Hogerop

Quetzaltenango (of Xela) is gelegen op 2300 meter hoogte. Het klimaat is een bijzondere gewaarwording; ’s avonds, ’s nachts en ’s ochtends is het koud, tot het vriespunt, maar geen enkele woning kent verwarming, dus dat betekent dikke truien aan en vele dekens op het bed. Als de zon opkomt, wordt het warmer en ’s middags loopt men in een t-shirt buiten. De grote hoogte brengt ook met zich mee dat ik hier sneller loop te hijgen, aangezien ik gewend ben aan wonen op zeeniveau (zowel in Nederland als in Haïti).
De school waar ik les heb, Centro Maya Xela, was me aanbevolen door een echtpaar dat deelnam aan de oriëntatie van MCC in Amerika vorig jaar (tevens het echtpaar door wie ik een weekend werd uitgenodigd bij de Bruderhof). In Xela zijn vele talenscholen, maar Centro Maya Xela springt er op een bepaalde manier uit. Het geld dat verdiend wordt met hun lesprogramma wordt gebruikt om jongedames van Maya stammen van een beurs te voorzien om te kunnen studeren aan de universiteit. Op dit moment zijn er zes dames in dit programma betrokken. De school heeft een moeilijk jaar achter de rug en er zijn ook nu maar 2 leerlingen. De betreffende jongedames geven in ruil voor de beurs zelf ook les, zowel Spaans als hun respectievelijke Maya talen. De overige docenten zijn ook afkomstig van Maya groeperingen. Ze zijn allemaal kleiner dan ik, dus dat zegt wat... Hoewel de meerderheid van de bevolking van Guatemala deel uitmaakt van een Maya groepering, worden Maya’s nog steeds benadeeld in de samenleving. De klederdracht en taal verschillen per Maya groep, maar religie is min of meer gelijk. Er zijn geen kerken of kerkdiensten. Maya ceremonies worden gehouden op verzoek, vaak van iemand individueel of een familie; in een klein gezelschap dus. Grotere groepen komen voor op scholen of in organisaties. Bij deze ceremonies komt vuur te pas. De kleding van de dames bestaat uit een gekleurde blouse, een lange, gekleurde rok (of overgooier) met daar overheen een soort schort/overrok. Hun haren zijn vaak gevlochten, met een gekleurd lint er doorheen. De kleuren verschillen van stam tot stam. Baby’s en kleine kinderen worden in een doek op de rug gedragen. De 22 talen zijn totaal verschillend.
En zo ben ik hier dus in een totaal andere omgeving, met een hele andere bevolking. Ik kan hier rustig rondlopen op straat, zonder nageroepen te worden. Xela is een mooie stad, met stijgende en dalende smalle straatjes, sommige nog met de bestrating stammend uit de tijd van de Spaanse overheersing. De gebouwen aan de straatkant zijn in alle kleuren van de regenboog geschilderd; roze, geel, groen, blauw, rood, etc. Verspreid over de stad zijn diverse parken gelegen. Het centrale park met verschillende beelden is omringd door mooie, oude gebouwen; een museum, het gemeentehuis, enz., op de achtergrond omringd door bergen en vulkanen.
De tweede van mijn drie weken hier in Guatemala is begonnen. Elke dag flink bezig om mijn kennis van het Spaans te verbeteren. Daarnaast een ‘conferentie’ gehad over racisme in Guatemala en films bekeken over de guerilla en het leger, die in de jaren tachtig hele dorpen uitmoordden.
Ik eet bij het gastgezin. Na 8 maanden rijst in Haïti en 2 weken Hollandse pot, lijkt mijn maag het niet eens te zijn met minimaal 2 maal daags een maaltijd van bruine bonen, gebakken eieren en tortillas. Dus alles kwam er van boven en onderen uit. Ik heb me nog wel door m’n lessen heen geworsteld, maar het uitje van die middag moest ik helaas aan me voorbij laten gaan; geen bezoek aan vulkanische bronnen voor mij dus. Nee Joske, dan bevalt die pompoensoep toch heel wat beter... Die smaakte overigens prima, evenals de boerenkool uit jullie tuin!
Aan het eind van de dag loop ik vaak wat rond in de stad (en steun ik de plaatselijke internetcafés, die hier bij de vleet zijn). Zo belandde ik in een winkelcentrum, waar ik een triest gevoel kreeg. Er was zoveel verkrijgbaar, van heerlijke verse broodjes tot kleding en schoolspullen, van groente en fruit tot wasmiddelen, keukengerei en beddengoed, dat ik er droevig van werd. Het lijkt hier zoveel ‘beter’ voor elkaar dan in Haïti (24 uur per dag elektriciteit, een afvalsysteem, goede wegen). Nu hangt armoede natuurlijk niet af van het aanbod aan goederen in de winkel, maar het grote verschil tussen het ene ontwikkelingsland en het andere raakt me wel extra. Op het platteland in Guatemala is de situatie wel heel anders, maar ook de steden in Haïti kennen niet de voorzieningen die hier zijn. Bovendien is zowel eten als transport in Guatemala veel goedkoper dan in Haïti, hoewel Haïti zoveel armoede kent. Guatemala kent echter nog een ander probleem; bendes. Elke dag worden er buschauffeurs om het leven gebracht, die niet de hen gevraagde som geld hebben betaald, die van hen geëist wordt in ruil voor hun bescherming. “Als je wilt dat we je met rust laten, moet je ons betalen.” Klinkt als de maffia. Corruptie is een groot probleem, zelfs in kerken. Het is absoluut niet allemaal rozengeur en manenschijn in dit mooie land, er zijn ontzettend veel, diepgewortelde problemen. Guatemala is tevens het doorvoerland voor drugs van Colombia naar Amerika, wat ook weer de nodige moeilijkheden met zich meebrengt.
Op mijn vrije vrijdagmiddag ben ik in de bus gestapt naar een dorpje genaamd San Andres Xecul (oftewel de heilge apostel Andreas). Ze doen hier niet aan bushaltes, net als in Haïti, dus je kunt gewoon langs de kant van de weg gaan staan. Elke busschauffeur heeft een hulp in de bus, die vanuit de deuropening speurt naar passagiers en het geld onderweg int. Na een uur in de bus (voor € 0,40) stopte de bus waar de weg ook ophield. San Andres Xecul is bekend vanwege de kerk op het centrale plein; een koepel geschilderd in felle kleuren, de gevel in geel geschilderd, met daarop verschillende afbeeldingen in andere kleuren (rood, blauw, groen). Binnen stond ik verbaasd te kijken naar een interessante weergave van de geboorte van Jezus; een mengelmoes van kerststallen, flikkerende lichten en twee soorten kerstmuziek door elkaar. Aan beide muren stonden beelden van heilige, Bijbelse figuren opgesteld. Verderop in het dorp trof ik een wasplaats aan. Onder een overkapping waren rijen betonnen wasbakken opgesteld, waaraan vrouwen met schorten voor hun was stonden te boenen. Bovenaan in het dorp stond een andere kleurige kapel, vanwaar ik een mooi uitzicht had over het dorp in het dal, dat aan alle kanten ingeklemd ligt tussen de bergen. De kleurige kerk springt eruit tussen de grijze woningen. Naast de kapel is een begraafplaats, waar twee Maya vrouwen een ceremonie verrichtten. Een rustig dorp. Toen ik terugkwam in Xela, begaf ik mij terug naar school, waar we met docenten en studenten samen zouden eten. Deze keer hadden de docenten gekookt en de volgende keer zijn de studenten aan de beurt (oh oh...). Het was een gezellige avond. Om negen uur ’s avonds zou ik terug naar mijn gastgezin, een kwartiertje lopen van de school. Lopen bleek echter niet vertrouwd te zijn op dat tijdstip. Waarom kunnen we elkaar toch geen veiligheid gunnen? Waarom kunnen we elkaar niet met rust laten? Waarom moeten we elkaar zo nodig overvallen, aanvallen?
Ook de natuur ‘valt zo nu en dan uit’, in de vorm van vulkaanuitbarstingen of aardbevingen. Vanuit Xela kijk je uit op de imposante gestalte van de vulkaan Santa Maria, in een perfecte driehoekvorm. Deze vulkaan is niet meer actief, maar de naastgelegen vulkaan wel. Een van de dames van Centro Maya Xela stelde voor om de vulkaan Santa Maria te gaan beklimmen, afgelopen zaterdag. We zouden om 6 uur ’s ochtends verzamelen, om nog voor de bewolking boven te kunnen zijn. Ik stond om 6 uur voor de deur. Een half uur later belde nummer 1 van de 4 af. Dus we togen we met z’n drieën op pad, maar nummer 2 wilde eerst ontbijten. Zo gezegd, zo gedaan. Toen we op de bus stonden te wachten, besloot nummer 2 om toch maar niet mee te gaan. Zucht... Een hoop tijd verloren voor niets dus. We bleven met z’n tweeën over; Susanna, die via Centro Maya Xela fysiotherapie studeert, en ik. De bus bracht ons naar een dorpje gelegen aan de voet van de vulkaan, vanwaar een pad de vulkaan op leidt. Zoals gezegd ligt Xela al op 2300 meter hoogte, wat betekent dat er minder zuurstof in de lucht is. Zodra het pad begon te stijgen, begon ik te hijgen. En niet zo’n beetje! Al na een half uur vroeg ik me af waar ik aan begonnen was, zo zwaar had ik het met ademhalen. Nog een kwartier later zei ik tegen Susanna dat ik niet wist of ik dit wel kon. Ik hou van bergen beklimmen en heb het al meerdere malen mogen doen, maar nog niet eerder had ik deze problemen. Susanna zei echter dat het maar een fabeltje is en dat er genoeg bomen zijn om het zuurstofgehalte op peil te houden (dat was waar; genoeg bomen) en dat het tussen m’n oren zat. Oftewel; ik moest maar net doen of het een gewone berg was op een gewone hoogte... Dat is makkelijker gezegd dan gedaan, maar goed, ik ploeterde dus verder omhoog, waar het vrij brede pad overging op een bospad. Het werd de zwaarste wandeltocht die ik ooit heb ondernomen. Ik heb me meermalen afgevraagd waar ik aan begonnen was en wat we onszelf toch aandoen onder het mom van ontspannen vrijetijdsbesteding. Ik moest om de haverklap stoppen om op adem te komen. Ik voelde me een blok aan het been voor Susanna, maar ze was geduldig genoeg om me naar boven te praten. De tocht duurde ruim 5 uur. Zo nu en dan hadden we tussen de bomen door uitzicht op het dal dat steeds verder onder ons kwam liggen. Onderweg liet Susanna me een eetbare bloem proeven. Smaakte ook nog goed. En ziek ben ik toch al geweest... Hogerop kwam een hond ons gezelschap houden. We bereikten de boomgrens, waarna we ons over het laatste stukje rotsterrein begaven. En eindelijk; daar was de top. Het was inmiddels twee uur en we bevonden ons ‘met ons hoofd in de wolken’. Oftewel; geen enkel uitzicht op de omgeving, geen uitzicht in de krater van de naastgelegen, actieve vulkaan, die we enkel konden horen. Ondanks alles was het toch een mooie dag. Zoals Susanna ook zei; het is een goede manier om je zinnen te verzetten, om je geest vrij te maken, om los te komen van het werk van alledag; ontspannen door inspanning dus. Bovendien zijn de rust, de stilte, de bomengeur en de geluiden van de natuur een aangename afwisseling van het stadsleven. Voordat we de terugtocht aanvingen, brandde Susanna een kaars, om te danken voor de behouden reis en voor vele andere dingen. Toen ik haar vroeg wie ze dankte, zei ze: “Alles en iedereen.” Dat is Maya religie. God is in de zon, de maan, de sterren, de aarde, de rotsen, de bomen, de mensen, etc.; overal.
Bergafwaarts ging een stuk sneller en gemakkelijker! In 2,5 uur tijd stonden we weer beneden. De top van de vulkaan is maar liefst 3772 meter hoog. We hebben het dus echt hogerop gezocht. Een fijne dag samen, al met al. Voor foto’s zal nog even geduld geoefend moeten worden. Die plaats ik pas weer als ik terug ben in Haïti.
Zondag liet ik het gastgezin slapend achter en begaf ik me naar een presbyteriaanse kerk in Xela. De dienst begon om 8 uur. Vroeger dan in Nederland, later dan in Haïti. De meeste mensen kwamen of op het laatste moment, of te laat binnen. Ik ontmoette in de kerk een Canadees gezin, met wie ik in contact was gebracht via deputaten christelijke gereformeerde kerken, die een van hun projecten steunen. Er werd begonnen met het zingen van diverse liederen, waaronder de Spaanse versie van ‘Welk een vriend is onze Jezus’. In ieder geval een bekende melodie dus, begeleid door 3 gitaren, een drumstel en een keyboard (ietsjes anders dan een kerkorgel...). Tijdens de preek over de brief van Jacobus liet de predikant de gemeente vele Bijbelteksten opzoeken. De slotzang werd staande gezongen; de hele gemeente hand in hand. Na de 2 uur durende dienst is er voor alle leeftijdsgroepen zondagschool (niet de kinder zondagschool zoals wij die kennen). Toevallig belandde ik in de juiste groep (vrijgezellen vanaf 25 jaar), aangezien die geleid wordt door degene die me op sleeptouw had. Hier is wat meer interactie mogelijk. Weer een uur later stonden we weer buiten en reed ik mee naar het huis van het Canadese gezin, waar we de rest van de middag samen hebben doorgemaakt. Leuk om ervaringen uit te wisselen, ideeën op te doen, te horen waar zij mee bezig zijn hier in Guatemala en gewoon om een gezellige middag te hebben (even in het Engels in plaats van Spaans).
Guatemala is een mooi land, met een interessante mix van culturen, het is boeiend om meer te weten te komen over andere landen in Centraal Amerika, vooral in vergelijking met Haïti, maar toch zal ik blij zijn als ik terug kan naar Haïti, terug naar een bekende omgeving, bekende mensen, terug om weer aan het werk te gaan.