Bezoek christelijke gereformeerde kerken

Zes dagen voordat ik in 2008 vertrok naar Haïti, vond er een bijzondere dienst plaats in de christelijke gereformeerde kerk van Drogeham, waarbij ik werd uitgezonden als missionair diaconaal werker. In al de afgelopen jaren is de steun vanuit zowel Drogeham als de landelijke kerken bijzonder en overweldigend geweest. In mei kregen we voor de derde keer bezoek vanuit het landelijk kerkenbureau.

Na aankomst op 16 mei werden Gé Drayer en zijn opvolger Erjan van der Linde verwelkomd op het gedeelde kantoor van CWS, Wozo en KDRe met pompoensoep, de traditionele maaltijd voor 1 januari, onafhankelijkheidsdag. We reden een ronde door Port-au-Prince en Pétion-Ville en kwamen voor het avondeten bijeen met het voltallige KDRe team.

De volgende ochtend vertrokken we met z’n vijven naar Lamontay, Noordwest. Of beter gezegd: dat was de bedoelde bestemming van de dag, die we niet gehaald hebben. De weg was nat en moeilijk, met veel modder. Bij Ti Rivyè een moeilijk stuk met veel stuurwerk. Richting Dupre een nog moeilijker stuk omlaag een ravijn in en weer omhoog, waar vier man met scheppen aan te pas moesten komen zodat we omlaag en omhoog konden. Daar kwam nog bij dat de vierwielaandrijving van de huurauto niet bleek te werken. Toen de witte berghelling op richting Lamontay, die zo spekglad was dat we moesten opgeven. De witte grond liet de auto niet naar het stuur luisteren. Achteruit ging het de berg weer af, totdat er gekeerd kon worden. Toen zijn we naar Mare Rouge gereden voor een maaltijd, wandeling en overnachting. Elf en een half uur onderweg en niet aangekomen op de plaats van bestemming...

Donderdag nog een poging om Lamontay te bereiken. Dit keer kwamen we de weg wel op, hoewel het nog steeds glad was en het was wederom een grijze, bewolkte dag, maar in ieder geval regende het niet. De andere kant glibberend de berg af en eindelijk waren we dan in Lamontay. We werden opgewacht door een groep mensen in het gebouw van corporatie KRCLJ. We begonnen met het lied dat ook tijdens Kerkendag werd gezongen in 2014, over de liefde van God. Er werd gesproken over samenwerken, het bodembeschermingswerk in ravijnen en op berghellingen, de boomkwekerij, het waterreservoir, reparatie van huizen. Een mooie interventie over Exodus 3 en 4, waarin God Mozes een opdracht geeft en vraagt wat hij in zijn handen heeft om te gebruiken. God vraagt wat we al hebben, Hij komt ons niet alles geven.

Aansluitend bekeken we de boomkwekerij en het waterreservoir, dat nu helemaal vol zit, na alle regen van de maand mei. We liepen de berghellingen over om het bodembeschermingswerk te zien; muren gebouwd met stenen en bamboe. Daar trok het water voorheen een vernietigend spoor en het land was onbruikbaar, maar nu zijn er bonen geplant en de regen van de afgelopen tijd heeft geen problemen veroorzaakt. Overal akkers vol bonen. We bezochten eveneens drie huizen die gerepareerd zijn na orkaan Matthew. De gezinnen vertelden dat ze na de orkaan maandenlang in de kerk of het gebouw van de corporatie geslapen hebben, omdat hun huizen volledig verwoest waren. Nu hebben ze weer een nieuw onderkomen.

Na een maaltijd en een bezoek aan de bakkerij vertrokken we naar Gros Morne. Het was ‘vlaggendag’ die dag, 18 mei, een nationale feestdag. Onderweg kwamen we parades tegen van dansende jongelui en muziek, gekleed in de kleuren van de vlag. Bij Ti Rivyè zat een bus vast in de modder. Onze auto werd uitgezet om te kijken of we erlangs konden, en vervolgens wou de auto niet meer starten. Een huurauto met gebreken. De kabel van de accu weer vastgezet en zo konden we alsnog verder.

Vrijdag vertrokken we in alle vroegte naar Pendu. Aangezien de gemeenschap aan het pad heeft gewerkt, konden we nu zowaar de rivier en een deel van de helling in de auto opkomen. Toen ging het te voet verder naar Mayonbe. Het blijft een bijzonder mooie omgeving. We werden ontvangen met koffie, cassave, stroopkoeken en gekookte eieren. Vervolgens liepen we met een aantal leden van corporatie KAMM langs geplante bomen en naar bodembeschermingswerk. Ook hier zijn muren gebouwd in ravijnen, waar het water voorheen veel vernieling veroorzaakte, of gevaren vormde voor voetgangers. Bovendien kan er nu voedsel geproduceerd worden, waaronder bananen. We zagen het werk in ravijnen, op de paden en het herbebossingswerk. Dit helpt erosie tegengaan en beschermt de huizen tegen sterke wind. Tot slot bekeken we de boomkwekerij bij het kantoor van de corporatie, waarna we met een groep leden in gesprek gingen, vooral ook om aan te geven dat het belangrijk is te kijken naar wat je zelf hebt, in je hand, in je hoofd, in je hart, wat je bij kunt dragen. Dat gesprek vond plaats in een schoolgebouw dat eveneens is gebouwd dankzij giften vanuit de christelijke gereformeerde kerken.

Vervolgens daalden we de berg weer af en reden naar Gonaïves. De volgende dag reden we verder naar Port-au-Prince, met oponthoud in Pont Sonde omdat het marktdag was en file in Saint Marc. De gasten konden even een middag rust houden in het mooie Furcy. Toen ik thuiskwam, belde mijn collega me om te zeggen dat z’n moeder pompoensoep had gemaakt met de pompoen die we samen in het Noordwesten hadden gekregen, dus ze nodigde me uit om soep te komen eten. Delen, gastvrijheid... Ik moest echter emails bijwerken en verslagen doornemen en de auto wassen, die ontzettend smerig was geworden van onze avonturen in de modder.

Zondag haalde ik de heren weer op om een kerkdienst bij te wonen in Duvier. We spraken met GADCOBEM na over de kerkdienst, de impact van orkaan Matthew en de huizen die gebouwd zijn na de aardbeving. Opnieuw spraken we over het belang van kijken wat je zelf in handen hebt om bij te dragen. Na een maaltijd bij de voorzitter bezochten we drie huizen en zagen ook hoe de akkers erbij stonden.

Voordat we maandag naar Grand Anse vertrokken, hebben we eerst de huurauto omgeruild, aangezien er nogal het een en ander aan mankeerde. Bij Petit Goave stonden we stil wegens een demonstratie omdat er huizen overstroomd waren. Naarmate we verder in het Zuiden kwamen, waren de sporen van overstromingen van de afgelopen regentijd duidelijker te zien, aan beide kanten van de weg. In Les Cayes een lunchstop en kort bezoek bij een medewerker van Wozo, die nog mank loopt wegens een niet goed uitgevoerde operatie aan zijn been.

Van Les Cayes ging het verder naar Duchity. Daar werden de gevolgen van de orkaan duidelijk zichtbaar, bij Camp Perin en verder; beschadigde huizen, omgevallen bomen. Bij Duchity bezochten we een akker met bonen en maïs, waarvan de zaden zijn verdeeld via Wozo en KDRe. We spraken een vader die samen met zijn zoon een akker bewerkt. Zijn vrouw had net bonen geoogst voor eigen consumptie. In de orkaan verloren ze hun gewassen en dieren en ook hun huis. Helaas hebben de nieuwe bonen niet het verwachte resultaat opgeleverd, maar in ieder geval kan er van gegeten worden. Een van hun kinderen liet ons het huis zien waar ze nu verblijven, dat voorheen als opslag werd gebruikt. Een deel van het huis is ingestort, een deel is dakloos. Deze zoon heeft zijn trouwplannen uitgesteld om zijn ouders te kunnen ondersteunen en ook omdat het huis dat hij zelf aan het bouwen was de orkaan niet heeft overleefd. Hij zei dat hij handen heeft om te werken en nam verrassend genoeg hetzelfde voorbeeld van Mozes met zijn staf en Jezus die vissen en brood gebruikte. Oftewel: we moeten kijken naar wat we in onze handen hebben.

Vervolgens naar een akker met bonen die bewerkt wordt door een docent en zijn vader. Leraren verdienen onvoldoende om van hun salaris rond te kunnen komen (wat bovendien vaak maandenlang vertraagd is). Vandaar ging het verder naar Pestel. De verwoesting werd steeds duidelijker en dat raakt.

De volgende ochtend liepen we naar ‘Plas Rezistans’, het dorpsplein aan de zee. Vandaar gingen we met de boot naar Cayemites. Het was bewolkt, maar toch een mooie boottocht. We voeren langs Pointe Sable, tussen Grand en Petit Cayemite door en legden aan bij Anse du Nord. Daar bezochten we Ecole Communautaire Notre Dame. Lopend door het dorp zagen we grote verwoesting. Huizen vernield, ook daar golfplaat en zeildoek. De huizen staan erg dicht bij de zee, waarvan de golven soms het land opslaan. De school zelf is een gebouwtje met drie lokalen. Volgens onze informatie hadden ze alleen maar golfplaten nodig, maar het is duidelijk dat daar veel meer nodig is. De school is opgericht in 1998 en gebouwd in 2009 op verzoek van de gemeente, die ook de materialen en een ingenieur verschaft heeft. De school zelf droeg stenen en zand bij, maar het zand is zand uit de zee, wat niet geschikt is voor de bouw van een school (of een huis). Het ijzer zichtbaar en verroest, de fundering deels vernield, een muur aan de achterkant half ingestort, terwijl het golfplaat op geleend hout is geplaatst. De 70 leerlingen zitten in drie klaslokalen en de kleuters in een mini-vertrek van zeildoek. Moeilijke omstandigheden, als alle materialen per boot aangeleverd moeten worden.

We liepen naar een ander stuk grond dat eventueel beschikbaar is voor nieuwbouw. Daar ligt ook een waterbron, hoewel het water zout is. Om bij de bron en de grond te komen, kwamen we het hele dorp door en ook langs een andere basisschool die in een vernielde protestantse kerk is gehuisvest. Huizen zijn compleet verwoest. Opnieuw een schokkend beeld van vernieling en bevestiging van het belang van noodhulp. Inmiddels had zich een hele meute kinderen om ons heen verzameld. Veel kinderen gaan niet naar school.

We stapten de boot weer in en voeren langs klein Cayemite met z’n mooie stuk zandstrand. Inmiddels waren de kleuren helderder. De boot voer langs kano’s/uitgeholde boomstammen met een heleboel kleine visjes en toen terug naar Pestel.

’s Middags bezochten we akkers met pinda’s in Lafièvre. De eerste man die we spraken, had maar liefst 13 koeien en 17 geiten verloren in orkaan Matthew. Hij heeft nog 2 koeien en 3 geiten over. Ook had hij 13 blikken pinda’s geplant die verloren zijn gegaan en is het dak van zijn huis weggewaaid. Nu heeft hij weer 4 blikken pinda’s gekregen om te planten. Hij zei: “Je zult niet geloven wat de orkaan mij heeft gedaan. Ik heb veel verloren.” Maar ook: “Ik had niks ontvangen, maar nu heb ik pinda’s gekregen als een begin en zo zal ik morgen weer andere dingen kunnen vinden ter compensatie.”

We bezochten nog twee akkers, waar de mensen ook spraken over verliezen van geiten, schapen, koeien, gewassen en kapotte huizen. De pinda’s zullen grotendeels herplant worden na het oogsten, om zo de hoeveelheid weer te doen toenemen. De pinda’s helpen onder andere om het schoolgeld te betalen. Een deel ervan zal na de oogst teruggegeven worden aan de organisatie, zodat er pinda’s in de roulatie blijven.

De volgende dag keerden we terug naar Port-au-Prince. Ik keek om me heen naar de prachtige bergen. Zo anders dan andere provincies van het land. De weg die de bergen afgaat, dan de volgende bergrug op, de grijze stenen, het weer wat groen wordende land, in de verte een donkergrijze lucht, rode aarde.

Bij Miragoane had een busje een leerling aangereden, waarop de bevolking de weg geblokkeerd had. Toen de chauffeur gearresteerd was, ontruimden ze de weg, dus daar hebben we een poosje stilgestaan. In Miragoane een lunchstop en uiteindelijk weer veilig en wel teruggekeerd, al reed een motorrijder bijna frontaal op onze auto door een onverantwoorde inhaalactie (van de motorrijder) in een bocht.

Donderdag 25 mei zeiden we de delegatie weer gedag. Bijzonder om zo’n achterban te hebben, om missionair diaconaal werker van de christelijke gereformeerde kerken te mogen zijn in Haïti, om de steun van de brede kerken te ervaren, om bezoek te ontvangen.

De CEO/president van Church World Service vroeg alle staf van CWS om vrijdag 26 mei twee uur eerder te stoppen met werken, een manier om alle staf te bedanken, vooral in de moeilijke tijd waarin CWS momenteel verkeert.

In het weekend een pand bekeken als potentiële nieuwe kantoorruimte, auto gewassen, op bezoek bij Smith en een bruidegom naar zijn trouwceremonie gereden. Dit keer was het een ander soort trouwerij. De ceremonie werd bij iemand thuisgehouden, met alleen een ambtenaar van de gemeente. Select gezelschap, maar toch kwam ik zowaar bekenden tegen. De volgende dag was het moederdag, dat is hier later dan in Nederland (28 mei). Er hingen ballonnen in de kerk, de moeders kregen een bloem opgespeld en zaten voorin.

Maandag 29 mei stond ik al om kwart over zes ’s ochtends bij mijn collega op de stoep. Z’n moeder gaf me een stuk taart mee. Samen reden we naar kantoor, waar we vroeg hadden afgesproken met twee andere collega’s. Later voegde ook Wozo zich bij ons om de plannen voor reparatie van scholen door te nemen. Aansluitend vertrokken mijn drie collega’s naar het Noordwesten, met een zak paaseitjes voor onderweg.

Fondasyon Limyè Lavi kwam langs om de training sessies te bespreken die zijn gehouden over kinderrechten. Een belangrijke verandering die een schooldirecteur in Citerne Remy opmerkte is dat de kinderen nu thuis beginnen te klagen als docenten hen niet goed behandelen en dat ouders dan vervolgens naar school gaan om te kijken wat er aan de hand is. Voorheen zouden de kinderen thuis ook een pak slaag krijgen, als de ouders wisten dat ze op school slaag hadden gehad. Slaag is hier onderdeel van de opvoeding, vaak met een riem of ander hulpmiddel. Deelnemers aan de training hebben zitten huilen, zich bewust wordend van het geweld dat ze hun kinderen aandoen, niet alleen lichamelijk, maar ook door kinderen niet als waardevol te beschouwen en hen niet op te nemen in een gesprek.

Met ACT Alliance lid NCA in gesprek over DINEPA, de overheidsinstantie die in theorie verantwoordelijk is voor water en sanitair, alleen komen ze in de praktijk niet om de bouw van waterreservoirs ook daadwerkelijk goed te keuren en training te bieden voor comités die verantwoordelijk zijn voor waterbeheer.

Het wordt duidelijk warmer. Gelukkig kan ik ’s avonds de koelte opzoeken in Kenscoff, maar op kantoor is het erg warm (het kan zo van 36 graden op Delmas naar 19 graden in Kenscoff gaan). Elektriciteit is ook (nog) schaarser tegenwoordig. Soms zitten we een hele week zonder stroom, niet omdat er een probleem is maar gewoon omdat we geen stroom krijgen. ’s Avonds als ik thuiskom kan ik nog steeds genieten van de rust en de mooie bergen. Een mooie omgeving.

De corporaties in het Noordwesten hebben plannen ingediend voor herbebossing, bodembescherming en watersystemen. Er zijn weer 14 nieuwe huizen in aanbouw in het Noordwesten; 9 met CRPB in Bombardopolis en 5 met GRADAID in Mare Rouge. We vierden een verjaardag op kantoor. Toen ik per taptap van SCH naar ons kantoor reisde, kreeg ik onderweg een hoop commentaar aangezien ik met een helm in m’n hand een taptap in klom... Zoals gewoonlijk werden er in de taptaps hele gesprekken gevoerd; verhitte discussies over een auto die op z’n voorganger inreed, over gestegen brandstofprijzen, kerk en voodoo.

Onze collega Smith is na een mislukte operatie vorige week opnieuw geopereerd. De botten zijn nu eindelijk aan elkaar gezet. Drie dagen na de operatie kon ik hem ophalen uit het ziekenhuis, hoopvol dat hij uiteindelijk toch weer zal kunnen lopen.

Vorige week vrijdag konden we onze nieuwe auto ophalen bij de Toyota dealer. De eerste paar honderd kilometer van de Hilux zijn voor mij... Zo zullen onze ingenieurs straks elk in een ander deel van het land kunnen werken; de een in het Noordwesten, de ander in Grand Anse. Samen met een collega wijdde ik de auto gelijk in met een bezoek aan FOPJ in Carrefour Feuilles, waar de basisschoolkinderen producten tentoonstelden die ze zelf hadden gemaakt, zoals lampen, haarspullen en sandalen. Ook hadden ze eten bereid voor de gasten. De volgende dag terug naar de dealer, verzekering geregeld voor de auto en naar kantoor. Het zijn volle maanden momenteel.

Na de aardbeving in 2010 heeft Amerika tijdelijk Haïtianen opgevangen. Die verblijfsvergunningen zijn tot nu toe verlengd, maar deze regeling dreigt binnenkort op te houden. Daarom hielden meerdere organisaties afgelopen week een persconferentie om aan te geven waarom het belangrijk is dat deze mensen in Amerika kunnen blijven in plaats van teruggestuurd te worden naar Haïti. Ook CWS en partners namen deel aan de conferentie.

Nadat er eerder dit jaar meerdere voorvallen zijn geweest binnen het CWS team, is besloten dat onze veiligheidsadviseur van het hoofdkantoor in New York een week naar Haïti zou komen. Hij bezocht twee potentiële kantoorpanden met ons en ons voormalige kantoor, om ons te adviseren over beveiliging. Afgelopen dinsdag hadden we 30 man uitgenodigd voor een training over veiligheid; staf van CWS, Wozo, SSID en SCH. Onze collega werd echter helaas letterlijk ziek van de zorgen en stress om zijn vrouw die werd opgenomen in het ziekenhuis de dag dat hij in Haïti aankwam, dus hij hield het niet langer dan een half uur vol bij de training. Gelukkig zijn we gewend om flexibel te zijn, dus besloten we direct dat ik hem onder mijn hoede zou nemen en dat mijn collega Rony (die optreedt als aanspreekpunt van veiligheid voor CWS in Haïti) de training over zou nemen. Nog diezelfde dag bracht ik onze collega naar het vliegveld. Dat was het kortste bezoek ooit... Het laatste deel van de training kon ik nog weer bijwonen. Er was volop interactie en deelname, er werden veel vragen gesteld en er kwamen allerlei verhalen aan bod over situaties die mensen meegemaakt hebben met diefstal op straat en op kantoor, achtervolgingen door motoren, telefonische bedreigingen, agressieve reacties bij ongelukken, etc.

Een dag later kwam een collega tussen brandende autobanden terecht wegens protesten bij OAVCT, een overheidsinstantie voor verzekering van auto’s die momenteel in staking is. Dit heeft ook tot gevolg dat onze nieuwe auto nog geen nummerbord heeft, dus rijden we eerst met een tijdelijk nummerbord (waarmee ik gelijk al een keer ben aangehouden door de politie).

Het is momenteel zo warm dat de paaseitjes die ik op ochtend mee had genomen naar kantoor, ’s middags gesmolten in een kopje lagen. Als de vrouw van mijn collega ’s ochtends havermout bereidt, stuurt ze ook een bakje voor mij mee. De zoon van een andere collega had z’n moeder een ananas gegeven voor ons. Het zit ‘m in de kleine dingen...

Wegens de training over veiligheid waren de ingenieurs afgelopen week in Port-au-Prince. Ik installeerde me daarom aan een tafel buiten onder een citroenboom, zodat zij binnen konden zitten. We werkten samen aan een voorstel voor reparatie en herbouw van scholen, rondden de budgetten en tekeningen af en dienden het plan in. Hopelijk kunnen we volgende maand van start met de reparatie van scholen in Grand Anse en het Noordwesten.

Verslagen blijven voor veel organisaties lastig. Er gaan heel wat versies en gesprekken vooraf aan een definitieve versie. ICEDNO kwam weer een aantal keren langs, zowel om het verslag door te nemen als om de reparatie/herbouw van nog eens acht huizen voor te bereiden.

Orkaan Matthew was niet gepland en brengt veel werk met zich mee, maar we zijn dankbaar dat we de mogelijkheid hebben om daarin wat te doen. Inmiddels is het nieuwe orkaanseizoen alweer begonnen (1 juni).