Mooie natuur, moeilijke momenten en veranderingen

De laatste maand van het jaar. Elke eerste zondag van de maand wordt hier in de kerk Heilig Avondmaal gevierd. Zondag 4 december was een speciale dienst, zei de predikant. We hebben alle 12 maanden van het jaar mogen meemaken. Ik dacht aan degenen die het niet hebben meegemaakt, al degenen die dit jaar zijn overleden. Helaas ken ik er teveel. Niet te bevatten.

Het liep weer eens anders dan anders, die zondag 4 december. Om 6:15 uur stond ik klaar om naar de kerk te gaan, die om 7 uur begint. Sinds de klok een uur achteruit is gegaan, begint de dienst vroeger. Maar de motortaxi chauffeur kwam niet opdagen en hij nam z’n telefoon ook niet op. Uiteindelijk ben ik maar gaan lopen, om niet nog meer te laat te komen. Niet zo ver bij huis vandaan stonden een paar mensen te praten. Ze herkenden me en riepen aan een motor die me net tegemoet was gekomen, met passagier. Hij had z’n passagier afgeleverd, dus vroegen ze hem om mij weg te brengen, erbij benadrukkend dat ik ‘een vriendin ben van die en die, dus goed op haar passen’. Er stapte nog iemand achterop, die gelijk een lift kreeg. Hij stapte af bij de doorgaande weg. Vlak daarbij was een deel van onze weghelft afgezet en er stond een politieauto. Ik zag een vrouw op het wegdek liggen, temidden van een spoor bloed. Ze was overleden en de politie had de ruimte om haar heen afgezet. Ik kreeg prompt kippenvel en dacht aan haar familie, hoe niemand er van uit was gegaan dat ze deze dag zou sterven. Ik maakte me ook zorgen om mijn vaste chauffeur en hoopt dat hij hier niet bij betrokken was.

Elke zondag opnieuw geniet ik van de prachtige zang in de kerk. De stemmen zijn zo zuiver, zo op elkaar afgestemd, in harmonie, met bovenstem en al. Ik keek om me heen door de kerk, naar de wiegende gemeenteleden, die meebewegen op de muziek. Ook de beide voorzangers stonden op het preekgestoelte mee te deinen op de muziek. En ik glimlachte in mezelf. De dienst werd afgesloten met een indringend gebed, over hoe we vaak ontmoedigd willen raken, ook en vooral dit jaar, maar toch houdt God ons vast.

Samen met een aantal andere gemeenteleden kreeg ik een lift van een van de drie personen die per auto naar de kerk komen. Ik zat tussen drie kinderen in, eentje geheel in het roze gekleed. We vervolgden onze route per bus naar Fermathe. Ik was net te voet onderweg vandaar naar huis, toen een motor naast me stopte: dezelfde chauffeur die me naar de kerk had gebracht. “Kom, dan gaan we,” zei hij. Hoe is het mogelijk. Er werd duidelijk voorzien in transport voor me die dag. Ik genoot opnieuw van de omgeving. Het was weer een mooie dag. De route van en naar de kerk gaat door een prachtig gebergte. Sommige dagen lijkt het extra mooi buiten. De bergen scherp afgetekend, heldere kleuren, gele en blauwe bloemen. De omgeving verveelt niet, ongeacht hoe vaak ik er loop, of hoelang ik er woon. Het is een mooi land, een mooie schepping. Ik blijf ervan genieten. Als ik dan bijna thuis ben, staan er twee grote luidsprekers tegenover elkaar te brullen, om het hardst luide muziek spuwend. Op de velden groeit de groente: broccoli en sla worden deze maand geoogst. Ook zoete aardappelen, prei en erwten worden geplant.

Net toen ik de deur achter me dicht trok toen ik thuiskwam, werd er geklopt. Daar stond de motor taxi chauffeur! Hij vroeg of ik die ochtend iemand op straat had zien liggen. Ja. Hij was betrokken bij het ongeluk. Dus toch, waar ik al bang voor was. Het was nog vroeg, en nog donker, toen hij bergafwaarts reed met een passagier. Het is een bochtige weg en in een van die bochten kwam hem een vrachtauto tegemoet, die noodgedwongen de bocht ruim nam. Een andere motor haalde die vrachtauto in de bocht in, zonder dat hij iets kon zien, en ook zonder licht. De beide motoren knalden op elkaar. Je kunt nog zo voorzichtig zijn, maar als een ander het niet is, dan is een ongeluk soms niet te vermijden. ‘Mijn’ chauffeur was licht gewond, zijn passagier kwam er zonder kleerscheuren vanaf, de andere chauffeur ook, maar diens passagier raakte de grond met haar hoofd en stierf ter plekke. De chauffeur is er vandoor gegaan. Een onnodig ongeval. De vrachtauto is in beslag genomen, terwijl die chauffeur onschuldig is. Aan rechtvaardigheid mankeert het hier nogal.

Dat blijkt ook uit het aantal vonnissen dat wordt geveld. Maar liefst 83,5% van de gedetineerden zitten in langdurige hechtenis zonder veroordeeld te zijn, nog steeds wachtend op een rechtszaak. Tegelijk is straffeloosheid een groot probleem. Zoveel mensen worden vermoord, verkracht, ontvoerd, zonder veroordelingen. De situatie in gevangenissen is eveneens extreem moeilijk. In een tijdsbestek van slechts vijf dagen zijn 9 gevangenen overleden in de gevangenis van Jacmel, vermoedelijk aan cholera. Uitgemergelde lichamen. Er is niet voldoende plaats om te slapen, niet voldoende voedsel, niet voldoende sanitair. Cholera is inmiddels aanwezig in heel het land en blijft veel slachtoffers maken, vooral onder jonge kinderen en in gevangenissen.

Door het bendegeweld hebben al 96.000 mensen hun huizen verlaten. Vooral in en rondom de hoofdstad blijft de situatie fragiel, in alle richtingen. De noordelijke route via Canaan is al enige tijd te riskant, wegens berovingen en verkrachtingen van vrouwen en meisjes. In de loop der jaren ben ik daar zovele malen langs gereden, van en naar het Noordwesten. Onbegrijpelijk, niet te vatten, dat binnen één volk mensen zo tegen elkaar opstaan. Union fait la force, is het devies van Haïti, oftewel eenheid maakt kracht. Wat is er gebeurd met die eenheid?

Bij Liancourt zijn eveneens bussen, taptaps, auto’s en vrachtauto’s overvallen, waarbij passagiers zijn ontvoerd en verkracht. Afschuwelijke berichten. Ook voor groepsverkrachtingen schrikken bendeleden niet terug. Er is opnieuw een journalist gedood. De bendes blijven hun gebied uitbreiden en proberen ook Carrefour Feuilles over te nemen. Afgelopen dinsdag, 6 december, opnieuw ontvoeringen en schoten bij Laboule 12. Een hoofdagent is gedood bij de entrée van de politieacademie (Route Frères), in een politieauto. Zijn chauffeur is ontvoerd. Een vader en zoon, eigenaars van Emile Market in Pétion-Ville (waar ik in het verleden wel boodschappen gehaald heb) zijn beide doodgeschoten. Bij Source Matelas zijn minstens 12 burgers gedood en meerdere huizen in brand gestoken, als wraakactie door een bende die door de politie de buurt uit was gestuurd. Waar zijn mensen mee bezig? Haïti is een van de vijf landen waar op dit moment hongersnood heerst (Afghanistan, Ethiopië, Somalië en Zuid Soedan zijn de andere vier). Mensen overleven, doorstaan, weerstaan. Het woord dat gebruikt wordt, is wat lastig te vertalen. Er komt een punt waarvan je denkt, kan de mens nog blijven doorstaan? Ik hoor van mensen bij wie er dagenlang niets op het vuur heeft gestaan, omdat er niks te eten is.

Nog steeds kiezen mensen hierdoor voor riskante pogingen om te migreren, in wankele boten de zee overstekend, of de grens naar het buurland. Tegelijk worden er door de Dominicaanse Republiek wekelijks vele Haïtianen opgepakt en naar Haïti gestuurd. Dit gaat zover dat men kijkt naar de huidskleur en allen met een donkere kleur oppakt, zonder na te gaan of het daadwerkelijk gaat om (illegale) Haïtianen. Als resultaat heeft Amerika toeristen gewaarschuwd dat ze opgepakt kunnen worden op basis van huidskleur.

3 november is de brandstofterminal Varreux eindelijk weer in handen gekomen van de politie, na twee maanden geblokkeerd te zijn geweest door bendes. Er moest eerst een en ander opgeruimd en gerepareerd worden, maar 12 november konden benzinepompen eindelijk weer open, al was het niet in het hele land. Het zuiden en het noorden heeft nog steeds geen brandstof. En helaas lijkt het van korte duur te zijn geweest, want inmiddels staan er weer lange rijen voor de weinige pompen die open zijn in Port-au-Princen en zijn alle pompen buiten Port-au-Prince wederom gesloten. Ik was blij de taptaps weer op straat te zien, eindelijk weer aan het werk na alle brandstofnood. Blijkbaar duurt het niet lang, hoewel de overheid blijft beweren dat er geen brandstoftekort is. Tijdens de brandstofcrisis hebben bedrijven de uren verder ingeperkt of zijn volledig gesloten. Bij één bedrijf zaten hierdoor 1700 mensen zonder werk.

Diezelfde 12 november ging buurman Samuel bouwmaterialen kopen in Delmas, maar de eigenaar van de zaak was die ochtend doodgeschoten bij een poging om hem te ontvoeren. De ontvoeringen gaan nog steeds door. De situatie rondom Petit-Rivière de l’Artibonite is ook weinig positief, met plundering, huizen die in brand worden gestoken, geweld, verkrachtingen, moord. De zwager van een bekende werd ontvoerd op 23 november, bij Laboule 12, samen met 3 passagiers in de bus die hij reed. Op 8 december is hij vrijgelaten, zonder bus, vermagerd, geslagen, en na betaling van losgeld. Daarbij worden zulke hoge bedragen geëist dat het onmogelijk is voor een familie om het gevraagde geld bijeen te krijgen. De onderhandelingen kunnen daardoor lang duren. Een slachtoffer blijft achter met een trauma, grote schulden, en zonder bron van inkomsten.

Laboule 12 is waar ik naar de kerk ga. Vanaf de busstop is het ongeveer een kwartier lopen naar de kerk. Bij een van die wandelingen liep ik in gelijk tempo met iemand die in zichzelf liep te zeggen dat het zo droevig was om Laboule 12 zo leeg te zien. Vrijwel geen verkeer, weinig mensen. We raakten aan de praat, totdat onze wegen zich scheidden toen hij aangekomen was bij de plaats waar hij z’n varken ging voeren. Hij was blij met een kort praatje, omdat iedereen tegenwoordig bang is voor iedereen, zei hij. Het zit ‘m opnieuw in de kleine dingen.

Er is nog steeds geen Bijbelstudie voorafgaande aan de kerkdienst, om de diensten korter te houden en mensen eerder naar huis te kunnen laten gaan. Ook alle doordeweekse activiteiten zijn nog steeds geannuleerd, op de donderdagse diensten na. Soms ga ik na de dienst mee naar huize Nelson en drinken we met z’n allen een kom warme chocolademelk. Of mijn kleine vriend van 3 jaar maakt zogenaamd eten voor me. Hij legde een doekje op m’n jurk als een slab en ging zogenaamd eten voor me koken. Hij pakte wat houten dingen van tafel die diverse ingrediënten voorstelden en maakte er ook alle geluiden bij, van sissende olie en een blender, om patat, plantains of hotdogs te bakken of verse sap te maken. We hebben niet veel nodig om ons te vermaken.

Ook hier is het winter. Aangezien Kenscoff op 1500 meter hoogte ligt, is het hier het hele jaar vrij koel, vergeleken met lager gelegen gebieden. Maar nu in december dalen de temperaturen zelfs tot 12 of 14 graden. Zonder kachel of isolatie, en met open ramen, is dat toch wel heel frisjes...

In het weekend heb ik de gelegenheid om wat bezoek af te leggen, of bezoek te ontvangen. Op een zaterdag naar diverse families. Fijn om ze te ontmoeten, maar ook weer veel moeites. Bij de ene familie is er regelmatig ziekte of ongeval, maar geen geld voor medische follow-up. Ik bezocht een meervoudig gehandicapt meisje dat via een stichting in Kollum een rolstoel heeft gekregen. Ze wisten niet dat ik zou komen, maar ik trof haar aan in de stoel, die grote uitkomst biedt. Helaas zijn haar medicijnen tegen epilepsie slecht verkrijgbaar en onbetaalbaar geworden. Er zijn meer medicijnen onverkrijgbaar tegenwoordig, als gevolg van alle wegblokkades. Een bekende kwam als gevolg van een motorongeluk terecht in het ziekenhuis in Jeremie, maar daar konden ze hem niet helpen. Hij moest overgebracht worden naar Les Cayes, in een naburige provincie. Er was echter geen transport beschikbaar, dat moest hij zelf verzorgen, op een moment dat brandstof niet beschikbaar was. Uiteindelijk is hij per motor overgebracht, met al z’n breuken en verwondingen. Niet best.

Toen ik bij familie Nelson op bezoek kwam, was m’n kleine vriend daar blij me te zien, zo blij dat hij z’n bord helemaal leeg had gegeten, want anders zou ik niet komen, hadden ze hem verteld... Wat een mooi compliment. Ik heb z’n tante leren borduren. Op een andere zaterdag ging ik naar vrienden in Grande Savanne, bij Fort Jacques, per motor. Ik kijk mooi om me heen achterop de motor, alles in me opnemend. Toen ik afstapte, kregen de kinderen me in het vizier. Ze renden op me af, sloegen allemaal hun armen om me heen, riepen om het hardst ‘godmother’ (een van hen is m’n petekind). Wat een enthousiast onthaal. Ik heb m’n best gedaan om her en der een kus op een hoofd te drukken en een omarming te geven aan de acht kinderen die om me heen hingen; broertjes en zusjes, neven en nichten. Een ontbrak, hij was water halen bij de bron en kwam later.

De kinderen blijven me vreugde brengen. Zo nu en dan komt m’n buurjongetje bij me. Hij weet inmiddels dat je filmpjes kunt kijken op m’n telefoon. Internationale liedjes klinken dan door het huis: the wheels on the bus go round and round, if you’re happy and you know it clap your hands. En hij zingt vrolijk mee, klapt in z’n handen, stampt met z’n voeten. Of we gaan voetballen. Als z’n neven erbij zijn, duwen ze elkaar op de bureaustoel het huis door of verstoppen ze zich in een keukenkastje. M’n kleine vriend komt regelmatig met paarse bloemetjes aanzetten die hij in de tuin plukt. Hij had zelfs een pindakoekje voor me gekocht.

Op een andere zaterdag (26 november) ging ik voor het eerst sinds maanden weer naar Pétion-Ville, opnieuw met mijn trouwe motorchauffeur. Ik moest wat dingen regelen en kopen. Eveneens ben ik bij Clinique Lambert geweest, het ziekenhuis waar ik vorig jaar een maand gelegen heb. De buitenkant kwam me totaal onbekend voor, uiteraard, want ik was binnen al die tijd. Ook de balie bij binnenkomst herkende ik niet. Ik heb foto’s afgegeven die gemaakt zijn van het personeel op de dag dat ik werd ontslagen uit het ziekenhuis, 11 augustus 2021, toen ze een taart ontvingen voor de goede zorgen. Daarna op bezoek bij vrienden in Pelerin 11.

In de loop van november, na het vrijgeven van de brandstofterminal, zijn eindelijk een aantal scholen geopend, al gaat het moeizaam. Niet alle ouders zijn in staat de verdriedubbelde prijzen voor het openbaar transport te betalen, los van de duurder geworden schoolspullen. Nu hoor ik gelukkig weer het geluid van langslopende kinderen als ze uit school komen, om 13:00 uur. De poes laat ook regelmatig van zich horen, vooral als hij weer met een buit aan komt zetten: een slang(etje), een muis, of een salamander, hij lust het allemaal. ’s Avonds kijk ik naar de mooie sterrenlucht. Bij volle maan lijkt het ook op avond nog zo licht, terwijl je zonder maan geen hand voor ogen ziet.

In november had ik de gelegenheid om bij te dragen aan een webinar van het Nederlandse kennisplatform KUNO, over het onderwerp ‘from emergency response to recovery.’ 19 november was het Wereld Toilet Dag. In het kader daarvan nam ik del aan een webinar met sprekers van de nationale instantie van water en sanitatie (DINEPA), universiteiten, internationale organisaties Helvetas en Haiti Outreach. Helaas zijn hier nog steeds vele gezinnen die geen toilet hebben.

Achter de schermen mag ik zo nu en dan nog steeds wat meelezen en denken voor Church World Service (CWS). In november (10 november) heb ik een dag doorgebracht met oud-collega’s Patrick, Steven en Samuel. Fijn om eindelijk weer eens met de mannen om tafel te zitten, bij Patrick thuis. Aan het eind van de dag kwam de motor chauffeur me echter niet halen. Het is vroeg donker en na donker is het hier niet vertrouwd om de weg op te gaan, dus zo bleef ik onverwacht logeren. Elke dag wordt in deze fijne familie afgesloten met gezamenlijk zingen en gebed. Mijn kleine vriend vond het helemaal niet erg dat ik bleef logeren, integendeel, ik mocht nog wel een nacht blijven. Hij heeft hele verhalen, vele vragen. We spelen met een autootje of een bal en hij laat me zien hoe hij probeert te leren schrijven.

Ik had de gelegenheid om de verslagen van CWS te lezen over distributies van geiten in het Noordwesten, mogelijk gemaakt door de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen. De geiten komen op een zeer gelegen moment, want gezinnen hebben geen reserves meer na de moeilijke tijden van dit jaar en voorgaande jaren. De geiten worden zowel in het Noordwesten als in Grand Anse beschikbaar gesteld, aan boeren, docenten en leerlingen. Samuel vertelde me dat hij een gezin bezocht dat twee geiten had ontvangen via de school van hun kinderen. Hij vroeg of het kind dat de geiten had ontvangen sandalen aan kon trekken voor de foto, maar die had hij niet, en z’n broers en zussen ook niet. Hun vader heeft hen in de steek gelaten. Blootsvoets op de foto dus, en met een lege maag. Er heerst grote honger in het Noordwesten. Het is oneerlijk verdeeld op de wereld.

In het Noordwesten werken de partners eveneens verder aan een systeem dat de gemeenschap van water zal voorzien, een centrum waar landbouwproducten getransformeerd kunnen worden, een dorpswinkel waar zaden en gereedschap verkocht worden (wat vaak moeilijk te krijgen is of niet van goede kwaliteit is). Een andere partner heeft bonen, maïs, sorghum, plantanen en ‘breadfruit’ verstrekt, plus microkrediet voor de productie van ricinusolie. Ook trainingen gaan door. Tevens is eindelijk maar toch de bouw van de school in Dos d’Âne begonnen. Eind november heeft William een training verzorgd voor de bouwlieden. Alles loopt vertraging op door de huidige context.

Eveneens heb ik geholpen met vertalen van verslagen van bezoeken aan gezinnen die geselecteerd zijn voor bouw van huizen en waterreservoirs in Pestel. Al bij het lezen ervan krijg ik kippenvel, een brok in m’n keel en tranen in m’n ogen. Verbijsterend. Een gezin van 12 personen in een huis van 26 m². Bij de meeste gezinnen zijn alle muren van hun huis ingestort, alleen het houten raamwerk staat nog. De muren zijn vervangen door zeildoeken. Of daar waar het huis volledig onbewoonbaar is geworden, heeft men met golfplaat, zeildoek en lakens een tijdelijk onderkomen gebouwd. Zo wonen er 7 personen in een vertrek van 12 m². Uiteraard lekken deze onderkomens zozeer dat ze geen bescherming bieden tegen regen. De meeste gezinnen hebben naast huis en/of waterreservoir ook dieren verloren, gewassen, inboedel, bron van inkomsten (handel). Maar ook zijn er die gewond zijn geraakt door op hen vallende muren.

Een vrouw van 26 is haar man verloren in de aardbeving. Hij werd bedolven door een instortend huis terwijl hij op de markt stond om telefoonaccessoires te verkopen. Los van de aardbeving hebben verbazend veel gezinen veel verliezen geleden. Ongelukken, jonge sterfgevallen. Wat hebben ze veel geleden. Een vrouw van 52 is drie keer getrouwd geweest, drie keer weduwe geworden. Iemand van 69 is al drie van haar vier kinderen verloren, evenals alle drie de vaders van die vier kinderen. Een vrouw van 77 is drie dochters en een zoon verloren. Een eerste dochter stierf toen ze 2 jaar was. De tweede was 35 en stierf na een miskraam en eclampsie. Een derde stierf op haar 30^e, eveneens zwanger. Een zoon van 28 is doodgeschoten in Port-au-Prince. Verschrikkelijk.

Tegelijk ben ik dankbaar dat de bouw van nieuwe huizen en waterreservoirs voor deze gezinnen mag doorgaan. Een klein beetje houvast en steun temidden van het verdriet en de moeite. De afgelopen maand zijn er diverse huizen en reservoirs van start gegaan, dus reden tot blijdschap. Ook bij deze gezinnen wordt geconstateerd dat velen geen latrine hebben. De psychosociale activiteiten en psychologische steun gaan eveneens door, wat zeer belangrijk is, gezien alles wat mensen meemaken en de langdurige gevolgen van zowel de aardbeving als andere gebeurtenissen, die leiden tot angst, schrik, verdriet, trauma.

1 december had ik de gelegenheid om een mooie middag door te brengen bij MCC, de organisatie waar ik de eerste jaren hier in Haïti werkte. Goed weerzien, met een oprecht hartelijk welkom. Er is een nauwe samenwerking tussen MCC en CWS en ook is er zowel personeel van MCC naar CWS gegaan als andersom. Mijn oud-collega Rony van CWS is nu directeur van MCC en hij had me uitgenodigd, wat een verrassing was voor de rest van het team. Ik werd gelijk in de keuken al vastgehouden, door de dames Marie, Kettely en Eclane, oudgedienden. Ik kreeg driedubbele omhelzingen. We waren oprecht blij elkaar te zien. Het lijkt aan de ene kant zo kort geleden dat ik voor het eerst de deur van het MCC kantoor binnen kwam lopen, de dag dat ik aankwam in Haïti, voor een contract van drie jaar. Tegelijk is er zoveel gebeurd sindsdien. Er is veel veranderd, maar er is ook veel gelijk gebleven op het kantoor. Joseph en Hervé werken er nog steeds. Enthousiast weerzien met allen. Sommigen had ik lange tijd niet gezien. Elk jaar in december houdt MCC een eindejaarsactiviteit. Die viel vroeg dit jaar, wegens andere verplichtingen van diverse teamleden. Ik mocht er dus bij zijn. Bij deze gelegenheid waren ook echtgenotes aanwezig en ook met hen een goed weerzien. Er werden druk voorbereidingen getroffen voor het feestmaal. Er was muziek, een stel zong een mooi lied, er werden cadeaus uitgewisseld, er werden mooie woorden gesproken, er werd heerlijk gegeten: rijst met bonen, vlees, vis, diverse soorten salade, verse sap van passievruchten en ananas, taart na. Het was een heel goed weerzien met iedereen, heel hartelijk en enthousiast.

Twee dagen later, zaterdag 3 december, zijn we met z’n zessen op pad geweest naar een prachtig gebeid, met als bestemming La Porte. We hadden het al vaker gehad over deze bestemming, die Jackson kent omdat zijn oma daar uit de buurt komt en hij er vroeger de zomers doorbracht. Deze dag was het dan eindelijk zo ver. Om 9 uur haalde Wadley Samuel en mij op, op de motor. In Fermathe moest Samuel wat regelen. Terwijl we op hem wachtten, was er van alles te zien. Een oudere man die lolly’s en snoepjes verkocht, in een houten bak voor z’n buik, met een band om z’n hals. Een jongeman die konparèt verkocht (een soort zoete koek), in plastic zakken. Motoren die parkeren naast het bord ‘no parking’. Taptaps en bussen die passagiers roepen.

We vervolgden onze rit. Onderweg pikten we de rest van het gezelschap op en wisselden we qua passagiers. Ik kwam nu tussen Jackson en Isna terecht, hun zoon Jamesly zat tussen Wadley en Samuel op de andere motor. Op naar Okade ging het. Het was een zonnige dag. Een strakblauwe lucht, een overweldigend mooie omgeving. Het is zo’n fantastisch mooie route, door het gebergte. Heldere kleuren, scherp afgetekende bergketens, de een na de ander. Aan de andere kant zicht op Port-au-Prince, de zee, Mon Kabrit, tot aan het meer naar de Dominicaanse Republiek. We stopten ergens om van het mooie uitzicht te genieten en wat foto’s te maken. Zo nu en dan steile, scherpe bochten. Slecht wegdek, van wit gesteente naar rul, los zand. De regen heeft de weg uitgesleten, diepe geulen gegraven. Dit is echt ‘mountains beyond mountains’. We stopten opnieuw toen we bij de rivierbedding kwamen. Daar was ik eerder geweest, de rest van de route kende ik nog niet. In de bedding staan marktkraampjes (opmerkelijke locatie). We liepen langs het water. Isna zocht stenen, voor een les op school, waar ze docente is. Ze laat de kinderen ook stenen beschilderen.

Jackson en Wadley staken het water over per motor, wij te voet, dus schoenen en sokken uit en op blote voeten door het water. Dat was een smalle waterstroom. Wat verderop werd het pad te smal voor auto’s. Niet dat we auto’s zijn tegengekomen op de hele route. We staken nog een waterstroom over, breder dit keer. Dus weer schoenen en sokken uit. Wadley en Jackson reden op de motor verder naar het punt waar de motoren achterbleven. Vanaf dat punt liepen we verder naar La Porte. Dat was iets verder lopen door het water, op blote voeten over de stenen. Het zand was daarna heet aan onze voeten. We kwamen uit bij een witte, gladde rotswand. Twee rotswanden staan tegenover elkaar, als een soort deuropening. Dat is La Porte (De Deur), terwijl het gebied Nan Basen heet. We hebben er heerlijk in en om het water geklauterd, op witte stenen gezeten, gebadderd (voor de liefhebber). Een ontspannen samenzijn, een voorrecht om te kunnen genieten van het mooie natuurschoon van Haïti. Dit gebied is gelukkig niet in handen van bendes. Haïti heeft in principe alles voor de perfecte vakantiebestemming: natuur, bergen, watervallen, zee, zon, strand, forten en andere culturele bezienswaardigheden, goed eten, noem maar op. Alleen ontbreekt het helaas aan de infrastructuur en veiligheid.

Daarna vingen we de terugtocht weer aan. Nu meer bergopwaarts, inclusief haarspeldbochten. Op meerdere plaatsen was de weg geblokkeerd met bamboestokken, door mensen die met ‘wegwerkzaamheden’ bezig waren, oftewel gaten in de weg vulden. Ze waren echter niet te beroerd om de bamboestokken weg te halen en ons door te laten, ook zonder betalen. Terug door het prachtige gebergte. Zo mooi, zulke imposante vergezichten rondom, adembenemend. Het was een hele mooie dag, aangenaam gezelschap, prachtige schepping van God. Genieten. Wat een land.

Het land dat al bijna 15 jaar mijn thuis is en waar zoveel goede mensen op mijn levensweg zijn gekomen. Werk is hier altijd moeilijk te vinden. Zoveel mensen willen werken, maar er is weinig werkgelegenheid. Het kost moeite om een opleiding te volbrengen. Om vervolgens werkloos te zijn, valt niet mee. Een gezin zonder inkomen kan moeilijk rondkomen. Een vriend was daarom blij dat hij niet meer mensen hoefde te ontslaan, toen eindelijk brandstof weer beschikbaar was en hun openingstijden uitgebreid konden worden.

Ook voor mij is het lastig om ander werk te vinden hier in Haïti. Het is me helaas niet gelukt. Uiteindelijk heb ik verrassend genoeg een contract aangeboden gekregen bij World Servants in Wolvega, terug naar de provincie waar ik ben opgegroeid, en naar de organisatie waarmee ik in 2007 voor het eerst naar Haïti kwam. Ik hoop vanaf januari daar op kantoor aan de slag te gaan als projectmanager Afrika en Azië. Tegelijk blijf ik betrokken bij Haïti. Het is geen fulltime baan en ik heb de gelegenheid gekregen om elk jaar in ieder geval een periode in Haïti door te brengen. Juist in deze voor Haïti zo moeilijke tijden is steun extra belangrijk. Daarom blijven giften van harte welkom, zodat ik diverse werkzaamheden in Haïti kan blijven steunen.

Het is uiteraard met heel dubbele gevoelens dat ik deze grote verandering tegemoet zie. Voordat ik naar Nederland reis, hoop ik deze week eindelijk weer naar het Noordwesten te reizen. Via deze weg blijf ik een ieder op de hoogte houden. En verder moeten we de toekomst maar tegemoet zien zoals geschreven staat in een tekst die ik laatst van iemand toegestuurd kreeg: “Vertrouw bij je werk op de Heer en je plannen zullen slagen” (Spreuken 16:3).

Een ieder goede kerstdagen gewenst en een gezond, rechtvaardig, vreedzaam, tevreden 2023!