Overstroomd

Orkanen
Fay, Gustav, Hanna en Ike; vier namen. Niet zomaar vier namen, maar namen van vier orkanen die een land vernield achter zich hebben gelaten. Een land dat al met een heleboel problemen te kampen heeft. In slechts een paar weken tijd hebben deze orkanen zich een weg gebaand over Haïti, elkaar snel opvolgend en geen tijd gunnend voor herstel. Ook al is het orkaanseizoen en heeft Haïti jaarlijks te kampen met dit natuurverschijnsel, toch is het dit jaar veel extremer dan andere jaren. Normaal is het slechts een enkele orkaan van deze kracht, dit keer zijn het er vier vlak na elkaar. In het hele land zijn wegen overstroomd en onbegaanbaar geworden, bruggen zijn weggeslagen; plaatsen worden afgesneden, reizen is onmogelijk, hulpverlening wordt dus ook extra moeilijk in de vrijwel onbereikbaar geworden steden zoals Gonaïves. Deze plaats staat volledig onder water. Mensen brengen dagen door op het dak van hun woning. Ze kunnen geen kant op. Oogsten zijn verloren gegaan, schoon drinkwater is niet beschikbaar. Het is een kwestie van tijd voordat er ziektes uitbreken, die nog meer slachtoffers zullen maken dan de vele doden die al gevallen zijn. Het gebeurt allemaal zo dichtbij, maar toch is het ook voor mij nog steeds moeilijk voor te stellen. Dan krijg ik plotseling op woensdag te horen dat ik vrijdag naar Gonaïves ga. MCC heeft geld beschikbaar kunnen stellen voor hulpverlening; distributie van voedsel en medicijnen. Het doel van ons eendaagse bezoek is een soort verkenning; de mogelijkheden bekijken om in Gonaïves te komen en om de distributie uit te voeren en tegelijk foto’s te maken die MCC nodig heeft voor fondsenwerving. Ik heb geen idee hoe we Gonaïves kunnen bereiken.
En zo gebeurt het dat we op vrijdag 12 september bij het licht van de opkomende zon die de stad in een roze gloed hult, Port-au-Prince achter ons laten. Ons gezelschap bestaat uit Chefre, een medewerker van onze partnerorganisatie SKDE, en Garly, Ben en mijzelf namens MCC. We begeven ons richting het noorden van het land, onwetend hoe de reis zal verlopen. Na een tijdje komen we in Cabaret, een andere getroffen plaats. Huizen zijn ingestort, alles is bedekt onder een laag modder, op de muren is een rand te zien van waar het water stond. Onze reis gaat verder, totdat we stranden in de plaats Montrouis. De brug is verzakt en is ontoegankelijk voor gemotoriseerd verkeer. We laten de auto achter en gaan te voet verder. Aan de overkant van de rivier stappen we achterin de laadbak van een pick-up wagen, met een gezelschap van een man of 20. De zon staat stralend aan de lucht en kleurt twee blanke mensen rood. We komen tot Saint Marc en weten daar een busje te vinden dat ons naar Gonaïves zal brengen, afhankelijk van de toegankelijkheid van de wegen. Aangezien de hoofdweg overstroomd is, nemen we een zijweg. Alle wegen zijn onverhard. We belanden in een wegblokkade, die veroorzaakt wordt door wegwerkzaamheden. Als we uiteindelijk door kunnen rijden, kijkt de chauffeur vertwijfeld voor zich uit. De weg is een grote waterplas, van onbekende diepte. We slippen door de modder en het water en komen veilig en wel aan de overkant. Uiteindelijk belanden we op de toegangsweg naar Gonaïves, waar het busje niet verder kan. We stappen uit en praten met een vrouw die voor het hek naar haar woning staat. Het hek staat halfopen en half onder water. De tuin, de woning; alles staat half onder water. De vrouw is haar bezittingen verloren en kan haar huis enkel zwemmend bereiken.
De enige manier om droog de stad in te komen, is per vrachtauto. We klauteren de laadbak in, wederom gevuld met vele mensen. Het water staat kniehoog. De mensen die zich te voet door het water begeven, moeten zich schrap zetten om zich staande te houden onder de golfslag die de langzaam langsrijdende vrachtauto veroorzaakt. Ze zijn nat tot hun middel. Zes uur en vijf vervoersmiddelen na vertrek, rijden we het stadscentrum in, waar we overstappen op een volgende truck, die ons door de stad rijdt. Wat moet het hier verschrikkelijk te keer zijn gegaan. We komen hier een week na de laatste van de vier orkanen en het water staat nog steeds kniehoog. Huizen, winkeltjes, scholen, de universiteit, kerken, auto’s; alles staat onder water. Ergens hangt een waslijn met kleren, boven het water. Verderop drijft een stoel, een kast, kledingstukken, een matras. De inwoners hebben hun meubels naar de daken van hun woningen gesleept. Ze kunnen nergens anders naartoe dan het dak van hun huis. In de paar straten waar het water iets lager staat, scheppen mensen de lagen modder uit hun woningen en kerken. De weg is een grote modderbaan; gezichten, armen, benen; alles vertoont modderspatten. We veranderen weer van vervoermiddel; een motor dit keer. Chefre en Ben stappen achterop bij een motor taxichauffeur, terwijl ikzelf ingeklemd zit tussen een andere chauffeur en collega Garly. We rijden de stad weer uit, na overstap op een volgende truck, die ons tot bij het busje brengt dat ons op staat te wachten. Het transport zal duidelijk een uitdaging worden. Hoe kunnen we met voorraden voor distributie vanuit Port-au-Prince naar Gonaïves komen, zoals gepland staat voor komende week? We bekijken de mogelijkheden. Het is niet te bevatten wat hier gaande is.

Onderwijs
Het nieuwe schooljaar zou begin september van start gaan. De staat heeft echter aangekondigd dat de start een maand uitgesteld wordt. De scholen gaan dus pas in oktober weer beginnen. Veel ouders hebben het geld nog niet bijeen gekregen dat ze nodig hebben voor schooluniformen, boeken, schrijfgerei en schoolgeld. Aangezien dit toch een jaarlijks terugkerend en bekend gegeven is, vroeg ik of het niet mogelijk is dat mensen dit gedurende het jaar bijeen sparen. De tegenvraag was: “Waarvan? Het geld dat maandelijks verdiend wordt, als er al inkomsten zijn, is nauwelijks voldoende om van rond te kunnen komen.” Nee dus, sparen is niet mogelijk. De werkloosheid is enorm. De regering stelt onderwijs verplicht voor iedereen, maar biedt niet de mogelijkheid aan ouders om te voorzien in de benodigdheden. Op het platteland zijn er vaak alleen maar basisscholen te vinden; voortgezet en hoger onderwijs is er niet. Tegelijk zijn de kinderen soms thuis nodig om water te halen of wat geld te verdienen. Onderweg naar het kantoor van Défi Michée kom ik heel wat kinderen tegen die zich te voet tussen het verkeer wagen en wat geld proberen te verdienen door met een voddenlap auto’s te ‘wassen’. Mijn collega vertelt me dat hij als enige van zijn 7 broers en zussen kan lezen. Pas tijdens zijn jaren bij MCC heeft hij genoeg geld kunnen verdienen om de middelbare school af te maken. Ik word er stil van.

Steunen
Waar ik ook stil van word, is de giften die nog maandelijks binnenkomen via Nederland, voor het werk hier in Haïti. Beste mensen, wat blijkt daar telkens weer een betrokkenheid uit. Wat is het contrast dan toch enorm. De grote geldnood die hier heerst, de giften die zo gul worden gegeven in Nederland. Inmiddels krijg ik steeds meer verzoeken om projecten of mensen te ondersteunen. Ik hoef me geen zorgen te maken dat we geen bestemming vinden voor de giften. Het is een dilemma om te moeten kiezen, om tegen sommige mensen ‘nee’ te moeten zeggen. Wat een heel ander kaliber beslissingen moet hier genomen worden. Ik overleg met de thuisfrontcommissie om te bekijken wat we hier kunnen doen en steunen. Momenteel zijn we een aantal projecten nader aan het bekijken. Zodra er meer duidelijkheid is over wat er gesteund gaat worden vanuit Nederland, zullen we dat laten weten.

Wegen
Toen we weer eens in de auto over de slechte wegen hier hobbelden, vroeg ik waarom ze de wegen hier toch niet onderhouden. Ze kunnen goede asfaltwegen aanleggen, maar doen er vervolgens helemaal niets aan. Ik kan duidelijk merken dat de wegen nu slechter zijn dan een paar weken geleden; al het regenwater maakt de gaten en kuilen nog groter, spoelt zand en stenen weg. De discussie die volgde gaf een verbijsterend antwoord op mijn vraag: financieel eigenbelang. Dat is de reden. De regering kiest een maatschappij uit die wegen aanlegt. Als de wegen van zodanige kwaliteit zijn dat ze na een paar jaar opnieuw aangelegd moeten worden, betekent dat nieuw werk en dubbele inkomsten. Uiteraard gaat daarvan een percentage naar de betreffende regeringsleider. Hoe frustrerend! Hoe machteloos staat dit volk tegenover zo’n corrupte regering! Velen hebben niet het belang van het land voor ogen, maar enkel en alleen hun eigen belang; eigen zakken vullen. Tegelijkertijd heerst er onder de bevolking een hele andere mentaliteit. Ze helpen elkaar en delen met elkaar. Toch is dat nu al moeilijker geworden dan een paar jaar geleden, zo vertelt een collega me. Auto’s waren bijvoorbeeld algemeen bezit; het was normaal om je auto te vullen met lifters. Nu weet je echter niet meer wie er goede en wie slechte bedoelingen heeft. Activiteiten zijn vanwege dezelfde reden veelal overdag (koorrepetities van de kerk bijvoorbeeld); het is niet vertrouwd om ’s avonds in het donker alleen buiten te lopen of een taptap te nemen (die dus ’s avonds niet of nauwelijks rijden). Wanneer zal dit land ooit een goede regering krijgen? Misschien met de nieuwe minister-president die zojuist benoemd is? Laten we het van harte hopen.

Wederopbouw
De voedselprijzen blijven stijgen, de ontbossing zorgt voor steeds meer erosie, wat nog verergerd wordt door de huidige overstromingen. Ook voor een stad als Gonaïves geldt dat de kennis er wel is om meer voorzorgsmaatregelen te nemen tegen de gevolgen van orkanen, maar vanwege eigenbelang wordt deze kennis niet toegepast. Het gevolg: dodelijke slachtoffers. Wat moet er veel heropgebouwd worden in dit land. Woningen, scholen en andere gebouwen, wegen, bruggen, elektriciteitspalen, bomen.
We zijn afgesneden van het MCC team in Desarmes. De twee nieuwe echtparen die in Haïti gearriveerd zijn om voor MCC te werken, zitten vast in Port-au-Prince. Ze hadden een week geleden moeten vertrekken naar Desarmes, waar een van de echtparen gevestigd zal zijn. Er liggen echter twee bruggen volledig uit en daarnaast is een deel van de weg overstroomd. Het is onbekend hoe lang plaatsen nog geïsoleerd zullen zijn van elkaar. Hier in Port-au-Prince valt de schade mee. Ook al ben ik zo dichtbij, het was dus ook voor mij tot afgelopen vrijdag moeilijk voor te stellen wat hier eigenlijk gebeurd is en wat dit betekent. Samen met een aantal collega’s reed ik op een middag de bergen in naar Fermathe, waar de Baptist Haiti Mission gevestigd is en waar iemand van de World Servants groep van vorig jaar 3 weken enige tijd doorbrengt (Gerben). Naarmate we vorderden, werden de weersomstandigheden slechter. Sterke wind, regen, bomen her en der ontworteld en neergevallen op de weg, waardoor we gedurig moesten wachten totdat bewoners met machetes de bomen aan de kant gehakt hadden. Er lagen elektriciteitspalen op de grond, die neergesleurd waren door vallende bomen, dus ook daar moesten we ons een weg omheen zien te banen. Ook in Port-au-Prince zelf zijn bomen, elektriciteitspalen en borden gekanteld.

Medisch
Sinds de orkanen zijn er meer muggen actief en is het risico op malaria groter, ook hier in Port-au-Prince. Om dat gelijk maar te bewijzen, belandde een van mijn Amerikaanse collega’s prompt met koorts ziek in bed. De test wees inderdaad uit dat hij malaria heeft. Zolang het maar herkend en behandeld wordt, hoeft dit verder geen blijvende problemen op te leveren. Ik bekijk nou wel elke mug met grote argwaan... En voor de belangstellende: nee, we slikken geen preventieve antimalaria middelen. Daar is geen beginnen aan, als je voor zo’n lange termijn in het buitenland verblijft.

En toch...
Terwijl ik dit schrijf, voel ik een zekere droefheid over me komen. En toch, mensen, en toch; ‘mwen renmen peyi a’; ik hou van dit land, zoals mijn collega onlangs over mij constateerde. Ik ontvang hier geen salaris. En toch; ik heb een zo veel hogere levensstandaard dan mijn Haïtiaanse collega’s. Ik heb geen inkomsten. En toch; met de hulp van jullie giften, kunnen we hier een klein steentje bijdragen aan het leven van onze Haïtiaanse medemens. Het is een lang verhaal geworden en misschien niet erg opbeurend. En toch; ik hoop dat jullie het uitlezen, dat het ook voor jullie van belang mag zijn en iets mag betekenen.

Met ‘hart voor Haïti’ (om met de woorden op de ballon van mijn nichtje Aniek te spreken, die een project op school had voor Haïti),

Margot