Watervallen, Cassavon en gebeurtenissen in juli

De bouw van de school in Cassavon wordt afgerond. Het is een proces geweest met vele uitdagingen en moeilijkheden, maar desondanks bleef de moed erin. Eind juni waren meerdere bouwlieden ziek, inclusief buikklachten en tyfus. Ook de ‘motor van het werk’, zoals ingenieur Elondieu onze collega Wisly noemde, werd ziek. We besloten de bouw een week stil te leggen om ieder de welverdiende rust te gunnen die ze nodig hadden. Die ene week werden er echter meer, toen wegens protesten en wegblokkades opnieuw transport onmogelijk was, zowel van onze staf als van bouwmaterialen. Daardoor raken ook de magazijnen leeg en kunnen de bouwmarkten geen nieuwe voorraden ontvangen.

Er is aan de weg gewerkt in Guibert, het pad naar mijn huis. Inwoners hebben een tractor weten te regelen om het pad te verbreden, de stenen weg te halen en het geheel wat vlakker te maken. Daarbij was ook de betonnen toegang naar mijn huis weggehaald, waardoor ik de auto het erf niet op kon rijden. Als tijdelijke oplossing werd er een partij stenen voor de deur gedeponeerd. Er zijn echter geen kanalen aangelegd en bij regen verandert het pad in een ontzettend gladde, glibberige modderbaan.

Per 1 juli kwam er een einde aan 7.5 jaar kantoor delen met Wozo. We sluiten een periode af nu ze zijn verhuisd. Gelukkig is het gelukt om een andere organisatie te vinden die het kantoorpand met ons wil delen, dus nu hebben we nieuwe kantoorgenoten in de Canadese organisatie SUCO die vooral op het gebied van landbouw actief is. Helaas begaf ons elektriciteitssysteem het precies in de week dat SUCO zich bij ons voegde. De inverter ging kapot, het overheidssysteem van elektriciteit werkte een aantal dagen niet en de zonnepanelen waren losgekoppeld. Inmiddels zijn er nieuwe (en meer) zonnepanelen op het dak geïnstalleerd, waar we hopelijk weer even mee vooruit kunnen. Organisaties MCC en SCH waren zo vriendelijk om me te ontvangen bij hun kantoren om daar gebruik te maken van elektriciteit en internet.

De verlenging van het contract van ons kantoor moest ik bij een advocatenkantoor tekenen in het stadscentrum. Er was veel politie op de weg, voorbal bij Champs de Mars. Inmiddels zijn er al heel wat overheidsgebouwen herbouwd die in de aardbeving van 2010 vernield waren. Mooie gebouwen.

De afgelopen periode vonden de nodige vergaderingen plaats met het ACT Alliance netwerk waar we lid van zijn, zowel om een noodplan gereed te hebben in geval van natuurrampen, als ook om de externe evaluatie van het werk van de leden van ACT Alliance naar aanleiding van orkaan Matthew te bespreken. Per 30 juni kwam er een einde aan het contract van collega Anouce, die in het Noordwesten voor ons werkte. In juli hielp hij nog een week om aanvullende informatie te verzamelen zodat we het eindverslag over ons werk met SKDE en de corporaties bij donateurs Growing Hope Globally en de Evangelical Lutheran Church of America konden indienen. Per 1 oktober hopen we met een nieuw plan van start te gaan, in samenwerking met Misereor, AGEHPMDNG en GRADAID. Ook zijn we in gesprek met InnovEd over plannen voor training aan docenten. Er zijn weer nieuwe verslagen in de aanmaak, over het werk van CWS in Haïti van januari t/m juni 2019, over de bouw van 3 lokalen bij de school in Mentor, en over de bouw van de school in Cassavon.

In juli heeft er tevens een vergadering plaatsgevonden in Washington DC met aanwezigen van alle regio’s waar CWS werkzaam is (Noord-Amerika, Europa/Midden Oosten, Azië, Afrika, Latijns Amerika/Caribisch gebied). Ter voorbereiding hierop moesten we de nodige informatie aanleveren over partners, lobby en een jaarplan voor het nieuwe fiscale jaar van juli 2019 t/m juni 2020. Ook hebben we van onze eigen regio per Skype een bijeenkomst gehad. In juni is er iemand in Guatemala aangenomen, dus nu hebben we in de regio staf in Guatemala, Argentinië en Haïti.

Ouders en leerlingen maken zich op voor de start van het nieuwe schooljaar op 9 september. Veel leerlingen kunnen hun school niet afmaken omdat ze het schoolgeld niet bijeen kunnen krijgen. Het bedrag verschilt veel van school tot school. Soms gaat het om $ 200, soms minder dan dat, soms $ 500. Het voordeel van de schoolvakantie periode is dat er minder files zijn, waardoor ik ’s ochtends wat later van huis kan vertrekken en de wegen beter begaanbaar zijn.

Er zijn diverse contracten afgelopen van collega’s de afgelopen maanden. Met pijn in het hart constateren we dat de contracten niet verlengd kunnen worden, wegens afnemende fondsen en activiteiten. Ik heb het voorrecht om met een team van getalenteerde collega’s te werken. Het is moeilijk om ze te laten gaan, wetend dat het ontzettend moeilijk is om werk te vinden. Werkeloosheid blijft stijgen, er vallen vele ontslagen, bedrijven zien hun activiteiten en inkomsten afnemen, internationale organisaties sluiten. Ik las in de krant dat maar liefst 85% van de mensen die een universitaire opleiding afronden in Haïti, uiteindelijk het land verlaten, op zoek naar werk en een beter leven elders. In triest en een groot verlies voor het land.

Hier wordt voorafgaand aan een kerkdienst zondagschool gehouden, wat niet zoals in Nederland voor kinderen is, maar een benaming is voor een soort Bijbelstudie, interactief met vragen en antwoorden waar aanwezigen aan het denken worden gezet en meedoen. Zo wordt er bijvoorbeeld gesproken over evangelisatie, bekering, doop of het lezen en bestuderen van de Bijbel. Ik heb een aantal keren deelgenomen bij de zondagschool in de kerk van drie collega’s. Tijdens de week spreken we verder over de besproken onderwerpen. In een weekend ging ik op bezoek bij de gezinnen van alle drie de collega’s, die tevens buren van elkaar zijn. Het doet me goed te horen dat alle heren positief zijn over ons team. Ook zij zelf zien met verdriet hun contract aflopen. Ze hebben in Church World Service een goede werkgever en team gevonden. We hebben dezelfde visie en aanpak en staan geen van allen open voor corruptie, wat hier geen vanzelfsprekendheid is. Bij God is alles mogelijk, zo was het thema van een van de preken in de kerk van de collega’s. We hopen dat nieuwe deuren open zullen gaan, zowel voor Church World Service in Haïti als voor elk van de collega’s.

Afgelopen vrijdag zijn 57 leden van het bataljon van Eglise de Dieu de Boulard naar Guibert gekomen voor hun jaarlijkse kamp. Ze hadden aan mij gevraagd om contact te leggen met de kerk hier om ze te ontvangen. Ter voorbereiding op het kamp, kreeg ik in juli drie logés die de temperatuur kwamen testen... Ik moest lachen toen ik ze hoorde bibberen bij het douchen, wat ze maar koud water vonden. Aangezien ik op 1500 meter hoogte in de bergen woon, ligt de temperatuur hier een stuk lager dan in de stad. De volgende ochtend werden ze zo koud wakker, dat ze het hele douchen maar oversloegen.

Ik had een interessante ontmoeting met Alliance Chrétienne pour la Justice (ACJ). Zij werken met een team van christelijke advocaten die de verklaring van mensenrechten en de Bijbel als gids gebruiken om recht te verdedigen. ACJ is opgericht als initatief van MCC. Gevangenissen zitten vol mensen die jarenlang wachten om voor een rechter te verschijnen, soms wegens kleine vergrijpen en vaak omdat ze het weinige geld voor de rechtszaak niet kunnen betalen. ACJ biedt rechtshulp aan gevangenen die geen advocaat kunnen betalen, organiseert trainingen en lobbyt voor een ander, rechtvaardig, rechtsysteem in Haïti. Ze werken met een netwerk van zo’n 65 advocaten die elk een aantal uren als vrijwilliger werken aan een dossier voorbereid door het ACJ team. Op deze manier zijn er al meer dan 100 mensen van hulp voorzien om hun zaak te laten voorkomen. Indrukwekkend, alle respect voor het werk dat ze doen.

Haïti blijft verrassen. Wisly zou me meenemen naar een waterval bij Fermathe 52, na een maaltijd in zijn ouderlijk huis. Ik wist niet dat er zo dichtbij een waterval was. We volgden een stenen pad, parkeerden de auto en gingen te voet verder. Een prachtige, majestueuze omgeving. Van bovenaf de helling keken we uit op het dal met witte stenen en een kleine waterstroom. We daalden een voetpad af naar de rivierbedding. Aan de overkant zagen we een breed, wit pad. Een weg, zeiden de kinderen die ons begeleidden, al begrijp ik niet hoe dat steile, oneffen pad vol stenen voor een weg voor motoren kan doorgaan.

We staken de rivierbedding over en moesten algauw continu van steen tot steen springen om waterstroompjes over te steken. ‘De waterval’ bleek een reeks van maar liefst 13 watervallen te zijn. Eerst een vrij lage, niet heel brede waterval. De tweede waterval was een stuk breder en we moesten langs de waterval omhoog klimmen. De schoenen gingen uit maar de stenen zijn groen en glad en mijn armen en benen zijn niet heel erg lang. Wisly stutte me van achteren en hielp me om m’n voeten in gaten van de stenen te zetten. Een vriend van hem trok me van boven op. Van zulke tochten kan ik echt genieten, dat vind ik leuk. Ik heb me prima vermaakt, al zou het handig zijn geweest als ik had geweten dat we door water gingen lopen zodat ik waterschoenen aan had kunnen trekken. Die stenen doen behoorlijk zeer aan je blote voeten.

We zagen van alles groeien bij de waterstroom; riet, diverse theesoorten die gebruikt worden voor verkoudheid of onstekingen, enz. Een hogere waterval kwam in zicht. We volgden de rivier over de stenen, langs en door velden waterkers. Meer watervallen volgden. Toen langs een steile rotswand naar een hoge en smalle waterval. Daar zagen we geen mogelijkheid om verder te klimmen. We draaiden om en de drie jongens namen ons mee een zijpad in. We stijgden snel en algauw keken we in de diepte neer op de rivierbedding en aan de overkant op de helling waar we vandaan kwamen. We zagen de katholieke kerk van Fermathe, akkers op de steile hellingen, goed verzorgde koeien. Aan water geen gebrek; over de akkers lopen waterstroompjes afgeleid van de rivier. Er groeit van alles; sla, prei, peper.

Vanuit de hoogte keken we uit op de laatste waterval die we bezocht hadden. We liepen als het ware hoog om de volgende reeks watervallen heen totdat we bij een bassin kwamen. Het werd bewolkt en de weg was slecht dus keerden we om en volgden een andere route om weer in de rivierbedding te komen, via het pad met witte stenen dat we vanaf de overkant hadden gezien. Links van ons keken we uit op Laboule en rechts op Fermathe. We staken de rivierbedding weer over en klommen de andere helling weer op om terug te komen bij de auto en motor. Een mooie dag die een glimlach op je gezicht brengt.

Een van mijn petekinderen heeft 8 juli een broertje gekregen. Het jochie bracht ruim een week door in het ziekenhuis met een ontsteking. Toen hij ontslagen werd uit het ziekenhuis, was het transport een probleem. Ik haalde moeder en zoon op bij het ziekenhuis in het stadscentrum en bracht ze naar huis in Gressier. Tijdens een stop onderweg bij de apotheek kreeg ik het kereltje in mijn armen zodat z’n moeder medicijnen kon halen. Z’n kleine armpje was lekgeprikt voor infuus.

Dinsdag 23 juli ging ik met Patrick mee naar Les Cayes. We proberen tegenwoordig te voorkomen dat iemand alleen reist. Pas aan het eind van de middag kwamen we aan. We keken of de betonblokken voor de ramen van de school van Cassavon al klaar waren (die worden op bestelling gemaakt) en reden naar een hotel. We aten ergens en haalden boodschappen voor onze collega’s die inmiddels alweer bijna een maand in Pestel zijn. Rondom de supermarkt stonden jonge jongens die graag wouden ‘helpen’. Ze wezen ons op een lege band, wat vermoedelijk het werk van diezelfde jongens was.

De volgende ochtend waren we onder de pannen met heen en weer rijden door Les Cayes voor de aankoop van diverse bouwmaterialen. Eerst de betonblokken voor de ramen. Toen op zoek naar betonblokken voor de muren, die beperkt verkrijgbaar waren, en al helemaal goede kwaliteit betonblokken, wegens de wegblokkades waardoor cement niet aangeleverd kon worden en er dus geen betonblokken geproduceerd konden worden. Een bevriende ingenieur verwees ons naar ‘Maranatha’ betonblokken, wat ik wel toepasselijk vond aangezien de Christelijke Gereformeerde kerk in Drogeham ook zo heet. Toen moest er een vrachtwagen geregeld worden voor transport. Weer ergens anders werden verf en rollers aangeschaft. Intussen moest de lekke band ook nog gerepareerd worden. Een zoektocht naar plywood bracht ons langs minstens drie kleine bouwmarkten voordat we vonden wat we zochten. De vrachtauto die de blokken voor de ramen, de betonblokken en het plywood vervoerde, had geen lichten. In plaats daarvan zaten er een paar open gaten in de voorkant. Dat deed mij iets opmerken over APK. Patrick vertelde me dat zoiets hier ooit ook bestond, onder de dictatuur van Duvalier.

Na de middag vertrokken we naar Pestel. We brachten eerst onze bagage bij Karibu hotel, waar ik een kamer kreeg waar de matrassen nog op de grond liggen. Ik dacht dat ze inmiddels bedden hadden, maar blijkbaar is dat slechts in twee kamers het geval. Toen ik de badkamer inliep, zat daar een grote, harige vogelspin in de douche. Het gaat me toch net iets te ver om daar nou een kamer mee te delen... Ik riep Patrick, wees op de vogelspin en bedankte hem voor de kamer die hij voor me had uitgezocht. Hij haalde een medewerker erbij, die het maar het eenvoudigste vond om me gewoon een andere kamer te geven. Met bedden en zonder vogelspin...

We reden naar Cassavon, waar we onze drie collega’s (Elondieu, Steven en Wisly) en de bouwlieden groetten. De betonvloer van de veranda van drie lokalen werd aangesmeerd, een ‘steiger’ werd gebouwd (bestaande uit houten planken die dwars door een gat in de muur geduwd worden) en het dak werd geïnstalleerd op het kantoor. De deuren waren die dag per boot aangekomen vanuit Port-au-Prince. De vrachtwagen doet een stuk langer dan een personenauto over het parcours vanuit Les Cayes en kwam pas tegen de avond aan.

Nadat we ’s avonds rijst met schelpdieren hadden gegeten, liep ik naar het dorpsplein om Amost te ontmoeten. Altijd een plezier om op een bankje aan het water te zitten en uit te kijken op de Cayemites eilanden en de kano’s in de haven.

Terwijl Nederland in de ban was van een hittegolf die een week duurde, is het hier ’s avonds en ’s nachts nog bijna 30 graden en dat niet één week maar meerdere maanden achtereen. Het hele jaar ligt de temperatuur boven de 25 graden alleen is het in de zomer nog net wat extra warmer. De collega’s in Pestel hadden al meermalen geklaagd over de hitte en nu kon ik het zelf ervaren. Zelfs terwijl je doucht heb je het daar nog warm. Er is geen stroom ’s nachts dus geen koelte van een ventilator. Zweten terwijl je in bed ligt, dat is niet wat.

Donderdag waren de vier heren de hele dag in Cassavon. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om naar Jérémie te reizen en rekeningen op te halen behorend bij een financieel verslag van FAEGA. Amost ging met me mee. Via Corail en Roseaux reden we naar Jérémie. Amost vertelde dat er dat weekend iemand was omgebracht in Pestel wegens een geschil over grondbezit, door familie nog wel. Grondbezit is hier een aanleiding voor veel conflicten, vooral omdat er geen goed functionerend kadaster is en er dus veel onduidelijkheid bestaat over wie nu de ware eigenaar is en waar de grenzen lopen. We hadden het ook over de bendeleider Arnel die is gearresteerd nadat hij medische hulp had gezocht toen hij was geraakt in een gevecht met een andere bende. Zijn arrestatie is als een groot succes in de media neergezet, maar de bende blijft actief en een oplossing voor het geweld is er niet. Bovendien werd Arnel zonder enige waardigheid afgebeeld in de pers, met ontbloot lijf en een schoen/voet op z’n rug.

Eenmaal in Jérémie ontvingen we de rekeningen, namen ze door en corrigeerden een aantal. We kochten de specialiteit van Jérémie; konparèt, een soort zoete koek van kokosnoot en andere ingrediënten. Daarna keerden we terug naar Pestel. Vissers trokken hun netten door de zee langs de weg van Jérémie. Dat kan een hele mooie boulevard zijn, maar helaas is het meer een afvalhoop. Mooie omgeving onderweg, vlak langs zee tussen Roseaux en Jérémie, over een reeks (nieuwe) brnggen en verder door de bergen.

Terug in Pestel zette ik Amost af en reed naar Cassavon, met konparèt voor de bouwlieden. De collega’s waren bezig met het installeren van de deuren en sloten. Mijn zakmes kwam daarbij goed van pas. Ik ging met een docent naar zijn huis om in gesprek te gaan met hem en zijn vrouw over de reparatie van hun woning (gefinancierd door CWS) en ook over de bouw van de school, waaraan ze hebben meegeholpen, onder andere door materialen op te slaan bij hun huis. Vervolgens twee leerlingen van Cassavon gesproken over hun oude en nieuwe school. Daarna nog een gesprek met de directeur. Die heeft zich op een enorm bewonderenswaardige manier ingezet gedurende de hele periode van de bouw. De gesprekken raakten me. Een bijzondere school, gefinancierd door CGK. De directeur en de docent vertelden hoe onze collega Wisly de eerste was die een voorhamer opnam om van het voetpad een weg te maken die toegankelijk is voor verkeer. Ze spraken over het ongeluk waarbij gewonden en doden vielen, over hoe een groep vrouwen gevormd werd om emmers water aan te dragen voor de bouw, over het transport van zand, hoe de leerlingen meehielpen met materialen de helling opdragen, en hoe er hard gewerkt is om de diepe fundering te graven, wat bijdrage was van de dorpsbewoners. Het is duidelijk echt hun school, waar ze hard aan hebben meegewerkt. En dat terwijl de docenten al maandenlang geen salaris uitbetaald hebben gekregen.

Het is een groot verschil voor de school. Tijdens orkaan Matthew is het pand volledig verwoest. Drie maanden lang konden de leerlingen niet naar school. Om het schooljaar niet verloren te laten gaan, werd daarna les gegeven op de veranda, onder een zeildoek, en in huis bij iemand in de buurt. Na dat jaar is een tijdelijk onderkomen gebouwd, met golfplaten dak en muren bestaande uit zeildoeken. En nu staat er een stevige, prachtige school, waar de leerlingen en docenten op hun gemak en veilig les kunnen krijgen en geven. Een school bestaande uit twee gebouwen van elk drie lokalen, een kantoor, en latrines. Dankbaar en trots op dit mooie werk! In het gemeente urgentieplan is deze school als eerste aangewezen als toevluchtsoord in geval van een toekomstige natuurramp. Een goed teken. De school zal ook voor andere doeleinden gebruikt worden en ter beschikking zijn van de gemeenschap. De beste school van heel de gemeente van Pestel, zo zeggen zowel docenten als leerlingen.

’s Avonds zaten we met z’n vijven bij elkaar. De heren houden wel van een geintje na gedane arbeid en lagen zowat over de vloer te rollen van het lachten, elk met een doorgesneden fles water als beker. Ze hadden ergens in het dorp ijsklontjes weten te vinden en genoten van een eenvoudig koud glas drinken. Dat zijn de mooie momenten. Ik zal ze missen, nu vier contracten aflopen.

Vrijdagochtend gingen we wederom naar Cassavon. Vanaf onderaan de helling liepen mensen met betonblokken en de blokken voor de ramen op hoofd en schouders de helling op. We kregen de sloten niet in de deuren, de schroeven leken te kort te zijn. Ik liep naar de zijkant van de school, waar een vader me zijn zoon aanbood en vroeg of ik hem mee kon nemen. Ik zei uiteraard nee en probeerde hem de waarde van kinderen uit te leggen, die in de eerste plaats hun vader en moeder nodig hebben. Hij leek me niet goed te begrijpen, want vervolgens bood hij me een dochter aan. Beide kinderen stonden er verlegen bij. Het raakte me diep. Ik drukte de kinderen op het hart dat ze waardevol zijn en liep weg.

In de loop van de ochtend vertrokken Patrick, Steven en ik naar Port-au-Prince. Onderweg komt er van alles aan bod. We hadden het over spelletjes die we vroeger als kind speelden en ontdekten dat er een heleboel spelletjes zijn die we alledrie speelden, al zijn we opgegroeid in twee heel verschillende landen, duizenden kilometers bij elkaar verwijderd. Ze vertelden e over hun schooltijd. Vervolgens belandden we in een serieuzer onderwerp, over corruptie en hoe het toch mogelijk is dat zoveel mensen die werkzaam zijn bij de overheid betrokken zijn bij corruptie. Terug in Port-au-Prince mocht de auto tijdens het weekend naar de carwash om het rode zand eraf te spoelen. Na zulke reizen zijn de auto’s hard toe aan een schoonmaakbeurt.

Mijn collega’s zien de toekomst somber in en verwachten dat de situatie uit de hand kan lopen tot een ware crisis. Mensen worden ontslagen. Velen zien vertrekken uit Haïti als de enige optie, ongeacht waar naartoe. Haïtianen spreken negatief over hun eigen land. Inflatie gaat door. Er is nog steeds geen parlement. De interim minister president heeft ontslag in moeten dienen en een nieuwe is aangewezen, de vierde in de 2.5 jaar tijd dat Jovenel Moïse president is van Haïti. Hij is echter nog niet bevestigd. Jovenel Moïse heeft in de Miami Herald (buitenlandse pers) aangegeven dat hij een nieuwe externe audit wil doen van de Petro Caribe gelden, aangezien zijn bedrijf wordt beschuldigd van fraude. Haïti was niet blij om dit in buitenlands nieuws te lezen en bovendien heeft er al een externe audit plaatsgevonden. De situatie verslechtert en er is nog geen uitkomst duidelijk. Mijn collega’s lijden er duidelijk onder.

Tijdens heftige regen en onweer heeft een ondersteunende muur nabij een ravijn in Pelerin 1 het begeven, waarbij een dozijn huizen zijn ingestort wegens landverschuivingen.

Tegelijk blijf ik geraakt worden door de pracht van dit land. Op een avond kreeg de lucht een vreemde, gele kleur, de bergen waren in wolken gehuld en het begon te regenen. Een prachtig land, een prachtige omgeving. Wat de toekomst brengen moge, mij geleidt des Heeren hand.