Pestel, huizen, politieke crisis

Pasen heb ik samen met Amost doorgebracht in Pestel. De rit duurde lang op Witte Donderdag, wegens lange files. Reizen rond Pasen is geen pretje. Het was de eerste keer dat ik te gast was in het na orkaan Matthew herbouwde huis. Aangezien de inboedel verloren is gegaan, is het huis nog niet ingericht. Kasten, bed, tafel en stoelen, borden en bekers waren allemaal vernield. De gastheer en vrouw leggen een mat op de grond om op te slapen zodat ik hun bed kan delen met de dochter des huizes. Alle vijf in één kamer. De badkamer wordt nog gevormd door een paar stukken golfplaat die achter het huis een ruimte afschermen.

Er was iemand overleden dus Amost ging condoleren. Samen reden we naar de plaats Bernard. De volgende ochtend reden we naar Bellony. We hadden het al meermalen gehad over een bezoek aan de grot van Bellony en nu was het eindelijk zover. Een slecht pad, vol grote, scherpe stenen. Voorzichtig rijden dus. Het blijft een schitterend land en prachtige omgeving, groen, rotsen, al staan overal nog verwoeste huizen. Uiteindelijk parkeerden we de auto bij het huis van een bekende, om de rest van de afstand te voet af te leggen, met zicht op zee en de Cayemites eilanden. Tot slot een steile helling beklimmen, met losse, rode aarde en stenen. Bij de ingang van de grot staat een bord. We hadden een gids mee, oud-klasgenoot van Amost. Eerst kwamen we in een grote, open ruimte. We daalden af naar een opengebroken deur. Die is na orkaan Matthew geopend zodat mensen in de grot konden slapen. Deze grot is pas een jaar of 10 geleden als grot erkend. Daarna hebben Fransen 'm verkend en gidsen getraind.

Vanaf de deur klauterden we stenen af om naar een andere ruimte te gaan. Het is een prachtige grot. Stalagmieten van dak tot grond, aan het plafond de mooiste vormen en ook aan de wanden. Dikke en dunne, witte. Moeilijk te omschrijven. Maar onbeschermd. Je hoort stalagmieten niet aan te raken, terwijl wij ze vast moesten houden om staande te blijven. We hadden zelf zaklampen mee. We daalden af in een andere ruimte. Het water blijft druppen en stalagmieten vormen. Ook hier een hoog plafond en hele mooie vormen om ons heen. Verder ging de gids niet, hoewel er nog veel meer compartimenten schijnen te zijn. Ergens diep in de grot schijnt water te zijn. Wij kwamen tot 46 meter diep. Vervolgens klommen we via een andere route terug omhoog. Deze grot staat bekend als de mooiste grot van Haïti. Vanaf de ingang heb je een prachtig uitzicht over de zee en Cayemites eilanden. Dit zou een goede toeristische trekpleister kunnen zijn.

Terug bij Amost kregen we eten van de buren, waarna we naar Corail wilden rijden. Dat lukte echter niet. Onderweg kwamen we de ene ‘rara’ na de andere tegen, muziekgroepen die vooral rondom Pasen actief zijn. Elke groep heeft een andere klederdracht en handgemaakte muziekinstrumenten. Er vonden wedstrijden plaats tussen deze groepen, op de doorgaande weg. De eerste vijf of zo kwamen we redelijk door. Een van onze passagiers stapte uit en maakte de weg vrij, aangezien ze hem kenden. Toen we bij Dikiyon kwamen, bleek ook daar een wedstrijd te zijn. Groepen mensen met gekleurde 'rokken' over hun kleren, bamboe instrumenten, dansen, drank in de hand, machetes ophoudend (van hout) om geld te vragen. Ze slaan op de auto en bij Dikiyon vroegen ze 500 gourdes (rond de 5 euro) om ons door te laten. Dat deden we dus niet. Een hele meute mensen klom ongenodigd in de laadbak van onze pickup, half dronken en niet goed zittend. Ik maakte me zorgen en wilde zo niet verder rijden. We besloten het terrein van een kerk op te rijden en te zeggen dat we onze bestemming hadden bereikt. Vandaar zijn we onverrichterzake teruggekeerd naar Pestel.

’s Avonds zou er een concert plaatsvinden op het plein van Pestel. De muziek begon echter pas laat. Een vertegenwoordiger van de gemeente opende de avond, waarna een groep jongedames en heren in klederdracht zongen. Aangezien het al laat was, vertrokken wij zonder de rest van het concert mee te krijgen.

Zaterdag vonden er diverse wedstrijden plaats op het water. Vanaf het plein hadden we goed zicht op zee. Het thema van het ‘feest van de zee’ van dit jaar (15e editie) was ‘samen voor Pestel’. De grotere zeilboten gingen als eerste van start. Twee Franse zeilboten kwamen als eerste aan, maar zij deden enkel mee voor plezier en niet voor een prijs. Toen volgden de Haïtiaanse teams op hun houten schepen, voortgedreven door de wind en schuinliggend om maar zo snel mogelijk te gaan. Dat was mooi om te zien. Schilderijen waren voor de gelegenheid op bamboe stokken in zee geplaatst.

Na de grotere zeilboten werd er een zwemwedstrijd gehouden. De deelnemers zwommen vanaf het eilandje tegenover het plein naar het plein. De kleinere zeilboten kwamen vervolgens ook aan de finish. Daarna vond er een wedstrijd plaats tussen kano’s; uitgeholde boomstammen. Die vertrokken vanaf het plein, draaiden verderop om en keerden terug naar het plein. Ik heb rustig zitten genieten van de activiteiten op het water. Ik beschouw Pestel als een van de mooiste dorpen in Haïti. Het fort duidelijk zichtbaar op de heuvel, de boten en kano’s, de Cayemites eilanden, de groene bergen, de blauwe zee, het mooi gelegen plein.

Ik maakte tevens van de gelegenheid gebruik om een bezoek te brengen aan de school in Cassavon, hoewel de bouw tijdens Pasen stillag. De muren van het ene gebouw waren voor de helft opgetrokken, terwijl het andere gebouw tot in de nok klaar was, inclusief de bovenste dwarsbalk. Ook het beton van het waterreservoir was gestort. De bouwlieden hadden een welverdiende week rust. Pasen is hier een belangrijke gebeurtenis, waarbij veel kerken een week lang activiteiten hebben.

We bezochten het predikantsgezin van Eglise de Dieu de Lafièvre en kregen eieren en tomaten toegestopt want we mogen niet zonder lege handen vertrekken. Daarmee werd de volgende ochtend een ontbijt bereid. We gingen naar de kerk in Lafièvre, waar Amost de leiding had over de dienst die na de zondagschool begon. Ik moest glimlachen want hij had het onderweg gehad over het dansen in de kerk, dat dat in het bloed zit van het Haïtiaanse volk en inderdaad, de mensen dansten onder zijn leiding van gezang.

We keerden veilig en wel terug in Port-au-Prince, waar ik gelijk de auto overhandigde aan een collega en zelf per motor naar huis vertrok. Amost was opgeschrikt door slecht nieuws. De schoonzus van een vriend van ons was met haar vriend weggeweest maar niet thuisgekomen. Een dag later vonden ze haar in een mortuarium, zwaar mishandeld en met een kogel in haar hoofd. Haar vriend werkt bij de politie. Hoewel de familie hem verdenkt, vindt er hoogstwaarschijnlijk geen proces plaats. Zoveel ongerechtigheid gaat hier ongestraft. Zoveel onrecht. Een zo corrupt rechtssysteem. Zoveel onschuldige mensen die jarenlang vastzitten zonder voor de rechter te verschijnen. Zoveel schuldigen die advocaten en rechters omkopen om buiten de gevangenis te blijven. Mensen met macht kunnen ongestraft doden.

Op een maandagochtend om 8 uur had ik een gesprek met een collega die bij Church World Service in Vietnam werkt, waar het inmiddels 7 uur ’s avonds was. Hij vertelde me over hun werk om alle gezinnen/huizen in een dorp zover te krijgen dat ze een latrine bouwen. Dat kost ons hier nog steeds veel moeite. We hopen te leren van hun methode en aanpak en die ook hier toe te passen.

Afgelopen weken zijn de laatste 8 huizen afgerond die we in samenwerking met SSID hebben gebouwd in Ganthier. Al sinds 2011 worden daar af en aan huizen gebouwd voor mensen die hun woning verloren in de aardbeving van 2010. We spraken met twee gezinnen die al voordat hun huis af was, erin getrokken waren. Het eerste huis wordt bewoond door een vrouw en haar 3 kinderen, plus twee zussen, een zwager en twee neefjes. Toen we verder spraken, kwamen we erachter dat de vrouw des huizes tijdens het bouwproces verkering heeft gekregen met de metselaar die haar huis heeft gebouwd. Dat is helemaal een mooi verhaal. Ze was duidelijk erg blij met het huis en sliep er al toen de muren nog gebouwd werden. Maar ze heeft ook te lijden. Op de dag van ons bezoek was haar zus bevallen van een baby, maar het kind was dezelfde dag nog overleden. Haar broer zat met z’n been in het verband in een van de slaapkamers. Hij had een kogel in z’n been gekregen toen de douane op hem begon te schieten terwijl hij met vier plastic stoelen achterop de motor vanaf de grens kwam. Over import hoort belasting betaald te worden, behalve als het voor eigen gebruik is. Onbegrijpelijk dat er op hem geschoten werd.

Het was duidelijk dat dit gezin het huis nodig had en verdiende. De eigenares vertelde ons dat ze voorheen in een lemen huis woonde en de laatste tijd bij vrienden verbleef omdat ze nergens terecht kon. Voor de kinderen is het ook een grote verandering. Haar zoon had haar gevraagd of God dit voor hen gedaan had. De dame onderhoudt haar gezin door eten te bereiden en langs de weg te verkopen.

Het tweede gezin dat we bezochten, bestaat uit een vader, moeder, acht kinderen en twee nichtjes. Zij huurden een huis dat de aardbeving niet overleefde, maar dat ze met golfplaten weer min of meer dichtgemaakt hebben om er te kunnen blijven wonen. De vader is landbouwer en heeft als metselaar gewerkt, wat hij geleerd heeft tijdens de huizenbouw van SSID de afgelopen jaren. Zijn vrouw was niet thuis, die was op pad om spullen in te kopen voor de handel. De heer des huizes zei dat het nu mag waaien of stormen, maar dit huis zal niks mankeren. Ook de kinderen waren opgelucht. Een dochter heeft nu een goed huis om haar vrienden mee naartoe te nemen. Een zoon zei dat dit huis het grootste goed is omdat ze in hun vorige woning binnen nat werden. Hij heeft samen met z’n broers meegeholpen om zand te zeven, beton te mixen en aan te dragen, betonblokken en cement te lossen en naar de bouwplaats te dragen. Zulke momenten zijn een opsteker, als je ziet dat zo’n gezin opgelucht adem kan halen in een nieuwe, welverdiende en stevige woning.

Op zaterdagochtend een vergadering met SSID om te spreken over dieren, gewassen, microkrediet, water, irrigatie, comités die hun rol niet of met moeite vervullen. Ik bezocht eveneens de irrigatiesystemen in Balan en Bois Neuf. Boeren blijven echter liever hun handgegraven kanalen gebruiken, waar ze beter mee bekend zijn en meer vertrouwen in hebben. In Bois Neuf vertelde iemand dat voor het eerst al z’n prei goed geslaagd is, dankzij het irrigatiesysteem. Voorheen verloor hij een deel van de oogst. Collega Rony is in gesprek gegaan met de comités in Boen, Balan en Ganthier om het werk voort te zetten nu CWS en SSID een periode afsluiten in Ganthier/Boen.

Patrick en ik hebben de andere zes huizen gebouwd met SSID nog een keer bezocht om de gezinnen te bezoeken. Onderweg constateerden we dat de nieuwe asfaltwegen in Vivy Mitchell alweer vernield zijn. De wegen zijn slecht aangelegd, zonder goede ondergrond. Het ontbreekt velen aan een professionele ethiek. We reden langs Village Noailles, waar sinds kort bandieten actief zijn en op die manier de handel in metaalwerk om zeep helpen. Toeristen durven niet meer te komen, kunstenaars worden verplicht om geld af te staan en kunnen dus niet meer in hun levensonderhoud voorzien. De laatste tijd zijn er ook meerdere jongedames verkracht, vooral studenten bij vertrek van de universiteit.

Tijdens onze bezoeken aan de huizen wou de auto niet starten, dus konden we duwen om ‘m weer aan de praat te krijgen. Twee voorbijgangers hielpen mee. Een van de gezinnen was bezig met verhuizen. De schilderijen hingen al aan de wand. Het huis was oorspronkelijk bedoeld voor hun tante, bij wie ze in huis woonden, maar zij is inmiddels overleden. Het jonge stel heeft zes neven en nichten in huis opgenomen, nadat alle ouders waren overleden. Vijf van hen zijn nog minderjarig.

Op een zondagmiddag om drie uur zou er een concert plaatsvinden in de kerk in Guibert, om geld in te zamelen voor de aankoop van nieuwe muziekinstrumenten en installatie. Aangezien ik inmiddels weet dat een concert over het algemeen niet op tijd begint, liep ik om tien over half vier naar de kerk. En die was leeg... Een paar mensen waren bezig met het rangschikken van banken. Dus toen liep ik maar weer naar huis. Mijn buurmeisje zei dat ze me wel zou roepen als ze zouden beginnen. Een uur later riep ze me. Om vijf uur begon het concert eindelijk... Gebed, samenzang, optreden van verschillende groepen/koren, de dansgroep van de kerk zelf, teksten opzeggen, solisten, een band. Een mooi programma.

Als beide auto’s elders in het land zijn, reis ik per motortaxi en per taptap. Een ronde langs Delmas en Pétion-Ville per taptap om de afhaaldienst van afval te betalen en de elektriciteitsrekening. Die hadden we al een paar maanden niet ontvangen, dus ter plaatse werd een rekening geprint. Het bedrag is totaal onberekenbaar en verschilt enorm per maand. Tot slot liep ik naar DGI, een belastingkantoor. Ik was erachter gekomen dat mijn rijbewijs al sinds augustus vorig jaar verlopen is... Niemand had dat opgemerkt, ikzelf niet, de bankmedewerkers niet die mijn rijbewijs als identiteitsbewijs accepteren, noch de douane en politie die me aanhouden en die onze papieren controleerden toen we naar de Dominicaanse Republiek gingen. Sterker nog; alle papieren zijn op mijn naam geschreven, met een verlopen rijbewijs. Zulke overheidsinstanties zijn soms niet al te makkelijk te navigeren, maar het viel mee. Een eerste man stuurde me naar een hokje waar een vrouw me met een man naar elders stuurde om een rekening in ontvangst te nemen. In de rij om de rekening te betalen en in een andere rij om een betaalbewijs te ontvangen. Drie dagen later kon ik terugkomen om het rijbewijs op te halen. Dat viel dus mee.

In de afgelopen periode is er een audit en evaluatie gehouden voor geld ontvangen via ACT Alliance voor reparatie en herbouw van huizen. Evaluatoren hebben het werk van diverse organisaties bezocht en zijn met staf in gesprek gegaan. Samen is gekeken naar lessen geleerd van deze ervaring.

Op een zaterdag ging ik op bezoek bij mijn petekind Olivier, die tegenwoordig in Merger woont. Ze wachtten me op om me de weg te wijzen, onverharde paden in, de helling oprijdend, links en rechts afslaand. Een watertruck blokkeerde het smalle pad, dus reden we achteruit het pad weer af om een alternatieve route te zoeken. Een huis op een helling, zicht op de zee in de verte. Een versnipperde familie. Veel mensen vertrekken naar het buitenland op zoek naar een beter leven. Kinderen blijven in Haïti achter.

Ik kom niet zo vaak in het stadscentrum van Port-au-Prince. Toen ik laatst bij een advocatenkantoor moest zijn in de buurt van het voormalige paleis, constateerde ik dat er alweer diverse gebouwen zijn nieuwgebouwd, inclusief overheidsgebouwen met mooie zuilengalerijen. Het paleis zelf is nog steeds niet herbouwd, sinds de aardbeving van 2010.

Vrijdag 10 mei reisde ik weer naar Pestel. Ik dacht al dat ik het zonder files zou halen toen ik Port-au-Prince uit was, maar bij Chalon was de weg geblokkeerd en stond ik alsnog stil. Het werd me niet helemaal duidelijk wat er aan de hand was, maar de bevolking was het ergens niet mee eens dus werd de weg geblokkeerd. Na een tussenstop in Les Cayes, reed ik verder naar Pestel. Het gebergte blijft overweldigend mooi. Collega’s Elondieu, Steven en Wisly waren al in Pestel. Ik reed gelijk door naar Cassavon. De bouw van de school was al gestopt voor de dag, hoewel de directeur en twee anderen nog bezig waren met het graven van geulen voor de toiletten. Het dak zat op het ene gebouw en van het andere gebouw waren de muren bijna volledig opgetrokken.

’s Nachts klinkt er in het hotel in Pestel geritsel van het strodak, als de ratten aan de wandel zijn. De wc bril is kapot en ligt los op het toilet. De volgende ochtend reden Steven en ik naar Roseaux, via Corail en Carrefour Charles. Ik keek om me heen naar de omgeving, de bergen, enorme rotsen langs de weg waar aan de weg gewerkt werd, de zee. Eenmaal in Roseaux bezochten we een huis waar al maanden niet aan gewerkt wordt. Eindelijk kregen we een bouwvakker zo ver om zijn werk aan de bovenste dwarsbalk voort te zetten. We spraken eveneens een vrouw die in haar nieuwe woning is getrokken. In een gebouw van een plaatselijke school gingen we om tafel met staf van FAEGA om het financiële verslag van de woningbouw te bespreken.

Toen weer terug naar Cassavon. Er werd verder gegraven aan de latrines en er werd gewerkt aan het bepleisteren van de muren van een schoolgebouw en het storten van de pilaren. ’s Avonds ging ik met een bekende uit het dorp naar het dorpsplein om even aan zee te zitten en bij te praten.

De volgende dag zouden we schoolbanken uit Mentor naar Pavillon brengen. Het pad lijkt wel slechter geworden. Voorzichtig in de 1e versnelling om te voorkomen dat de onderkant van de auto tegen de stenen slaat. Er stonden 20 schoolbanken in Mentor die naar Pavillon moesten. We bleken het formaat van de banken echter niet goed ingeschat te hebben, want er konden maar 4 met moeite in de laadbak. Zonder lading was het al lastig rijden maar met lading is dat nog intensiever, om te proberen te voorkomen dat de lading gaat schuiven en beschadigen. Onderweg troffen we de chauffeur die de banken eigenlijk zou transporteren maar die al maandenlang niet is gekomen. We spraken af dat hij de resterende 16 banken zou transporteren. We hobbelden verder naar Clement om de vier banken te lossen, die vandaar te voet naar Pavillon gedragen zouden worden.

Op de terugweg naar Pestel brachten we een bezoek aan een huis in aanbouw. De muren waren al opgetrokken en de bovenste dwarsbalk zat erop. Terug naar Cassavon. Collega Wisly en de bouwopzichter kwamen met een plaat plywood op hun hoofd aanlopen. Daarna had ik nog een afspraak met OJEDEP om het financiële verslag van woningbouw af te ronden.

Van slapen kwam weinig terecht die dag. Er kwam van twee kanten herrie; in het hotel en bij de buren, waar iemand was overleden en een nachtwake werd gehouden voorafgaand aan de begrafenis van de volgende dag. Het hotel zat overvol. De hele nacht door klonk er muziek, zo nu en dan met verhoogd volume. Ik had al vaak gehoord over een nachtwake maar het nog niet meegemaakt. Blijkbaar gaat het met veel lawaai gepaard. Voor het eerst heb ik in Haïti vuurwerk gehoord, al was het niet veel. Pas rond half zeven ‘s ochtends werd het stil. En toen kon ik opstaan om uit Pestel te vertrekken.

Eerst nog in gesprek met de bouwopzichter van het huis in Pestel, waar die dag het dak geïnstalleerd werd. Toen naar Les Cayes, voor een gesprek met BuildOn, een organisatie die scholen bouwt. Vandaar verder naar Port-au-Prince en Kenscoff.

We hebben sollicitatiegesprekken gevoerd voor een collega die werkzaam zal zijn in Guatemala, voor Centraal Amerika en Mexico. De plannen voor bouw en reparatie van waterreservoirs met KED en KAMM werden afgerond en collega’s Rony en Anouce togen naar Mayonbe om het werk te starten. Partner ASR blijft zich inzetten voor het stemmen van de wet voor kinderbescherming. De eerste zondag van juni is het nationale kinderdag, gevolgd door internationale dag tegen kinderarbeid. In het kader daarvan zijn eveneens activiteiten georganiseerd, waaronder een persconferentie, uitleg over de wet op kinderbescherming, activiteiten door leden van ASR, persberichten, etc.

Halverwege de maand mei is het regenseizoen serieus begonnen, met elke dag (vooral aan het eind van de dag) flinke regen. Het waterreservoir dat verbonden is aan het dak van mijn huis, zit inmiddels weer vol.

Elke ochtend om 8 uur wordt het volkslied gedraaid op de radio en gezongen op school. Op openbare gebouwen en scholen wordt de vlag op dat moment gehesen. ’s Ochtends als ik Montagne Noire afdaal richting kantoor, staan er leerlingen langs de weg om een lift te vragen naar school, aangezien daar geen openbaar transport is. ’s Middags staan de kinderen langs de weg om een lift omhoog te vragen, met een watertank in de hand, om water te gaan halen.

Op een avond nam ik deel aan een debat over de rol van familie landbouw en of dit een hoop of illusie vormt. Een economist en landbouwdeskundige bespraken de voors en tegens van kleinschalige landbouw.

Op een zondag ging ik naar de kerk van drie collega’s. Hier wordt de kerkdienst voorafgegaan door zondagschool, wat een bijbelstudie is voor alle leeftijden. De bijbelstudie werd geleid door collega Patrick en ging over de wens om voorspoedig te zijn in alle aspecten van het leven. Daarbij werd de rol van de kerk en christenen besproken om steun te bieden aan armen. De kerk zou een sociaal programma moeten hebben, mensen niet alleen hulp bieden op spiritueel gebied maar ook bijvoorbeeld jongelui helpen die hun schoolgeld niet kunnen betalen, zieken, ouderen, jongeren, gehandicapten bijstaan, de kennis benutten die aanwezig is onder gemeenteleden, verantwoordelijkheid nemen voor het beschermen van het milieu, gezondheid, afvalverwerking. De integrale missie van de kerk.

Het was mooi om mijn collega’s op een andere manier actief te zien. Tijdens de dienst die gelijk erna begon, speelde collega Wisly op het drumstel. Het mannenkoor zong, waarvan een aantal van mijn collega’s lid zijn. Ik was behoorlijk onder de indruk. Ze zingen goed, een eigen stijl, een kleine groep jongemannen die goede kwaliteit muziek produceren. Heel mooi. Nog weer een andere bekende preekte die dag.

De minister president is nog steeds niet bevestigd door het senaat, al zijn er al diverse pogingen gedaan. Op de dag dat dit weer zou gebeuren, werden alle stoelen en banken van het senaat in de tuin gezet, zodat de sessie niet door kan gaan. De gourde, de munteenheid, blijft in waarde verliezen. Gewapende bendes zaaien steeds meer onrust in het land, niet alleen in Port-au-Prince maar nu ook elders, vooral in de provincie Artibonite. Het land verkeert in een politieke crisis. Sinds zondag 9 juni is er weer onrust en zijn er weer demonstraties. Wegen zijn geblokkeerd, met stenen, vrachtwagens, of brandende autobanden. Scholen en universiteiten hebben het schooljaar vervroegd beëindigd, al zijn nog niet alle examens geweest. Banken en bedrijven zijn gesloten. Het kantoor van Church World Service is ook weer dicht. Collega’s werken van huis uit, voor zover mogelijk. Een collega die voor het werk in Grand Anse is, zit daar al voor de derde week vast. Alle transport van en naar de stad is tijdelijk opgeschort, een reis naar het Noordwesten uitgesteld. Bouwmaterialen kunnen niet geleverd worden, benzinepompen zijn gesloten dus de auto komt zonder diesel te staan en het geld raakt op aangezien de banken dicht zijn. Een trieste, zorgelijke situatie. Het volk eist het vertrek van president Jovenel Moïse, des te meer nu er een nieuw verslag is uitgebracht over het gebruik van Petro Caribe gelden, waarbij ook Agritrans, een bedrijf van de president, wordt beschuldigd van corruptie.