We groetten kort een bijeenkomst bij ADPVM, een van de organisaties waar AGEHPMDNG mee samenwerkt. Die dag organiseerde AGEHPMDNG een training voor hen over het omgaan met risico’s en rampen. Vervolgens liepen we naar een huis gebouwd door CWS, waarnaast een waterreservoir gebouwd wordt. Daar hadden we een interessante uitwisseling met Avina, die veel ervaring hebben in water. Zij hebben een andere stijl voor het bouwen van waterreservoirs in Brazilië. We reden naar de boomkwekerij, die er bloeiend bij lag. Ik heb al heel wat boomkwekerijen gezien en vele zien mislukken, maar deze gaf me hoop. Ze waren bezig met koffieplantjes in zakjes te doen. Veel boomsoorten zijn vrijwel verdwenen in de omgeving en deze boomkwekerij helpt om ze te herintroduceren. Bij de distributies komen meer mensen dan verwacht, ook al betalen ze een bijdrage voor de boompjes. Een van de mensen die de boompjes verzorgt, zei dat hij 25 minuten naar de rivier loopt om water te halen voor de boompjes. Hij zei: “Dit brengt leven en helpt de kinderen dus zorg ik goed voor de boompjes.” Tot nu toe zijn er 7.000 boompjes in productie.

Onze volgende bestemming was Fond Ramadou, waar zich twee organisaties bevinden waar AGEHPMDNG mee samenwerkt. Een van de landbouwdeskundigen gaf ons uitleg over de twee gaten die ze graven voor afvalverwerking. De eigenaar vertelde dat hij weinig kennis had en nu leert hij nieuwe dingen dankzij de aanwezigheid van de landbouwdeskundigen. Hij gebruikt de compost voor de productie van bananenbomen en heeft nu niet meer plastic tasjes en ander afval verstrengeld door de wortels van z’n bananenbomen. Vlakbij bezochten we een oudere dame die in een huis woont dat in zeer slechte staat verkeert, zeer onveilig. Alle hoeken van de muren zijn opengescheurd, het huis kan zo neervallen. We bezochten er een onderkomen dat gebouwd wordt voor dieren, gemaakt van takken en kokosnootbladeren. Dat is een vereiste voorafgaand aan de distributie van geiten. Dit helpt om de dieren te beschermen tegen regen, wind en zon.

Bij de laatste organisatie werd ons verteld over het werk dat verricht wordt in de omgeving, hoe men elkaar helpt. Een vrouw hield een baby op haar arm, die vrolijk op en neer stond te springen in haar armen en gedurig omkeek en lachte. Ze vertelden me dat de moeder van het kind drie maanden na zijn geboorte is overleden. Een triest verhaal. Het werd nog triester toen ik erachter kwam dat de familie van zijn moeder het er niet mee eens was dat ze met zijn vader trouwde, omdat hij nachtblindheid heeft. Hij wordt als een gehandicapte beschouwd en dus geen goede partnerkeus. Niet best dat iemand daarom afgeschreven wordt.

Op de terugweg stopten we in Jean Rabel bij de katholieke kerk, waar we door Foi et Joie naar iemand verwezen waren. Onderweg waren we al langs een paar van hun scholen gekomen. We spraken kort met de betreffende persoon en bekeken het atelier waarin vrouwen naaiwerk verrichten en mannen schilderwerk. Terug bij AGEHPMDNG kregen we een waar feestmaal opgediend; rijst, geitenvlees, gebakken plantanen, salade, en een soort gebakken brood met een vulling van gehakt en ui. Er is goed gezorgd voor onze Braziliaanse bezoekers.

We eindigden de dag met een debriefing met het team van AGEHPMDNG. Het was te merken dat iedereen moe was, want de gasten schakelden telkens zonder dat ze het zelf door hadden over op Portugees. Al met al was het een goede dag. Onze partners stellen het op prijs dat mensen helemaal uit Brazilië komen en de moeite nemen om hen te bezoeken. Ook de bezoekers waren tevreden om te zien hoe onze partners samenwerken met de gemeenschappen waarin ze gevestigd zijn.

De volgende dag waren we op pad met GRADAID. Een dag van contrasten, zo zeiden de bezoekers uit Brazilië. We begonnen met een bezoek aan twee gezinnen in Rodolph, voor wie CWS nieuwe huizen heeft gebouwd na orkaan Matthew. Bij de tweede woning was de vrouw des huizes de was aan het doen in een teil voor huis. De jongste tweeling zat op de trap voor het huis. We maakten een praatje en ze liet me zien dat de tweeling onder de open bulten zat. Haar man is ook ziek, hij heeft een stuk hout tegen z’n middel gekregen en kan daardoor momenteel niet op het land werken. De dieren zijn allemaal dood, sinds de orkaan. De oudere tweeling kwam ook tevoorschijn. Ik vroeg of ze niet naar school gaan. Pas later, na ons bezoek, kregen we duidelijker hoe de situatie ervoor stond. Het was niet alleen een probleem van schoolgeld en bijdrage voor de kantine, maar ook was er geen geld om schoenen te kopen. Mensen lopen niet met hun problemen te koop, ze schamen zich voor hun situatie. Het gezin had de dag van ons bezoek nog niks gegeten. Het was rond elf uur ’s ochtends. Opnieuw werd ik geraakt door onmacht, een gevoel van onrechtvaardigheid, emotie.

Toen we het gezin gedag zeiden, vroeg ik aan de staf van GRADAID of dit een uitzondering is of dat er veel gezinnen in gelijksoortige situaties verkeren. Er zijn er die slechter af zijn dan anderen, maar de algehele situatie is momenteel erg moeilijk, zeiden ze. We doen wat we kunnen om de gezinnen te helpen met landbouwtechnieken zodat hun voedselproductie toeneemt, verschaffen van goede kwaliteit zaden, etc., maar soms is er meer nodig dan dat.

Onze volgende stop was in Folen, waar mannen en vrouwen samen hard werkten om een muur te bouwen voor bodembescherming, om te voorkomen dat de regen de grond en de gewassen wegspoelt en om het water vast te houden zodat ook in droge periodes de gewassen kunnen groeien. Mannen rolden samen enorme stenen naar de muren, vrouwen droegen van grotere afstand kleinere stenen op hoofd en in handen.

Daar vlakbij is de ingang naar grot Princeton. Het was glad in de grot. Vleermuizen hingen aan het plafond. Er is een natuurlijke ‘tafel’ binnen, gevormd door een grote, platte rots. In de grot bevindt zich de enige waterbron van het dorp, dus mensen liepen af en aan met emmers die ze gingen vullen met water. Ik sprak een man aan, die zei dat hij drie keer op een dag daar water haalt. De vrouwen buiten zeiden ‘heel de dag door’. We gingen gebukt door een kleine opening om bij de waterbron te kunnen komen. Helder water, een bron die nooit droogstaat. Een tocht die niet zonder risico’s is om water te halen en dat elke dag, meermalen per dag. Het is de bedoeling om een pomp te installeren zodat het water buiten de grot gepompt kan worden. Het raakte de bezoekers dat mensen zoveel moeite moeten doen om water te halen, een basisbehoefte die we elke dag nodig hebben. De grot zal ook beter als toeristiche bestemming beschermd en gepromoot kunnen worden als mensen er niet elke dag hun water hoeven te halen.

Terug in Rodolph bezochten we een boomkwekerij, waar koffie reeds geplant was en verder komt er grapefruit en sinaasappel. Deze kwekerij wordt gerund door de groepering in Rodolph en alle koffieplanten zullen op een gezamenlijk beheerd stuk grond geplant worden. Koffie was voorheen een winstgevende handel voor het dorp, maar nu is de koffie vrijwel verdwenen. Met de kwekerij wil GRADAID de koffieproductie weer op gang brengen. De wethouder van het dorp voegde zich bij ons, met wie GRADAID nauw samenwerkt. Er werden kokosnoten van een boom gehaald om ons kokosmelk aan te bieden.

We eindigden de dag in Mole Saint Nicolas. Onderweg sprak ik met staf van GRADAID. Voor mij is het al moeilijk om de situatie te zien waarin mensen verkeren, maar zij zijn er elke dag. Ze zeiden dat het hen ook zeer doet, dat ze uit eigen zak helpen om schoolgeld te betalen voor kinderen, die soms wegens minder dan 10 euro niet naar school gaan. Ze kopen melk voor een baby die geen moedermelk kan drinken. Ze moedigen mensen aan om met zieke kinderen naar de dokter te gaan. Soms vragen gezinnen hen om kleren, voor school of kerk, en dan proberen ze wat bijeen te zoeken. De dames zeiden dat ze zich soms schuldig voelen omdat ze niet meer voor de gezinnen kunnen doen. We zijn gevoelig voor de moeilijke omstandigheden. Het doet zeer om je medemens te zien lijden.

In Mole Saint Nicolas sloten we af met een debriefing aan het zandstrand, bij de prachtige zee met diverse tinten blauw, onder het genot van verse vis. Toen we ’s avonds terug waren in het gastenverblijf in Mare Rouge, kwamen de twee dames van GRADAID nog even bij me. Ze zeiden dat ze nog weer naar Rodolph gingen. Er was eten voor hen bereid maar we hadden al gegeten dus besloten ze het eten naar het gezin te brengen dat we ’s ochtends bezocht hadden. Het is duidelijk dat zij met heel hun hart hun werk doen, niet omdat het enkel een baan is, maar omdat ze aan mensen denken, niet alleen qua werkzaamheden, maar ook gewoon in de relatie met mensen. Een geweldig gebaar dat ze het eten naar het gezin gingen brengen, dat ontroerde me. Laatst kreeg ik een tekst doorgestuurd die ook hier van toepassing was: “Wie zich ontfermt over de arme, leent uit aan de Heere. Hij zal hem zijn weldaad vergelden.” (Spreuken 19:17)

Het was weer een dag waarop ik geraakt werd door de extreem moeilijke omstandigheden van gezinnen. Het gaf me ook vertrouwen in het werk dat GRADAID doet en bevestigde het belang om ons werk samen voort te zetten. Buiten het werk zijn er gelijksoortige gesprekken. Zo zei iemand tegen me dat hij zich soms afvraagt hoe mensen overleven, zoals een ouder echtpaar dat geen kinderen heeft en dus niemand om voor hen te zorgen, of een blind iemand die zelf niet kan werken en afhankelijk is van anderen.

Vrijdag vertrokken we vroeg om de terugrit naar Port-au-Prince aan te vangen. We hadden allemaal slecht geslapen. De kamers van mijn drie medereizigers lagen aan de andere kant van het gebouw en zij hadden de halve nacht liggen luisteren naar een voodoo ceremonie die vlakbij plaatsvond. De bezoekers vonden dat wel interessant en stelden in de auto allerlei vragen en vertelden ook hoe het in Brazilië is. Bij KED in Dupre haalden we wat rekeningen op en zo reden we verder naar Gonaïves. Bij Anse Rouge in de buurt zag ik in de achertuitkijk spiegel de LandCruiser verschijnen. Patrick en zijn reisgenoten haalden ons in. Wij reden langzamer aangezien de Hilux lager op de weg ligt dan de LandCruiser en dus meer voorzichtigheid vereist met de vele kuilen op de onverharde wegen.

In Gonaïves nam Elondieu het stuur over. Verderop stak een moeder geit met twee jongen over en hij deed z’n best om de familie te ontwijken, maar raakte een van de jongen, die niet meer op kon staan. Moeder geit bleef midden op de weg staan om te wachten op haar kleintje. Nog verderop stak een auto in een bocht vlak voor ons de weg op en zo waren er meer gebeurtenissen die even een flinke ruk aan het stuur vereisten. De bezoekers waren tevreden over het bezoek, vonden het mooi om onze partner organisaties te leren kennen en waren onder de indruk van hun capaciteiten en wilskracht en ook van de moeilijke omstandigheden. De contrasten van moeilijk gezinsleven, moeilijk water halen en dan prachtig natuurschoon had ook indruk gemaakt. 270 kilometer verder en 9.5 uur later waren we weer thuis.

De auto was serieus toe aan een wasbeurt dus dat eerst geregeld de volgende ochtend. Toen naar een kliniek om de tyfus test over te doen, maar ik moest de week erop terugkomen zeiden ze. ’s Avonds had ik Amost aan de telefoon, die aan het zingen was en me vertelde waar hij de Bijbelstudie van die zondag over zou doen, over de waarde van vrouwen in de ogen van God, ter gelegenheid van internationale vrouwendag (Spreuken 31:10).

Bij ons ging de Bijbelstudie die dag over het onderwerp ‘een wijs iemand blijft trouw aan zijn vrienden’, Spreuken 17:17. Een echte vriend, iemand die er altijd voor je is, je advies geeft, je ook een draai om je oren geeft als het nodig is, iemand die belangstelling heeft voor jou en niet voor wat je bezit, iemand die je niet verraadt, die je niet alleen laat als je in de problemen zit.

Na afloop van de dienst bleef iedereen in het voorportaal staan. Het bleek te regenen en er zijn slechts vier auto’s onder de kerkleden. Er zijn maar weinig die ‘van boven’ komen, oftewel bergopwaarts, en die weinigen rijden met mij mee. Ik bracht ze die dag tot de deur van hun huis in Fort Jacques. Het was erg mistig en nat.

Met ACT Alliance hebben we een jaarplan opgesteld, dat vervolgens direct in het water lijkt te vallen vanwege het corona virus. Ik had een interessant gesprek met Fútbol Más, die sportprogramma’s aanbieden op scholen, om weerbaarheid te promoten. Ze gebruiken een groene kaart in plaats van rode en gele kaarten, als positieve motivatie. Hun werk heeft een aspect van sport en een sociaal aspect. Hoewel de docenten eerst wat terughoudend zijn omdat ze voetbal enkel als spel zien, worden er al snel resultaten zichtbaar van positieve veranderingen onder de kinderen.

De Braziliaanse bezoekers waren na de tocht met ons/CWS ook een paar dagen op pad met de Spaanse organisatie CESAL. Ik voegde me bij hen op het kantoor van CESAL voor een gesprek. CESAL werkt op het gebied van gezondheidszorg, nutritie, voedselveiligheid, water, onderwijs, klimaatverandering, mensenrechten en training voor docenten.

We hadden 75 sollicitaties ontvangen voor de positie van manager van dieren, speciaal om de gift voor schapen en varkens te beheren. Vijf kandidaten werden uitgenodigd voor een eerste gesprek, twee voor een tweede. Een aantal moesten helaas uitgesteld worden doordat ik ziek thuis belandde. Uiteindelijk heb ik daaraan maar per telefoon meegedaan. Ik was snipverkouden, had keelpijn en alle ander bijkomstigheden. In de tijd van coronavirus zien mensen je dan liever gaan dan komen... Ook al was corona virus op dat moment nog niet in Haïti gearriveerd.

De maatregelen rondom corona virus deden zich in de afgelopen weken snel voor. Eerst een aantal vluchten die niet langer werden toegelaten in het land. Toen Amerika die alle vluchten naar Europa annuleerde. Sportevenementen geannuleerd, theaters dicht, scholen en kerken gesloten. Niet samenkomen in groepen. Ouders kunnen niet naar kinderen, zorginstellingen gesloten voor bezoek, lege schappen in de winkels. De hele wereld ‘op slot’. Het is droevig te zien dat zoveel mensen niet schijnen te weten hoe ze als gezin thuis kunnen functioneren. We plannen ons hele leven vol. Het regiokantoor in Argentinië is sinds 17 maart gesloten en in het land geldt een algehele quarantaine. Temidden van dat alles moest collega Luciano naar het ziekenhuis voor de bevalling van zijn vrouw.

We delen sinds vorig jaar een kantoor met de Canadese organisatie SUCO maar ze lieten ons weten dat ze na maart niet langer aanwezig zullen zijn. Hun staf komt veelal uit Canada en is naar huis gehaald.

Amost preekte de laatste zondag voordat kerken gesloten werden, over ‘hoop in wanhoop’, naar aanleiding van Ezechiel 37:1-10. Een toepasselijk onderwerp, waarbij hij inging op lichamelijk en geestelijk herstel. Wij kunnen vragen stellen en misschien geen antwoorden krijgen maar God weet alles.

De buren komen nu regelmatig bij me langs, om hun telefoons op te laden. Het elektriciteitssysteem thuis had een probleem, maar gelukkig was de vriend die het systeem aangelegd heeft graag bereid om het probleem op te komen lossen. Tegelijkertijd hadden we ook op kantoor problemen met de elektriciteitsvoorziening. We hebben de elektriciteit hard nodig, nu al helemaal.

Per 1 maart zijn we een samenwerking begonnen met IOM Bahamas, voornamelijk om Haïtiaanse migranten die hun papieren verloren zijn in orkaan Dorian aan nieuwe documenten te helpen. We hadden eveneens een gesprek met Bahamas Methodist Habitat. Na orkaan Dorian in september, krijgt het land nu een klap wegens gederfde inkomsten omdat het toerisme stilligt. Bahamas Methodist Habitat heeft twee kerken gerepareerd, waar ze groepen vrijwilligers in zouden opvangen om te helpen met het repareren van huizen. De eerste groep zou net in maart komen toen het corona virus arriveerde. Zes maanden na de orkaan heeft er nog geen herbouw plaatsgevonden. Haïtiaanse migranten hebben het extra zwaar, bang voor deportatie en onwelkom bij verhuurders. De ‘lagere klasse’ bekijkt hen met wrang omdat de ‘hogere klasse’ Haïtianen aanneemt in plaats van de lagere klasse Bahamians, tegen een lager salaris.

Op 19 maart was mijn gastank leeg (propaangas waarop ik thuis kook). Goede timing want die dag kon ik ‘m ongestoord vullen terwijl er de volgende dag een lange rij stond, nadat op de avond van 19 maart was aangekondigd dat de eerste gevallen van corona virus geregistreerd waren, afkomstig uit België en Frankrijk. Toen hun identiteit bekend werd, zijn er direct mensen hun huizen met stenen gaan bekogelen. Het bericht werd op een ongeloofwaardige manier gebracht, namelijk door de president die omringd werd door zijn ministers, van wie sommige hoestend dicht op elkaar stonden. Er werd onmiddellijk een noodsituatie afgekondigd, avondklok ingesteld, industrie sloot, scholen en kerken dicht, bijeenkomsten van meer dan 10 personen verboden, 1.5 meter afstand houden (waar de president zich tijdens zijn toespraak dus niet aan hield), vliegveld, haven en grenzen dicht. Alweer de scholen dicht. Tussen september en december konden leerlingen ook al niet naar school. Ik ging de volgende ochtend naar de supermarkt omdat ik zo’n vermoeden had dat die wel gauw leeg kon zijn. Het was er verschrikkelijk druk, op de vroege ochtend al. Dit zijn vooral mensen die koelkasten en vriezers hebben en geld om boodschappen in te slaan. Maar de meeste mensen hier leven bij de dag en kunnen geen voorraad voedsel kopen.

Ik belde al onze partners. We maken ons vooral zorgen om het Noordwesten, waar al een voedselcrisis en honger heerst. De partners doen hun best om mensen te informeren over het corona virus, want helaas circuleert er veel onjuiste informatie maar er zijn ook veel mensen die niet geloven dat het corona virus echt in Haïti is, die denken dat het iets met politiek te maken heeft en het vrijgeven van een geldbedrag voor een crisis situatie. Dus onze partners troffen scholen en kerken aan die gewoon open bleven, denkend dat de maatregelen iets voor de stad zijn en niet voor het platteland, of dat het virus niet ‘helemaal daar’ kan komen. Stigma is ook een groot probleem.

De kantoren zijn hier nog niet gesloten en we hebben minder dan 10 personen dus kunnen nog naar kantoor komen, hoewel we de voorkeur geven aan thuiswerken indien mogelijk. Een collega die geen eigen auto heeft, halen we thuis op zodat ze niet met de taptap hoeft, die de eerste weken nog net zo vol mensen zat als anders. Inmiddels is het aantal inzittenden enigszins beperkt (maar nog steeds niet afdoende), waardoor de passagiers een dubbele prijs moeten betalen.

Ik ging gelijk naar de bank, voor de langste rij ooit. Toen ik eindelijk aan de beurt was, kreeg ik te horen dat de dollars op waren... Gelukkig kon ik wel gourdes krijgen. Vervolgens samen met Roseline op pad om een voorraad voedsel te kopen voor een ieder van de collega’s en voor kantoor. De rest haalden we de volgende dag op, zaterdag. Ook vulden we het drinkwater bij voor kantoor en huis. Ik bracht de voorraad bij Roseline thuis en Patrick z’n deel bij hem. We stonden op afstand om de auto heen een praatje te maken. Het korte gesprek, even lachen en fijn gezelschap deed me goed. Meer dan dat is soms niet nodig om even opgelucht adem te halen.

Zondag 22 maart, de eerste zondag dat de kerken hier gesloten waren, stuurde Elondieu me een Psalm die zijn 8-jarige zoon had uitgekozen om die dag te lezen: Psalm 91. Bijzonder dat hij zo’n treffende Psalm wist te kiezen. Iemand van de kerk stuurde me de tekst van de Bijbelstudie van die dag door: Efeze 3:14-22, over gebed in vertrouwen. Opnieuw een treffend en passend onderwerp.

Temidden van deze chaos is er een nieuwe collega aangenomen en begonnen op 23 maart. John is verantwoordelijk voor de schapen en varkens die gekocht moeten worden, hoewel dat nu ook nog niet kan gebeuren. Dus we zijn bezig om hem in te werken. Diezelfde dag kreeg ik eindelijk bericht van de kliniek dat ik inmiddels tyfus-vrij ben dus ik mag weer alles eten.

Elke donderdag hebben we nu een ‘informatie sessie’ met OCHA (kantoor van de Verenigde Naties voor coöordinatie van humanitaire zaken) over corona virus. Een deel van ons werk is reageren op rampen en crisis situaties. De situatie is hier echter extra complex vergeleken met andere landen. Er zijn minder dan 100 bedden beschikbaar in heel het land met ventilator en zuurstof. Prijzen van voedsel, medicijnen en emmers zijn direct gestegen. Schaarste wordt verwacht, nu transport vrijwel stilligt. Sommige mensen vinden dat dit juist een moment is om samen te komen en te bidden, of ze zeggen dat mensen die de kerk sluiten geen ware christenen zijn of geen waar geloofsvertrouwen hebben als ze iemand niet de hand schudden: “God beschermt ons wel.” Het blijft dus belangrijk om juist informatie te verstrekken over oorzaak en gevolg van COVID-19.

Het ministerie van gezondheid en ‘burgerbescherming’ hebben materialen ontworpen met instructies en voorzorgsmaatregelen, die we onder onze partners verdelen om ze te printen. Het probleem is dat ze wel in woorden adviezen kunnen geven, maar als een gezin niet eens over zeep beschikt, of over water, hoe kun je het dan hebben over handen wassen? Heel veel gezinnen krijgen regelmatig geld toegestuurd van familie uit het buitenland, maar dat houdt nu ook op, aangezien heel de wereld in de problemen zit. Vele studenten en mensen die in de stad werken maar van wie het werk is stopgezet, vertrekken naar hun geboorteplaats op het platteland.

Er zijn een aantal telefoonnummers aangemaakt die gebeld kunnen worden als iemand vermoedt dat hij of zij corona virus heeft. Alleen is er geen ziekenhuis dat bereid is om de gevallen op te nemen. Een ander zorgwekkend gebeuren is het feit dat artsen en verplegend personeel niet naar ziekenhuizen komen omdat ze niet beschikken over beschermende kleding/materialen. Een collega ging met z’n nichtje een onderzoek doen, maar moest tig plaatsen bij langs voordat hij eindelijk ergens een arts aantrof. Verder zijn er mensen die beweren dat het corona virus ‘gemaakt’ is om de wereldbevolking te verminderen.

Nu verkeren we in het tijdperk van de webinars en virtuele bijeenkomsten. Ik nam deel aan een interessant webinar van 1 Million Home over de rol van de kerk omtrent weeskinderen. Dit ging over een verschuiving van weeshuizen naar pleegzorg. IBESR heeft in 2018 een decreet uitgebracht waarin duidelijk staat geschreven dat financiële steun aan weeshuizen die niet volledig geregistreerd zijn verboden is, evenals het openen van nieuwe weeshuizen. Bovendien moet minstens 70% van donaties bestemd worden voor hereniging van families in plaats van kindertehuizen.

Ook vinden er diverse coördinatie vergaderingen plaats, waaronder over voedselcrisis met het Ministerie van Landbouw. Vanuit de Dominicaanse Republiek worden er over de dichte grens mensen gedeporteerd naar Haïti. De hoofdarts van het ziekenhuis Bernard Mevs werd ontvoerd, waarna het ziekenhuis in protest de deuren sloot, terwijl het een van de ziekenhuizen is waar de meeste acute gevallen (ongelukken, schietpartijen) naartoe gebracht worden. Gelukkig werd de arts binnen een dag vrijgelaten en kon het ziekenhuis de deuren weer openen. Begin maart heeft Amerika het reisadvies voor Haïti op niveau 4 gezet: Reis niet. Dit in verband met de toename in het aantal ontvoeringen sinds januari, die soms gepaard gaan met verkrachtingen

Dinsdag 31 maart was de laatste dag van Rony. Die ochtend had ik een gesprek met Plan International Alle gesprekken gaan nu telefonisch, per Skype of webinars. Plan International richt zich op onderwijs, reproductieve gezondheid en kinderbescherming, vooral van meisjes. Hieronder valt preventie tegen geweld, training, reparatie van scholen, bouw van latrines en bilbiotheken, training voor docenten.

Diezelfde dag berichtte iemand van GRADAID me dat een jongeman in Mare Rouge verongelukt was op de motor. ’s Avonds kreeg ik bericht van een broer van Wisly, oud-collega en vriend, dat Wisly een motorongeluk had gehad. Patrick was met Wisly in het ziekenhuis. Een auto was pal voor hem de weg overgestoken. Hij had zelfs niet de kans gehad om te remmen en was er frontaal tegenop gereden. Gelukkig had de chauffeur nog het fatsoen om hem naar een ziekenhuis te brengen, want hier vluchten chauffeurs vaak, mede omdat omstanders nogal de neiging hebben het ‘recht’ in eigen handen te nemen en het de chauffeur direct betaald te zetten. Patrick heeft hen opgezocht en de rit voortgezet. Vijf ziekenhuizen zijn ze die avond bij langs geweest maar nergens werden ze ontvangen, hetzij omdat er geen plaats was, omdat ze staakten, omdat ze zulke ernstige gevallen niet opnemen, omdat hij geen verzekering bij ze heeft, enz. Ze hebben hem enkel ergens verbonden. Uiteindelijk keerden ze rond middernacht terug naar huis. Om een veilig vertrek te kunnen garanderen, moest een plaatselijke bende betaald worden om hen de wijk uit te begeleiden.

De volgende ochtend kreeg ik bericht van Elondieu dat een neef van oud-collega Anouce was overleden in Mare Rouge bij een motorongeluk. Ik kwam erachter dat het om dezelfde persoon ging die GRADAID me had gemeld, alleen hadden zij geen naam genoemd. Het blijkt iemand te zijn met wie we in februari nog om tafel hebben gezeten, samen een maaltijd genuttigd en gesproken over een programma dat KED recent is begonnen.

Vervolgens belde Patrick om te vragen of ik de tocht op zoek naar een ziekenhuis voor Wisly voort kon zetten, want hij was helemaal kapot na de gebeurtenissen van de vorige dag. Dus ik haalde Wisly thuis op, samen met z’n halve familie. Hij kon niet lopen en het huis is enkel te bereiken via een smal voetpad, dus zijn broers en buren droegen hem naar de auto. Hij was gewond aan beide knieën, middel, arm en borstkas.

Eerst reden we naar het ziekenhuis Bernard Mevs, waar op de deur stond ‘welkom terug’ voor de arts die eerder die week ontvoerd was geweest. Daar moest een röntgenfoto gemaakt worden. Wisly zou opgenomen worden maar toen bleek dat er geen plaats was; er zijn maar 5 bedden op de afdeling waar hij naartoe moest. Vervolgens naar DASH 48. Daar kregen we te horen dat het ziekenhuis om 12 uur dicht gaat. Welk ziekenhuis kan er nou een halve dag werken? Zij verwezen ons naar DASH Delmas 18, weer helemaal terug naar waar we net vandaan kwamen. Daar werd Wisly in ieder geval ontvangen voor de röntgenfoto, waaruit bleek dat hij niks gebroken had. Zij verwezen ons naar La Paix, waar we te horen kregen dat ze in staking waren. We waren inmiddels de stad kris kras doorgereden. Onze vijfde poging was bij Citymed in Pétion-Ville. Daar kon hij alleen terecht als we bereid waren direct $ 30 te betalen enkel om een arts te laten komen. Ik dacht aan 112 en ziekenhuizen in Nederland. Ik vond het vreselijk om de pijnlijke uitdrukking op zijn gezicht te zien en om zolang met hem rond te moeten rijden op zoek naar gezondheidszorg.

Bij het 10e ziekenhuis werd hij dan eindelijk opgenomen, aan een infuus gelegd en z’n wonden werden behandeld. Vervolgens begon er een tocht op zoek naar medicijnen, infuusnaalden en handschoenen die de patiënt allemaal zelf moet kopen. Ik hield de wacht bij Wisly terwijl twee anderen tig apotheken afliepen om alle 11 soorten medicijnen te vinden... Eentje konden ze nergens vinden. Toen zijn we nog naar een ander ziekenhuis gereden, Canape Vert, maar ook daar hadden ze ‘m niet. Uiteindelijk zijn we de hele dag onder de pannen geweest.

De volgende dag een gesprek met Sanneh Foundation, die een programma genaamd Haitian Initiative runnen in Cité Soleil. Ze trainen coaches en bieden in de eerste plaats voetbalprogramma’s aan. Daarna komt water, eten en school.

Vrijdag 3 april was mijn broer jarig. Mijn ouders hebben een taart afgezet. Het is me wat, nu zijn ze niet alleen gescheiden van mij door duizenden kilometers afstand, maar ook van mijn broers die vlakbij wonen.

Ik had die dag het ene webinar na het andere. Eerst over staff care. Eerder hadden we al een online training gevolgd over de interne gedragscode van CWS. De huidige interim CEO van CWS is een Nederlander, gevestigd in New York. Hij heette de deelnemers welkom, waarna een andere collega het overnam. Het zijn stressvolle tijden en het is belangrijk om goed op onszelf te passen.

Direct erachteraan hadden we een gesprek met Terre des Hommes. Een interessant gesprek over hun werk om pleeggezinnen te rekruteren. Dit in het kader van het werk dat ASR dit jaar wil doen. Vervolgens een webinar over fondsenwerving en het schrijven van plannen. Tot slot een gesprek met ACT Alliance forum leden over COVID-19.

Aan het eind van die dag kon ik Wisly ophalen uit het ziekenhuis. Het ging erg moeizaam om hem in de auto te krijgen, nog steeds niet zelf lopend, maar nu kan hij thuis verder genezen.

Op het moment van schrijven zijn er 31 gevallen van corona virus bevestigd in Haïti en 2 doden. Er zijn momenteel slechts zo’n 1.000 tests beschikbaar in heel het land om te testen op corona virus. Het is onmogelijk te voorzien wat er gaat gebeuren, in Nederland, Haïti en waar dan ook. Het is een ongekende situatie, wereldwijd. Ik wil eindigen met een tekst uit Spreuken 16:24 die me toepasselijk lijkt voor de huidige situatie: “Lieflijke woorden zijn een honingraat, zoet voor de ziel, en genezing voor de beenderen.” Laten we zo mogen bijdragen aan elkaars genezing en gezondheid.