Een wereld van verschil, een wereld zo bekend

Zo’n 8000 km vliegen door ruimte en 6 uur vooruit in tijd, bevind ik me nu in Nederland in plaats van Haïti. Een wereld zo bekend, een wereld van verschil.

Er zijn weinig grote dieren in Haïti. Wel veel insecten en ander klein gedierte. Veel mieren (zelfs in een afgesloten, moeilijk verkrijgbare, zeldzaam gekochte, dure pot Nutella), kakkerlakken (vier op een rij toen ik een wc bril oplichtte van een buiten wc), tarantula’s (in de slaapkamer beneden in Port-au-Prince, in het kantoor in Desarmes), een zeldzame slang (in een rivierbedding in de buurt van Desarmes), een kikker (die woont in het keukenkastje in het kantoor van MCC Desarmes), een kat of een hond (die absoluut niet aangehaald wordt), een dode kip of geit (in m’n bord). Waarom eten we eigenlijk geen geit in Nederland? Kip halen we op straat. Een barbecue gemaakt van een halve, opengesneden ton. Houtskool en een rooster erop, met een enorm mes de kippenpoot in stukken slaan, wat kruiden erbij en gekookte banaan, zoete aardappel, manyok plus wat andere plaatselijk groeiende producten, en dan naar huis. Collega Kurt had me uitgenodigd om te komen eten in het appartement dat hij pas betrokken heeft. De olielampen en kaarsen verspreidden licht in zijn huis. Elektriciteit heeft hij alleen als de staat besluit wat stroom te geven. Geen batterijen voor hem dus.

Zoals eerder geschreven, hebben de babykleren die vanuit Nederland naar Haïti zijn gekomen hun bestemming gevonden bij de baby van een Cubaans echtpaar. Samen met collega Marylynn ben ik op kraamvisite geweest. Een klein meisje met een bos donkere haren. Cubanen, Haïtianen, een Canadees en een Nederlander bij elkaar. Er werd gitaar gespeeld en gezongen. Wat zijn menselijke relaties toch belangrijk. Tot diezelfde conclusie kwamen we tijdens onze derde adventsdienst. Thema: vreugde. Elke week is het bij iemand anders thuis. Dit keer was het bij Kurt, die z’n huis met waxinelichtjes verlicht had. De derde kaars werd aangestoken. We dachten na over welke oordelen we hebben die vreugde belemmeren. Hoewel het voor onze thuisblijvers misschien soms lijkt alsof we heel wat doen, voelen we onszelf vaak alsof we zo weinig doen. Maar misschien gaat het wel meer om er zijn, in plaats van doen. Mensen en relaties zijn zo belangrijk. Niet alleen in Haïti, maar ook in Nederland en overal ter wereld. ‘Joy to the world’; het lied waarmee we afsloten. Vreugde voor de hele wereld.

Vreugde. Feestvreugde. Verjaardagsvreugde. Een zoontje van mijn collega en goeie vriend werd afgelopen week 3 jaar. Ik zou zijn vader maandagochtend (de dag van z’n verjaardag) van het vliegveld halen. Hij belde me echter op dat de bagage wel ingeladen was in het vliegtuig, maar er waren zo’n 40 passagiers achtergelaten op het vliegveld. Hij was er een van. Ik ben dus enkel en alleen zijn koffer van het vliegveld wezen halen. Met veel moeite kwam hij pas de volgende avond zelf aan, via de Dominicaanse Republiek, met een bus. Anders was de volgende vlucht rechtstreeks naar Port-au-Prince pas een week later mogelijk geweest. Zoonlief miste dus zijn vader op z’n verjaardag. Samen met z’n moeder had ik taart en muffins gebakken, zodat hij kon trakteren op school. Niet echt een gewoonte, maar dat krijg je door vriendschap met een westerling... Ik ging ’s middags op bezoek en kreeg een feestmaaltijd voorgezet van rijst met erwten, rode bieten en versgeslachte kip. De jarige was heel blij en vertelde vrolijk hoe leuk het was dat hij op de tafel mocht staan en alle kinderen voor hem zongen. Hij kreeg geen cadeautjes. De taart en de aandacht en de aanwezigheid van mensen waren het cadeau. Menselijke relaties; wederom een kostbaar geschenk.

Vorig weekend reed ik naar ons MCC team in Desarmes, om daar een auto en een lading materiaal af te leveren. Twee Amerikaanse collega’s, Ben en Alexis, reden in een andere auto mee, zodat we met z’n drieën in een auto terugkonden. Een afstand van 140 km, een tijdsduur van 4 uur. Tel uit je gemiddelde snelheid... Stukken asfalt met gaten, stukken onverharde weg waar je goed kunt doorrijden, opletten waar asfalt plotseling overgaat in onverhard en je over een diepe richel rijdt, opletten of er slecht zichtbare, hoge, smalle drempels liggen die je auto volledig kunnen vernielen als je er te snel overheen rijd. We maakten van de gelegenheid gebruik om het weekend in Dezam door te brengen. Onze twee Amerikaanse collega’s die in Desarmes wonen, Bryan en Sharon, namens ons mee voor een wandeltocht. Eerst ’s ochtends naar de markt, waar we uiteraard weer uitgebreid aangestaard en gevolgd werden. ’s Middags een prachtige wandeling gemaakt, die ons leidde door een rivierbedding, terwijl rotswanden zich naast ons omhoogstrekten. Geen andere mensen om ons heen, per hoge uitzondering. Men waagt zich niet in het water, waar volgens hun zeggen een watergeest huist. Met het water om onze voeten, zo hier en daar een ezel aan de wateroever, her en der een afgeschermd stukje grond voor gewassen, liepen we verder tegen de stroming in. Op een gegeven moment vernauwde de bedding zich tot een smalle waterstroom; een canyon (kloof). Schitterend mooi. De rotswanden afgesleten door het stromende water. Een enkele tjilpende vogel. Vijf mensen. Natuur. Ook dat is Haïti.
’s Avonds legt Sharon ons de opties voor van het doorbrengen van een zaterdagavond; naar de ‘club’ gaan die net is geopend in Dezam, sterren/maan kijken, een dvd bekijken (op een laptop, als je batterij tenminste niet leeg is, aangezien de elektriciteit hier afhangt van zonnepanelen die uiteraard ’s avonds in het donker geen stroom opleveren), of een spelletje doen. We besluiten voor de tweede optie te kiezen; we gooien een paar matrassen op het dak en gaan daar naar de sterren liggen kijken. Het is volle maan. We treffen het; vallende sterren! De ‘ohs’ en ‘ahs’ zijn niet van de lucht. Een ster met vuurbal trekt een witte streep langs de donkere lucht. Wat een mooie manier om je zaterdagavond door te brengen.
Een heerlijk ontspannen en rustgevend weekend, terwijl ik me bedenk dat ik een week later als het goed is in Nederland ben.
Als we de volgende dag terugkomen in Port-au-Prince, ga ik daar naar een uitvoering van de Messiah van Händel. Het ‘orkest’ bestaat uit een gitaar, keyboard en vleugel. Vele stemmen vermengen zich om het Evangelie in zang ten gehore te brengen. ‘Hallelujah’; de Messias is geboren.

De dag voor mijn vertrek naar Nederland werd ik naar Gonaïves gestuurd. Ik had 2 passagiers; een medewerker van de Church of the Brethren uit Amerika en een aangewaaide freelance journalist uit Duitsland. ’s Middags om vier uur begon er een vergadering in Gonaïves, die belegd was door verschillende organisaties om te kijken wat we gezamenlijk kunnen (en moeten) doen voor de wederopbouw van de nog steeds vernielde stad. Eigenlijk komt het neer op een makkelijk gezegde, maar moeilijk uit te voeren realiteit: de stad verplaatsen. Als Gonaïves op dezelfde plaats wordt herbouwd, zal het bij de volgende orkaan van dezelfde omvang wederom ten gronde gaan. Er is dus behoefte aan een ingenieur die advies kan geven over de bouw en locatie van de stad, over bescherming tegen overstromingen. Aangezien Nederland een land is dat aardig wat ervaring heeft met vechten tegen water, is er hier misschien wel iemand die zich geroepen kan voelen om naar Gonaïves te gaan? Activiteiten genoeg, maar er is geen plan. Een eerste vereiste. En onderwijs over het omgaan met je leefomgeving, met milieu, met afval, met water, met bossen. Het was een goed samenzijn, dat we ’s avonds om acht uur afsloten. Toen ben ik nog naar Desarmes gereden, om alvast wat dichter bij Port-au-Prince in de buurt te komen. Vanwege twee redenen ongekend; men rijdt bij voorkeur niet in het donker en men rijdt bij voorkeur niet alleen. Je weet immers maar nooit wanneer je een lekke band krijgt op die beroerde wegen. Gelukkig kwam ik anderhalf uur later veilig en wel aan in Desarmes. Het MCC kantoor daar was van binnen afgesloten door gasten die er verbleven, dus vond ik een slaapplaats bij twee collega’s thuis. Gewoon even het matras van de bank halen en op de grond leggen en daar is je bed.
De volgende ochtend tegen vijven ben ik weer vertrokken uit Desarmes (het was inmiddels donderdag 18 december). De rit verliep vlot dit keer en even na achten was ik al in Port-au-Prince. Gauw m’n koffer ingepakt en om negen uur werd ik alweer opgehaald door collega Garly. We hebben samen het project bezocht van de aanleg van een weg, waaraan een deel van de persoonlijke giften is geschonken die vanuit Nederland binnenkomen. Hoewel de voortgang wat trager gaat dan verwacht, is het goed te zien dat er gewerkt wordt. Een wijk wordt bereikbaar voor water en elektriciteit.
Terug bij MCC konden we gelijk aanschuiven voor een teamvergadering. Ik ben er maar wat eerder bij weggelopen, om m’n spullen bij elkaar te pakken en nog een hapje te eten voor mijn vertrek. Mijn collega Marylynn zei dat ik maar een dagboek bij moest houden van de laatste 24 uur voor mijn vertrek. Inderdaad waren dat aardig hectische uren... Collega Marie had speciaal als afscheidsmaal ‘soup jumo’ bereid; pompoen soep. Dat is een traditionele maaltijd voor nieuwjaarsdag, maar aangezien ik dan niet in Haïti ben, krijg ik het wat eerder. Na het eten bracht Garly me naar het vliegveld. We stapten onderweg nog even binnen bij z’n familie, om daar even gedag te zeggen. Ik kreeg een pak rijst mee voor mijn ouders. Toen in allerijl naar het vliegveld, want uiteraard waren we aan de late kant. Ik hoefde in ieder geval niet lang te wachten. In het zonnetje liep ik over het terrein naar het vliegtuig dat op ons stond te wachten. Dat bracht ons zowaar rechtstreeks naar New York. De meeste vluchten gaan via Miami. Verbaasd keken mijn buurvrouw en ik naar de vele lichtjes van New York. Hier geen staat die naar eigen goeddunken elektriciteit geeft en neemt. Bij de douane werd ik door een paar beambten even als tolk ingeschakeld. Vele Haïtianen spreken alleen maar Creools, wat lastig communiceren is voor de douanebeambtes. In New York moest ik overstappen voor de vlucht naar Amsterdam. Het vliegtuig had 2,5 uur vertraging. Problemen met schoonmaken, met een hulpmotor, met deurhandels... Het zou je weinig vertrouwen geven, maar goed, we kwamen gelukkig weer veilig en wel aan in Amsterdam. Door de gunstige windstroom konden we wat verloren tijd inhalen en kwamen we maar een uur te laat aan. En daar was ik dan weer, na ruim 8 maanden terug in Nederland. Uiteraard was mijn koffer er niet, dat schijnt normaal te zijn bij mij. Al met al leverde me dat nog eens bijna 2 uur vertraging op, waardoor mijn wachtende familie zich intussen zorgen begon te maken. Een uur of drie later dan verwacht, stapte ik eindelijk de ontvangsthal binnen. Mijn ouders, broer, schoonzus en zelfs achterneef (hartstikke leuk, Johan, bedankt!) stonden me op te wachten. Een prachtig weerzien.
Dan de autorit naar huis, het binnenkomen in huis. Gele nummerborden onderweg. Laag liggende auto’s, geen terreinwagens, niet vierwielaangedreven. Goeie wegen. Snelheidslimieten. 24 °C koeler. Een luxe en groot huis. Vloerbedekking. Ruiten. Vitrages. Een bankstel. Warm water uit de kraan. Drinkwater uit de kraan. Een koelkast en een vriezer. 24 uur per dag elektriciteit. Geen bergen, een vlak land. Kale bomen. Bruin brood met kaas. Koude melk in de koelkast. Toetjes. Een kat die op schoot springt. Aardappels in plaats van rijst. Brood met hagelslag. Nederlands in plaats van Creools.
Het is goed om thuis te zijn en mijn familie in levende lijve weer te zien, evenals alle anderen die zo betrokken en belangstellend zijn geweest tijdens de afgelopen maanden. Het is fijn om de kerstzangavond bij te kunnen wonen in de kerk, om weer hier naar de kerk te kunnen gaan, om mijn ooms, tantes, neven, nichten, oud-collega’s, gemeenteleden en vele anderen weer te kunnen spreken. Ik kan zomaar geld uit een pinautomaat halen. Ik kan zomaar naar een winkel gaan. Ik kan naar een supermarkt gaan en rondlopen en met andere ogen bekijken wat hier te koop wordt aangeboden. Een wereld van verschil, een wereld zo bekend.