Familie, huwelijken, Gonaïves

Als familie voor elkaar zijn, dat klinkt misschien sentimenteel. Toen in september 2 nieuwe collega’s in Haïti zijn gearriveerd, zeiden ze al gauw dat ze dankbaar zijn voor de nieuwe familie die ze hier vinden. Natuurlijk, ‘bloed gerelateerde familie’ is onvervangbaar. Dat wil echter niet zeggen dat we niet als een familie om elkaar heen kunnen staan. Een team, een familie. Familie in gezondheid en ziekte. Helaas momenteel veel in ziektes. Behalve een koortsepidemie zijn er nog andere gezondheidszorgen. De regen brengt ziektes met zich mee. Afval stroomt langs de wegen, bacteriën doen zich te goed. Zelf ben ik ook weer 2 weken ziek thuis geweest. Dengue was het dit keer. De mug die malaria overbrengt, vliegt ’s avonds en de mug die dengue met zich mee brengt, is overdag actief. Koorts, hoofdpijn, misselijkheid, geen eetlust, rode huiduitslag. Mijn ‘familie’ stond vol goede zorgen om me heen. Ik werd naar de dokter gebracht, gebeld, bezocht, gevraagd of ik eten of iets anders nodig had, etc. Jeroen en Fardau waren enkele weken bij me in huis, dus ook zij hebben me goed verzorgd en weer netjes in bed gelegd toen ik een paar keer flauwviel en op de grond belandde, alwaar ik de keramieken tegels van dichtbij bestudeerde. Verder ben ik weer een aantal dagen in huis geweest bij een bevriend gezin, waar ik niet veel anders heb gedaan dan in bed liggen en de medicijnen naar binnen werken die ik voorgeschreven had gekregen. Tijdens mijn ziek zijn werd ook mijn collega Pancha ziek, dus we zaten samen bij de dokter. Overigens is die dokter ook schrijver, zanger en acteur en hij houdt van lange verhalen, waarvoor ik niet in de stemming was toen ik me zo beroerd voelde. Tot onze grote schrik en zorgen kreeg mijn collega vorige week op 1 dag maar liefst 6 epilepsie aanvallen. Zo blijven er gezondheidszorgen in het team. Het is wel ontzettend goed om te merken dat we echt als een familie voor elkaar zijn. De een begeleidt de ander naar de dokter, de een brengt de ander naar huis, haalt eten voor hem/haar, neemt iemand onder z’n hoede, bidt voor de ander.

Zo zijn we ook buiten het werk veel bij elkaar. Niet alleen als we ziek zijn, maar ook in gezondheid. Bijvoorbeeld om een film te kijken . We hebben geen televisie, dus dat gaat via een laptop. Wat eigengemaakte popcorn erbij en zo installeren we ons gezellig buiten onder de sterrenlucht, met elkaar om het kleine scherm van de laptop geschaard.

Laatst heb ik op de beide kinderen van vrienden/collega’s gepast. De beide jongens van 2 en 3 jaar kwamen bij mij thuis. Vooral het keyboard was erg interessant; muziek maken. Ook de blokfluit werd uitgetest, dus we hadden een heel concert in huis.

Verder heb ik 2 trouwerijen bijgewoond. Eerst trouwde Maxime, een van de zoons uit het gezin bij wie ik verbleef in Gwo Jan, tijdens mijn oriëntatie na mijn aankomst in Haïti. Mijn collega Pancha en ik (toen we nog niet ziek waren) reden naar Gwo Jan om de familie van de bruidegom op te halen, plus onze nieuwe collega’s Joel en Rachel, die nu bij hen in huis zijn. Toen we aan kwamen lopen, was een van de dochters zich nog aan het douchen in het beekje voor huis. Een uur later hadden we zo’n 15 man in de auto geladen en konden we vertrekken naar de woonplaats van de bruid. Die bleek ergens anderhalf uur rijden verderop te zijn. Het was nog even zoeken, op smalle, onverharde paden in een vrij onbewoonde wereld. De dienst begon maar een half uur te laat. Burgerlijk huwelijk en kerkelijk huwelijk zijn hier in een en dezelfde ceremonie. De predikant is geautoriseerd om een huwelijk voor de staat te voltrekken. De ceremonie begint met de binnenkomst van een meisje in hele nette kleding dat al dansend bloemen strooit uit een mandje. Een jongen en meisje van een jaar of vier en gekleed als bruid en bruidegom volgen. Een stuk of vijf jongeheren vergezeld door even zoveel jongedames komen ook al dansend binnen, evenals een jongedame in mooie jurk. Op laatst zou ik bijna niet meer weten wie nu de bruid is. Tot slot komt de bruid binnen, vooraan in de kerk opgewacht door de bruidegom. Ze nemen tegenover elkaar plaats, met naast hen hun peetvader en peetmoeder gezeten. De dienst duurde zo’n twee uur. Het was warm en het leek alsof de mensen er maar moeilijk hun aandacht bij konden houden en afgeleid waren, zelfs de bruidegom zelf. Er werden een paar liederen gezongen, ringen gewisseld, de trouwakte getekend, een geïmproviseerde preek gehouden aangezien de predikant die eigenlijk de preek moest houden er niet was en er was het moment waar iedereen op wachtte: de kus om het huwelijk te bezegelen. De enige keer dat man en vrouw in het openbaar elkaar op die manier kussen. Toen ze zagen dat wij fototoestellen bij ons hadden, werden wij ter plaatse aangesteld als fotografen. Na afloop van de ceremonie werden er handen geschud en moesten we nog meer foto’s maken. Daarna nog even naar de bruid thuis, waar we een hapje en een drankje kregen. Vervolgens laadden we de wagen weer vol om terug naar Gwo Jan te rijden. De nette kleren gingen uit en iedereen pakte het leven van alledag weer op. Er stond nog wel een eigengemaakte bruidstaart, waar Pancha en ik elk een stukje van meekregen, in een servet gewikkeld. Het echtpaar gaat op de benedenverdieping van het ouderlijk huis wonen, aangezien er geen geld is voor een eigen woning. Dat was het dan.

De tweede huwelijksvoltrekking die ik bijwoonde, vond wat dichter bij huis plaats, namelijk in Pétion-Ville. Gewoon te bereiken per taptap en te voet. Dit keer was de bruidegom Darlain, onze tolk bij World Servants in de zomer van 2007. Er waren maar liefst 4 van de 12 World Servants deelnemers van die groep aanwezig bij de trouwerij; Gerben, Jeroen, Fardau en ik. Ook nu was het warm en leek de aandacht er niet echt bij te zijn. Ook hier binnenkomst van kinderen en jongedames en heren in nette kleding, gevolgd door de bruid begeleid door haar vader. De ceremonie verliep min of meer hetzelfde als de andere trouwerij. Hier waren meer fototoestellen, wat het verschil in sociale klasse merkbaar maakte. Na de ceremonie ging ieder zijns weegs. Geen recepties, dat scheelt fors in de kosten.

Door mijn ziek zijn liep ik diverse dingen mis. Sommige afspraken kon ik verzetten, bij andere moest ik verstek laten gaan. Een bezoek van de Nederlandse organisatie Jubilee Campaign ging zonder mij door. Konbit, het samenzijn van het voltallige MCC team dat dit keer in Desarmes plaatsvond, ging ook dit keer aan mijn neus voorbij. In mei was ik ziek tijdens dit drie dagen durend samenzijn en ook nu weer. Helaas. Ik zat ook nog in het comité, dat telkens uit drie personen bestaat en elke keer wisselt van samenstelling.

Een andere activiteit die gepland stond, was een bezoek aan Gonaïves. Daar ben ik twee weken later alsnog naartoe gegaan, tot bezorgdheid van mijn collega’s die vonden dat ik veel te snel weer reizen ondernam. We waren met z’n tweeën, Cher Frère van partnerorganisatie SKDE en ik. Aangezien we in een auto van MCC waren, was ik automatisch chauffeur. De wegen worden er niet beter op. Integendeel, het regenseizoen heeft de wegen alleen maar meer vernield. Meer dan een jaar na de orkanen is de oude weg bij Gonaïves nu eindelijk weer open. Aan beide kanten van de weg ligt een meer, waar hier en daar restanten van de muren van woningen omhoog steken. Het doel van ons bezoek was de evaluatie van de tweede fase van een huizenbouwproject uitgevoerd door SKDE, gefinancierd door de Church of the Brethren uit Amerika en geëvalueerd door MCC. In juli hebben we de eerste fase bezocht, die bestond uit 10 woningen. Nu was het tijd om 20 andere woningen te bezoeken. Deze woningen zijn bij elkaar gebouwd. De huizen bestaan uit drie vertrekken, zijn opgetrokken uit betonblokken en afgewerkt met cement, plus een golfplaten dak. De kwaliteit van de woningen lijkt goed. Het budget is echter te krap, waardoor er niet genoeg geld is voor toiletten, douches en keukens. Vlakbij de woningen is een soort opvangkamp, dat als tijdelijke verblijfplaats was bedoeld voor slachtoffers van de orkanen. Nu, meer dan een jaar later, zijn alle ‘tenten’ nog steeds bewoond. Deze ‘woningen’ bestaan uit een raamwerk van houten latten met daarover zeildoek gespannen, plus een golfplaten dak. Overdag is het er niet te harden van de hitte. We hebben diverse families bezocht en zijn met hen in gesprek gegaan. De verhalen die we te horen kregen, deden me het huilen nader staan dan het lachen. Ik houd van mijn werk, vooral van dit soort bezoeken waarbij ik echt de realiteit leer kennen, maar tegelijk vergt het veel van me en zet het me heel erg tot nadenken. Ik voel me zo machteloos. Op avonden van zulke dagen lig ik lang wakker en malen er allerlei gedachten door mijn hoofd. Ik denk aan de vrouw die haar man verloren heeft en samen met haar drie kinderen in het kamp woont. Haar jongste kind stond naast haar. Het rossige haar verraadde dat het kind ondervoed was. De moeder was een teil groente aan het sorteren die ze had gekregen van iemand die het weg zou gooien. Het eten van die dag om voor te zetten aan haar kinderen. Ze zou er wel een vissenkop bij willen doen, maar die kost 2 gourdes (minder dan 5 eurocent). Ergens anders zat een jongen voor de ‘woning’ van zo’n 2 bij 4 meter waar ze met 7 personen wonen. De inrichting bestaat enkel uit twee bedden. Latrines zijn achteraan in het kamp te vinden. Douches zijn provisorisch door de bewoners gemaakt van zeildoek gespannen om een paar palen. Vier vrouwen zaten bij elkaar in de schaduw. Sommigen proberen wat spullen te verkopen. De meesten hadden voorheen dieren of een tuin, maar alles is verloren gegaan in het water. Werkloosheid, uitzichtloze situaties. Hoop? Een vrouw zat met een pasgeboren baby op schoot, haar zevende kind. Hun woning is zozeer vernield door het water, dat hij onbewoonbaar is geworden. Drie van haar kinderen wonen bij haar ouders in het stadscentrum, zodat ze daar naar school kunnen. Ik vroeg hoe haar baby heet. Het kind heeft nog geen naam.
Vol gedachten reed ik samen met Cher Frère terug van Gonaïves naar Port-au-Prince.
Daar heb ik me de rest van de week voornamelijk bezig gehouden met hulpmaterialen. Elk jaar verdeelt MCC Haïti school kits, medische kits, blikken vlees, kleding etc. onder diverse partner organisaties, die deze spullen distribueren. Aan mij dit keer de taak om onze partner organisaties te bezoeken en samen met hen een formulier in te vullen. Niet alleen over de hoeveelheid materiaal die ze aanvragen, maar ook waarvoor ze het willen gebruiken. Dit zijn hele interessante gesprekken die mij de mogelijkheid geven om meer te leren van het werk van onze partners. Afgelopen week ben ik met 3 organisaties in gesprek geweest. Eerst met JUPED, die zich richt op milieuonderwijs en de bestrijding van geweld tegen vrouwen in hun wijk. Zij delen voornamelijk schoolspullen uit aan kinderen wiens ouders geen geld hebben om schriften en andere benodigdheden te kopen. Het aantal kinderen op de privé-scholen neemt af, zo hoorde ik. Meer en meer ouders sturen hun kinderen naar de nationale (staats) scholen, die goedkoper zijn, maar ook een veel lagere kwaliteit van onderwijs hebben. Ouders hebben echter geen geld voor de privé-scholen. Een paar dagen later ging ik in gesprek met RNDDH, een mensenorganisatie die spullen voor persoonlijke verzorging uitdeelt in gevangenissen, waar omstandigheden vaak miserabel zijn. Mensen kunnen lange tijd vastzitten zonder enige vorm van proces. Je bent hier niet onschuldig totdat het tegendeel bewezen is, maar andersom; schuldig totdat het tegendeel bewezen is. De laatste voor die week was Timkatec, een afkorting die staat voor ‘kinderen krijgen een kans’. Deze organisatie geeft op drie locaties les aan 300 jongens en 100 meisjes, zowel basisonderwijs als beroepsonderwijs. Dit zijn kansarme kinderen, die vaak van straat afkomstig zijn of als kindslaaf bij andere families dan hun eigen ouders wonen, waar ze als sloof worden gebruikt. Ze staan als eerste op, gaan als laatste naar bed, koken eten terwijl ze zelf nauwelijks te eten krijgen, maken schoon, doen de was, vegen, enz. Het kost veel moeite om hun ‘gastgezin’ ervan te overtuigen hen naar school te laten gaan. Wat een ellende is er in dit land, maar wat zijn er ook veel pogingen om deze ellende te bestrijden. Opnieuw word ik tot veel nadenken gezet.

Dat het er allemaal wat anders aan toe gaat dan in Nederland, merk je op vele manieren. Meestal reis ik per taptap van en naar het werk. Laatst had ik een auto mee. Ik was onderweg van huis naar kantoor, toen er voor mij een auto stopte omdat er een andere auto keerde op de weg. Ik stopte ook en hoorde en voelde vervolgens een knal. In de spiegel zag ik dat er een motor achterop de auto zat. Ik zette de alarmlichten aan, stapte uit en vroeg of de motorrijder en zijn beide passagiers ongedeerd waren. Ja, niks aan de hand. Gelukkig maar. De motorrijder zat wat te draaien aan zijn handvat en koppeling, die een flinke deuk en kras in de auto hadden veroorzaakt. Het is jouw schuld, zei hij tegen mij. Ik wist niet wat ik hoorde! Ik was niet goed gestopt, volgens hem. De auto voor mij stopte, niet bijzonder abrupt en uiteraard stop ik dan ook, niet bijzonder abrupt. Nee, hield de motorrijder vol, het was mijn schuld. De gemoederen liepen nogal hoog op. Ik vroeg de man om zijn telefoonnummer, aangezien er schade aan de auto was. Natuurlijk gingen omstanders zich ermee bemoeien en zij moedigden de man aan om weg te rijden, wat hij deed. Daar stond ik dan, zonder telefoonnummer, machteloos. Op zo’n moment kan ik verlangen naar de schadeformulieren en bureaucratie van Nederland! Mijn collega’s zeiden later dat de man waarschijnlijk druk op me wou uitoefen en dat ik in het nadeel was omdat ik blank ben. Bij ongelukken werkt dat altijd tegen je. Degene die bij iemand anders achterop rijdt, is volgens de wet altijd schuldig, zei een andere collega. Fijn om te weten, maar de schade is dit keer dus wel voor eigen rekening. Toevallig is een collega in diezelfde auto een week eerder aangereden (aan de zijkant in plaats van de achterkant), maar hij heeft wel netjes een telefoonnummer gekregen van de verantwoordelijke. Zo doen we telkens nieuwe ervaringen op, mooie en minder mooie.

Haïtianen zijn creatief om van schijnbaar afvalmateriaal mooie kunstwerken te maken. Zaterdag zijn we naar een soort markt geweest waar allerlei kraampjes waren opgesteld. Stoelen, vogels, een motor etc. gemaakt van autobanden, schilderijen, spiegels en andere kunstwerken voor aan de wand gemaakt van blik en ijzer, schilderijen gemaakt van de bladeren van bananenbomen, beelden gemaakt van speksteen, enz. Knap werk. Een van mijn collega's liet me net Le Nouvelliste van vandaag zien, een van de grootste nationale kranten van Haïti. Wat ze me aanwees is te zien op http://www.lenouvelliste.com/article.php?PubID=1&ArticleID=75305&PubDate=2009-10-19. Gespot in Haïti, met foto en al in de krant...

De internationale medewerkers zijn vaak zoekende naar een gemeenschap, naar een kerk, een spiritueel samenzijn. Het idee is nu om eenmaal per maand op zondagochtend samen te komen, telkens bij iemand anders thuis en zo met elkaar een soort dienst te houden. Ervaringen en gevoelens delen, zowel moeiten als vreugde, samen zingen, bidden, Bijbel lezen, etc. Het 1 week oude kind van een Canadees echtpaar was er ook al bij, slapend en wel.

Gisterochtend weer een bezoek gebracht aan de tandarts. Wat een luxe. Dan word je weer extra bewust gemaakt van ook de grote contrasten binnen dit land. Armoede en bourgeois.

De doodlopende weg waaraan het kantoor van MCC en Défi Michée ligt, vereist momenteel wat manoeuvreren om te arriveren. De elektriciteitskabels zijn half op de weg gevallen en blijven daar dus zo hangen en liggen. En zo vervolgen we onze weg hier in Haïti.