Hollandse pot, cultuur, natuurschoon in Guatemala

Na de tweede week in een Spaanstalige omgeving begin ik er weer wat in te komen. Verstaan, lezen en schrijven gaat prima, spreken vergt uiteraard enige oefening. En die kans krijg ik elke dag. In tegenstelling tot Creools, heeft Spaans heel erg veel grammatica. Dat houdt elkaar wat in evenwicht...
Guatemala is een land van grote contrasten. Contrasten tussen arm en rijk, platteland en stad. Ja, hier in Xela is veel voorhanden, maar op het platteland gaan scholen met moeite open. Januari is namelijk de maand waarin de scholen hier beginnen. Het schooljaar loopt van januari tot november. Ze noemen het hier nu zomer, hoewel het nu kouder is dan in juli en augustus. Het is echter zomer omdat het het droge seizoen is.
Op elke straathoek is hier wel een broodjeszaak te vinden. Ook tortillas zijn overal verkrijgbaar. Een dag lijkt niet compleet te zijn zonder bruine bonen, gebakken eieren en tortillas. Ik maak maar van de gelegenheid gebruik om lekkere broodjes te eten en (soft)ijsjes. Ook die zijn hier bij de vleet. Die kans zal ik niet zo snel weer krijgen.
Toen ik op een van de middagen weer wat rondliep, werd mijn blik getrokken door een lijst in een etalageruit, getiteld ‘Bescherming’. Ik las de verdere tekst en zag dat het Psalm 121 was, de Psalm die gezongen en gelezen is tijdens de ontmoetingsavond in Drogeham, de Psalm die diverse mensen me hebben meegegeven. Ik kon niet anders dan de lijst kopen. Op de een of andere manier lijkt deze Psalm steeds terug te keren in mijn leven.
Voor/in elke winkel staat minsten één gewapende persoon op wacht. Ik blijf het een onprettig idee vinden, winkelen met een wapen op je gericht, hoewel het in Haïti hetzelfde verhaal is. Vrijwel dagelijks staat er een artikel in de krant over een buschauffeur die is doodgeschoten, samen met zijn hulp. Dan hebben ze de hun opgedragen som geld voor bescherming niet betaald. Een levensgevaarlijk beroep dus, buschauffeur. De passagiers schijnen er niet minder om te reizen, maar ze hebben ook geen keus. Er is geen alternatief vervoer. Tot nu toe gebeuren deze dingen nog niet in de regio van Xela.
Afgelopen week ondernamen we een uitje naar een plaatsje genaamd Zunil. Een docent nam de andere leerling en mij mee op pad. De omgeving is prachtig; de weg slingert zich door de bergen. De rivier die we overstaken om het dorp binnen te wandelen, was zwaar vervuild met allerhande afval. ‘De zegening van God’ was de eerste winkel die we tegenkwamen. Ook hier kennen winkels en bedrijven zulke namen. We bezochten een coöperatie waar handgemaakte producten verkocht waren, alle afkomstig van (Maya) vrouwen. Kleurige kleden, tassen, rokken, etc. De getrouwde vrouwen in Zunil dragen een gekleurde band in hun haren. Zo heeft elke regio z’n eigen klederdracht en gebruiken. We liepen de kerk in, met wederom aan beide muren afbeeldingen van diverse Bijbelse personages. Daarna zochten we San Simon op, een belangrijke heilige (heeft overigens niets te maken met de Bijbelse Simon). Een bijzondere combinatie van eigenaardigheden, deze San Simon. Een blanke pop met een sigaar in z’n mond, een hoed op, een bonte collectie van kledingstukken om zich heen gedrapeerd (het grootste deel afkomstig van mensen die bescherming komen vragen), hoge laarzen aan en gereed om liters alcohol te ontvangen. Na dit curieuze bezoek lieten we dit bergdorp met z’n smalle, steigende straatjes weer achter ons, om de bus terug te nemen naar Xela.
Het is een traditie bij Centro Maya Xela dat er vrijdagsavonds gezamenlijk gegeten wordt. De ene week koken de docenten, de andere week de leerlingen. Afgelopen week was het de beurt van de leerlingen. Dat wil zeggen; een Amerikaanse man van een jaar of 65, die hier Quiche studeert (een van de Maya talen) en ik. We kwamen er al gauw achter dat we beide weinig creatief zijn in de keuken, dus ging er een e-mail richting Twijzel... Mijn moeder stuurde me het recept van een ovenschotel. Hollandse pot leek me wel een leuke afwisseling in Guatemala. Vrijdagochtend togen we samen met onze docenten naar de markt. Zij onderhandelden over de prijs, zodat we niet de ‘speciale’ (lees: ‘extra hoge’) prijs voor buitenlanders zouden betalen. Er werden piepers gekocht, wortels, uien, broccoli, papaya en vlees. Ik had gezeg dat mijn voorkeur uitging naar eenvoudig te bereiden vlees. Waar komen we mee terug; een complete kip... Nou ja, op kop en poten na dan. Het is maar wat je onder eenvoudig verstaat. Gelukkig was een van de dames bereid om ons met de kip te helpen. Het eten is goedkoop, net als transport, goedkoper dan in Haïti. Salarissen zijn laag, dus relatief is het voor hier niet bijzonder goedkoop. In ieder geval hadden wij voor 150 quetzales (± € 16) een maaltijd voor 10 personen. En zo stonden we samen een aantal uren in de keuken en werd er volgens Nederlands recept ovenschotel gegeten door diverse Guatemalteekse Maya groeperingen, een Amerikaan en mij. Het viel gelukkig goed in de smaak, met dank aan mijn moeder. Als nagerecht hadden we op verzoek papaya gekocht; fruit dus. Een geslaagde avond. Ondertussen dacht ik aan Jwasiys, het pasgeboren zoontje van mijn collega’s Josh en Marylynn. Die avond werd er een dienst voor hem gehouden, waar iedereen bij aanwezig was behalve ik. Via mijn collega’s heb ik vernomen dat er een nieuwe crisis is in Haïti; er is geen benzine verkrijgbaar, wegens een conflict over prijzen. Het verkeer ligt dus grotendeels stil, leerlingen gaan niet naar school, mensen kunnen niet op hun werk komen. Ook het motorpark van MCC ligt stil. Er schijnt wel diesel verkrijgbaar te zijn, dus de diesel auto’s rijden nog. En zo volgt de ene crisis na de andere in Haïti, het lijkt maar niet op te houden.
En intussen consumeer ik gedurende deze 3 weken, in plaats van te produceren, wat me niet altijd makkelijk valt. Het weekend heb ik benut om wat meer te zien van de omgeving en van dit mooie land. Zaterdag reisde ik samen met m’n docent naar de plaats Huehuetenango. Hij ging op bezoek bij z’n ouders, die nog verder naar het noorden wonen, en begeleidde mij tot in Huehuetenango, waar ik over stapte in een bus naar Zaculeu. Daar heb ik ruïnes bezocht van tempels, altaren, graftombes en een balspeelplaats die sinds de 14e eeuw de vestingstad vormden van de Mam Indianen. In 1525 werd de vesting overwonnen door de Spanjaarden. Het blijft een bijzonder idee om rond te lopen waar zovele honderden jaren geleden mensen op een geheel andere manier voorzagen in hun onderhoud, heel anders leefden, andere rituelen, gebruiken, spelen en ambachten hadden. Mensen die nu niet meer bij name bekend zijn. De opgravingen van Zaculeu liggen midden in een prachtig gebergte. Een rustige omgeving, buiten de stad. De geur van dennenbos verspreidde zich, de zon straalde vrolijk, wat behoorlijk fel aanvoelt op zo’n grote hoogte. En zo ging ik even 700 jaar terug in de tijd. Overigens is de term ‘prijsdiscriminatie’ hier ook doorgedrongen; buitenlanders betalen maar liefst 10 keer zoveel entree als Guatemalteken.
Op de terugweg heb ik even rondgelopen in het centrum van Huehuetenango. Ook hier weer een centraal park met een kerk en het gemeentehuis. Ik verbaasde me over de enorme hoeveelheid scooters en motoren die er rond reden. Het was een interessante aanblik; vrouwen met baby’s op hun rug of buik zaten achterop bij hun man, met een tweede kind op de tank geplaatst. Ergens zat een kind bij de voeten van een vrouw op een scooter. En mijn vader beweerde toen ik 17 was nog dat ik officieel niet achterop de motor mocht...
Ik nam de reeks van 3 bussen (in totaal 3 uur rijden) weer terug naar Xela. De bussen zijn privé bezit. Het zijn allemaal oude schoolbussen, die vanuit Amerika en Canada hier naartoe gekomen zijn. Met andere woorden: de banken zijn op kinderformaat afgesteld. Omdat de mensen hier zo klein zijn, is dat voor hen geen probleem. Maar zelfs ik met mijn voor Nederlandse begrippen korte lengte, zit hier met m’n knieën tegen de voorbank geperst. Als de bus even stilstaat, loopt die gelijk vol met verkopers die allerhande producten aanbieden; ijsjes, tortillas, sandwiches, drinken, snoepjes, etc. In een volle bus met een gangpad ter breedte van een been, krijgen ze toch nog 7 verkopers tegelijk binnen.
Zondag bracht ik een bezoek aan de plaats Panajachel, gelegen aan het meer van Atitlán. Wederom drie bussen om er te komen en opnieuw een rit door een schitterend mooie omgeving, slingerend door de bergen, met vergezichten over omliggende dalen, dorpen en bergen. Panajachel zelf is een toeristische bestemming. Voor de verandering was ik dus eens niet de enige buitenlander. Het taxivervoer in deze plaats bestaat uit gemotoriseerde driewielers. Ik ging te voet het dorp in, dat volledig op de toerist gericht is met gekleurde textiel verwerkt tot allerlei producten; kleden, dekens, tapijten, tassen, shirts, rokken, broeken, babykleren, enz. Toen ik bij het meer arriveerde, strekte zich daar een prachtig stuk natuurschoon voor me uit. Een blauw wateroppervlak, drie vulkanen op de achtergrond, met een enkele witte wolk om de top, een blauwe lucht. Ik liep langs de oever, waar diverse boten vertrokken naar dorpen gelegen aan de andere kant van het meer. Ik zocht een plaatsje in de schaduw van een boom, om te genieten van de rust en het uitzicht. Totdat... een busje achter mij parkeerde en via luidsprekers reclame en muziek rondschalde. Ik stond op en liep verder. Ik trof een groep mensen aan die stonden te luisteren naar iemand met een microfoon in z’n hand. Allen waren Maya’s. Ook de mannen droegen hier klederdracht; een gekleurde broek, gekleurde blouse, soort korte schort over de broek en een onmisbare hoed op het hoofd. De vrouwen en meisjes, van klein tot groot, droegen allen een gekleurde rok en blouse, hun lange haren in een vlecht of staart, sieraden in hun oren. Ik bleef staan en luisterde mee. De man sprak over Jezus en vergeving van zonden. Het bleek een kerkdienst te zijn waarin 15 mensen gedoopt zouden worden. Zoals ik vorige keer schreef, hebben de Maya’s hun eigen religie, maar sommigen bekeren zich tot veelal het katholieke geloof. Van een afstandje sloeg ik gade hoe de groep zich naar de waterkant verplaatste. Twee mensen stapten tot hun middel het water in, een derde voegde zich tussen hen. Nadat de predikant enige woorden had gesproken, werd de dopeling achterover ondergedompeld. Het was de eerste keer dat ik getuige was van een doop door onderdompeling. In het meer van Atitlán nog wel, een vulkanisch meer in Guatemala, met Maya bekeerlingen. Mijn gedachten dreven terug naar vorig jaar, toen ik zelf gedoopt werd, nog maar relatief kort geleden. In gedachten verzonken liet ik de groep achter en liep terug langs het meer. Een zondag, een rustdag, een dienst temidden van prachtige natuur.
Op de terugweg had ik het geluk dat ik een rechtstreekse bus naar Xela trof. Ergens op de route stapte een man in die onze aandacht vroeg. De bus zette zich weer in gang, de man had een dik boek in z’n ene hand en greep zich met z’n andere hand vast aan een stang. Hij begon te spreken. Of beter gezegd; hij begon te preken. Hij verkondigde het Woord van God, daar in die slingerende bus, waar de passagiers zich schrap moesten zetten om niet naar de andere kant van de bank te schuiven. Wat een heel ander gehoor dan een gemeente die uit eigen beweging naar een kerk komt. Hij las uit de Bijbel (het dikke boek dat hij in z’n hand had) en deed vervolgens z’n ogen dicht om te bidden, vluchtig z’n hand van de stang halend om de passagiers te zegenen. En zo was mijn tweede ervaring en ontmoeting met de verkondiging van het evangelie op deze zondag, die mijn derde en laatste week in Guatemala inluidde.