Geen woorden

Het is een mooie dag. De zon schijnt, zo nu en dan waait er een verfrissend briesje, de tomaten worden geoogst, de bergen blijven een mooi uitzicht bieden.

Zo’n prachtig mooi land, zulk natuurschoon. Zulk hartzeer, zulk verdriet, zulke schokken.

Op de een of andere manier werden er hier niet veel coronagevallen geregistreerd. Sinds mei nemen de aantallen toe. In die maand zijn ook de eerste gevallen van de Britse en Braziliaanse mutaties geregistreerd. Vooral onder de regeringsleiders en andere hooggeplaatsten vallen dodelijke slachtoffers. De noodtoestand qua gezondheidssituatie is opnieuw uitgeroepen. Meerdere ziekenhuizen kondigden aan dat ze geen nieuwe patiënten meer kunnen ontvangen. Er is gebrek aan zuurstof en aan brandstof voor generatoren, verergerd door geblokkeerde wegen die transport onmogelijk maken. Veel maatregelen zijn er echter niet aangekondigd. Scholen moesten 11 juni sluiten, eindejaarsfeesten werden geannuleerd en een avondklok werd ingesteld. Dat laatste maakt hier weinig verschil, aangezien mensen om veiligheidsredenen toch al weinig ’s avonds op pad zijn. Niet alle scholen houden zich aan de opgelegde sluitingsdatum. Ook in andere sectoren trekt men zich weinig aan van wat de overheid voorschrijft. Vaccins zijn er hier nog steeds niet en al komen ze er, dan nog zal volgens onderzoek de meerderheid niet bereid zijn gevaccineerd te worden. Men is zeer sceptisch en wantrouwig en denkt dat het vaccin juist ziekte veroorzaakt.

Het Avondmaal is weer tijdelijk gestopt in de gemeente en de kerk heeft nu besloten mondkapjes te verplichten. Bijbelstudies gaan over de vruchten en waarde van werken (Spreuken 6:6: Ga naar de mier, luiaard, zie zijn wegen en word wijs) en over beproevingen. Van dat laatste krijgt men hier genoeg te verwerken. Hoe te reageren? Wat zijn de beloften van God in en door alle beproevingen?

De problemen in Martissant duren ook nog steeds voort. Twee dagen na de laatste reis van Samuel en Jackson in die richting werd de weg geblokkeerd. Wat een geluk dat ze op tijd terug mochten keren. Maar wat een ellende. Het zuiden van het land is afgesneden van de rest van het land. Het brandstoftekort duurt daardoor nog steeds voort, met lange rijen bij de weinig pompen die open zijn en brandstof hebben. Ziekenhuizen meldden vele patiënten met schotwonden. Duizenden mensen hebben hun huizen moeten verlaten. Handels moeten sluiten. Een bank is geplunderd. Een kliniek van Artsen zonder Grenzen werd beschoten, waarop de kliniek tijdelijk is gesloten. Zelfs een verpleegkundige stierf nadat ze beschoten was in een ambulance. Huizen onderaan Delmas worden in brand gestoken. Ook elders in het land zijn bendes meer en meer actief. Nu wordt zelfs de toegang tot water gesaboteerd.

Mijn elektriciteitssysteem lag er thuis een paar weken uit. Of beter gezegd: staatsstroom is er eens per 3-4 weken een paar uur op avond. Verder ben ik afhankelijk van zonnepanelen. Wegens een technisch mankement zat ik zonder stroom, dus ging ik dagelijks naar kantoor. Daar kregen we 24 juni een rekening voor elektriciteit die voor 20 april betaald moest worden... De reactie van mijn collega: maar we hebben helemaal geen stroom. Want ook op kantoor is elektricteit zeldzaam en zijn we afhankelijk van zonnepanelen.

Toen ik woensdag 30 juni naar kantoor reed, had ik zoals gewoonlijk de radio aan om onderweg het nieuws te beluisteren. Tot mijn verbazing was de journalist in tranen. Wat er nou toch gebeurd was? Door de emotie heen werd dat algauw duidelijk. Dinsdagavond was een journalist van die radiozender doodgeschoten, voor zijn huis. Hij was samen met nog een journalist, die ook is doodgeschoten. De auto waarin ze zich bevonden had geen enkel schot ontvangen, dus het lijkt erop dat ze opzettelijk beide geëxecuteerd zijn. Op diezelfde avond zijn er nog eens 16 mensen doodgeschoten, voor een totaal van 18, allemaal in Delmas 32. Verbijsterd luister ik naar de emotionele berichten. Ik ging voorheen naar de kerk in Delmas 32, dus eenmaal op kantoor belde ik deze en gene om navraag te doen. Diverse gemeenteleden bleken familieleden te zijn verloren. De meeste van de slachtoffers bevonden zich voor hun huis of zelfs in een winkel. Mensenlevens lijken niets waard te zijn.

1 juni is het orkaanseizoen begonnen. 3 juli waren we in afwachting van orkaan Elsa. Het waaide hard, de bomen stonden krom, de wind loeide luid, het regende. Gelukkig boog de orkaan af en ging onder het land langs, in plaats van er direct overheen. Er zijn voornamelijk bomen omgewaaid en gewassen verloren gegaan, maar de schade is meegevallen. In mijn tuin is een perzikenboom geknakt en bij de buren zijn bananenbomen omgevallen. We zijn dankbaar dat het meeviel, ook voor de buurlanden, en dat er geen natuurramp zich nog heeft toegevoegd aan alle andere problemen.

Nu de binnenlandse wegen meer en meer beheerst worden door bendes, kiezen sommige organisaties ervoor om zich via helikopter of kleine vliegtuigjes te verplaatsen, om de onveilige wegen te vermijden. Zo vond er vorige week een vlucht plaats van Port-au-Prince naar Jacmel, met twee Dominicanen, twee Venezolanen en twee Amerikanen. Het vliegtuig is echter nooit aangekomen op de plaats van bestemming maar halverwege neergestort. Beide Amerikanen werken voor een internationale organisatie in Jacmel en laten een vrouw en kinderen achter. Je kunt het leven niet controleren. Een vliegtuig nemen wegens onveiligheid op de wegen, om vervolgens neer te storten. Bandieten begaven zich naar de plaats waar het vliegtuig is neergestort en eisen geld op dat volgens hen in het vliegtuig vervoerd werd.

De regering kondigde een nieuwe datum aan voor het referendum over de grondwet: 26 september, tegelijk met de presidentsverkiezingen. Op 5 juli werd een nieuwe minister president benoemd, de 7e onder president Jovenel Moïse. Hij kreeg de opdracht om een nieuwe regering samen te stellen. Dinsdag 6 juli werd bij mij thuis mijn elektriciteit gerepareerd. Wat een timing.

Woensdag 7 juli werd ik wakker met gemiste nachtelijke oproepen en vele berichten. “Ze hebben de president vermoord.” Ik wist niet wat ik las en belde direct mijn collega, die ’s nachts door zijn familie was gewekt en daarop mij had gebeld en ons onmiddellijk opdroeg om ons huis niet te verlaten. Rond 1 uur ’s nachts is president Jovenel Moïse vermoord in zijn eigen huis te Pelerin 5. Gebroken arm en been, 12 schotwonden. Zijn vrouw raakte gewond, door drie schoten. Twee van hun kinderen die eveneens in huis waren, zijn gespaard gebleven. Vreemd genoeg is er geen enkele bewaker gewond geraakt. Een buitenlands commando heeft de presidentiële woning aangevallen, roepend dat ze van Drug Enforcement Administration waren, oftewel drugs controle.

De wegen tussen Fermathe en Pétion-Ville werden afgesloten, dus we waren afgesneden van de stad. Ons kantoor is tot nader order gesloten en iedereen blijft thuis. Ontzet, ontdaan, ongelooflijk, verschrikkelijk. Dit hadden we niet verwacht of aan zien komen. De laatste jaren zijn er telkens problemen op 6-7 juli. Maar dit? Het is voor het eerst sinds 1915 dat er in Haïti een president in functie is vermoord. Elke keer als we denken dat we ons in een dieptepunt bevinden, blijkt het toch nog erger te kunnen. Dat klinkt op de radio, mijn collega’s zeggen het, ik denk het.

Het vliegveld werd gesloten, de grens ging dicht. De straten waren leeg. De minister president sprak het volk toe. Of beter gezegd: een van de twee. Hoewel er dus net een nieuwe was benoemd (Ariel Henry), was hij nog niet officieel in functie, dus blijft Claude Joseph het woord voeren. Hij kondigde een staat van beleg aan, oftewel krijgswet, voor een periode van twee weken. Dat is echter onduidelijk want het zou betekenen dat het leger tijdelijk de macht overneemt maar er is hier geen leger. Of beter gezegd zou de president een leger oprichten, maar het is onduidelijk wat daarvan bestaat. Verder zou in principe alles stil moeten leggen, terwijl de overheid nu heeft opgeroepen om de dagelijkse bezigheden weer op te pakken. Er is een avondklok, waarbij niet is vermeld van hoe laat tot hoe laat. Er zou controle moeten zijn op de pers maar ook dat blijft vaag.

Het is eveneens onduidelijk wie er nu tijdelijk de macht overneemt. Daarvoor zijn twee procedures, die op dit moment beide niet van toepassing zijn. De Nationale Vergadering zou iemand kunnen benoemen, maar er is al sinds januari 2020 geen parlement en dus geen Nationale Vergadering. De tweede optie is de president van het Hof van Cassatie, maar die is recent overleden aan COVID-19 en juist begraven afgelopen week. 8 senatoren hebben Joseph Lambert als interim president voorgesteld, de langst zittende van het senaat. Het land is in onzekerheid gedompeld.

De minister president en de politie hebben het volk meermalen toegesproken de afgelopen dagen. Ze zeggen dat er 28 huurlingen zijn: 26 Colombianen en twee Amerikanen (van Haïtiaanse komaf, die zeggen tolken te zijn). Drie zijn er gedood, vijf nog op de vlucht en de rest is gearresteerd. Er klinken direct al wel stemmen dat het vreemd is dat deze mannen allemaal netjes in de buurt zijn gebleven om gearresteerd te worden, in plaats van zich uit de voeten te maken. De overheid riep de bevolking op om te helpen met de kloptocht, wat niet heel handig gecommuniceerd werd, met het risico om direct een stigma te plaatsen op buitenlanders. Volgens het nieuws vonden de arrestaties plaats na hevige schietpartijen, maar dat is niet het geval. Er werd geen schot gelost na die bewuste nacht. Ook de chaos waarvan het nieuws spreekt, is er niet. Wie er achter de moord zit is nog onduidelijk. De overheid heeft militaire hulp gevraagd van Amerika en de VN om belangrijke infrastructuur te beschermen, maar dat is geweigerd. Hoewel elk land soeverein hoort te zijn, wordt de Haïtiaanse politiek sterk beïnvloed door het buitenland, met name Amerika.

De reactie van de bevolking: als de president, met al zijn bewaking, thuis vermoord wordt, dan is niemand veilig. Al werd er al lang geroepen om het vertrek van de president, niet op deze manier. De bevolking is geschokt. Vele mensen zijn in shock, hebben hoofdpijn, kunnen zich niet concentreren, zijn totaal van hun stuk gebracht. Het dringt nog niet helemaal tot me door wat er gebeurd is. Niet te bevatten. Een zwarte dag.

Er komen vele berichten van steun uit diverse landen: Brazilië, Amerika, Canada, Cuba, Colombia, Argentinië, de Dominicaanse Republiek, Nederland. Bedankt voor het meeleven. Het is onmogelijk te voorzien wat er nu gaat gebeuren. De voedselprijzen zijn direct weer gestegen. De tomaten die hier geoogst worden, vinden geen kopers aangezien verkeer naar de stad nog lastig is, terwijl mijn collega in de stad meldt dat ze weinig eetbaars kan vinden op de markt. Het schieten in Martissant dat twee dagen was gestopt, is inmiddels weer begonnen.

De vrouw van de president is overgebracht naar een ziekenhuis in Miami, per privé vliegtuig en privé ambulance. Dat is geen goed teken voor de gezondheidszorg in Haïti. Zij heeft die mogelijkheid. De meeste mensen hebben die kans niet. Hoe kunnen artsen zich onder de huidige omstandigheden sowieso naar ziekenhuizen begeven? Een gepassioneerde arts schijnt op de fiets een patiënt in nood te zijn gaan helpen.

Als Church World Service hebben we een solidariteitsverklaring uitgebracht (https://cwsglobal.org/press-releases/cws-stands-with-the-people-of-haiti-following-the-assassination-of-president-jovenel-moise/). Ik heb eigenlijk geen woorden om de diep droevige neerwaartse spiraal te beschrijven. Mijn hart heeft zich al zolang verknocht aan dit land, dat zoveel klappen krijgt. Gerechtigheid voor de president maar ook voor al die anderen die geen vooraanstaande positie in het land bekleden, wier levens net zoveel waard zijn. De 18 personen die op 29 juni zijn gedood. De verpleegkundige die 5 juli stierf. De mensen die niet naar Miami kunnen vliegen en hier geen gezondheidszorg vinden en dus sterven. Gerechtigheid en waarheid.